ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.

Why you should listen

In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.

Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.

Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”

(Photo: Wani Olatunde) 

More profile about the speaker
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story

Chimamanda Adichie : Sự nguy hiểm của những câu chuyện phiến diện

Filmed:
21,248,547 views

Cuộc sống của chúng ta, nền văn hóa của chúng ta được tạo nên từ những câu chuyện khác nhau. Nhà văn Chimamanda Adichie sẽ kể một câu chuyện về việc cô khám phá tiếng nói văn hóa chân thật của mình - và cũng cho rằng nến chúng ta chỉ nghe một câu chuyện một cách phiến diện về một người khác hay một đất nước nào đó, chúng ta đang vấp phải một sự hiểu lầm nghiêm trọng.
- Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'm a storytellerstoryteller.
0
0
2000
Tôi là một người kể chuyện
00:14
And I would like to tell you a fewvài personalcá nhân storiesnhững câu chuyện
1
2000
3000
Và tôi muốn kể cho bạn nghe một vài câu chuyện của riêng tôi
00:17
about what I like to call "the dangernguy hiểm of the singleĐộc thân storycâu chuyện."
2
5000
5000
về cái mà tôi gọi là "Sự nguy hiểm của những câu chuyện phiến diện"
00:22
I grewlớn lên up on a universitytrường đại học campuskhuôn viên in easternphương Đông NigeriaNigeria.
3
10000
4000
Tôi lớn lên trong khuôn viên của một trường đại học ở miền Đông Nigeria.
00:26
My mothermẹ saysnói that I startedbắt đầu readingđọc hiểu at the agetuổi tác of two,
4
14000
3000
Mẹ tôi bảo rằng tôi bắt đầu đọc sách lúc hai tuổi,
00:29
althoughmặc dù I think fourbốn is probablycó lẽ closegần to the truthsự thật.
5
17000
5000
mặc dù tôi nghĩ bốn thì nghe có vẻ hợp lý hơn.
00:34
So I was an earlysớm readerngười đọc, and what I readđọc
6
22000
2000
Thế nên tôi biết đọc sớm. Và những cái tôi đọc
00:36
were BritishNgười Anh and AmericanNgười Mỹ children'strẻ em bookssách.
7
24000
3000
là những cuốn sách cho thiếu nhi từ Anh và Mỹ.
00:39
I was alsocũng thế an earlysớm writernhà văn,
8
27000
3000
Tôi cũng là một người viết sớm.
00:42
and when I beganbắt đầu to writeviết, at about the agetuổi tác of sevenbảy,
9
30000
4000
Và khoảng 7 tuổi, khi tôi bắt đầu viết
00:46
storiesnhững câu chuyện in pencilbút chì with crayonbút chì illustrationsminh họa
10
34000
2000
những câu chuyện bằng bút chì với tranh minh họa bằng chí màu
00:48
that my poornghèo nàn mothermẹ was obligatedbắt buộc to readđọc,
11
36000
3000
mà người mẹ tội nghiệp của tôi luôn bị ép đọc,
00:51
I wroteđã viết exactlychính xác the kindscác loại of storiesnhững câu chuyện I was readingđọc hiểu:
12
39000
4000
Tôi viết lại chính xác những câu chuyện mà mình đang đọc.
00:55
All my charactersnhân vật were whitetrắng and blue-eyedBlue-eyed.,
13
43000
5000
Tất cả những nhân vật của tôi đều là da trắng và mắt xanh
01:00
they playedchơi in the snowtuyết,
14
48000
2000
Họ chơi với tuyết.
01:02
they ateăn applestáo,
15
50000
2000
Họ ăn táo.
01:04
and they talkednói chuyện a lot about the weatherthời tiết,
16
52000
2000
(Tiếng cười)
01:06
how lovelyđáng yêu it was
17
54000
2000
Và họ nói nhiều về thời tiết
01:08
that the sunmặt trời had come out.
18
56000
2000
Đẹp làm sao khi cuối cùng cũng có chút nắng.
01:10
(LaughterTiếng cười)
19
58000
2000
(Tiếng cười)
01:12
Now, this despitemặc dù the factthực tế that I livedđã sống in NigeriaNigeria.
20
60000
3000
Lúc đó, điều đó xảy ra mặc dù tôi sống tại Nigeria.
01:15
I had never been outsideở ngoài NigeriaNigeria.
21
63000
4000
Tôi chưa bao giờ rời Nigeria cả.
01:19
We didn't have snowtuyết, we ateăn mangoesXoài,
22
67000
3000
Chúng tôi không có tuyết. Chúng tôi ăn xoài.
01:22
and we never talkednói chuyện about the weatherthời tiết,
23
70000
2000
Và chúng tôi cũng chẳng bao giờ nói về thời tiết,
01:24
because there was no need to.
24
72000
2000
bởi vì chẳng cần phải làm như thế.
01:26
My charactersnhân vật alsocũng thế drankUống a lot of gingergừng beerbia
25
74000
3000
Nhân vật của tôi uống nhiều bia gừng
01:29
because the charactersnhân vật in the BritishNgười Anh bookssách I readđọc
26
77000
2000
bởi vì những nhân vật trong những cuốn truyện Anh mà tôi đọc
01:31
drankUống gingergừng beerbia.
27
79000
2000
cũng uống bia gừng
01:33
Never mindlí trí that I had no ideaý kiến what gingergừng beerbia was.
28
81000
3000
mà tôi cũng chẳng bận tâm tôi có biết bia gừng là gì không.
01:36
(LaughterTiếng cười)
29
84000
1000
(Tiếng cười)
01:37
And for manynhiều yearsnăm afterwardssau đó, I would have a desperatetuyệt vọng desirekhao khát
30
85000
3000
Và nhiều năm sau đó, I vẫn thèm muốn đến tột cùng
01:40
to tastenếm thử gingergừng beerbia.
31
88000
2000
được nếm xem thử bia gừng vị thế nào.
01:42
But that is anotherkhác storycâu chuyện.
32
90000
2000
Nhưng đó lại là một câu chuyện khác.
01:44
What this demonstrateschứng tỏ, I think,
33
92000
2000
Cái được phản ánh ở đây, tôi nghĩ,
01:46
is how impressionableẤn tượng and vulnerabledễ bị tổn thương we are
34
94000
3000
là chúng ta rất dễ bị tác động và chi phối khi chúng ta
01:49
in the faceđối mặt of a storycâu chuyện,
35
97000
2000
đối mặt với một câu chuyện,
01:51
particularlyđặc biệt as childrenbọn trẻ.
36
99000
2000
đặc biệt khi còn là những đứa trẻ con.
01:53
Because all I had readđọc were bookssách
37
101000
2000
Bởi tất cả những thứ tôi đọc đều là sách
01:55
in which charactersnhân vật were foreignngoại quốc,
38
103000
2000
về những người ngoại quốc,
01:57
I had becometrở nên convincedthuyết phục that bookssách
39
105000
2000
tôi đã tin rằng trong sách,
01:59
by theirhọ very naturethiên nhiên had to have foreignersngười nước ngoài in them
40
107000
3000
như thể trong chính bản chất của chúng, luôn phải có những người ngoại quôc,
02:02
and had to be about things with which
41
110000
2000
và phải viết về những thứ mà
02:04
I could not personallycá nhân identifynhận định.
42
112000
3000
bản thân tôi không hề biết đến.
02:07
Things changedđã thay đổi when I discoveredphát hiện ra AfricanChâu Phi bookssách.
43
115000
4000
Lúc ấy, nhiều điều thay đổi khi tôi phát hiện ra những cuốn sách về Châu Phi.
02:11
There weren'tkhông phải manynhiều of them availablecó sẵn, and they weren'tkhông phải
44
119000
2000
Không có sẵn nhiều sách như vậy. Và chúng cũng không phải
02:13
quitekhá as easydễ dàng to find as the foreignngoại quốc bookssách.
45
121000
2000
dễ mà tìm được như những cuốn sách ngoại kia.
02:15
But because of writersnhà văn like ChinuaChinua AchebeAchebe and CamaraCamara LayeLaye
46
123000
4000
Nhưng nhờ những nhà văn như Chinua Achebe và Camara Laye
02:19
I wentđã đi throughxuyên qua a mentaltâm thần shiftsự thay đổi in my perceptionnhận thức
47
127000
2000
tôi cảm nhận được sự thay đổi trong cảm quan của mình
02:21
of literaturevăn chương.
48
129000
2000
về văn học.
02:23
I realizedthực hiện that people like me,
49
131000
2000
Tôi nhận ra những người như tôi,
02:25
girlscô gái with skinda the colormàu of chocolatesô cô la,
50
133000
2000
những người con gái với nước da màu sô-cô-la,
02:27
whose kinkyKinky hairtóc could not formhình thức ponytailsponytails,
51
135000
3000
và mái tóc xoăn không thể thắt kiểu đuôi ngựa,
02:30
could alsocũng thế existhiện hữu in literaturevăn chương.
52
138000
2000
cũng có thể sống trong văn học.
02:32
I startedbắt đầu to writeviết about things I recognizedđược công nhận.
53
140000
4000
Tôi bắt đầu viết về những thứ mà tôi thực sự biết đến.
02:36
Now, I lovedyêu those AmericanNgười Mỹ and BritishNgười Anh bookssách I readđọc.
54
144000
4000
Bất giờ, tôi yêu những quyển sách từ Anh và Mỹ mà tôi đã đọc.
02:40
They stirredkhuấy my imaginationtrí tưởng tượng. They openedmở ra up newMới worldsthế giới for me.
55
148000
4000
Chúng khơi gợi trí tưởng tượng. Chúng mở ra những thế giới mới cho tôi.
02:44
But the unintendedkhông mong đợi consequencehậu quả
56
152000
2000
Nhưng một hậu quả không ngờ đến
02:46
was that I did not know that people like me
57
154000
2000
chính là tôi không hề biết những người như tôi
02:48
could existhiện hữu in literaturevăn chương.
58
156000
2000
có thể tồn tại trong văn học.
02:50
So what the discoverykhám phá of AfricanChâu Phi writersnhà văn did for me was this:
59
158000
4000
Vì vậy, việc khám phá ra những nhà văn châu Phi đã cho tôi một cái ơn:
02:54
It savedđã lưu me from havingđang có a singleĐộc thân storycâu chuyện
60
162000
3000
Nó đã giúp tôi tránh khỏi câu chuyện phiến diện
02:57
of what bookssách are.
61
165000
2000
về những cuốn sách.
02:59
I come from a conventionalthông thường, middle-classtầng lớp trung lưu NigerianNigeria familygia đình.
62
167000
3000
Tôi đến từ một gia đình bình thường, trung lưu ở Nigeria.
03:02
My fathercha was a professorGiáo sư.
63
170000
2000
Bố tôi là một giáo sư.
03:04
My mothermẹ was an administratorngười quản lý.
64
172000
3000
Mẹ tôi là một nhà quản lý.
03:07
And so we had, as was the normđịnh mức,
65
175000
3000
Và như một chuyện bình thường, chúng tôi cũng có
03:10
live-insống trong domestictrong nước help, who would oftenthường xuyên come from nearbygần đó ruralnông thôn villageslàng.
66
178000
5000
những người giúp việc đến từ những làng quê lân cận.
03:15
So the yearnăm I turnedquay eighttám we got a newMới housenhà ở boycon trai.
67
183000
4000
Và vào năm tôi lên tám, nhà chúng tôi có một thằng bé giúp việc mới.
03:19
His nameTên was FideFIDE.
68
187000
2000
Tên cậu ta là Fide.
03:21
The only thing my mothermẹ told us about him
69
189000
3000
Điều duy nhất mẹ nói với tôi về cậu ta
03:24
was that his familygia đình was very poornghèo nàn.
70
192000
3000
là nhà cậu ta nghèo lắm.
03:27
My mothermẹ sentgởi yamsyams and ricecơm,
71
195000
2000
Mẹ tôi cho nhà cậu ta khoai lang và gạo
03:29
and our old clothesquần áo, to his familygia đình.
72
197000
3000
và quần áo cũ.
03:32
And when I didn't finishhoàn thành my dinnerbữa tối my mothermẹ would say,
73
200000
2000
Và khi tôi không ăn hết phần cơm tối của mình, mẹ tôi hay bảo
03:34
"FinishKết thúc your foodmón ăn! Don't you know? People like Fide'sCủa FIDE familygia đình have nothing."
74
202000
5000
"Ăn hết đi! Con không biết là những người như nhà của Fide không có gì để ăn sao? "
03:39
So I feltcảm thấy enormousto lớn pityđiều đáng tiếc for Fide'sCủa FIDE familygia đình.
75
207000
4000
Và tôi cảm thấy vô cùng thương tiếc cho gia đình của Fide.
03:43
Then one SaturdayThứ bảy we wentđã đi to his villagelàng to visitchuyến thăm,
76
211000
3000
Và rồi một buổi sáng thứ 7, chúng tôi đến thăm làng của cậu ta.
03:46
and his mothermẹ showedcho thấy us a beautifullyđẹp patternedkhuôn mẫu basketcái rổ
77
214000
4000
Và mẹ cậu đã cho tôi thấy một cái rỗ trang trí hoa văn rất đẹp.
03:50
madethực hiện of dyednhuộm raffiaraffia that his brotherem trai had madethực hiện.
78
218000
3000
được làm từ cây cọ nhuộm, mà anh trai cậu mới vừa làm.
03:53
I was startledgiật mình.
79
221000
2000
Tôi hoàn toàn sửng sốt.
03:55
It had not occurredxảy ra to me that anybodybất kỳ ai in his familygia đình
80
223000
3000
Chưa bao giờ tôi nghĩ rằng một ai đó trong gia đình cậu
03:58
could actuallythực ra make something.
81
226000
3000
có thể thực sự làm ra một cái gì đó.
04:01
All I had heardnghe about them was how poornghèo nàn they were,
82
229000
3000
Tất cả những gì tôi nghe về họ là họ nghèo lắm,
04:04
so that it had becometrở nên impossibleKhông thể nào for me to see them
83
232000
2000
và tôi hoàn toàn không thể nhận ra ở họ
04:06
as anything elsekhác but poornghèo nàn.
84
234000
3000
một cái gì khác ngoài cái nghèo.
04:09
TheirCủa họ povertynghèo nàn was my singleĐộc thân storycâu chuyện of them.
85
237000
4000
Câu chuyện phiến diện của tôi về họ chính là cái nghèo.
04:13
YearsNăm latermột lát sau, I thought about this when I left NigeriaNigeria
86
241000
2000
Nhiều năm sau, tôi vẫn ngẫm nghĩ điều đó khi tôi rời khỏi Nigeria
04:15
to go to universitytrường đại học in the UnitedVương StatesTiểu bang.
87
243000
3000
để học đại học ở Mỹ.
04:18
I was 19.
88
246000
2000
Tôi đã 19 tuổi lúc đó.
04:20
My AmericanNgười Mỹ roommatebạn cùng phòng was shockedbị sốc by me.
89
248000
4000
Bạn cùng phòng của tôi hoàn toàn sốc khi gặp tôi.
04:24
She askedyêu cầu where I had learnedđã học to speaknói EnglishTiếng Anh so well,
90
252000
3000
Cô ấy hỏi tôi học tiếng Anh ở đâu mà có thể nói lưu loát như vậy,
04:27
and was confusedbối rối when I said that NigeriaNigeria
91
255000
2000
và tỏ ra bối rối khi tôi nói rằng Nigeria
04:29
happenedđã xảy ra to have EnglishTiếng Anh as its officialchính thức languagengôn ngữ.
92
257000
5000
là một nước nói tiếng Anh.
04:34
She askedyêu cầu if she could listen to what she calledgọi là my "tribalbộ lạc musicÂm nhạc,"
93
262000
4000
Cô ấy ngỏ ý muốn nghe những gì mà cô ấy gọi là "âm nhạc bộ lạc"
04:38
and was consequentlydo đó very disappointedthất vọng
94
266000
2000
và sau đó thì rất thất vọng
04:40
when I producedsản xuất my tapebăng of MariahMariah CareyCarey.
95
268000
2000
khi tôi mở nhạc Mariah Carey.
04:42
(LaughterTiếng cười)
96
270000
3000
(Tiếng cười)
04:45
She assumedgiả định that I did not know how
97
273000
2000
Cô ấy nghĩ rằng tôi không biết
04:47
to use a stovebếp.
98
275000
3000
dùng bếp.
04:50
What strucktấn công me was this: She had feltcảm thấy sorry for me
99
278000
2000
Cái đáng nói chính là : cô ấy đã cảm thấy thương hại tôi
04:52
even before she saw me.
100
280000
2000
thậm chí trước khi cô ấy gặp tôi.
04:54
Her defaultmặc định positionChức vụ towardđối với me, as an AfricanChâu Phi,
101
282000
4000
Cách đối xử mặc định mà cô ấy dành cho tôi - một người châu Phi,
04:58
was a kindloại of patronizingkẻ cả, well-meaningý nghĩa tốt pityđiều đáng tiếc.
102
286000
4000
có thể nói là một sự kẻ cả, có ý tốt, và đầy lòng thương tiếc.
05:02
My roommatebạn cùng phòng had a singleĐộc thân storycâu chuyện of AfricaAfrica:
103
290000
3000
Cô ấy có một câu chuyện phiến diện về châu Phi.
05:05
a singleĐộc thân storycâu chuyện of catastrophetai biến.
104
293000
3000
Một câu chuyện chỉ kể về thảm họa.
05:08
In this singleĐộc thân storycâu chuyện there was no possibilitykhả năng
105
296000
2000
Trong cái câu chuyện ấy, không có chỗ
05:10
of AfricansNgười châu Phi beingđang similargiống to her in any way,
106
298000
4000
cho những người châu Phi giống cô ấy, ở bất kì điểm nào.
05:14
no possibilitykhả năng of feelingscảm xúc more complexphức tạp than pityđiều đáng tiếc,
107
302000
3000
Không có chỗ cho những cảm xúc phức tạp hơn là lòng thương hại.
05:17
no possibilitykhả năng of a connectionkết nối as humanNhân loại equalsbằng.
108
305000
4000
Không có chỗ cho sự kết giao như những con người bình đẳng.
05:21
I mustphải say that before I wentđã đi to the U.S. I didn't
109
309000
2000
Tôi phải nói rằng trước khi tôi đến Mỹ, tôi không hề nghĩ mình
05:23
consciouslycó ý thức identifynhận định as AfricanChâu Phi.
110
311000
3000
là một người châu Phi.
05:26
But in the U.S. wheneverbất cứ khi nào AfricaAfrica cameđã đến up people turnedquay to me.
111
314000
3000
Nhưng ở Mỹ, hễ Châu Phi được nhắc đến, người ta lại nhìn về tôi.
05:29
Never mindlí trí that I knewbiết nothing about placesnơi like NamibiaNamibia.
112
317000
4000
Mà không hề biết rằng có những nói như Namibia tôi chẳng hề biết.
05:33
But I did come to embraceôm hôn this newMới identitydanh tính,
113
321000
2000
Nhưng tôi thực sự đón nhận bản sắc mới này.
05:35
and in manynhiều wayscách I think of myselfriêng tôi now as AfricanChâu Phi.
114
323000
3000
Giờ đây, tôi có thể thừa nhận rằng mình là một người châu Phi.
05:38
AlthoughMặc dù I still get quitekhá irritabledễ cáu kỉnh when
115
326000
2000
Mặc dù tôi vẫn thấy hơi bực mình khi
05:40
AfricaAfrica is referredgọi to as a countryQuốc gia,
116
328000
2000
Châu Phi được nhắc đến như một đất nước.
05:42
the mostphần lớn recentgần đây examplethí dụ beingđang my otherwisenếu không thì wonderfulTuyệt vời flightchuyến bay
117
330000
4000
Một chuyện xảy ra gần đây nhất, không có nó thì chuyến bay của tôi
05:46
from LagosLagos two daysngày agotrước, in which
118
334000
2000
từ Lagos cách đây 2 ngày sẽ thật tuyệt vời, đó là khi
05:48
there was an announcementthông báo on the VirginTrinh nữ flightchuyến bay
119
336000
2000
có một lời thông báo trên chuyến bay Virgin
05:50
about the charitytừ thiện work in "IndiaẤn Độ, AfricaAfrica and other countriesquốc gia."
120
338000
5000
về công tác từ thiện ở "Ấn Độ, Châu Phi và các nước khác".
05:55
(LaughterTiếng cười)
121
343000
1000
(Tiếng cười).
05:56
So after I had spentđã bỏ ra some yearsnăm in the U.S. as an AfricanChâu Phi,
122
344000
4000
Vì vậy sau vài năm ở Mỹ, tôi - một người Châu Phi
06:00
I beganbắt đầu to understandhiểu không my roommate'sbạn cùng phòng của responsephản ứng to me.
123
348000
4000
thấy thông cảm cho cách cư xử của bạn cùng phòng với tôi.
06:04
If I had not grownmới lớn up in NigeriaNigeria, and if all I knewbiết about AfricaAfrica
124
352000
3000
Nếu tôi không lớn lên ở Nigeria, và nếu tất cả những gì tôi biết về Châu Phi
06:07
were from popularphổ biến imageshình ảnh,
125
355000
2000
đều bắt nguồn từ những hình ảnh quen thuộc,
06:09
I too would think that AfricaAfrica was a placeđịa điểm of
126
357000
3000
tôi cũng sẽ nghĩ đến Châu Phi như một nơi của
06:12
beautifulđẹp landscapesphong cảnh, beautifulđẹp animalsđộng vật,
127
360000
4000
những cảnh đẹp, những con vật xinh xắn,
06:16
and incomprehensiblekhông thể hiểu people,
128
364000
2000
những con người khó hiểu
06:18
fightingtrận đánh senselessvô tri warschiến tranh, dyingchết of povertynghèo nàn and AIDSAIDS,
129
366000
3000
cứ chém giết nhau một cách vô nghĩa, chết vì cái nghèo và vì AIDS.
06:21
unablekhông thể to speaknói for themselvesbản thân họ
130
369000
3000
không thể cất lên tiếng nói của chính mình,
06:24
and waitingđang chờ đợi to be savedđã lưu
131
372000
2000
và luôn ngồi chờ
06:26
by a kindloại, whitetrắng foreignerngười nước ngoài.
132
374000
3000
một người da trắng tốt bụng đến cứu vớt.
06:29
I would see AfricansNgười châu Phi in the sametương tự way that I,
133
377000
2000
Tôi cũng sẽ nhìn người Châu Phi theo cái cách mà tôi
06:31
as a childđứa trẻ, had seenđã xem Fide'sCủa FIDE familygia đình.
134
379000
4000
đã nhìn gia đình của Fide khi tôi còn nhỏ.
06:35
This singleĐộc thân storycâu chuyện of AfricaAfrica ultimatelycuối cùng comesđến, I think, from WesternTây literaturevăn chương.
135
383000
4000
Tôi nghĩ câu chuyện phiến diện về Châu Phi nói cho cùng thì bắt nguồn từ văn học Phương Tây.
06:39
Now, here is a quoteTrích dẫn from
136
387000
2000
Đây là một trích dẫn từ
06:41
the writingviết of a LondonLondon merchantthương gia calledgọi là JohnJohn LockeLocke,
137
389000
3000
một tác phẩm của một Thương nhân từ Luân Đôn tên là John Locke,
06:44
who sailedkhởi hành to westhướng Tây AfricaAfrica in 1561
138
392000
3000
người đã đi tàu đến Tây Phi năm 1561
06:47
and keptgiữ a fascinatinghấp dẫn accounttài khoản of his voyagehành trình.
139
395000
5000
và đã giữ lại những ghi chép đấy ấn tượng về chuyến đi này.
06:52
After referringđề cập đến to the blackđen AfricansNgười châu Phi
140
400000
2000
Sau khi gọi người Châu Phi da đen
06:54
as "beastscon thú who have no housesnhà ở,"
141
402000
2000
là "những con quái vật không có nhà,"
06:56
he writesviết, "They are alsocũng thế people withoutkhông có headsđầu,
142
404000
4000
ông ấy viết "Chúng nó cũng là những kẻ không đầu,
07:00
havingđang có theirhọ mouthmiệng and eyesmắt in theirhọ breasts."
143
408000
5000
mọc miệng và hai mắt từ ngực."
07:05
Now, I've laughedcười everymỗi time I've readđọc this.
144
413000
2000
Bây giờ, mỗi lần đọc lại, tôi vẫn thấy buồn cười.
07:07
And one mustphải admirengưỡng mộ the imaginationtrí tưởng tượng of JohnJohn LockeLocke.
145
415000
4000
Và bất kì ai cũng phải thán phục sức tưởng tượng của John Locke.
07:11
But what is importantquan trọng about his writingviết is that
146
419000
2000
Nhưng cái đáng nói về tác phẩm của ông là
07:13
it representsđại diện the beginningbắt đầu
147
421000
2000
nó đã đánh dấu sự bắt đầu
07:15
of a traditiontruyền thống of tellingnói AfricanChâu Phi storiesnhững câu chuyện in the WestWest:
148
423000
3000
của một cách thức kể chuyện về Châu Phi ở Phương Tây
07:18
A traditiontruyền thống of Sub-SaharanTiểu vùng Sahara AfricaAfrica as a placeđịa điểm of negativesâm,
149
426000
3000
Một cái cách nói về Châu Phi hạ Sahara như một nơi đầy những tiêu cực
07:21
of differenceSự khác biệt, of darknessbóng tối,
150
429000
2000
đầy xung đột và tăm tối,
07:23
of people who, in the wordstừ ngữ of the wonderfulTuyệt vời poetnhà thơ
151
431000
4000
đầy những con người mà, trong ngôn từ của nhà thơ tài ba,
07:27
RudyardRudyard KiplingKipling,
152
435000
2000
Rudyard Kipling,
07:29
are "halfmột nửa devilác quỷ, halfmột nửa childđứa trẻ."
153
437000
3000
là những kẻ "nửa người, nửa quỷ."
07:32
And so I beganbắt đầu to realizenhận ra that my AmericanNgười Mỹ roommatebạn cùng phòng
154
440000
3000
Và vì thế, tôi nhận ra rằng người bạn cùng phòng từ Mỹ
07:35
mustphải have throughoutkhắp her life
155
443000
2000
chắc hẳn suốt cuộc đời của cô ấy
07:37
seenđã xem and heardnghe differentkhác nhau versionsphiên bản
156
445000
2000
được thấy và nghe nhiều dị bản
07:39
of this singleĐộc thân storycâu chuyện,
157
447000
2000
của chỉ một câu chuyện phiến diện ấy,
07:41
as had a professorGiáo sư,
158
449000
2000
như một thầy giáo
07:43
who onceMột lần told me that my novelcuốn tiểu thuyết was not "authenticallychân thực AfricanChâu Phi."
159
451000
5000
có một lần đã bảo tôi rằng tiểu thuyết của tôi không ra "chất Châu Phi"
07:48
Now, I was quitekhá willingsẵn lòng to contendcontend that there were a numbercon số of things
160
456000
2000
Bấy giờ, tôi hoàn toàn đồng ý là có rất nhiều điều
07:50
wrongsai rồi with the novelcuốn tiểu thuyết,
161
458000
2000
không ổn trong cuốn tiểu thuyết,
07:52
that it had failedthất bại in a numbercon số of placesnơi,
162
460000
4000
và đúng là nó trục trặc ở một số chỗ.
07:56
but I had not quitekhá imaginedtưởng tượng that it had failedthất bại
163
464000
2000
Nhưng tôi hoàn toàn không hề tưởng tượng là nó lại không thể
07:58
at achievingđể đạt được something calledgọi là AfricanChâu Phi authenticitytính xác thực.
164
466000
3000
đạt được cái gọi là Chất Châu Phi.
08:01
In factthực tế I did not know what
165
469000
2000
Thật ra là tôi cũng chẳng biết
08:03
AfricanChâu Phi authenticitytính xác thực was.
166
471000
3000
cái Chất Châu Phi ấy là gì
08:06
The professorGiáo sư told me that my charactersnhân vật
167
474000
2000
Thầy nói với tôi rằng nhân vật của tôi
08:08
were too much like him,
168
476000
2000
quá sức giống thầy -
08:10
an educatedgiáo dục and middle-classtầng lớp trung lưu man.
169
478000
2000
một người đàn ông trí thức thuộc tầng lớp trung lưu.
08:12
My charactersnhân vật drovelái carsxe hơi.
170
480000
2000
Những nhân vật trong truyện biết lái xe.
08:14
They were not starvingđói khát.
171
482000
3000
Họ không chết đói.
08:17
ThereforeDo đó they were not authenticallychân thực AfricanChâu Phi.
172
485000
4000
VÌ thế nên họ không phải là những người Châu Phi thực thụ.
08:21
But I mustphải quicklyMau addthêm vào that I too am just as guiltytội lỗi
173
489000
3000
Nhưng tôi cũng phải nói thêm chút xít là tôi cũng cảm thấy mình đáng trách
08:24
in the questioncâu hỏi of the singleĐộc thân storycâu chuyện.
174
492000
3000
khi nói đến những Câu chuyện phiến diện.
08:27
A fewvài yearsnăm agotrước, I visitedthăm viếng MexicoMexico from the U.S.
175
495000
4000
Vài năm trước, tôi có từ Mỹ sang Mê-hi-cô chơi.
08:31
The politicalchính trị climatekhí hậu in the U.S. at the time was tensebẩn quá,
176
499000
2000
Chính trường ở Mỹ lúc đó vô cùng căng thẳng.
08:33
and there were debatestranh luận going on about immigrationxuất nhập cảnh.
177
501000
4000
Và đã có nhiều cuộc tranh luận về vấn đề nhập cư.
08:37
And, as oftenthường xuyên happensxảy ra in AmericaAmerica,
178
505000
2000
Và, như người Mỹ thường hay nghĩ,
08:39
immigrationxuất nhập cảnh becameđã trở thành synonymousđồng nghĩa with MexicansNgười Mexico.
179
507000
3000
đặc tính di cư chỉ có ở người Mê-hi-cô.
08:42
There were endlessbất tận storiesnhững câu chuyện of MexicansNgười Mexico
180
510000
2000
Có vô số những câu chuyện về người Mê-hi-cô
08:44
as people who were
181
512000
2000
những con người
08:46
fleecingfleecing the healthcarechăm sóc sức khỏe systemhệ thống,
182
514000
2000
lừa đảo các dịch vụ y tế,
08:48
sneakingnham hiểm acrossbăng qua the borderbiên giới,
183
516000
2000
trốn chui trốn lũi ngang dọc biên giới,
08:50
beingđang arrestedbị bắt at the borderbiên giới, that sortsắp xếp of thing.
184
518000
4000
để rồi bị bắt ngay tại đó, kiểu vậy.
08:54
I remembernhớ lại walkingđi dạo around on my first day in GuadalajaraGuadalajara,
185
522000
4000
Tôi vẫn nhớ ngày đầu tiên ở Guadalajara, lúc dạo bộ,
08:58
watchingxem the people going to work,
186
526000
2000
tôi nhìn thấy người ta đi làm,
09:00
rollinglăn up tortillasbánh in the marketplacethương trường,
187
528000
2000
cuộn bánh ngô ở chợ,
09:02
smokinghút thuốc lá, laughingcười.
188
530000
3000
hút thuốc, cười đùa.
09:05
I remembernhớ lại first feelingcảm giác slightnhẹ surprisesự ngạc nhiên.
189
533000
3000
Tôi nhờ cái cảm giác ban đầu đầy bất ngờ
09:08
And then I was overwhelmedquá tải with shamexấu hổ.
190
536000
3000
Và rồi lòng tôi tràn đầy sự xấu hổ.
09:11
I realizedthực hiện that I had been so immersedđắm mình
191
539000
3000
Tôi nhận ra tôi bị ảnh hưởng nặng nề
09:14
in the mediaphương tiện truyền thông coveragephủ sóng of MexicansNgười Mexico
192
542000
2000
bởi truyền thông trong cách nhìn nhận người Mê-hi-co
09:16
that they had becometrở nên one thing in my mindlí trí,
193
544000
2000
với tôi, họ đã trở thành
09:18
the abjecthèn hạ immigrantngười nhập cư.
194
546000
3000
những kẻ nhập cư đáng khinh bỉ.
09:21
I had boughtđã mua into the singleĐộc thân storycâu chuyện of MexicansNgười Mexico
195
549000
2000
Tôi đã tin vào một câu chuyện phiến diện như vậy về người Mê-hi-cô
09:23
and I could not have been more ashamedhổ thẹn of myselfriêng tôi.
196
551000
3000
và tôi cảm thấy không thể xấu hổ hơn nữa vì chính bản thân mình.
09:26
So that is how to createtạo nên a singleĐộc thân storycâu chuyện,
197
554000
2000
Và đó chính là cái cách một câu chuyện phiến diện được sinh ra,
09:28
showchỉ a people as one thing,
198
556000
3000
kể về cả một dân tộc chỉ ở một nét đó,
09:31
as only one thing,
199
559000
2000
chỉ một nét duy nhất,
09:33
over and over again,
200
561000
2000
kể đi kể lại.
09:35
and that is what they becometrở nên.
201
563000
3000
và rồi tất cả về họ chỉ được xem có chừng đó.
09:38
It is impossibleKhông thể nào to talk about the singleĐộc thân storycâu chuyện
202
566000
2000
Khi nói về câu chuyện phiến diện,
09:40
withoutkhông có talkingđang nói about powerquyền lực.
203
568000
3000
không thể không nhắc đến quyền lực.
09:43
There is a wordtừ, an IgboIgbo wordtừ,
204
571000
2000
Có một từ trong tiếng Igbo
09:45
that I think about wheneverbất cứ khi nào I think about
205
573000
2000
mà tôi luôn nghĩ đến mỗi khi nói đến
09:47
the powerquyền lực structurescấu trúc of the worldthế giới, and it is "nkalinkali."
206
575000
3000
quyền lực trên thế giời này, đó là từ "nkali".
09:50
It's a nounDanh từ that looselylỏng lẻo translatesDịch
207
578000
2000
Đó là một danh từ, dịch thoáng ra có nghĩa là
09:52
to "to be greaterlớn hơn than anotherkhác."
208
580000
3000
"đứng trên một ai đó".
09:55
Like our economicthuộc kinh tế and politicalchính trị worldsthế giới,
209
583000
3000
Cũng giống như kinh tế và chính trường,
09:58
storiesnhững câu chuyện too are definedđịnh nghĩa
210
586000
2000
những câu chuyện cũng được quyết định
10:00
by the principlenguyên tắc of nkalinkali:
211
588000
3000
bởi nguyên tắc nkali.
10:03
How they are told, who tellsnói them,
212
591000
2000
Những câu chuyện được kể ra làm sao, ai kể
10:05
when they're told, how manynhiều storiesnhững câu chuyện are told,
213
593000
3000
kể vào lúc nào, bao nhiêu câu chuyện được kể,
10:08
are really dependentphụ thuộc on powerquyền lực.
214
596000
4000
hoàn toàn tùy thuộc vào quyền lực.
10:12
PowerSức mạnh is the abilitycó khả năng not just to tell the storycâu chuyện of anotherkhác personngười,
215
600000
3000
Quyền lực không chỉ là khả năng kể một câu chuyện về một ai đó,
10:15
but to make it the definitivedứt khoát storycâu chuyện of that personngười.
216
603000
4000
mà còn là khả năng biến nó thành câu chuyện mặc định về một ai đó.
10:19
The PalestinianPalestine poetnhà thơ MouridMourid BarghoutiBarghouti writesviết
217
607000
2000
Nhà thơ Palestine Mourid Barghouti viết
10:21
that if you want to dispossessdispossess a people,
218
609000
3000
nếu bạn muốn phỉ báng một dân tộc,
10:24
the simplestđơn giản nhất way to do it is to tell theirhọ storycâu chuyện
219
612000
3000
cách đơn giản nhất là hãy kể một câu chuyện về họ,
10:27
and to startkhởi đầu with, "secondlythứ nhì."
220
615000
3000
và bắt đầu với từ "Thứ hai là".
10:30
StartBắt đầu the storycâu chuyện with the arrowsmũi tên of the NativeNguồn gốc AmericansNgười Mỹ,
221
618000
4000
Bắt đầu câu chuyện với cung tên của người Mỹ bản địa,
10:34
and not with the arrivalsự đến of the BritishNgười Anh,
222
622000
3000
chứ không phải việc người Anh đến Châu Mỹ,
10:37
and you have an entirelyhoàn toàn differentkhác nhau storycâu chuyện.
223
625000
3000
bạn sẽ có một câu chuyện hoàn toàn khác biệt.
10:40
StartBắt đầu the storycâu chuyện with
224
628000
2000
Bắt đầu câu chuyện bằng
10:42
the failurethất bại of the AfricanChâu Phi statetiểu bang,
225
630000
2000
sự thất bại của người cầm quyền ở Châu Phi,
10:44
and not with the colonialthuộc địa creationsự sáng tạo of the AfricanChâu Phi statetiểu bang,
226
632000
4000
chứ không phải sự đô hộ đè lên Châu phi,
10:48
and you have an entirelyhoàn toàn differentkhác nhau storycâu chuyện.
227
636000
4000
bạn cũng sẽ có một câu chuyện hoàn toàn khác biệt.
10:52
I recentlygần đây spokenói at a universitytrường đại học where
228
640000
2000
Gần đây tôi có diễn thuyết ở một trường đại học
10:54
a studentsinh viên told me that it was
229
642000
2000
có một học sinh nói với tôi rằng
10:56
suchnhư là a shamexấu hổ
230
644000
2000
thật là xấu hổ
10:58
that NigerianNigeria menđàn ông were physicalvật lý abuserskẻ bạo hành
231
646000
3000
khi tất cả đàn ông Nigeria là những kẻ chỉ biết đánh đập
11:01
like the fathercha charactertính cách in my novelcuốn tiểu thuyết.
232
649000
3000
giống như nhân vật cha trong cuốn tiểu thuyết tôi viết.
11:04
I told him that I had just readđọc a novelcuốn tiểu thuyết
233
652000
2000
Tôi mới nói với cậu ta rằng tôi cũng từng đọc một cuốn sách
11:06
calledgọi là AmericanNgười Mỹ PsychoTâm lý --
234
654000
2000
tên là "Bệnh nhân tâm thần người Mỹ" --
11:08
(LaughterTiếng cười)
235
656000
2000
(Tiếng cười)
11:10
-- and that it was suchnhư là a shamexấu hổ
236
658000
2000
và cũng thật xấu hổ
11:12
that youngtrẻ AmericansNgười Mỹ were serialnối tiếp murdererskẻ giết người.
237
660000
3000
khi những thanh niên người Mỹ lại là những kẻ giết người hàng loạt.
11:15
(LaughterTiếng cười)
238
663000
4000
(Tiếng cười)
11:19
(ApplauseVỗ tay)
239
667000
6000
(Tiếng vỗ tay)
11:25
Now, obviouslychắc chắn I said this in a fitPhù hợp of mildnhẹ nhàng irritationkích thích.
240
673000
3000
Bấy giờ, rõ ràng là tôi đang nói trong một tâm trạng hơi bực bội.
11:28
(LaughterTiếng cười)
241
676000
2000
(Tiếng cười)
11:30
But it would never have occurredxảy ra to me to think
242
678000
2000
Tôi sẽ chẳng bao giờ nghĩ rằng
11:32
that just because I had readđọc a novelcuốn tiểu thuyết
243
680000
2000
chỉ vì tôi đọc một cuốn sách
11:34
in which a charactertính cách was a serialnối tiếp killersát thủ
244
682000
2000
viết về một kẻ giết người hàng loạt,
11:36
that he was somehowbằng cách nào đó representativeTiêu biểu
245
684000
2000
thì hắn ta sẽ trở thành hình tượng chung
11:38
of all AmericansNgười Mỹ.
246
686000
2000
cho tất cả người Mỹ.
11:40
This is not because I am a better personngười than that studentsinh viên,
247
688000
3000
Thực ra thì không phải là vì tôi là một người giỏi hơn bạn sinh viên kia,
11:43
but because of America'sAmerica's culturalvăn hoá and economicthuộc kinh tế powerquyền lực,
248
691000
3000
mà bởi vì sức ảnh hưởng lớn về kinh tế cũng như văn hóa của Mỹ,
11:46
I had manynhiều storiesnhững câu chuyện of AmericaAmerica.
249
694000
2000
tôi được nghe nhiều câu chuyện về nước Mỹ.
11:48
I had readđọc TylerTyler and UpdikeUpdike and SteinbeckSteinbeck and GaitskillGaitskill.
250
696000
4000
Tôi được đọc truyện của Tyler và Updike và Steinbeck và Gaitskill.
11:52
I did not have a singleĐộc thân storycâu chuyện of AmericaAmerica.
251
700000
3000
Tôi không có một câu chuyện phiến diện về nước Mỹ.
11:55
When I learnedđã học, some yearsnăm agotrước, that writersnhà văn were expectedkỳ vọng
252
703000
3000
Vài năm trước, khi tôi được học là nhà văn
11:58
to have had really unhappykhông vui childhoodstuổi thơ
253
706000
4000
phải có một tuổi thơ thật dữ dội
12:02
to be successfulthành công,
254
710000
2000
để có thể thành công,
12:04
I beganbắt đầu to think about how I could inventphát minh
255
712000
2000
tôi ngẫm nghĩ không biết làm sao mà tôi có thể sáng tác
12:06
horriblekinh khủng things my parentscha mẹ had donelàm xong to me.
256
714000
2000
những thứ vô cùng tồi tệ mà cha mẹ tôi đã gây ra cho tôi.
12:08
(LaughterTiếng cười)
257
716000
2000
(Tiếng cười)
12:10
But the truthsự thật is that I had a very happyvui mừng childhoodthời thơ ấu,
258
718000
4000
Nhưng thật ra thì tôi có một tuổi thơ vô cùng hạnh phúc,
12:14
fullđầy of laughtertiếng cười and love, in a very close-knitgần gũi familygia đình.
259
722000
3000
đầy tiếng cười và tình yêu thương, trong một gia đình gắn bó khăn khít.
12:17
But I alsocũng thế had grandfathersông who diedchết in refugeengười tị nạn campstrại.
260
725000
4000
Nhưng tôi cũng có những người ông chết trong trại tị nạn.
12:21
My cousinanh chị em họ PolleThành phố Polle diedchết because he could not get adequateđầy đủ healthcarechăm sóc sức khỏe.
261
729000
4000
Anh họ của tôi Polle chết vì không được chăm sóc y tế đàng hoàng.
12:25
One of my closestgần nhất friendsbạn bè, OkolomaOkoloma, diedchết in a planemáy bay crashtai nạn
262
733000
3000
Một người bạn thân nhất của tôi, Okoloma, chết trong một tai nạn máy bay
12:28
because our firengọn lửa trucksxe tải did not have waterNước.
263
736000
3000
bởi vì xe cứu hỏa không chở đủ nước.
12:31
I grewlớn lên up underDưới repressiveđàn áp militaryquân đội governmentscác chính phủ
264
739000
3000
Tôi lớn lên dưới nhà nước độc tài quân sự áp bức
12:34
that devalueddevalued educationgiáo dục,
265
742000
2000
xem thường giáo dục,
12:36
so that sometimesđôi khi my parentscha mẹ were not paidđã thanh toán theirhọ salarieslương.
266
744000
3000
vì thế nên thỉnh thoảng bố mẹ tôi cũng không được trả lương.
12:39
And so, as a childđứa trẻ, I saw jammứt disappearbiến mất from the breakfastbữa ăn sáng tablebàn,
267
747000
4000
Và bởi vậy, khi còn nhỏ, tôi cũng chứng kiến mứt không còn trên bàn ăn,
12:43
then margarinebơ thực vật disappearedbiến mất,
268
751000
2000
rồi đến bơ,
12:45
then breadbánh mỳ becameđã trở thành too expensiveđắt,
269
753000
3000
rồi bánh mì cũng trở nên quá đắt đỏ,
12:48
then milkSữa becameđã trở thành rationedphối.
270
756000
3000
rồi sữa chỉ được bán giới hạn.
12:51
And mostphần lớn of all, a kindloại of normalizedchuẩn hoá politicalchính trị fearnỗi sợ
271
759000
3000
Và trên hết, một nỗi sợ chính trị thường trực
12:54
invadedxâm lược our livescuộc sống.
272
762000
4000
ám ảnh cuộc sống của chúng tôi.
12:58
All of these storiesnhững câu chuyện make me who I am.
273
766000
2000
Tất cả những câu chuyện này làm nên tôi ngày hôm nay.
13:00
But to insistnhấn mạnh on only these negativetiêu cực storiesnhững câu chuyện
274
768000
4000
Nhưng nếu bạn chỉ cứ chăm chăm vào những chuyện thị phi
13:04
is to flattenSan bằng my experiencekinh nghiệm
275
772000
3000
thì bạn sẽ thấy đời tôi thật xoàng,
13:07
and to overlookbỏ qua the manynhiều other storiesnhững câu chuyện
276
775000
2000
và bỏ qua nhiều câu chuyện khác
13:09
that formedhình thành me.
277
777000
2000
mà đã làm nên cái tôi hôm nay.
13:11
The singleĐộc thân storycâu chuyện createstạo ra stereotypeskhuôn mẫu,
278
779000
3000
Những câu chuyện phiến diện tạo ra những khuôn mẫu.
13:14
and the problemvấn đề with stereotypeskhuôn mẫu
279
782000
3000
Và vấn đề với những khuôn mẫu
13:17
is not that they are untruekhông có thật,
280
785000
2000
không phải là chúng không đúng,
13:19
but that they are incompletechưa hoàn thiện.
281
787000
2000
mà là chúng không đầy đủ.
13:21
They make one storycâu chuyện becometrở nên the only storycâu chuyện.
282
789000
4000
Chúng khiến một câu chuyện bất kì thành một câu chuyện duy nhất.
13:25
Of coursekhóa học, AfricaAfrica is a continentlục địa fullđầy of catastrophesthảm hoạ:
283
793000
2000
Hiển nhiên, Châu Phi là nơi đầy thàm họa,
13:27
There are immensebao la onesnhững người, suchnhư là as the horrifickinh khủng rapeshãm hiếp in CongoCongo
284
795000
4000
Có những thảm họa khủng khiếp như việc cưỡng bức hàng loạt kinh hãi ở Công-gô.
13:31
and depressingbuồn onesnhững người, suchnhư là as the factthực tế that
285
799000
2000
và những vấn đề đáng buồn như việc
13:33
5,000 people applyứng dụng for one jobviệc làm vacancyvị trí tuyển dụng in NigeriaNigeria.
286
801000
5000
có đến 5000 người cùng đăng kí một vị trí công việc tại Nigeria.
13:38
But there are other storiesnhững câu chuyện that are not about catastrophetai biến,
287
806000
3000
Nhưng cũng có những câu chuyện khác không phải về thảm họa.
13:41
and it is very importantquan trọng, it is just as importantquan trọng, to talk about them.
288
809000
4000
Và việc kể những câu chuyện đó rất quan trọng, thật sự quan trọng.
13:45
I've always feltcảm thấy that it is impossibleKhông thể nào
289
813000
2000
Tôi vẫn luôn cảm thấy chúng ta hoàn toàn không thể
13:47
to engagethuê properlyđúng with a placeđịa điểm or a personngười
290
815000
3000
hiểu đúng được một vùng đất hay một con người
13:50
withoutkhông có engaginghấp dẫn with all of the storiesnhững câu chuyện of that placeđịa điểm and that personngười.
291
818000
4000
nểu chúng ta không tìm hiểu tất cả những câu chuyện về vùng đất ấy, con người ấy.
13:54
The consequencehậu quả of the singleĐộc thân storycâu chuyện
292
822000
3000
Hậu quả của một câu chuyện phiến diện
13:57
is this: It robscướp people of dignityphẩm giá.
293
825000
3000
đó là: nó lấy đi lòng tự trọng ở con người.
14:00
It makeslàm cho our recognitionsự công nhận of our equalcông bằng humanitynhân loại difficultkhó khăn.
294
828000
4000
Nó khiến chúng ta khó có thể nhận ra sự bình đẳng giữa người với người.
14:04
It emphasizesnhấn mạnh how we are differentkhác nhau
295
832000
3000
Nó xoáy sâu vào sự khác biệt giữa chúng ta,
14:07
ratherhơn than how we are similargiống.
296
835000
2000
hơn là sự tương đồng.
14:09
So what if before my MexicanMexico tripchuyến đi
297
837000
2000
Sẽ như thế nào nếu trước khi tôi đến Mê-hi-cô
14:11
I had followedtheo sau the immigrationxuất nhập cảnh debatetranh luận from bothcả hai sideshai bên,
298
839000
4000
tôi đã theo dõi cuộc tranh luận về đề tài nhập cư từ cả hai phía,
14:15
the U.S. and the MexicanMexico?
299
843000
2000
Mĩ và Mê-hi-cô?
14:17
What if my mothermẹ had told us that Fide'sCủa FIDE familygia đình was poornghèo nàn
300
845000
4000
Sẽ như thế nào nếu mẹ nói với chúng tôi rằng nhà của Fide nghèo
14:21
and hardworking?
301
849000
2000
và rất chăm chỉ?
14:23
What if we had an AfricanChâu Phi televisiontivi networkmạng
302
851000
2000
Sẽ như thế nào nếu chúng tôi có một đài truyền hình Châu Phi
14:25
that broadcastphát sóng diversephong phú AfricanChâu Phi storiesnhững câu chuyện all over the worldthế giới?
303
853000
4000
phát sóng những câu chuyện khác nhau về Châu Phi đến toàn thế giới?
14:29
What the NigerianNigeria writernhà văn ChinuaChinua AchebeAchebe callscuộc gọi
304
857000
2000
Như nhà văn Nigeria Chinua Achebe vẫn hay gọi
14:31
"a balancecân đối of storiesnhững câu chuyện."
305
859000
3000
"sự cân bằng giữa những câu chuyện."
14:34
What if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about my NigerianNigeria publishernhà xuất bản,
306
862000
3000
Sẽ như thế nào nếu bạn cùng phòng của tôi biết đến Nhà xuất bản người Nigeria
14:37
MuktaWindy BakarayBakaray,
307
865000
2000
Mukta Bakaray,
14:39
a remarkableđáng chú ý man who left his jobviệc làm in a bankngân hàng
308
867000
2000
một người đàn ông đặc biệt bỏ việc ở ngân hàng
14:41
to followtheo his dreammơ tưởng and startkhởi đầu a publishingxuất bản housenhà ở?
309
869000
3000
để thực hiện giấc mơ của mình và khởi nghiệp với một trung tâm xuất bản?
14:44
Now, the conventionalthông thường wisdomsự khôn ngoan was that NigeriansNgười Nigeria don't readđọc literaturevăn chương.
310
872000
4000
Bấy giờ, người ta hay nghĩ người Nigeria không đọc sách văn học.
14:48
He disagreedkhông đồng ý. He feltcảm thấy
311
876000
2000
Ông không đồng ý. Ông thấy rằng
14:50
that people who could readđọc, would readđọc,
312
878000
2000
ai cũng có thể đọc, và sẽ đọc
14:52
if you madethực hiện literaturevăn chương affordablegiá cả phải chăng and availablecó sẵn to them.
313
880000
4000
nếu sách văn học có giá cả vừa phải và luôn có sẵn cho họ.
14:56
ShortlyMột thời gian ngắn after he publishedđược phát hành my first novelcuốn tiểu thuyết
314
884000
3000
Không lâu sau khi ông xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên của tôi
14:59
I wentđã đi to a TVTRUYỀN HÌNH stationga tàu in LagosLagos to do an interviewphỏng vấn,
315
887000
3000
tôi đã đến đài truyền hình ở Lagos để tham gia một cuộc phỏng vấn
15:02
and a womanđàn bà who workedđã làm việc there as a messengerMessenger cameđã đến up to me and said,
316
890000
3000
và một người phụ nữ làm nghề đưa tin ở đó đã đến gần tôi và nói
15:05
"I really likedđã thích your novelcuốn tiểu thuyết. I didn't like the endingkết thúc.
317
893000
3000
"Tôi thích truyện của cô lắm. Nhưng tôi không thích cái kết.
15:08
Now you mustphải writeviết a sequelphần tiếp theo, and this is what will happenxảy ra ..."
318
896000
3000
Bây giờ cô hãy viết thêm một cuốn nữa đi, chắc chắn là phải như vậy ..."
15:11
(LaughterTiếng cười)
319
899000
3000
"Tiếng cười"
15:14
And she wentđã đi on to tell me what to writeviết in the sequelphần tiếp theo.
320
902000
3000
Và cô ấy tiếp tục bảo tôi phải viết cái gì trong tập tiếp theo.
15:17
I was not only charmedquyến rũ, I was very moveddi chuyển.
321
905000
3000
Lúc đó, tôi không chỉ sung sướng, mà còn rất cảm động.
15:20
Here was a womanđàn bà, partphần of the ordinarybình thường masseskhối lượng of NigeriansNgười Nigeria,
322
908000
3000
Đây là một người phụ nữ, cũng như bao người Nigeria dân dã bình thường,
15:23
who were not supposedgiả định to be readersđộc giả.
323
911000
3000
những người không được cho đọc sách.
15:26
She had not only readđọc the booksách, but she had takenLấy ownershipsở hữu of it
324
914000
2000
Cô ấy không chỉ đọc cuốn sách, mà còn giữ nó riêng cho mình,
15:28
and feltcảm thấy justifiedhợp lý in tellingnói me
325
916000
3000
và cảm thấy phải nói cho tôi nghe
15:31
what to writeviết in the sequelphần tiếp theo.
326
919000
2000
cái gì nên viết trong tập sau.
15:33
Now, what if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about my friendngười bạn FumiFumi OndaOnda,
327
921000
4000
Và sẽ ra sao nếu bạn cùng phòng của tôi biết một người bạn tên là Fumi Onda,
15:37
a fearlesssợ hãi womanđàn bà who hostsmáy chủ a TVTRUYỀN HÌNH showchỉ in LagosLagos,
328
925000
3000
một người phụ nữa mạnh mẽ gây dựng một chương trình truyền hình tại Lagos,
15:40
and is determinedxác định to tell the storiesnhững câu chuyện that we preferthích hơn to forgetquên?
329
928000
3000
và quyết tâm kể lại những câu chuyện mà chính chúng tôi đang cố gắng quên đi?
15:43
What if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about the hearttim procedurethủ tục
330
931000
4000
Sẽ ra sao nếu bạn cùng phòng của tôi được biết một ca phẩu thuật tim
15:47
that was performedthực hiện in the LagosLagos hospitalbệnh viện last weektuần?
331
935000
3000
được tiến hành tại bệnh viện Lagos tuần trước?
15:50
What if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about contemporaryđồng thời NigerianNigeria musicÂm nhạc,
332
938000
4000
Sẽ ra sao nếu bạn ấy biết về âm nhạc đương đại ở Nigeria?
15:54
talentedcó tài people singingca hát in EnglishTiếng Anh and PidginPidgin,
333
942000
3000
Những con người tài năng hát tiếng Anh và tiếng bồi,
15:57
and IgboIgbo and YorubaYoruba and IjoIjo,
334
945000
2000
và tiếng Igbo, Yoruba và cả Ijo,
15:59
mixingpha trộn influencesảnh hưởng from Jay-ZJay-Z to FelaFela
335
947000
4000
hòa quyện trong nét nhạc của Jay-Z hay Fela
16:03
to BobBob MarleyMarley to theirhọ grandfathersông.
336
951000
3000
rồi Bob Marley hay thậm chí ông cha của họ.
16:06
What if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about the femalegiống cái lawyerluật sư
337
954000
2000
Sẽ ra sao nếu bạn của tôi biết về một nữ luật sư
16:08
who recentlygần đây wentđã đi to courttòa án in NigeriaNigeria
338
956000
2000
người gần đây có đến toàn án Nigeria
16:10
to challengethử thách a ridiculousnực cười lawpháp luật
339
958000
2000
để phản đối một điều luật kì cục
16:12
that requiredcần thiết womenđàn bà to get theirhọ husband'schồng consentbằng lòng
340
960000
3000
yêu cầu người phụ nữ phải xin phép chồng
16:15
before renewingđổi mới theirhọ passportshộ chiếu?
341
963000
3000
trước khi làm lại hộ chiếu?
16:18
What if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about NollywoodNollywood,
342
966000
3000
Sẽ ra sao nếu bạn ấy biết về Nollywood,
16:21
fullđầy of innovativesáng tạo people makingchế tạo filmsphim despitemặc dù great technicalkỹ thuật oddstỷ lệ,
343
969000
4000
đầy những con người sáng tạo dựng nên những bộ phim dù không có những kĩ xảo hiện đại?
16:25
filmsphim so popularphổ biến
344
973000
2000
Những bộ phim quá sức nổi tiếng
16:27
that they really are the besttốt examplethí dụ
345
975000
2000
có thể được xem như ví dụ tiêu biểu nhất
16:29
of NigeriansNgười Nigeria consumingtiêu thụ what they producesản xuất?
346
977000
3000
cho những con người Nigeria dùng chính những thứ họ làm ra.
16:32
What if my roommatebạn cùng phòng knewbiết about my wonderfullytuyệt vời ambitioustham vọng hairtóc braiderbraider,
347
980000
3000
Sẽ ra sao nếu bạn ấy biết về người bện tóc tài năng có đầy mơ ước
16:35
who has just startedbắt đầu her ownsở hữu businesskinh doanh sellingbán hairtóc extensionsTiện ích mở rộng?
348
983000
4000
vừa khởi nghiệp bằng việc bán các múi tóc nối?
16:39
Or about the millionshàng triệu of other NigeriansNgười Nigeria
349
987000
2000
hay về hàng triệu những người Nigeria khác
16:41
who startkhởi đầu businessescác doanh nghiệp and sometimesđôi khi failThất bại,
350
989000
2000
cũng khởi nghiệp và đôi lúc thất bại,
16:43
but continuetiếp tục to nursey tá ambitiontham vọng?
351
991000
4000
nhưng vẫn ấp ủ ước mơ của mình?
16:47
EveryMỗi time I am home I am confrontedđối mặt with
352
995000
2000
Mỗi lần về nhà, tôi lại đối mặt với
16:49
the usualthường lệ sourcesnguồn of irritationkích thích for mostphần lớn NigeriansNgười Nigeria:
353
997000
3000
những thứ luôn khiến người Nigeria chúng tôi chạnh lòng:
16:52
our failedthất bại infrastructurecơ sở hạ tầng, our failedthất bại governmentchính quyền,
354
1000000
3000
cơ sở hạ tầng tồi tàn, chính phủ thối nát,
16:55
but alsocũng thế by the incredibleđáng kinh ngạc resiliencehồi phục of people who
355
1003000
3000
Nhưng cũng chính nhờ tài năng và sự nhiệt huyết, những con người kia vẫn sống
16:58
thrivephát đạt despitemặc dù the governmentchính quyền,
356
1006000
3000
bất chấp chính quyền
17:01
ratherhơn than because of it.
357
1009000
2000
hơn là chịu đựng nó.
17:03
I teachdạy writingviết workshopshội thảo in LagosLagos everymỗi summermùa hè,
358
1011000
3000
Tôi mở một lớp dạy viết ở Lagos vào mỗi mùa hè.
17:06
and it is amazingkinh ngạc to me how manynhiều people applyứng dụng,
359
1014000
3000
Và tôi hoàn toàn bị ấn tượng bởi rất nhiều người đăng kí tham gia,
17:09
how manynhiều people are eagerháo hức to writeviết,
360
1017000
3000
rất nhiều người háo hức học viết,
17:12
to tell storiesnhững câu chuyện.
361
1020000
2000
học cách kể chuyện.
17:14
My NigerianNigeria publishernhà xuất bản and I have just startedbắt đầu a non-profitPhi lợi nhuận
362
1022000
3000
Ông chủ xuất bạn truyện cho tôi và tôi cũng đã xây dựng một tổ chức phi lợi nhuận
17:17
calledgọi là FarafinaFarafina TrustTin tưởng,
363
1025000
2000
tên là Farafina Trust.
17:19
and we have biglớn dreamsnhững giấc mơ of buildingTòa nhà librariesthư viện
364
1027000
3000
Và chúng tôi luôn ao ước được xây dựng những thư viện mới
17:22
and refurbishingRefurbishing librariesthư viện that alreadyđã existhiện hữu
365
1030000
2000
và bảo trì những thư viện cũ,
17:24
and providingcung cấp bookssách for statetiểu bang schoolstrường học
366
1032000
3000
và phát sách đến các trường công
17:27
that don't have anything in theirhọ librariesthư viện,
367
1035000
2000
không có một chút gì trong thư viện của họ,
17:29
and alsocũng thế of organizingtổ chức lots and lots of workshopshội thảo,
368
1037000
2000
và cũng tổ chức rất rất nhiều lớp dạy
17:31
in readingđọc hiểu and writingviết,
369
1039000
2000
đọc và viết,
17:33
for all the people who are eagerháo hức to tell our manynhiều storiesnhững câu chuyện.
370
1041000
3000
cho tất cả những ai mong muốn được kể những câu chuyện của chúng ta.
17:36
StoriesNhững câu chuyện mattervấn đề.
371
1044000
2000
Những câu chuyện rất quan trọng.
17:38
ManyNhiều storiesnhững câu chuyện mattervấn đề.
372
1046000
2000
Thật sự quan trọng.
17:40
StoriesNhững câu chuyện have been used to dispossessdispossess and to malignmalign,
373
1048000
4000
Có những câu chuyện được dùng để bôi nhọ và phỉ báng
17:44
but storiesnhững câu chuyện can alsocũng thế be used to empowertrao quyền and to humanizehumanize.
374
1052000
4000
Nhưng cũng có nhưng câu chuyện để bồi đắp, để cảm hóa lòng người.
17:48
StoriesNhững câu chuyện can breakphá vỡ the dignityphẩm giá of a people,
375
1056000
3000
Có những câu chuyện làm tổn thương lòng tự tôn của cả một dân tộc.
17:51
but storiesnhững câu chuyện can alsocũng thế repairsửa that brokenbị hỏng dignityphẩm giá.
376
1059000
5000
Nhưng cũng có những câu chuyện chữa lành đi lòng tự tôn bị tổn thương ấy.
17:56
The AmericanNgười Mỹ writernhà văn AliceAlice WalkerWalker wroteđã viết this
377
1064000
2000
Nhà văn người Mỹ Alice Walker viết thư gửi
17:58
about her SouthernMiền Nam relativesngười thân
378
1066000
2000
những người họ hàng miền nam
18:00
who had moveddi chuyển to the NorthBắc.
379
1068000
2000
đã dời đến phương bắc.
18:02
She introducedgiới thiệu them to a booksách about
380
1070000
2000
Bà giới thiệu họ một cuốn sách
18:04
the SouthernMiền Nam life that they had left behindphía sau:
381
1072000
3000
về cuộc sống miền nam nơi họ đã bỏ lại đằng sau.
18:07
"They satngồi around, readingđọc hiểu the booksách themselvesbản thân họ,
382
1075000
4000
"Họ ngồi quanh, tự minh đọc sách,
18:11
listeningnghe to me readđọc the booksách, and a kindloại of paradisethiên đường was regainedLấy lại."
383
1079000
6000
hay lắng nghe tôi đọc, và sự bình yên chốn thiên đường như quay trở lại."
18:17
I would like to endkết thúc with this thought:
384
1085000
3000
Tôi muốn kết thúc bằng lời này:
18:20
That when we rejecttừ chối the singleĐộc thân storycâu chuyện,
385
1088000
3000
Khi chúng ta từ bỏ một câu chuyện phiến diện,
18:23
when we realizenhận ra that there is never a singleĐộc thân storycâu chuyện
386
1091000
3000
khi chúng ta nhận ra rằng sẽ chẳng bao giờ có một câu chuyện phiến diện
18:26
about any placeđịa điểm,
387
1094000
2000
về một miền đất nào đi nữa,
18:28
we regainLấy lại a kindloại of paradisethiên đường.
388
1096000
2000
là khi chúng ta tìm lại chốn thiên đường.
18:30
Thank you.
389
1098000
2000
Cảm ơn.
18:32
(ApplauseVỗ tay)
390
1100000
8000
(Tiếng vỗ tay)
Translated by Nguyen Le
Reviewed by Lace Nguyen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.

Why you should listen

In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.

Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.

Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”

(Photo: Wani Olatunde) 

More profile about the speaker
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com