ABOUT THE SPEAKER
Deborah Gordon - Ecologist
By studying how ant colonies work without any one leader, Deborah Gordon has identified striking similarities in how ant colonies, brains, cells and computer networks regulate themselves.

Why you should listen

Ecologist Deborah M. Gordon has learned that ant colonies can work without central control by using simple interactions like how often the insects touch antennae. Contrary to the notion that colonies are organized by efficient ants, she has instead discovered that evolution has produced “noisy” systems that tolerate accident and respond flexibly to the environment. When conditions are tough, natural selection favors colonies that conserve resources.

Her studies of ant colonies have led her and her Stanford colleagues to the discovery of the “Anternet,” which regulates foraging in ants in the same way the internet regulates data traffic. But as she said to Wired in 2013, "Insect behavior mimicking human networks ... is actually not what’s most interesting about ant networks. What’s far more interesting are the parallels in the other direction: What have the ants worked out that we humans haven’t thought of yet?" Her latest exploration: How do ants behave in space?

More profile about the speaker
Deborah Gordon | Speaker | TED.com
TED2014

Deborah Gordon: What ants teach us about the brain, cancer and the Internet

Deborah Gordon: ပုရွက်ဆိတ်တွေသင်ပေးတဲ့ ဦးနှောက်၊ ကင်ဆာနဲ့ အင်တာနက် အကြောင်း

Filmed:
1,481,089 views

ဂေဟဗေဒပညာရှင် Deborah Gordon ဟာ ပုရွက်ဆိတ်တွေကို ဘယ်မှာတွေ့တွေ့ လေ့လာပါတယ်။ ကန္တာရတွေထဲမှာ၊ အပူပိုင်းဒေသတွေမှာ၊ သူမရဲ့မီးဖိုချောင်ထဲမှာပေါ့။ ဒီစိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ ဟောပြောချက်ထဲမှာ ကျွန်တော်တို့အများစုအနေနဲ့ နည်းနည်းလေးမှ စဉ်းစားမနေဘဲ နှစ်ခါပြန်ပြီး မတွေးရလောက်အောင် အားရပါးရကို လှမ်းရိုက်ပစ်လိုက်ကြမယ့် အင်းဆက်တွေအပေါ် သူမရဲ့စွဲလမ်းမှုကို ရှင်းပြထားပါတယ်။ ပုရွက်ဆိတ်ရဲ့ ဘဝဖြစ်စဥ်ဟာ အနာရောဂါဖြစ်ခြင်း၊ နည်းပညာနဲ့ လူသားရဲ့ ဦးနှောက် စတာတွေ အပါအဝင် သင်ကြားမှုဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာ တော်တော်များများအတွက် အသုံးဝင်တဲ့ပုံစံတစ်ခုကို အထောက်အပံ့ပြုပါတယ်လို့ သူမက ဆွေးနွေးတင်ပြထားပါတယ်။
- Ecologist
By studying how ant colonies work without any one leader, Deborah Gordon has identified striking similarities in how ant colonies, brains, cells and computer networks regulate themselves. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

ကျွန်မဟာ ပုရွက်ဆိတ်တွေကို လေ့လာပါတယ်
00:13
I study ants
0
1099
1619
00:14
in the desert, in the tropical forest
1
2718
3297
သဲကန္တာရထဲမှာ၊ အပူပိုင်း သစ်တောတွေမှာ
00:18
and in my kitchen,
2
6015
1528
ကျွန်မရဲ့ မီးဖိုခန်းထဲမှာ၊
00:19
and in the hills around Silicon Valley where I live.
3
7543
4020
ပြီးတော့ ကျွန်မ နေထိုင်ရာ Silicon Valley
ဝန်းကျင်မှာ လေ့လာပါတယ်။
00:23
I've recently realized that ants
4
11563
1676
မကြာမီက ကျွန်မ သိနားလည်လာမိတာက
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ ပတ်ဝန်းကျင်
အခြေအနေ မတူတဲ့အခါမှာ
00:25
are using interactions differently
5
13239
2278
အပြန်အလှန်ဆက်ဆံကြပုံဟာလည်း
မတူကွဲပြားပါတယ်၊
00:27
in different environments,
6
15517
1828
အဲဒါနဲ့ အဲဒီအချက်ထဲကနေပြီး
ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာက
00:29
and that got me thinking
that we could learn from this
7
17345
2000
00:31
about other systems,
8
19345
1555
ကျွန်မတို့ဟာ အခြားသော စနစ်များကို၊
ဦးနှောက်များနှင့်
00:32
like brains and data networks that we engineer,
9
20900
5588
ကျွန်မတို့ ကိုင်တွယ်နေကြရတဲ့
ဒေတာကွန်ရက်တအတွက်၊
00:38
and even cancer.
10
26488
2846
ပြီးတော့ ကင်ဆာ အတွက်တောင် လေ့လာစရာ
အချက်တွေ ရယူနိုင်ကြပါတယ်။
00:41
So what all these systems have in common
11
29334
1752
အဲဒီစနစ်တွေအားလုံးထဲမှာ တူတဲ့ အချက်ဆိုလို့
00:43
is that there's no central control.
12
31086
2857
ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်မှု မရှိဘူးဆိုတဲ့
အချက်ပါပဲ။
ပုရွက်ဆိတ် အုပ်စုကြီးထဲမှာ မျိုးပွား
နိုင်စွမ်း မရှိတဲ့ လုပ်သားတွေ ရှိကြတယ်၊
00:45
An ant colony consists of sterile female workers --
13
33943
3820
ကျွန်မတို့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ မြင်တွေ့ကြရတဲ့
ပြေးလွှားနေကြတဲ့ ပုရွက်ဆိတ်တွေပါပဲ၊
00:49
those are the ants you see walking around —
14
37763
2386
00:52
and then one or more reproductive females
15
40149
2156
ပြီးတော့ မျိုးပွားပေးရတဲ့ ပုရွတ်ဆိတ်
တစ်ကောင် နှစ်ကောင် ရှိပါတယ်
00:54
who just lay the eggs.
16
42305
2103
ဥတွေကို ချပေးသူပါပဲ။
00:56
They don't give any instructions.
17
44408
2009
သူတို့ဟာ ဘယ်လို ညွှန်ကြားချက်တွေကိုမှ
မပေးကြပါဘူး။
00:58
Even though they're called queens,
18
46417
1984
သူတို့ကို ဘုရင်မလို ခေါ်ဝေါ်ကြပေမဲ့၊
01:00
they don't tell anybody what to do.
19
48401
2165
၎င်းတို့ဟာ ဘယ်သူကိုမှ ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာကို
မိန့်ကြားတာ မဟုတ်ပါ။
01:02
So in an ant colony, there's no one in charge,
20
50566
3276
ဒီတော့ ပုရွက်ဆိတ် အုပ်ကြီးထဲမှာ
တာဝန်ယူအုပ်ချပ်နေသူဆိုတာ မရှိပါဘူး၊
01:05
and all systems like this without central control
21
53842
2778
ပြီတော့ ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်ခြင်း မရှိတဲ့
အဲဒီလိုစနစ်တွေ အားလုံးကို
01:08
are regulated using very simple interactions.
22
56620
3919
ရိုးရှင်တဲ့ အပြန်အလှန်ဆက်ဆံမှုတွေကို
သုံးပြီး ညှိနှိုင်းရပါတယ်။
01:12
Ants interact using smell.
23
60549
2727
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ အနံ့ကို သုံးပြီး
အပြန်အလှန် ဆက်ဆံကြပါတယ်။
01:15
They smell with their antennae,
24
63276
2187
သူတို့ဟာ ဦးမှင်ဖြင့် အနံ့ကို ခံယူကြပါတယ်၊
01:17
and they interact with their antennae,
25
65463
2761
တစ်ကောင်နဲ့ တစ်ကောင် ဆက်ဆံမှုကိုလည်း
ဦးမှင်နဲ့ပဲ လုပ်ကြပါတယ်၊
01:20
so when one ant touches another with its antennae,
26
68224
3009
ဒါကြောင့်မိုလို့ ပုရွက်ဆိတ်က နောက်
တစ်တောင်ကို ဦးမှင်နဲ့ ထိလိုက်တဲ့ အခါမှာ၊
01:23
it can tell, for example, if the other ant
27
71233
1607
ဥပမာ၊ အခြား ပုရွက်ဆိတ်ဟာ
သူ့အုပ်စုထဲက
01:24
is a nestmate
28
72840
1634
ဟုတ်မဟုတ်ကို ပြောနိုင်သလို
01:26
and what task that other ant has been doing.
29
74474
4236
အဲဒီ အခြားသော ပုရွက်ဆိတ်က ဘယ်လိုအလုပ်
လုပ်နေတယ်ဆိုတာကို သိနိုင်ပါတယ်။
01:30
So here you see a lot of ants moving around
30
78710
3200
အခုဒီမှာ ပုရွက်ဆိတ်တွေ အများကြီး
သွားလာလှုပ်ရှားနေကြတာကို
အခြားသော တလင်းပြင်
နှစ်ခုနဲ့ ပြွန်များဖြင့် ဆက်ထားတဲ့
01:33
and interacting in a lab arena
31
81910
1933
01:35
that's connected by tubes to two other arenas.
32
83843
3438
စမ်းသပ်ရေး တလင်းပြင်မှာ တစ်ကောင်နဲ့
တစ်ကောင် တုံ့ပြန်နေတာကို မြင်နိုင်ပါတယ်။
01:39
So when one ant meets another,
33
87281
2504
ဒီတော့ ပုရွက်ဆိတ် တစ်ကောင်က
အခြား တစ်ကောင်ကို တွေ့မြင်တဲ့ အခါမှာ၊
01:41
it doesn't matter which ant it meets,
34
89785
2089
တွေ့လိုက်ရတဲ့ ပုရွက်ဆိတ်က ဘယ်လိုမျိုးလဲ
ဆိုတာ အရေးမကြီးပါ၊
01:43
and they're actually not transmitting
35
91874
1885
ပြီးတော့ သူတို့ဟာ တစ်ကောင်က တစ်ကောင်ကို
01:45
any kind of complicated signal or message.
36
93759
3465
ရှုပ်ထွေးတဲ့ အချက်ပြမှု သို့မဟုတ်
သဝဏ်လွှာပေးမှုကို မလုပ်ကြပါဘူး။
01:49
All that matters to the ant is the rate
37
97224
2111
ပုရွက်ဆိတ် အတွက် အရေးကြီးဆုံးက
01:51
at which it meets other ants.
38
99335
2821
နောက် ပုရွက်ဆိတ် တစ်ကောင်ကို
တွေ့ဆုံတဲ့ နှုန်းထားပါပဲ။
01:54
And all of these interactions, taken together,
39
102156
2757
အဲဒီလို ထိတွေ့မှုတွေ တစ်ခုလုံးဟာ၊
ခြုံကြည့်မယ်ဆိုရင်၊
01:56
produce a network.
40
104913
2505
ကွန်ရက် တစ်ခု ဖြစ်နေတာကို မြင်နိုင်ပါတယ်။
01:59
So this is the network of the ants
41
107418
2210
ဒီတော့ မြင်နေရတာက
ပုရွတ်ဆိတ်တွေရဲ့ ကွန်ရက်ပါပဲ၊
02:01
that you just saw moving around in the arena,
42
109628
2644
သူတို့ဟာ တလင်းပြင် တလျှောက်မှာ
ပြေးလွှားနေကြပတယ်၊
02:04
and it's this constantly shifting network
43
112272
3287
ဒါဟာ တစ်ချိန်လုံး
လှုပ်ရှားပြောင်းလဲနေတဲ့ ကွန်ရက်ဖြစ်ကာ
02:07
that produces the behavior of the colony,
44
115559
2520
အုပ်စု တစ်ခုလုံးရဲ့ ပြုမူပုံကို
ပြပေးနေပါတယ်၊
ပုရွက်ဆိတ်တွေ အားလုံး သူတို့ရဲ့
အသိုက်ထဲမှာ ပုန်းအောင်းနေကြတာလား၊
02:10
like whether all the ants are hiding inside the nest,
45
118079
2881
ဒါမှမဟုတ် အစာရေစာကို ရှာနေကြတာလားကို
တွေ့နိုင်ပါတယ်။
02:12
or how many are going out to forage.
46
120960
2694
တကယ်တော့ ဦးနှောက်
အလုပ်လုပ်ပုံကလဲ ဆင်တူပါပဲ၊
02:15
A brain actually works in the same way,
47
123654
1759
ပုရွက်ဆိတ်တွေရဲ့ သာဓကထဲ
အရမ်းကောင်းနေတာက
02:17
but what's great about ants is
48
125413
1500
02:18
that you can see the whole network as it happens.
49
126913
4867
ကွန်ရက် တစ်ခုလုံးရဲ့ ကားချပ်ပုံ
တစ်ရပ်လုံးကို မြင်နိုင်ခြင်းပါပဲ။
02:23
There are more than 12,000 species of ants,
50
131780
3100
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ
မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၂၀၀၀ ရှိကြပြီး၊
စိတ်ကူးလို့ ရနိုင်တဲ့
ဝန်းကျင်တိုင်းမှာ ရှိကြပါတယ်၊
02:26
in every conceivable environment,
51
134880
2125
သူတို့ရဲ့ မတူတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့
စိန်ခေါ်မှုတွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့
02:29
and they're using interactions differently
52
137005
2649
02:31
to meet different environmental challenges.
53
139654
2768
သူတို့ ထိတွေ့ဆက်ဆံရေး
ပုံစံအမျိုမျိုးကို သုံးကြပါတယ်။
02:34
So one important environmental challenge
54
142422
2305
စနစ်အတွက် ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ စိန်ခေါ်မှုက
02:36
that every system has to deal with
55
144727
1870
အဲဒီစနစ် လည်ပတ်ရန်အတွက်
02:38
is operating costs, just what it takes
56
146597
2083
ဘယ်လို တန်ဖိုးကို ပေးရသလဲ၊
02:40
to run the system.
57
148680
2265
ပေးရတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေပါပဲ။
ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ စိန်ခေါ်မှု
တစ်ခုကတော့ ရင်းမြစ်တွေပါ၊,
02:42
And another environmental challenge is resources,
58
150945
2548
02:45
finding them and collecting them.
59
153493
2336
ရင်းမြစ်တွေကို
ရှာဖွေမှု နဲ့ စုစည်းမှုပါပဲ။
02:47
In the desert, operating costs are high
60
155829
2783
သဲကန္တရာမှာဆိုရင်၊ ရေဟာ ရှားပါးတာမို့လို့၊
လုပ်ကိုင် လည်ပတ်မှု စရိတ်ဟာ မြင့်မားပါတယ်။
02:50
because water is scarce,
61
158612
1773
02:52
and the seed-eating ants that I study in the desert
62
160385
2499
ကျွန်မ လေ့လာခဲ့ရတဲ့ သဲကန္တရမှာ
အစေ့တွေကို စားကြတဲ့
02:54
have to spend water to get water.
63
162884
2900
ပုရွက်ဆိတ်တွေဆိုရင် ရေကို ရယူဖို
ရေကိုပဲ သုံးကြရပါတယ်။
02:57
So an ant outside foraging,
64
165784
2139
နေပူထဲမှာ အစာရှာ ထွက်နေရတဲ့
02:59
searching for seeds in the hot sun,
65
167923
2037
ပုရွက်ဆိတ်ဟာ
ရေကို လေထဲမှာ ဆုံးရှုံးရပါတယ်။
03:01
just loses water into the air.
66
169960
2007
ဒါပေမဲ့ အဲဒီ အုပ်စုဟာ အဲဒီရေကိုပဲ
ဇီဝဖြစ်ပျက်မှုနည်းဖြင့်
03:03
But the colony gets its water
67
171967
1664
03:05
by metabolizing the fats out of the seeds
68
173631
1766
အစေ့တွေထဲမှ သူတို့ စားသုံးရန်လိုတဲ့
အဆီကို ထုတ်ယူရင်း ရေကိုလည်း ထုတ်ကြပါတယ်။
03:07
that they eat.
69
175397
1934
အဲဒီလို ဝန်းကျင်မျိုးထဲမှာ
အစာရေစာ ရှာဖွေမှုကို စတင်ဖို့ အတွက်
03:09
So in this environment, interactions are used
70
177331
3159
အပြန်အလှန် ထိတွေ့မှုကို
အသုံးပြုကြပါတယ်။
03:12
to activate foraging.
71
180490
1549
03:14
An outgoing forager doesn't go out unless
72
182039
2264
အပြင်ထွက်မယ့်သူဟာ ပြန်လာတဲ့
အစာရှာသူတွေထံမှ
လုံလုံလောက်လောက် ထိတွေ့
မဆက်ဆံဘဲနဲ့အပြင်ထွက်မှာ မဟုတ်ပါဘူး၊
03:16
it gets enough interactions with returning foragers,
73
184303
2573
03:18
and what you see are the returning foragers
74
186876
1990
ဒီမှာ မြေအောက်ကို ဝင်နေကြတဲ့၊
အုံကြီးထဲ ဝင်လိုကြတဲ့
အစာရှာပြီးပြန်လာသူတွေပါ၊
03:20
going into the tunnel, into the nest,
75
188866
1824
03:22
and meeting outgoing foragers on their way out.
76
190690
2636
အပြင်ထွက်မယ့် အစာရှာသူတွေကို
သူတို့ လမ်းမှာဆုံကြတယ်။
03:25
This makes sense for the ant colony,
77
193326
1623
ဒါဟာ ပုရွက်ဆိတ် အုပ်စုအတွက် အရေးကြီးတယ်၊
03:26
because the more food there is out there,
78
194949
2323
အပြင်မှာ အစာအစားတွေ များလေလေ၊
အစာရှာသူတွေဟာ
မြန်မြန် ရှာတွေ့နိုင်မှာမို့လို့
03:29
the more quickly the foragers find it,
79
197272
1851
သူတို့ မြန်မြန် ပြန်လာနိုင်တယ်၊
03:31
the faster they come back,
80
199123
1236
03:32
and the more foragers they send out.
81
200359
2801
ပြီးတော့ အစာရှာသူတွေအပြင်ကို
တိုးပြီး စေလွှတ်နိုင်ပါတယ်။
03:35
The system works to stay stopped,
82
203160
2507
အဲဒီစနစ်အလုပ်လုပ်ပုံက
ကောင်းတဲ့ အရာတစ်ခုမဖြစ်မချင်း
03:37
unless something positive happens.
83
205667
2015
လည်ပတ်လှုပ်ရှားမှုကို ရပ်ဆိုင်းထားတယ်။
03:39
So interactions function to activate foragers.
84
207682
3881
ာအပြန်အလှန် ထိတွေ့မှုတွေက
အစာရှာသူတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးပါတယ်။
03:43
And we've been studying
the evolution of this system.
85
211563
2907
ကျွန်မတို့ဟာ ဒီစနစ်ရဲ့ ဆင့်ကဲ
ပြောင်းလဲမှုကို လေ့လာခဲ့ကြပါတယ်။
03:46
First of all, there's variation.
86
214470
1091
ကွဲပြားချက်တွေကို ထောက်ပြရပါမယ်။
03:47
It turns out that colonies are different.
87
215561
2479
အဲဒီ ပုရွက်ဆိတ် ကိုလိုနီတွေ
မတူကြတာ တွေ့လာရပါတယ်။
03:50
On dry days, some colonies forage less,
88
218040
2696
ခြောက်သွေ့တဲ့ နေ့တွေမှာ၊
တချို့ ကိုလိုနီတွေ အစာကို လျှော့ရှာကြတယ်၊
03:52
so colonies are different in how
89
220736
1505
ဆိုလိုချင်တာက ကိုလိုနီတွေက
03:54
they manage this trade-off
90
222241
1354
အစေ့များကို ရှာဖွေဖို့ အသုံးပြုတဲ့ရေနဲ့
03:55
between spending water to search for seeds
91
223595
3168
အစေ့တွေထဲမှ ပြန်ပြီး ရေကို ရယူကြပုံကို
03:58
and getting water back in the form of seeds.
92
226763
3320
ချဉ်းကပ်လုပ်ကိုင်ကြပုံဟာ
တစ်ခုနဲ့တစ်ခို မတူပါဘူး။
ဒီတော့ တချို့ ကိုလိုနီတွေဟာ အခြားသူတွေထက်
04:02
And we're trying to understand why
93
230083
1719
04:03
some colonies forage less than others
94
231802
2140
လျှော့ပြီ အစာရှာကြတာ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာကို၊
04:05
by thinking about ants as neurons,
95
233942
2325
ပုရွက်ဆိတ်တွေကို neuron တွေလို သဘောထားပြီး
04:08
using models from neuroscience.
96
236267
2338
neuroscience မော်ဒယ်တွေကို သုံးလိုပါတယ်။
04:10
So just as a neuron adds up its stimulation
97
238605
2674
neuron တစ်ခုက စေ့ဆော်ချက်ကို
ပို့လွှတ်ရန် အတွက်
အခြားneuron များထံမှ
လှုံ့ဆော်ချက်ကို လိုအပ်သလိုပဲ၊
04:13
from other neurons to decide whether to fire,
98
241279
2006
04:15
an ant adds up its stimulation from other ants
99
243285
2885
ပုရွက်ဆိတ်က အစာရှာဖို့
သွားမယ်မသွားဘူး ဆုံးဖြတ်ရန် အတွက်
အခြား ပုရွက်ဆိတ်များထံမှ
လှုံ့ဆော်ချက် လိုပါတယ်။
04:18
to decide whether to forage.
100
246170
2023
04:20
And what we're looking for is whether there might be
101
248193
1637
အဲဒါနဲ့ ပုရွက်ဆိတ်က
အပြင်ကို အစာရှာထွက်ဖို့
04:21
small differences among colonies
102
249830
1992
အပြန်အလှန်ထိတွေ့မှု ဘယ်လောက်များ လိုသလဲ
04:23
in how many interactions each ant needs
103
251822
3314
ဆိုတဲ့ထဲမှာ ကိုလိုနီတွေရဲ့ ချဉ်းကပ်ပုံဟာ
ကွဲပြားချက်တွေ အနည်းနဲ့အများ ရှိလား
ဆိုတာ သိချင်လာပါတယ်၊
04:27
before it's willing to go out and forage,
104
255136
1926
04:29
because a colony like that would forage less.
105
257062
3767
ကိုလိုနီ တစ်ခုခုဟာ အစာရေစာကို
လျှော့ပြီး ရှာတာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။
04:32
And this raises an analogous question about brains.
106
260829
3139
ဒီအချက်ကျပြန်တော့ ဦးနှောက်များအတွက်ပါ
အလားတူ မေးစရာဖြစ်ပါတယ်။
04:35
We talk about the brain,
107
263968
1412
ဦးနှောက် အကြောင်း ပြောဆိုကြရာမှာ၊
04:37
but of course every brain is slightly different,
108
265380
2890
ဦးနှောက် တစ်ခုနဲ့တစ်ခု
မသိမသာ ခြားနားကြပါတယ်၊
ဒီတော့ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတာက၊
04:40
and maybe there are some individuals
109
268270
1379
အချို့သော လူများ ဒါမှမဟုတ်
အ​ခြေအနေများထဲမှာ
04:41
or some conditions
110
269649
1319
04:42
in which the electrical properties of neurons are such
111
270968
3222
neuron တွေရဲ့ လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာ
အရည်အချင်းတွေကြောင့်
စေ့ဆော်ချက်ကို ပို့လွှတ်ရန်အတွက် သူတို့ဟာ
ပိုပြီး လှုံ့ဆော်မှုတွေ လိုအပ်နိုင်ပါတယ်၊
04:46
that they require more stimulus to fire,
112
274190
3870
04:50
and that would lead to differences in brain function.
113
278060
3726
အဲဒီလိုဆိုရင် ဦးနှောက်ရဲ့
လုပ်ကိုင်ပုံဟာလည်း ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်။
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ
မေးခွန်းတွေကို မေးချင်ရင်၊
04:53
So in order to ask evolutionary questions,
114
281786
2334
ကျွန်မတို့ဟာ မျိုးပွားမှုဖြစ်စဉ်ရဲ့
အချက်တွေကို သိရန် လိုပါတယ်။
04:56
we need to know about reproductive success.
115
284120
2679
04:58
This is a map of the study site
116
286799
2325
ဒါကတော့ ကျွန်မတို့
လာကြတဲ့ နေရာရဲ့ မြေပုံပါပဲ
05:01
where I have been tracking this population
117
289124
2553
အဲဒီမှာ ကျွန်မဟာ အစေ့တွေကို
ရှာဖွေကြတဲ့ ပုရွက်ဆိတ် ကိုလိုနီတွေကို
05:03
of harvester ant colonies for 28 years,
118
291677
3293
၂၈ နှစ်ကြာ လေ့လာလာခဲ့ပါတယ်၊
တကယ့်တကယ် အဲဒါဟ ကိုလိုနီ တစ်ခုရဲ့
သက်တမ်းကာလနဲ့ တူပါတယ်။
05:06
which is about as long as a colony lives.
119
294970
2262
ဒီမှာ မြင်ရတဲ့ သင်္ကေတတိုင်းဟာ
ကိုလိုနီ တစ်ခုစီပါ၊
05:09
Each symbol is a colony,
120
297232
2099
အဲဒီသင်္ကေတရဲ့ အရွယ်အစားကျတော့
မျိုးဆက်ဘယ်နှစ်ခု ပွားထားတာကို ပြပါတယ်၊
05:11
and the size of the symbol is
how many offspring it had,
121
299331
3266
05:14
because we were able to use genetic variation
122
302597
1913
မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ
ကွဲပြားမှုပုံစံတွေကို စောင့်ကြည့်နိုင်လို့
05:16
to match up parent and offspring colonies,
123
304510
2711
မိဘ နဲ့ သူတို့ဆီမှ မွေးလာတဲ့
ကိုလိုနီများကို နှိုင်းယှဉ်နိုင်ကြပါတယ်၊
05:19
that is, to figure out which colonies
124
307221
3297
တနည်း ပြောရရင်၊ ဘယ်ကိုလိုနီတွေကို
05:22
were founded by a daughter queen
125
310518
1925
ထူထောင်ခဲ့တဲ့ သမီးဘုရင်မက ဘယ်ဟာလဲ၊
ပြီးတော့ ဘယ်မိဘ ကိုလိုနီက
သူ့ကို မွေးပေးခဲ့တာ သိပါတယ်။
05:24
produced by which parent colony.
126
312443
2068
05:26
And this was amazing for me, after all these years,
127
314511
2002
ဒီလို နှစ်ပေါင်းများစွာ လေ့လာခဲ့ရာကနေ၊
05:28
to find out, for example, that colony 154,
128
316513
3128
ဥပမာ၊ ကိုလိုနီ ၁၅၄ ဟာဆိုရင်၊
ကျွန်မက နှစ်ပေါင်းများစွာ ကောင်းကောင်း
သိနေတဲ့ ကိုလိုနီဟာ၊
05:31
whom I've known well for many years,
129
319641
2176
05:33
is a great-grandmother.
130
321817
1819
အဖွားရဲ့မိခင်ကိုလိုနီ ဖြစ်နေတာကိုး။
05:35
Here's her daughter colony,
131
323636
1740
ဒီမှာက သူ့သမီးရဲ့ ကိုလိုနီ၊
05:37
here's her granddaughter colony,
132
325376
2684
ဒါက သူ့မြေးမရဲ့ ကိုလိုနီ၊
05:40
and these are her great-granddaughter colonies.
133
328060
2392
ဟောဒါကျတော့ သူ့မြစ်မတွေရဲ့ ကိုလိုနီတွေပါ။
ဒီလေ့လာမှုရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်
မျိုးပွားကိုလိုနီတွေဟာ
05:42
And by doing this, I was able to learn
134
330452
2025
မိဘကိုလိုနီများနဲ့ တူတာကို တွေ့ရှိလာပါတယ်
05:44
that offspring colonies resemble parent colonies
135
332477
3283
ဘယ်နေ့ဟာဖြင့် ပူလွန်းလို့
သူတို့ အစာမရှာဘဲနေမှာကို
05:47
in their decisions about which days are so hot
136
335760
2217
ဆုံးဖြတ်ကြရာမှာ တူနေကြပါတယ်၊
05:49
that they don't forage,
137
337977
1778
တကယ်မှာ အဲဒီမိဘတွေက ပွားလာတဲ့ ကိုလိုနီတွေ
05:51
and the offspring of parent colonies
138
339755
1464
05:53
live so far from each other that the ants never meet,
139
341219
2906
တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဝေးလွန်းလို့
အဲဒီပုရွက်ဆိတ်တွေ တွေ့ဆုံနိုင်စရာ မရှိပါ။
05:56
so the ants of the offspring colony
140
344125
2289
ဆိုလိုတာက၊ မျိုးပွား ကိုလိုနီဟာ
05:58
can't be learning this from the parent colony.
141
346414
2244
အဲဒါကို မိဘ ကိုလိုနီထံမှ
သင်ယူနိုင်ခဲ့စရာ မရှိပါဘူး။.
06:00
And so our next step is to look
142
348658
1381
ဒီတော့ နောက်တစ်ဆင့်က
06:02
for the genetic variation
underlying this resemblance.
143
350039
5276
အဲဒီလို ဆင်တူရခြင်းရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ
အကြောင်းရင်းခံကို ရှာကြည့်ရန် ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလိုဆိုကောင်းပြီ၊ ဘသူတွေရဲ့ လုပ်ကိုင်ပုံ
ပိုကောင်းတာ ဆိုတာကို ဆန်းစစ်နိုင်ပါမယ်။
06:07
So then I was able to ask, okay, who's doing better?
144
355315
4125
ကျွန်မတို့ လေ့လာနေတဲ့ နှစ်တွေ အတွင်းမှာ၊
06:11
Over the time of the study,
145
359440
1460
06:12
and especially in the past 10 years,
146
360900
1465
နောက်ဆုံး ၁၀ နှစ်အတွင်းမှာ၊
06:14
there's been a very severe and deepening drought
147
362365
3308
အမေရိက ပြည်ထောင်စုရဲ့
အနောက်တောင်ပိုင်း ဒေသထဲမှာ
06:17
in the Southwestern U.S.,
148
365673
2127
အတော့်ကို ပြင်းထန်ခဲ့တဲ့
မိုးခေါင်မှုကို ကြုံခဲ့ရပါတယ်။
06:19
and it turns out that the
colonies that conserve water,
149
367800
3053
ဒီလိုအခြေအနေမျိုးထဲမှာ
ကျွန်မတို့ တွေ့လာရတာက
06:22
that stay in when it's really hot outside,
150
370853
4429
ရေကို ချွေတာတဲ့ ကိုလိုနီတွေဟာ၊ အပြင်မှာ
အရမ်းပူချိန်မှာ မထွက်ဘဲ အောင်းနေသူတွေဟာ၊
ရနိုင်တဲ့ အစာတွေကို ရသလောက်မယူပဲ
စွန့်လွှတ်ကြတဲ့ သူတွေဟာ၊
06:27
and thus sacrifice getting as much food as possible,
151
375282
2632
06:29
are the ones more likely to have offspring colonies.
152
377914
2945
မျိုးဆက်အသစ်ရှိဖို့ အလားအလာများသူတွေ
ဖြစ်နေကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။
06:32
So all this time, I thought that colony 154
153
380859
2269
ဒီနှစ်တွေ တစ်လျှောက်လုံး ကျွန်မထင်နေခဲ့တာက
ဒီကိုလိုနီ ၁၅၄ ဟာ အရှုံးသမားတွေပဲ
06:35
was a loser, because on really dry days,
154
383128
2670
တကယ့်ကို ခြောက်သွေ့တဲ့ နေ့တွေမှာ၊
06:37
there'd be just this trickle of foraging,
155
385798
1868
သူတို့မှာ စားစရာမရှိစုလောက်ပဲ ရှိခဲ့တာကိုး
06:39
while the other colonies were out
156
387666
1591
အဲဒီအချိန်မှာ တခြားကိုလိုနီတွေကျတော့
06:41
foraging, getting lots of food,
157
389257
2117
အပြင်ထွက် အစာကို ရှာပြီး
အများကြီး ရယူခဲ့ကြတယ်ပေါ့၊
06:43
but in fact, colony 154 is a huge success.
158
391374
3020
ဒါပေမဲ့၊ တကယ်ကျတော့ ကိုလိုနီ ၁၅၄ ဟာ
တကယ့်အောင်မြင်နေသူတွေပါ။
အဲဒါကြောင့် အားလုံးရဲ့
မိခင်ကြီး ဖြစ်နေတာပါ။
06:46
She's a matriarch.
159
394394
1332
06:47
She's one of the rare great-grandmothers on the site.
160
395726
3052
သူဟာ ဒီလေ့လာရေး ဒေသထဲက
ရှားရှားပါးပါး အဖွားရဲ့အဖွား ဖြစ်နေတာကိုး။
06:50
To my knowledge, this is the first time
161
398778
2785
ကျွန်မအထင်၊ အခုလို သူတို့ရဲ့
စုပေါင်းပြုမူပုံ ဆင့်ကဲဖြစ်ပျက်မှုကို
06:53
that we've been able to track
162
401563
1639
အခုလို ခြေရာခံ လေ့လာမှုဟာ
06:55
the ongoing evolution of collective behavior
163
403202
3001
ပထမဦးဆုံး အကြိမ် ဖြစ်ပုံရပါတယ်။
06:58
in a natural population of animals
164
406203
2117
အကောင်တွေရဲ့ သဘာဝဝန်းကျင်ထဲမှာကို
လေ့လာပြီး
07:00
and find out what's actually working best.
165
408320
4657
ဘယ်လို စနစ်ကမှ လက်တွေ့မှာ အကောင်းဆုံး
အလုပ်လုပ်တာလဲ ဆိုတာကို ဆိုလိုပါတယ်။
07:04
Now, the Internet uses an algorithm
166
412977
2421
ရှေ့ဆက်ပြီး၊ အင်တာနက် ထဲမှာ
ဒေတာ စီးဆင်းမှုကို ညှိပေးဖို့
အသုံးပြုတဲ့ အယ်လ်ရိုရီသမ် ရှိပါတယ်၊
07:07
to regulate the flow of data
167
415398
2853
07:10
that's very similar to the one
168
418251
2227
ကျွန်မတို့ မြင်ခဲ့ကြရတဲ့
အစေ့ရှာ ပုရွက်ဆိတ်တွေက
07:12
that the harvester ants are using to regulate
169
420478
2376
အစာရှာကြမယ့် အကောင်တွေရဲ့
စီးဆင်းမှုကို ညှိကြပုံနှင့်
07:14
the flow of foragers.
170
422854
1541
သိပ်ကို ဆင်တူပါတယ်။
07:16
And guess what we call this analogy?
171
424395
3366
အဲဒီလို ဆင်တူမှုကို ကျွန်မတို့ ခေါ်ကြပုံ
ရှင်တို့ ခန့်မှန်းကြည့်နိုင်မလား?
07:19
The anternet is coming.
172
427761
1518
အန်တာနက် (anternet) လာတော့မယ်။
07:21
(Applause)
173
429279
1721
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
07:23
So data doesn't leave the source computer
174
431000
3454
ဒေတာဟာ ၎င်းအနေနဲ့ လိုရာသို့ သွားဖို့
လိုအပ်တဲ့ လှိုင်းခွင်မျိုး မရှိရင်
07:26
unless it gets a signal that there's enough bandwidth
175
434454
2861
ရင်းမြစ် ကွန်ပျူတာ ထဲကနေပြီး
07:29
for it to travel on.
176
437315
2729
ထွက်ခွာတော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
အင်တာနက်ရဲ့ အစောပိုင်း နှစ်များတုန်းက၊
07:32
In the early days of the Internet,
177
440044
1441
လည်ပတ်မှု စရိတ်စကတွေက
တကယ့်ကို မြင့်မားခဲ့တုန်းက၊
07:33
when operating costs were really high
178
441485
2274
ပြီးတော့ ဘယ်ဒေတာကိုမှ မဆုံးရှုံးဖို့
အရေးကြီးခဲ့တဲ့ အချိန် ဖြစ်ပါတယ်၊
07:35
and it was really important not to lose any data,
179
443759
3227
07:38
then the system was set up for interactions
180
446986
2157
အဲဒီနောက်မှာ ဒေတာ စီးဆင်းမှုကို
စတင်ရေးအတွက်
07:41
to activate the flow of data.
181
449143
3062
အပြန်အလှန်တုံ့ပြန်ရေး စနစ်ကို
ထွင်လာခဲ့ရပါတယ်။
ခုနက ကျွန်မ ပြောပြခဲ့တဲ့
ပုရွက်ဆိတ်တွေရဲ့ အယ်လ်ဂိုရီသမ်ဟာ
07:44
It's interesting that the ants are using an algorithm
182
452205
2385
07:46
that's so similar to the one that we recently invented,
183
454590
3896
ကျွန်မတို့ မကြာမီလေးက တီထွင်ခဲ့ကြတာနဲ့
သိပ်ကို ဆင်တူနေပါတယ်၊
07:50
but this is only one of a handful of ant algorithms
184
458486
2953
ဒါပေမဲ့၊ တကယ့်တကယ်ကျတော့
ဒါဟာ ကျွန်မတို့ သိလာခဲ့ရတဲ့
ပုရွက်ဆိတ်တွေရဲ့ တစ်ခုတည်းသော
အယ်လ်ဂိုရီသမ်မျှသာ ဖြစ်ပါတယ်၊
07:53
that we know about,
185
461439
1419
07:54
and ants have had 130 million years
186
462858
3193
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ
နှစ်ပေါင်း သန်း ၁၃၀ အတွင်းမှာ
ဆင့်ကဲတီထွင်ခဲ့ကြတဲ့ အရာကောင်းတွေ
အများကြီး ရှိဖို့များပါတယ်၊
07:58
to evolve a lot of good ones,
187
466051
2026
08:00
and I think it's very likely
188
468077
1506
ပြီးတော့ ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာက
08:01
that some of the other 12,000 species
189
469583
2557
အခြား မျိုးစိတ် ၁၂၀၀၀ တို့ဟာလည်း
08:04
are going to have interesting algorithms
190
472140
2697
ဒေတာ ကွန်ရက်တွေအတွက်
ကျွန်မတို့ ကြံဆ မရနိုင်သေးတဲ့
08:06
for data networks
191
474837
1024
08:07
that we haven't even thought of yet.
192
475861
2697
စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့
အယ်လ်ဂိုရီသမ်တွေ ရှိကြမှာပါ။
ကောင်းပြီ၊ လည်ပတ်မှု စရိတ်စက နည်းတဲ့
အခါမှာကော ဘယ်လို ဖြစ်လာပါသဲ?
08:10
So what happens when operating costs are low?
193
478558
3085
08:13
Operating costs are low in the tropics,
194
481643
1787
အပူပိုင်း ဒေသများမှာ လည်ပတ်မှု
ကုန်ကျစရိတ်နည်းတယ်၊
08:15
because it's very humid, and it's easy for the ants
195
483430
2096
အဲဒီမှာ စိုစွတ်မှုနှုန်း မြင့်မားလို့
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ
08:17
to be outside walking around.
196
485526
2824
အပြင်ကို ထွက်လျှောက်ရတာ မခဲယဉ်းလှပါဘူး။
08:20
But the ants are so abundant
197
488350
1653
တစ်ချိန်တည်းမှာ အပူပိုင်းဒေသမှာ
ပုရွက်ဆိတ်တွေ သိပ်ကို များပြားမျိုးစုံလို့
08:22
and diverse in the tropics
198
490003
1818
08:23
that there's a lot of competition.
199
491821
2598
အတော့်ကို ပြိုင်ဆိုင်ပြီး လုပ်ကိုင်ကြရပါတယ်။
08:26
Whatever resource one species is using,
200
494419
1952
မျိုးစိတ် တစ်ခုက
အသုံးပြုနေတဲ့ ရင်းမြစ်တွေကိုပဲ
08:28
another species is likely to be using that
201
496371
3172
အခြား တစ်ခုကလည်း သူတို့နှင့် အတူ
08:31
at the same time.
202
499543
2379
တစ်ချိန်တည်းမှာ အသုံးပြုနေပါတယ်။
08:33
So in this environment, interactions are used
203
501922
2608
အဲဒီလို ပတ်ဝန်းကျင်မျိုးထဲမှာ ကျတော့၊
ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုကို အသုံးပြုပုံက
ပြောင်းပြန် ဖြစ်နေပါတယ်။
08:36
in the opposite way.
204
504530
1945
08:38
The system keeps going
205
506475
1395
အဲဒီလို စနစ်ဟာ တစ်ခုခု
ဆိုးဝါးတာ မဖြစ်မချင်း
ဆက်လည်ပတ်နေပါတယ်၊
08:39
unless something negative happens,
206
507870
1554
08:41
and one species that I study makes circuits
207
509424
2167
ကျွန်မ လေ့လာခဲ့တဲ့ မျိုးစိတ် တစ်ခုများဆိုရင်
08:43
in the trees of foraging ants
208
511591
2159
အစာကို ရှာရန် ပုရွက်ဆိတ်တွေ
ထွက်တဲ့ အပင်တွေမှာကိုပဲ
08:45
going from the nest to a food source and back,
209
513750
2981
ပတ်လမ်းတွေ ရေးဆွဲထားရာ အသိုက်မှ
အစာရှိရာသို့ အသွားအလာ လမ်းပါပဲ၊
08:48
just round and round,
210
516731
1329
တစ်ပတ်ပြီး တစ်ပတ် သွားနေကြတာ၊
ဆိုးဆိုးဝါးဝါး တစ်ခုခု မဖြစ်မီ အထိပေါ့လေ၊
08:50
unless something negative happens,
211
518060
1442
08:51
like an interaction
212
519502
1609
အခြားသော မျိုးစိတ်ထဲက ပုရွက်ဆိတ်တွေနဲ့
08:53
with ants of another species.
213
521111
2739
ရင်ဆိုင်တွေ့ဆုံမှုလို ဟာမျိုးဆိုပါစို့။
08:55
So here's an example of ant security.
214
523850
2937
ရှင်တို့ကို ပုရွက်ဆိတ်
လုံခြုံမှု သာဓကကို ပြချင်ပါတယ်။
08:58
In the middle, there's an ant
215
526787
1858
အလယ်မှာ၊ ပုရွက်ဆိတ် တစ်ကောင် ရှိနေတယ်
အသိုက်ရဲ့ ဝင်ပေါက်ကို
သူ့ဦးခေါင်းနဲ့ ပိတ်ဆို့ထားတယ်
09:00
plugging the nest entrance with its head
216
528645
2463
09:03
in response to interactions with another species.
217
531108
2993
အခြားမျိုးစိတ်တွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတာကို
တုံ့ပြန်ပြီး လုပ်တာပါ။
အနီးမှာ ပြေးလွှားနေကြတဲ့
အကောင်လေးတွေ ရှိပါတယ်
09:06
Those are the little ones running around
218
534101
1659
09:07
with their abdomens up in the air.
219
535760
2751
သူတို့ကျတော့ သူတို့ရဲ့ ဗိုက်တွေကို
အပေါ်ဖက်ကို ထိုးပြနေကြပါတယ်။
09:10
But as soon as the threat is passed,
220
538511
2046
ဒါပေမဲ့ အန္တရာယ်ဟာ မရှိတော့ဘူး ဆိုတာနဲ့
09:12
the entrance is open again,
221
540557
2755
ဝင်တံခါးဟာ ပြန်ပြီး ပွင့်နေပါပြီ၊
09:15
and maybe there are situations
222
543312
1790
ကွန်ပျူတာ လုံခြုံမှုထဲမှာလည်း
အလားတူ အခြေအနေမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်၊
09:17
in computer security
223
545102
1089
09:18
where operating costs are low enough
224
546191
2206
လည်ပတ်မှု စရိတ်ဟာ အတော်ကလေး နည်းမယ်ဆိုရင်၊
09:20
that we could just block access temporarily
225
548397
3375
ရုတ်တရက် ပေါ်လာတဲ့ အန္တရာယ် တစ်ခုရှိလာနဲ့
09:23
in response to an immediate threat,
226
551772
2193
သုံးနေခြင်းကို ခဏတစ်ဖြုတ်
ပိတ်လိုက်နိုင်ကာ၊
09:25
and then open it again,
227
553965
2026
နောက်မှာ ပြန်ပြီး ဖွင့်ပေးနိုင်ကြပါတယ်၊
09:27
instead of trying to build
228
555991
1269
ပုံသေ ဖိုင်ယာဝေါ် ဒါမှမဟုတ်
ခံတပ်ကြီး တစ်ခုကို
09:29
a permanent firewall or fortress.
229
557260
3980
ဆောက်လုပ်မယ့် အစား လုပ်လို့ရတဲ့ နည်းပါ။
ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှု တစ်ခုမှာ
09:33
So another environmental challenge
230
561240
1940
စနစ်အားလုံး ရင်းမြစ်တွေနဲ့
ထိတွေ့ကိုင်တွယ်ဖို့ လိုခြင်းပါပဲ၊
09:35
that all systems have to deal with
231
563180
1695
09:36
is resources, finding and collecting them.
232
564875
5452
ရင်းမြစ်တွေကို ရှာဖို့
ပြီးတော့ စုစည်းသိုလှောင်ဖို့လိုပါတယ်။
အဲဒါကို လုပ်ကိုင်ကြရာမှာ ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ
09:42
And to do this, ants solve the problem
233
570327
1673
စုပေါင်းရှာဖွေရေး ပြဿနာကို
ဖြေရှင်းဖို့လိုတယ်၊
09:44
of collective search,
234
572000
1258
09:45
and this is a problem that's of great interest
235
573258
1576
ဒီပြဿနာဟာ ရိုဘော့စက်ရုပ်ပညာ အတွက်
09:46
right now in robotics,
236
574834
1484
အရမ်းကို အရေးကြီးလှပါတယ်၊
09:48
because we've understood that,
237
576318
1732
ကျွန်မတို့ အခုနားလည်လာကြတာက၊
09:50
rather than sending a single,
238
578050
1614
သိပ်ကို အဆင့်မြင့်လှကာ ဈေးအရမ်းကြီးတဲ့
09:51
sophisticated, expensive robot out
239
579664
3495
ရိုဘော့ စက်ရုပ်တစ်ခုကို ပို့မယ့်အစား၊
ဥပမာ၊ အခြား ဂြိုဟ်ကို ဖြစ်ဖြစ်၊
09:55
to explore another planet
240
583159
1417
09:56
or to search a burning building,
241
584576
2567
ဒါမှမဟုတ် မီးလောင်နေတဲ့
အဆောက်အဦကို စူးစမ်းဖို့ စေလွှတ်မယ့်အစား
09:59
that instead, it may be more effective
242
587143
2600
ဈေးချိုတဲ့ ရိုဘော့စက်ရုပ်တွေ တသီကြီးကို
10:01
to get a group of cheaper robots
243
589743
4377
အချက်အလက်တွေကို အနည်းဆုံးလောက်ပဲ
ဖလှယ်ကြမယ့် စက်ရုပ် အုပ်စုကို
10:06
exchanging only minimal information,
244
594120
2545
စေလွှတ်ရင် ပိုကောင်းပါမယ်၊
10:08
and that's the way that ants do it.
245
596665
2799
ပုရွက်ဆိတ်တွေ လုပ်ကြတာက အဲဒီအတိုင်းပါပဲ။
အာဂျင်တီနားက
ပြန့်ပွားမြန်တဲ့ ပုရွက်ဆိတ်ကျတော့
10:11
So the invasive Argentine ant
246
599464
1765
ရှာဖွေရေး ကွန်ရက်တွေကို
လိုသလို တိုးချဲ့နိုင်ပါတယ်။
10:13
makes expandable search networks.
247
601229
2330
10:15
They're good at dealing with the main problem
248
603559
2273
သူတို့ဟာ စုပေါင်းရှာဖွေရေး
အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်ရာမှာ
10:17
of collective search,
249
605832
1331
တော်ကြပါတယ်၊
10:19
which is the trade-off between
250
607163
2566
ဂဃနဏ ရှာဖွေရေး ပုံစံနဲ့
ကျယ်ဝန်းတဲ့ ဧရိယာအား ရှာဖွေရေး ပုံစံကို
10:21
searching very thoroughly
251
609729
1336
လိုသလို ညှိနှိုင်း လုပ်ကိုင်နိုင်ကြပါတယ်။
10:23
and covering a lot of ground.
252
611065
1997
သူတို့ လုပ်ကိုင်ပုံက၊
10:25
And what they do is,
253
613062
895
10:25
when there are many ants in a small space,
254
613957
2387
သေးငယ်တဲ့ ဧရိယတစ်ခုမှာ
ပုရွက်ဆိတ်အများကြီး ရှိနေရင်၊
10:28
then each one can search very thoroughly
255
616344
2213
တစ်ကောင်စီဟာ အသေးစိတ် ရှာဖွေနိုင်မယ်
အနီးမှာ ကျန်တဲ့နေရာကို ရှာဖွေပေးနိုင်တဲ့
10:30
because there will be another ant nearby
256
618557
1624
10:32
searching over there,
257
620181
1357
နောက် တစ်ကောင် ရှိနေလို့ပါ၊
10:33
but when there are a few ants
258
621538
1647
ဒါပေမဲ့ ပုရွက်ဆိတ်တွေ နည်းနေမယ်ဆိုရင်
10:35
in a large space,
259
623185
2055
ဧရိယာက ကြီးတယ်ဆိုရင်
10:37
then they need to stretch out their paths
260
625240
2414
သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့
လမ်းကြောင်းတွေကို တိုးချဲ့ပြီး
ပိုကျယ်တဲ့ ဧရိယာကို လွှမ်းခြုံကြပါတယ်။
10:39
to cover more ground.
261
627654
1803
10:41
I think they use interactions to assess density,
262
629457
2954
သူတို့ဟာ သိပ်သည်းမှုကို သိဖို့
ထိတွေ့မှုတွေကို သုံးကြပုံရတယ်၊
10:44
so when they're really crowded,
263
632411
1229
တစ်နေရာမှာ ပုရွက်ဆိတ်တွေ များလာရင်
10:45
they meet more often,
264
633640
1102
သူတို့ မကြာခဏ တွေ့ဆုံကြပါမယ်၊
10:46
and they search more thoroughly.
265
634742
2465
အဲဒီလိုဆိုရင် သူတို့အသေးစိတ် ရှာကြပါတယ်။
မတူတဲ့ ပုရွက်ဆိတ်မျိုးစိတ​်တွေဟာ
10:49
Different ant species must use different algorithms,
266
637207
3400
မတူတဲ့ အယ်လ်ဂိုရီသမ်ကို သုံးပါတယ်၊
10:52
because they've evolved to deal with
267
640607
2522
သူတို့ဟာ အမျိုးမျိုးရှိကြတဲ့ ရင်းမြစ်တွေနဲ့
10:55
different resources,
268
643129
1671
ထိတွေ့ဆက်ဆံနေကြရလို့ပါ၊
10:56
and it could be really useful to know about this,
269
644800
2559
အဲဒါတွေကို သိရှိနိုင်မယ်ဆိုရင်
သိပ်ကို အသုံးဝင်မှာပါ၊
ဒီလိုနဲ့ မကြာခင်တုန်းက ကျွန်မတို့ဟာ
10:59
and so we recently asked ants
270
647359
1642
11:01
to solve the collective search problem
271
649001
2450
လွန်ကဲထူးခြားတဲ့ ဝန်းကျင်မျိုးမှာ
မိုက်ခရိုကမ္ဘာ့ဆွဲအား အခြေအနေမျိုးထဲမှာ
11:03
in the extreme environment
272
651451
1368
နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်းမှာ
စုပေါင်းရှာဖွေရေး ပြဿနာကို
11:04
of microgravity
273
652819
1558
11:06
in the International Space Station.
274
654377
1976
ဖြေရှင်းဖို့ ပုရွက်ဆိတ်တွေကို
တာဝန်ပေးခဲ့ပါတယ်။
11:08
When I first saw this picture, I thought,
275
656353
1545
ကျွန်မ ပထမအကြိမ် မြင်ရစဉ်
မဖြစ်နိုင်တဲ့ဟာပဲ
11:09
Oh no, they've mounted the habitat vertically,
276
657898
2857
နေထိုင်တဲ့နေရာကို
ဒေါင်လိုက် တပ်ဆင်ထားသလို ထင်ရတယ်။
11:12
but then I realized that, of course, it doesn't matter.
277
660755
2618
ဒါပေမဲ့ နောက်ကျမှ အဲဒါဟာ ဘာမှမထူးတာကို
ကျွန်မ နားလည်လာခဲ့ပါတယ်။
11:15
So the idea here is that the ants
278
663373
2637
ဒီတော့ စိတ်ကူးက ဘာလဲဆိုတော့
11:18
are working so hard to hang on
279
666010
1970
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ နံရံပေါ်မှာ၊
ကြမ်းပေါ်မှာ
11:19
to the wall or the floor or whatever you call it
280
667980
3057
တွဲချိတ်လျက်ရှိနေဖို့ အတွက်
ပင်ပင်ပမ်းပမ်း လုပ်ကိုင်နေရလို့
11:23
that they're less likely to interact,
281
671037
3009
သူတို့ဟာ အပြန်အလှန် ထိတွေ့ဖို့
အချိန် မရှိ ဖြစ်လာလို့
11:26
and so the relationship between
282
674046
1244
သူတို့ အရေအတွက် ဘယ်လောက်များတယ်၊
11:27
how crowded they are and how often they meet
283
675290
2120
သူတို့ ဘယ်လောက် တွေ့ဆုံကြတယ်ဆိုတာကို
11:29
would be messed up.
284
677410
1725
စဉ်းစားနိုင်ဖို့ ခဲယဉ်းလာပုံရပါတယ်။
11:31
We're still analyzing the data.
285
679135
1395
ကျွန်မတို့ ဒေတာတွေကို ဆန်းစစ်နေတုန်းပါပဲ။
11:32
I don't have the results yet.
286
680530
1964
ကျွန်မဆီမှာ ရလဒ်တွေ မရှိသေးပါဘူး။
11:34
But it would be interesting to know
287
682494
1694
ဒါပေမဲ့၊ ဒီပြဿာကိုပဲ ကမ္ဘာပေါ်က ဒေသ
11:36
how other species solve this problem
288
684188
2459
အမျိုးမျိုးမှာ နေထိုင်ကြတဲ့
တခြားပုရွက်ဆိတ်တွေကကော
11:38
in different environments on Earth,
289
686647
2564
ဘယ်လို ဖြေရှင်းကြလဲ ဆိုတာ သိပ်သိချင်ပါတယ်၊
11:41
and so we're setting up a program
290
689211
1266
အဲဒါကြောင့်မို့လို့ တစ်ကမ္ဘာလုံးက
11:42
to encourage kids around the world
291
690477
2160
ကလေးတွေကို ခုနက စမ်းသပ်မှုတွေကို
ကွဲပြားကြတဲ့ မျိုးစိတ်တွေနဲ့ ပြုလုပ်ဖို့
အစီအစဉ်တစ်ခု ရေးဆွဲနေပါတယ်။
11:44
to try this experiment with different species.
292
692637
2536
11:47
It's very simple.
293
695173
1767
သိပ်ကို လွယ်ကူပါတယ်။
11:48
It can be done with cheap materials.
294
696940
2090
ဈေးချိုတဲ့ ပစ္စည်းတွေသုံးပြီး
လုပ်နိုင်မှာပါ။
11:51
And that way, we could make a global map
295
699030
2833
ဒီလိုနည်းဖြင့်၊ ကျွန်မတို့ဟာ
ပုရွက်ဆိတ်တွေရဲ့ စုပေါင်းရှာဖွေရေး
11:53
of ant collective search algorithms.
296
701863
3347
အယ်လ်ဂိုရီသမ်ပါတဲ့
ကမ္ဘာ့မြေပုံကို ရေးဆွဲနိုင်ပါမယ်။
11:57
And I think it's pretty likely that the invasive species,
297
705210
2483
ပြီးတော့ ကျွန်မအထင်
ကျွန်မတို့ရဲ့ အဆောက်အဦတွေထဲကို
11:59
the ones that come into our buildings,
298
707693
2149
ဝင်ရောက်လာကြတဲ့ မျိုးစိတ်​တွေဟာ
12:01
are going to be really good at this,
299
709842
1742
အဲဒါ့အတွက် သိပ်ကို အသုံးဝင်ကြမှာပါ၊
12:03
because they're in your kitchen
300
711584
1848
သူတို့ဟာ ရှင်တို့ရဲ့
မီးခိုခန်းထဲမှာ ရှိနေတယ်
12:05
because they're really good
at finding food and water.
301
713432
3907
သူတို့ဟာ အစားအစာကို ရေကို ရှာဖွေရာမှာ
သိပ်ကို တော်ကြလို့ပါ။
ပုရွက်ဆိတ်တွေအတွက် ဖြစ်ဖို့ အလားအလာ
အများဆုံး ရင်းမြစ် တစ်ခုမှာ
12:09
So the most familiar resource for ants
302
717339
3265
ပျော်ပွဲစား ထွက်မှုပါပဲ၊
12:12
is a picnic,
303
720604
1315
အဲဒီမှာ ရင်းမြစ်တွေ
အစုလိုက်အပြုံလိုက် ရှိတတ်တယ်။
12:13
and this is a clustered resource.
304
721919
2145
တစ်နေရာမှာ အသီးအစကလေး ရှိရင်၊
12:16
When there's one piece of fruit,
305
724064
999
12:17
there's likely to be another piece of fruit nearby,
306
725063
2515
အလားတူ အသီးစကလေး အနီးမှာ ရှိဖို့
အလားအလာများပါတယ်၊
12:19
and the ants that specialize on clustered resources
307
727578
3432
အစုလိုက်ရှိတဲ့ ရင်းမြစ် ရှာဖွေမှုကို
အထူးပြုလုပ်တဲ့ ပုရွက်ဆိတ်တွေဆိုရင်
12:23
use interactions for recruitment.
308
731010
1942
ထိတွေ့မှုကို သုံးပြီး
အင်အားအသစ်ကို စည်းရုံးပါတယ်။
12:24
So when one ant meets another,
309
732952
1277
ပုရွက်ဆိတ် အချင်းချင်း တွေ့တဲ့အခါမှာ၊
12:26
or when it meets a chemical deposited
310
734229
1625
ဒါမှမဟုတ် တစ်ကောင်က မြေပေါ်မှာ
စွန့်ပစ်ထားခဲ့တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းကို
တွေ့ရတဲ့အခါမှာ၊
12:27
on the ground by another,
311
735854
1736
12:29
then it changes direction to follow
312
737590
1833
သွားရာလမ်းကို ပြောင်းလိုက်ပြီး
12:31
in the direction of the interaction,
313
739423
1573
ထိတွေ့မှုဖို့ ရှေ့ရှုသွားတော့မယ်၊
12:32
and that's how you get the trail of ants
314
740996
1977
ရှင်တို့ရဲ့ ပျော်ပွဲစားမှုထဲပါကြတဲ့
ပုရွက်ဆိတ်တန်းကြီး ပေါ်ထွန်းလာပါမယ်။
12:34
sharing your picnic.
315
742973
1413
12:36
Now this is a place where I think we might be able
316
744386
1695
ကင်ဆာ ရောင်ဂါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း
12:38
to learn something from ants about cancer.
317
746081
3741
ပုရွက်ဆိတ်များဆီကနေပြီး သင်ယူစရာတွေ
ရှိနိုင်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
ပြောချင်တာက၊ ကင်ဆာကို ဟန့်တားရန်အတွက်
12:41
I mean, first, it's obvious that we could do a lot
318
749822
1981
ကျွန်မတို့ ကြိုးပမ်းနေကြတာ အများအပြားပါပဲ
12:43
to prevent cancer
319
751803
1610
ကျွန်မတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ
ကင်ဆာ ဆင့်ကဲဖြစ်ပွားရေးကို
12:45
by not allowing people to spread around
320
753413
2577
12:47
or sell the toxins that promote
321
755990
1944
လှုံ့ဆော်တဲ့ အဆိပ်ပစ္စည်းတွေ
ကျွန်မတို့ အနားမှာ
12:49
the evolution of cancer in our bodies,
322
757934
2780
ပြန့်ပွားလာမှာကို ရောင်းချကြမှာကို
ခွင့်မပြုဖို့ အားထုတ်တာ ရှိပါတယ်၊
12:52
but I don't think the ants can help us much with this
323
760714
2346
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ သူတို့ ကိုလိုနီများကို
ဘယ်လိုမှ အဆိပ်မခတ်ကြတာမို့လို့
12:55
because ants never poison their own colonies.
324
763060
3358
ဒီထဲမှာ သူတို့ ကူညီပေးနိုင်စရာ
ရှိမယ် မထင်ပါဘူး။
ဒါပေမဲ့ ကင်ဆင်ကုသရေး ကိစ္စထဲမှာတော့
12:58
But we might be able to learn something from ants
325
766418
1332
12:59
about treating cancer.
326
767750
1763
ပုရွက်ဆိတ်တွေဆီက
သင်ယူစရာတွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။
13:01
There are many different kinds of cancer.
327
769513
2225
ကင်ဆာ ရောဂါဟာ ပုံစံ အမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။
13:03
Each one originates in a particular part of the body,
328
771738
2978
တစ်ခုစီဟာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲက
နေရာ တစ်ခုခုမှာ အစပျိုးဖြစ်တတ်ပါတယ်၊
13:06
and then some kinds of cancer will spread
329
774716
2966
အဲဒီနောက်မှာ အချို့သော ကင်ဆာများဆိုရင်
ပြန့်ပွားလာတတ်တယ်
13:09
or metastasize to particular other tissues
330
777682
2830
ဒါမှမဟုတ် သူတို့ လိုအပ်နေတဲ့
ရင်းမြစ်များကို ရယူဖို့
13:12
where they must be getting
resources that they need.
331
780512
2880
တခြား အသားမျှင်များဆီ
ကူးစက်ပြန့်နိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့်မို့လို့ ကူးစက်ပြန့်ပွားနိုင်တဲ့
13:15
So if you think from the perspective
332
783392
1808
ကင်ဆာ ဆဲလ်တွေရဲ့
ရှုဒေါင့်ကနေပြီး ကြည့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်
13:17
of early metastatic cancer cells
333
785200
1950
13:19
as they're out searching around
334
787150
1623
သူတို့ဟာ သူတို့လိုအပ်တဲ့ ရင်းမြစ်များကို
13:20
for the resources that they need,
335
788773
2317
ရှာဖွေရန် ခရီးထွက်ကြရာမှာ၊
အဲဒီလို အရင်းအမြစ်များဟာ
စုပြုံရှိနေကြတယ်ဆိုရင်၊
13:23
if those resources are clustered,
336
791090
1983
သူတို့ဟာ ထိတွေ့မှုများကို အသုံးပြုပြီး
အားသစ်ကို စည်းရုံးဖို့များပါတယ်၊
13:25
they're likely to use interactions for recruitment,
337
793073
3013
13:28
and if we can figure out how
cancer cells are recruiting,
338
796086
3093
ကင်ဆာဆဲလ်တွေ တပ်သားသစ်တွေ
မွေးထုတ်ကြပုံကို သိလာနိုင်ရင်၊
13:31
then maybe we could set traps
339
799179
2347
ကျွန်မတို့ဟာ ထောင်ချောင်တွေကို
ထောင်နိုင်လျက်
13:33
to catch them before they become established.
340
801526
4049
သူတို့ကို အခိုင်အမာ မတွေ့ခင်မှာကို
ဖမ်းယူလို့ ရနိုင်ပါမယ်။
ဒီတော့ ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ ထိတွေ့မှုတွေကို
နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် သုံးကြပါတယ်
13:37
So ants are using interactions in different ways
341
805575
3235
ဧရာမ များပြားလှတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်
အခြေအနေမျိုးထဲမှာ ဖြစ်ပါတယ်၊
13:40
in a huge variety of environments,
342
808810
2602
13:43
and we could learn from this
343
811412
1821
အဲဒါတွေကို ကျွန်မတို့ လေ့လာခြင်းဖြင့်
13:45
about other systems that operate
344
813233
1777
ဗဟိုချုပ်ထိန်းမှု မရှိတဲ့ တခြား စနစ်တွေ
13:47
without central control.
345
815010
2337
လည်ပတ်ကြပုံကိုလည်း သိလာနိုင်ကြပါတယ်။
သာမန် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများကိုသာ အသုံးပြုပြီး
13:49
Using only simple interactions,
346
817347
1979
13:51
ant colonies have been performing
347
819326
1795
ပုရွက်ဆိတ် ကိုလိုနီများက အံ့အားသင့်စရာ
စွမ်းဆောင်နိုင်စွမ်းကို
13:53
amazing feats for more than 130 million years.
348
821121
3633
ပြသလာခဲ့ကြတာ
နှစ်ပေါင်း သန်း ၁၃၀ ကျော်သွားပါပြီ။
သူတို့ဆီက ကျွန်မတို့
သင်ယူနိုင်တာ တစ်ပုံကြီးပါပဲ။
13:56
We have a lot to learn from them.
349
824754
2140
13:58
Thank you.
350
826894
2738
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
14:01
(Applause)
351
829632
2733
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Deborah Gordon - Ecologist
By studying how ant colonies work without any one leader, Deborah Gordon has identified striking similarities in how ant colonies, brains, cells and computer networks regulate themselves.

Why you should listen

Ecologist Deborah M. Gordon has learned that ant colonies can work without central control by using simple interactions like how often the insects touch antennae. Contrary to the notion that colonies are organized by efficient ants, she has instead discovered that evolution has produced “noisy” systems that tolerate accident and respond flexibly to the environment. When conditions are tough, natural selection favors colonies that conserve resources.

Her studies of ant colonies have led her and her Stanford colleagues to the discovery of the “Anternet,” which regulates foraging in ants in the same way the internet regulates data traffic. But as she said to Wired in 2013, "Insect behavior mimicking human networks ... is actually not what’s most interesting about ant networks. What’s far more interesting are the parallels in the other direction: What have the ants worked out that we humans haven’t thought of yet?" Her latest exploration: How do ants behave in space?

More profile about the speaker
Deborah Gordon | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee