Deborah Gordon: What ants teach us about the brain, cancer and the Internet
Deborah Gordon: ပုရွက်ဆိတ်တွေသင်ပေးတဲ့ ဦးနှောက်၊ ကင်ဆာနဲ့ အင်တာနက် အကြောင်း
By studying how ant colonies work without any one leader, Deborah Gordon has identified striking similarities in how ant colonies, brains, cells and computer networks regulate themselves. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
ဝန်းကျင်မှာ လေ့လာပါတယ်။
အခြေအနေ မတူတဲ့အခါမှာ
မတူကွဲပြားပါတယ်၊
ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာက
that we could learn from this
ဦးနှောက်များနှင့်
ဒေတာကွန်ရက်တအတွက်၊
အချက်တွေ ရယူနိုင်ကြပါတယ်။
အချက်ပါပဲ။
နိုင်စွမ်း မရှိတဲ့ လုပ်သားတွေ ရှိကြတယ်၊
ပြေးလွှားနေကြတဲ့ ပုရွက်ဆိတ်တွေပါပဲ၊
တစ်ကောင် နှစ်ကောင် ရှိပါတယ်
မပေးကြပါဘူး။
မိန့်ကြားတာ မဟုတ်ပါ။
တာဝန်ယူအုပ်ချပ်နေသူဆိုတာ မရှိပါဘူး၊
အဲဒီလိုစနစ်တွေ အားလုံးကို
သုံးပြီး ညှိနှိုင်းရပါတယ်။
အပြန်အလှန် ဆက်ဆံကြပါတယ်။
ဦးမှင်နဲ့ပဲ လုပ်ကြပါတယ်၊
တစ်တောင်ကို ဦးမှင်နဲ့ ထိလိုက်တဲ့ အခါမှာ၊
သူ့အုပ်စုထဲက
လုပ်နေတယ်ဆိုတာကို သိနိုင်ပါတယ်။
သွားလာလှုပ်ရှားနေကြတာကို
နှစ်ခုနဲ့ ပြွန်များဖြင့် ဆက်ထားတဲ့
တစ်ကောင် တုံ့ပြန်နေတာကို မြင်နိုင်ပါတယ်။
အခြား တစ်ကောင်ကို တွေ့မြင်တဲ့ အခါမှာ၊
ဆိုတာ အရေးမကြီးပါ၊
သဝဏ်လွှာပေးမှုကို မလုပ်ကြပါဘူး။
တွေ့ဆုံတဲ့ နှုန်းထားပါပဲ။
ခြုံကြည့်မယ်ဆိုရင်၊
ပုရွတ်ဆိတ်တွေရဲ့ ကွန်ရက်ပါပဲ၊
ပြေးလွှားနေကြပတယ်၊
လှုပ်ရှားပြောင်းလဲနေတဲ့ ကွန်ရက်ဖြစ်ကာ
ပြပေးနေပါတယ်၊
အသိုက်ထဲမှာ ပုန်းအောင်းနေကြတာလား၊
တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အလုပ်လုပ်ပုံကလဲ ဆင်တူပါပဲ၊
အရမ်းကောင်းနေတာက
တစ်ရပ်လုံးကို မြင်နိုင်ခြင်းပါပဲ။
မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၂၀၀၀ ရှိကြပြီး၊
ဝန်းကျင်တိုင်းမှာ ရှိကြပါတယ်၊
စိန်ခေါ်မှုတွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့
ပုံစံအမျိုမျိုးကို သုံးကြပါတယ်။
တစ်ခုကတော့ ရင်းမြစ်တွေပါ၊,
ရှာဖွေမှု နဲ့ စုစည်းမှုပါပဲ။
အစေ့တွေကို စားကြတဲ့
ရေကိုပဲ သုံးကြရပါတယ်။
ဇီဝဖြစ်ပျက်မှုနည်းဖြင့်
အစာရေစာ ရှာဖွေမှုကို စတင်ဖို့ အတွက်
အသုံးပြုကြပါတယ်။
အစာရှာသူတွေထံမှ
မဆက်ဆံဘဲနဲ့အပြင်ထွက်မှာ မဟုတ်ပါဘူး၊
အစာရှာပြီးပြန်လာသူတွေပါ၊
သူတို့ လမ်းမှာဆုံကြတယ်။
မြန်မြန် ရှာတွေ့နိုင်မှာမို့လို့
တိုးပြီး စေလွှတ်နိုင်ပါတယ်။
ကောင်းတဲ့ အရာတစ်ခုမဖြစ်မချင်း
အစာရှာသူတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးပါတယ်။
the evolution of this system.
ပြောင်းလဲမှုကို လေ့လာခဲ့ကြပါတယ်။
မတူကြတာ တွေ့လာရပါတယ်။
တချို့ ကိုလိုနီတွေ အစာကို လျှော့ရှာကြတယ်၊
တစ်ခုနဲ့တစ်ခို မတူပါဘူး။
ပို့လွှတ်ရန် အတွက်
လှုံ့ဆော်ချက်ကို လိုအပ်သလိုပဲ၊
သွားမယ်မသွားဘူး ဆုံးဖြတ်ရန် အတွက်
လှုံ့ဆော်ချက် လိုပါတယ်။
အပြင်ကို အစာရှာထွက်ဖို့
ဆိုတာ သိချင်လာပါတယ်၊
လျှော့ပြီး ရှာတာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။
အလားတူ မေးစရာဖြစ်ပါတယ်။
မသိမသာ ခြားနားကြပါတယ်၊
အခြေအနေများထဲမှာ
အရည်အချင်းတွေကြောင့်
ပိုပြီး လှုံ့ဆော်မှုတွေ လိုအပ်နိုင်ပါတယ်၊
လုပ်ကိုင်ပုံဟာလည်း ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်။
မေးခွန်းတွေကို မေးချင်ရင်၊
အချက်တွေကို သိရန် လိုပါတယ်။
လာကြတဲ့ နေရာရဲ့ မြေပုံပါပဲ
ရှာဖွေကြတဲ့ ပုရွက်ဆိတ် ကိုလိုနီတွေကို
သက်တမ်းကာလနဲ့ တူပါတယ်။
ကိုလိုနီ တစ်ခုစီပါ၊
မျိုးဆက်ဘယ်နှစ်ခု ပွားထားတာကို ပြပါတယ်၊
how many offspring it had,
ကွဲပြားမှုပုံစံတွေကို စောင့်ကြည့်နိုင်လို့
ကိုလိုနီများကို နှိုင်းယှဉ်နိုင်ကြပါတယ်၊
သူ့ကို မွေးပေးခဲ့တာ သိပါတယ်။
သိနေတဲ့ ကိုလိုနီဟာ၊
မျိုးပွားကိုလိုနီတွေဟာ
သူတို့ အစာမရှာဘဲနေမှာကို
အဲဒီပုရွက်ဆိတ်တွေ တွေ့ဆုံနိုင်စရာ မရှိပါ။
သင်ယူနိုင်ခဲ့စရာ မရှိပါဘူး။.
underlying this resemblance.
အကြောင်းရင်းခံကို ရှာကြည့်ရန် ဖြစ်ပါတယ်။
ပိုကောင်းတာ ဆိုတာကို ဆန်းစစ်နိုင်ပါမယ်။
အနောက်တောင်ပိုင်း ဒေသထဲမှာ
မိုးခေါင်မှုကို ကြုံခဲ့ရပါတယ်။
colonies that conserve water,
ကျွန်မတို့ တွေ့လာရတာက
အရမ်းပူချိန်မှာ မထွက်ဘဲ အောင်းနေသူတွေဟာ၊
စွန့်လွှတ်ကြတဲ့ သူတွေဟာ၊
ဖြစ်နေကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။
ဒီကိုလိုနီ ၁၅၄ ဟာ အရှုံးသမားတွေပဲ
အများကြီး ရယူခဲ့ကြတယ်ပေါ့၊
တကယ့်အောင်မြင်နေသူတွေပါ။
မိခင်ကြီး ဖြစ်နေတာပါ။
ရှားရှားပါးပါး အဖွားရဲ့အဖွား ဖြစ်နေတာကိုး။
စုပေါင်းပြုမူပုံ ဆင့်ကဲဖြစ်ပျက်မှုကို
လေ့လာပြီး
အလုပ်လုပ်တာလဲ ဆိုတာကို ဆိုလိုပါတယ်။
အသုံးပြုတဲ့ အယ်လ်ရိုရီသမ် ရှိပါတယ်၊
အစေ့ရှာ ပုရွက်ဆိတ်တွေက
စီးဆင်းမှုကို ညှိကြပုံနှင့်
ရှင်တို့ ခန့်မှန်းကြည့်နိုင်မလား?
လိုအပ်တဲ့ လှိုင်းခွင်မျိုး မရှိရင်
တကယ့်ကို မြင့်မားခဲ့တုန်းက၊
အရေးကြီးခဲ့တဲ့ အချိန် ဖြစ်ပါတယ်၊
စတင်ရေးအတွက်
ထွင်လာခဲ့ရပါတယ်။
ပုရွက်ဆိတ်တွေရဲ့ အယ်လ်ဂိုရီသမ်ဟာ
သိပ်ကို ဆင်တူနေပါတယ်၊
ဒါဟာ ကျွန်မတို့ သိလာခဲ့ရတဲ့
အယ်လ်ဂိုရီသမ်မျှသာ ဖြစ်ပါတယ်၊
နှစ်ပေါင်း သန်း ၁၃၀ အတွင်းမှာ
အများကြီး ရှိဖို့များပါတယ်၊
အယ်လ်ဂိုရီသမ်တွေ ရှိကြမှာပါ။
အခါမှာကော ဘယ်လို ဖြစ်လာပါသဲ?
ကုန်ကျစရိတ်နည်းတယ်၊
ပုရွက်ဆိတ်တွေဟာ
အသုံးပြုနေတဲ့ ရင်းမြစ်တွေကိုပဲ
ပြောင်းပြန် ဖြစ်နေပါတယ်။
ဆက်လည်ပတ်နေပါတယ်၊
ထွက်တဲ့ အပင်တွေမှာကိုပဲ
အစာရှိရာသို့ အသွားအလာ လမ်းပါပဲ၊
လုံခြုံမှု သာဓကကို ပြချင်ပါတယ်။
သူ့ဦးခေါင်းနဲ့ ပိတ်ဆို့ထားတယ်
တုံ့ပြန်ပြီး လုပ်တာပါ။
အကောင်လေးတွေ ရှိပါတယ်
အပေါ်ဖက်ကို ထိုးပြနေကြပါတယ်။
ပိတ်လိုက်နိုင်ကာ၊
ခံတပ်ကြီး တစ်ခုကို
ထိတွေ့ကိုင်တွယ်ဖို့ လိုခြင်းပါပဲ၊
ပြီးတော့ စုစည်းသိုလှောင်ဖို့လိုပါတယ်။
ဖြေရှင်းဖို့လိုတယ်၊
အဆောက်အဦကို စူးစမ်းဖို့ စေလွှတ်မယ့်အစား
ဖလှယ်ကြမယ့် စက်ရုပ် အုပ်စုကို
ပြန့်ပွားမြန်တဲ့ ပုရွက်ဆိတ်ကျတော့
လိုသလို တိုးချဲ့နိုင်ပါတယ်။
အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်ရာမှာ
ပုရွက်ဆိတ်အများကြီး ရှိနေရင်၊
လမ်းကြောင်းတွေကို တိုးချဲ့ပြီး
ထိတွေ့မှုတွေကို သုံးကြပုံရတယ်၊
သိပ်ကို အသုံးဝင်မှာပါ၊
စုပေါင်းရှာဖွေရေး ပြဿနာကို
တာဝန်ပေးခဲ့ပါတယ်။
မဖြစ်နိုင်တဲ့ဟာပဲ
ဒေါင်လိုက် တပ်ဆင်ထားသလို ထင်ရတယ်။
ကျွန်မ နားလည်လာခဲ့ပါတယ်။
ကြမ်းပေါ်မှာ
ပင်ပင်ပမ်းပမ်း လုပ်ကိုင်နေရလို့
အချိန် မရှိ ဖြစ်လာလို့
တခြားပုရွက်ဆိတ်တွေကကော
အစီအစဉ်တစ်ခု ရေးဆွဲနေပါတယ်။
လုပ်နိုင်မှာပါ။
ပုရွက်ဆိတ်တွေရဲ့ စုပေါင်းရှာဖွေရေး
ကမ္ဘာ့မြေပုံကို ရေးဆွဲနိုင်ပါမယ်။
ကျွန်မတို့ရဲ့ အဆောက်အဦတွေထဲကို
မီးခိုခန်းထဲမှာ ရှိနေတယ်
at finding food and water.
သိပ်ကို တော်ကြလို့ပါ။
အများဆုံး ရင်းမြစ် တစ်ခုမှာ
အစုလိုက်အပြုံလိုက် ရှိတတ်တယ်။
အလားအလာများပါတယ်၊
အထူးပြုလုပ်တဲ့ ပုရွက်ဆိတ်တွေဆိုရင်
အင်အားအသစ်ကို စည်းရုံးပါတယ်။
တွေ့ရတဲ့အခါမှာ၊
ရှိနိုင်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
ကင်ဆာ ဆင့်ကဲဖြစ်ပွားရေးကို
ကျွန်မတို့ အနားမှာ
ခွင့်မပြုဖို့ အားထုတ်တာ ရှိပါတယ်၊
ဘယ်လိုမှ အဆိပ်မခတ်ကြတာမို့လို့
ရှိမယ် မထင်ပါဘူး။
သင်ယူစရာတွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။
နေရာ တစ်ခုခုမှာ အစပျိုးဖြစ်တတ်ပါတယ်၊
ပြန့်ပွားလာတတ်တယ်
ရင်းမြစ်များကို ရယူဖို့
resources that they need.
ကူးစက်ပြန့်နိုင်ပါတယ်။
ရှုဒေါင့်ကနေပြီး ကြည့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်
စုပြုံရှိနေကြတယ်ဆိုရင်၊
အားသစ်ကို စည်းရုံးဖို့များပါတယ်၊
cancer cells are recruiting,
မွေးထုတ်ကြပုံကို သိလာနိုင်ရင်၊
ထောင်နိုင်လျက်
ဖမ်းယူလို့ ရနိုင်ပါမယ်။
နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် သုံးကြပါတယ်
အခြေအနေမျိုးထဲမှာ ဖြစ်ပါတယ်၊
စွမ်းဆောင်နိုင်စွမ်းကို
နှစ်ပေါင်း သန်း ၁၃၀ ကျော်သွားပါပြီ။
သင်ယူနိုင်တာ တစ်ပုံကြီးပါပဲ။
ABOUT THE SPEAKER
Deborah Gordon - EcologistBy studying how ant colonies work without any one leader, Deborah Gordon has identified striking similarities in how ant colonies, brains, cells and computer networks regulate themselves.
Why you should listen
Ecologist Deborah M. Gordon has learned that ant colonies can work without central control by using simple interactions like how often the insects touch antennae. Contrary to the notion that colonies are organized by efficient ants, she has instead discovered that evolution has produced “noisy” systems that tolerate accident and respond flexibly to the environment. When conditions are tough, natural selection favors colonies that conserve resources.
Her studies of ant colonies have led her and her Stanford colleagues to the discovery of the “Anternet,” which regulates foraging in ants in the same way the internet regulates data traffic. But as she said to Wired in 2013, "Insect behavior mimicking human networks ... is actually not what’s most interesting about ant networks. What’s far more interesting are the parallels in the other direction: What have the ants worked out that we humans haven’t thought of yet?" Her latest exploration: How do ants behave in space?
Deborah Gordon | Speaker | TED.com