INK Conference
Anil Ananthaswamy: What it takes to do extreme astrophysics
Anil Ananthaswamy: Co wiąże się z ekstremalną astrofizyką
Filmed:
Readability: 3.8
572,135 views
Na całej planecie gigantyczne teleskopy i detektory szukają (i nasłuchują) wskazówek co do funkcjonowania naszego wszechświata. Na konferencji INK pisarz naukowy, Anil Ananthaswamy, oprowadza nas po tych wspaniałych instalacjach, zabierając nas w jedne z najbardziej oddalonych i najcichszych miejsc na Ziemi.
Anil Ananthaswamy - Author, journalist
Anil Ananthaswamy specializes in writing about neuroscience and physics. He is the author of "The Man Who Wasn’t There," "The Edge of Physics" and the forthcoming "Through Two Doors at Once." Full bio
Anil Ananthaswamy specializes in writing about neuroscience and physics. He is the author of "The Man Who Wasn’t There," "The Edge of Physics" and the forthcoming "Through Two Doors at Once." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I would like to talk today
0
0
2000
Chciałbym dziś opowiedzieć
00:17
about what I think is one of the greatest adventures
1
2000
2000
o, jak myślę, jednej z najwspanialszych przygód,
00:19
human beings have embarked upon,
2
4000
2000
na jaką wyruszyli ludzie,
00:21
which is the quest to understand the universe
3
6000
3000
czyli misji zrozumienia wszechświata
00:24
and our place in it.
4
9000
2000
i naszego w nim miejsca.
00:26
My own interest in this subject, and my passion for it,
5
11000
3000
Moje zainteresowanie tym tematem oraz moja pasja z nim związana
00:29
began rather accidentally.
6
14000
2000
rozpoczęły się dosyć przypadkowo.
00:31
I had bought a copy of this book,
7
16000
3000
Kupiłem egzemplarz tej książki,
00:34
"The Universe and Dr. Einstein" --
8
19000
2000
"Wszechświat i dr Einstein" --
00:36
a used paperback from a secondhand bookstore in Seattle.
9
21000
3000
używany z miękką okładką w antykwariacie w Seattle.
00:39
A few years after that, in Bangalore,
10
24000
3000
Kilka lat później w Bangalore
00:42
I was finding it hard to fall asleep one night,
11
27000
2000
miałem trudności z zaśnięciem pewnej nocy
00:44
and I picked up this book,
12
29000
2000
i wziąłem do ręki tę książkę,
00:46
thinking it would put me to sleep in 10 minutes.
13
31000
2000
myśląc, że pozwoli mi to zasnąć w 10 minut.
00:48
And as it happened,
14
33000
2000
A jak się okazało,
00:50
I read it from midnight to five in the morning in one shot.
15
35000
3000
przeczytałem ją od deski do deski od północy do piątej rano.
00:53
And I was left with this intense feeling
16
38000
3000
I pozostałem z tym intensywnym uczuciem
00:56
of awe and exhilaration
17
41000
2000
zachwytu i podniecenia
00:58
at the universe
18
43000
2000
nad wszechświatem
01:00
and our own ability to understand as much as we do.
19
45000
3000
i naszą zdolnością do zrozumienia tak wiele, jak potrafimy.
01:03
And that feeling hasn't left me yet.
20
48000
3000
To uczucie nie opuściło mnie do dziś.
01:06
That feeling was the trigger for me
21
51000
2000
To uczucie było dla mnie powodem do tego,
01:08
to actually change my career --
22
53000
2000
by zmienić ścieżkę mojej kariery --
01:10
from being a software engineer to become a science writer --
23
55000
3000
z bycia inżynierem oprogramowania na bycie pisarzem naukowym --
01:13
so that I could partake in the joy of science,
24
58000
3000
tak bym mógł uczestniczyć w radości z nauki,
01:16
and also the joy of communicating it to others.
25
61000
3000
a także z radości przekazywania jej innym.
01:19
And that feeling also led me
26
64000
2000
To uczucie doprowadziło mnie
01:21
to a pilgrimage of sorts,
27
66000
2000
do swego rodzaju pielgrzymki,
01:23
to go literally to the ends of the earth
28
68000
2000
aby znaleźć się dosłownie na krańcu świata,
01:25
to see telescopes, detectors,
29
70000
3000
aby zobaczyć teleskopy, detektory,
01:28
instruments that people are building, or have built,
30
73000
3000
przyrządy budowane lub zbudowane przez człowieka
01:31
in order to probe the cosmos
31
76000
2000
w celu badania kosmosu
01:33
in greater and greater detail.
32
78000
2000
coraz dokładniej.
01:35
So it took me from places like Chile --
33
80000
2000
Więc zabrało mnie z miejsc, takich jak Chile --
01:37
the Atacama Desert in Chile --
34
82000
2000
Pustynia Atacama w Chile --
01:39
to Siberia,
35
84000
2000
na Syberię,
01:41
to underground mines
36
86000
2000
do podziemnych kopalń,
01:43
in the Japanese Alps, in Northern America,
37
88000
2000
do Alp Japońskich, Ameryki Północnej,
01:45
all the way to Antarctica
38
90000
2000
aż do Antarktydy,
01:47
and even to the South Pole.
39
92000
2000
a nawet na biegun południowy.
01:49
And today I would like to share with you
40
94000
2000
Dzisiaj chciałbym podzielić się z Wami
01:51
some images, some stories of these trips.
41
96000
3000
pewnymi obrazami, pewnymi historiami z tych wypraw.
01:54
I have been basically spending the last few years
42
99000
2000
Ostatnie pięć lat spędziłem właściwie na
01:56
documenting the efforts
43
101000
2000
dokumentowaniu wysiłków
01:58
of some extremely intrepid men and women
44
103000
3000
pewnych niesamowicie dzielnych mężczyzn i kobiet,
02:01
who are putting,
45
106000
2000
którzy kładą,
02:03
literally at times, their lives at stake
46
108000
2000
czasami dosłownie, swoje życie na szali,
02:05
working in some very remote and very hostile places
47
110000
3000
pracując w pewnych bardzo niedostępnych i nieprzyjaznych miejscach,
02:08
so that they may gather the faintest signals from the cosmos
48
113000
4000
żeby móc odebrać choćby najsłabszy sygnał z kosmosu
02:12
in order for us to understand this universe.
49
117000
3000
i żebyśmy mogli zrozumieć wszechświat.
02:15
And I first begin with a pie chart --
50
120000
2000
Najpierw rozpocznę diagramem kołowym.
02:17
and I promise this is the only pie chart
51
122000
2000
I obiecuję, że to jedyny taki diagram
02:19
in the whole presentation --
52
124000
2000
w całej prezentacji.
02:21
but it sets up the state of our knowledge of the cosmos.
53
126000
4000
Ale określa on stan naszej wiedzy o kosmosie.
02:25
All the theories in physics that we have today
54
130000
3000
Wszystkie teorie fizyczne, jakie dziś mamy,
02:28
properly explain what is called normal matter --
55
133000
2000
określają należycie to, co nazywamy normalną materią --
02:30
the stuff that we're all made of --
56
135000
2000
czyli to, z czego wszyscy się składamy --
02:32
and that's four percent of the universe.
57
137000
2000
i są to cztery procenty wszechświata.
02:34
Astronomers and cosmologists and physicists think
58
139000
3000
Astronomowie, kosmologowie i fizycy uważają,
02:37
that there is something called dark matter in the universe,
59
142000
3000
że istnieje we wszechświecie coś takiego jak ciemna materia,
02:40
which makes up 23 percent of the universe,
60
145000
2000
która stanowi 23 procent wszechświata
02:42
and something called dark energy,
61
147000
2000
oraz coś zwanego ciemną energią,
02:44
which permeates the fabric of space-time,
62
149000
2000
która przenika czasoprzestrzeń
02:46
that makes up another 73 percent.
63
151000
2000
i stanowi kolejne 73 procent.
02:48
So if you look at this pie chart, 96 percent of the universe,
64
153000
3000
Więc spoglądając na ten diagram, 96 procent wszechświata,
02:51
at this point in our exploration of it,
65
156000
2000
w tej chwili naszej jego eksploracji,
02:53
is unknown or not well understood.
66
158000
3000
jest zupełnie nieznane bądź nie rozumiane wystarczająco dobrze.
02:56
And most of the experiments, telescopes that I went to see
67
161000
3000
Większość eksperymentów, teleskopów, które zobaczyłem,
02:59
are in some way addressing this question,
68
164000
3000
w pewien sposób nawiązuje do tej kwestii,
03:02
these two twin mysteries of dark matter and dark energy.
69
167000
3000
do tych dwóch bliźniaczych zagadek ciemnej materii i ciemnej energii.
03:05
I will take you first to an underground mine
70
170000
2000
Zabiorę was najpierw do podziemnej kopalni
03:07
in Northern Minnesota
71
172000
2000
w Północnej Minnesocie,
03:09
where people are looking
72
174000
2000
gdzie ludzie poszukują
03:11
for something called dark matter.
73
176000
2000
czegoś zwanego ciemną materią.
03:13
And the idea here is that they are looking for a sign
74
178000
3000
Pomysł jest taki, aby poszukiwać dowodów
03:16
of a dark matter particle hitting one of their detectors.
75
181000
3000
zderzeń cząstek ciemnej materii z jednym z ich detektorów.
03:19
And the reason why they have to go underground
76
184000
2000
Powodem, dla którego muszą udać się z tym pod ziemię,
03:21
is that, if you did this experiment on the surface of the Earth,
77
186000
3000
jest to, że jeśli zrobiłoby się to doświadczenie na powierzchni Ziemi,
03:24
the same experiment would be swamped by signals
78
189000
2000
eksperyment zostałby zalany sygnałami,
03:26
that could be created by things like cosmic rays,
79
191000
2000
które mogły być wywołane przez promieniowanie kosmiczne,
03:28
ambient radio activity,
80
193000
2000
otaczającą aktywność radiową
03:30
even our own bodies. You might not believe it,
81
195000
3000
lub nawet nasze ciała. Możecie w to nie uwierzyć,
03:33
but even our own bodies are radioactive enough to disturb this experiment.
82
198000
3000
ale nawet nasze własne ciała są wystarczająco radioaktywne, aby zaburzyć ten eksperyment.
03:36
So they go deep inside mines
83
201000
3000
Więc oni idą w głąb kopalń,
03:39
to find a kind of environmental silence
84
204000
2000
żeby znaleźć ciche środowisko,
03:41
that will allow them to hear
85
206000
2000
które pozwoli im usłyszeć
03:43
the ping of a dark matter particle hitting their detector.
86
208000
3000
odgłos cząsteczki ciemnej materii uderzającej w detektor.
03:46
And I went to see one of these experiments,
87
211000
2000
Pojechałem obejrzeć jeden z takich eksperymentów
03:48
and this is actually -- you can barely see it,
88
213000
2000
i to jest właściwie -- ledwo możecie to zobaczyć,
03:50
and the reason for that is it's entirely dark in there --
89
215000
3000
powodem jest to, że jest tam całkowicie ciemno.
03:53
this is a cavern that was left behind by the miners
90
218000
3000
To jaskinia porzucona przez górników,
03:56
who left this mine in 1960.
91
221000
2000
którzy opuścili tę kopalnię w 1960 r.
03:58
And physicists came and started using it
92
223000
2000
Przyszli tu fizycy i zaczęli jej używać
04:00
sometime in the 1980s.
93
225000
2000
w latach 80-tych XX wieku.
04:02
And the miners in the early part of the last century
94
227000
3000
Górnicy na początku zeszłego wieku
04:05
worked, literally, in candlelight.
95
230000
2000
pracowali dosłownie przy świetle świec.
04:07
And today, you would see this inside the mine,
96
232000
2000
Dzisiaj, zobaczycie to wewnątrz kopalni,
04:09
half a mile underground.
97
234000
2000
800 m pod ziemią.
04:11
This is one of the largest underground labs in the world.
98
236000
2000
To jedno z największych podziemnych laboratoriów na świecie.
04:13
And, among other things, they're looking for dark matter.
99
238000
3000
Oprócz innych rzeczy, szukają oni ciemnej materii.
04:16
There is another way to search for dark matter,
100
241000
2000
To inny sposób poszukiwania ciemnej materii,
04:18
which is indirectly.
101
243000
2000
który jest pośredni.
04:20
If dark matter exists in our universe,
102
245000
2000
Jeśli ciemna materia istnieje w naszym wszechświecie,
04:22
in our galaxy,
103
247000
2000
w naszej galaktyce,
04:24
then these particles should be smashing together
104
249000
2000
to te cząsteczki powinny zderzać się
04:26
and producing other particles that we know about --
105
251000
3000
i wytwarzać nowe, znane nam cząsteczki --
04:29
one of them being neutrinos.
106
254000
2000
jedne z nich to neutrina.
04:31
And neutrinos you can detect
107
256000
2000
Można wykryć neutrina
04:33
by the signature they leave
108
258000
2000
dzięki podpisowi, który zostawiają,
04:35
when they hit water molecules.
109
260000
2000
kiedy uderzają w cząsteczki wody.
04:37
When a neutrino hits a water molecule
110
262000
2000
Gdy neutrino zderza się z cząsteczką wody,
04:39
it emits a kind of blue light,
111
264000
2000
emituje niebieskie światło,
04:41
a flash of blue light,
112
266000
2000
błysk niebieskiego światła,
04:43
and by looking for this blue light,
113
268000
2000
i szukając tego światła,
04:45
you can essentially understand something about the neutrino
114
270000
2000
można zrozumieć coś o neutrinach,
04:47
and then, indirectly, something about the dark matter
115
272000
3000
a potem, pośrednio, coś o ciemnej materii,
04:50
that might have created this neutrino.
116
275000
2000
która być może wytworzyła to neutrino.
04:52
But you need very, very large volumes of water
117
277000
3000
Ale potrzeba ogromnej ilości wody,
04:55
in order to do this.
118
280000
2000
żeby do tego doszło.
04:57
You need something like tens of megatons of water --
119
282000
2000
Potrzeba dziesiątek megaton wody --
04:59
almost a gigaton of water --
120
284000
2000
prawie gigatony wody --
05:01
in order to have any chance of catching this neutrino.
121
286000
3000
żeby mieć szansę złapania tego neutrino.
05:04
And where in the world would you find such water?
122
289000
2000
Gdzie można znaleźć takie ilości wody?
05:06
Well the Russians have a tank in their own backyard.
123
291000
3000
Rosjanie mają taki zbiornik na własnym podwórku.
05:09
This is Lake Baikal.
124
294000
2000
To jezioro Bajkał.
05:11
It is the largest lake in the world. It's 800 km long.
125
296000
3000
To największe jezioro na świecie. Ma długość 800 km.
05:14
It's about 40 to 50 km wide
126
299000
2000
Ma około 40-50 km szerokości
05:16
in most places,
127
301000
2000
w większości miejsc
05:18
and one to two kilometers deep.
128
303000
2000
i jest głębokie na 1 do 2 kilometrów.
05:20
And what the Russians are doing
129
305000
2000
Robota Rosjan polega na tym,
05:22
is they're building these detectors
130
307000
2000
że budują te dekektory
05:24
and immersing them about a kilometer beneath the surface of the lake
131
309000
3000
i zanurzają je na głębokość kilometra,
05:27
so that they can watch for these flashes of blue light.
132
312000
3000
dzięki czemu mogą wypatrywać błysków niebieskiego światła.
05:30
And this is the scene that greeted me when I landed there.
133
315000
3000
Ta scena powitała mnie, gdy tam wylądowałem.
05:33
This is Lake Baikal
134
318000
2000
To jest jezioro Bajkał
05:35
in the peak of the Siberian winter.
135
320000
2000
w środku syberyjskiej zimy.
05:37
The lake is entirely frozen.
136
322000
2000
Jezioro jest całkowicie zamarznięte.
05:39
And the line of black dots
137
324000
3000
A linia czarnych punktów,
05:42
that you see in the background,
138
327000
2000
którą widzicie w tle,
05:44
that's the ice camp where the physicists are working.
139
329000
2000
do lodowego obozu, gdzie pracują fizycy.
05:46
The reason why they have to work in winter
140
331000
2000
Powodem, dla którego pracują w zimie,
05:48
is because they don't have the money to work in summer and spring,
141
333000
3000
jest to, że nie mają pieniędzy na pracę latem i wiosną.
05:51
which, if they did that,
142
336000
2000
ponieważ żeby pracować,
05:53
they would need ships and submersibles to do their work.
143
338000
2000
potrzebowaliby statków i łodzi podwodnych.
05:55
So they wait until winter --
144
340000
2000
Więc czekają aż do zimy --
05:57
the lake is completely frozen over --
145
342000
2000
jezioro jest całe zamarznięte --
05:59
and they use this meter-thick ice
146
344000
2000
i używają lodu o grubości metra
06:01
as a platform on which to establish their ice camp and do their work.
147
346000
3000
jako platformy, na której zakładają swój obóz i pracują.
06:04
So this is the Russians working on the ice
148
349000
4000
To są więc Rosjanie pracujący na lodzie
06:08
in the peak of the Siberian winter.
149
353000
2000
w środku syberyjskiej zimy.
06:10
They have to drill holes in the ice,
150
355000
2000
Muszą wiercić dziury w lodzie,
06:12
dive down into the water -- cold, cold water --
151
357000
2000
nurkować w wodzie -- bardzo zimnej wodzie --
06:14
to get hold of the instrument, bring it up,
152
359000
3000
żeby utrzymać narzędzia, podnieść je,
06:17
do any repairs and maintenance that they need to do,
153
362000
3000
naprawiać je i konserwować,
06:20
put it back and get out before the ice melts.
154
365000
2000
odłożyć i wyjechać zanim stopnieje lód.
06:22
Because that phase of solid ice lasts for two months
155
367000
2000
Ponieważ ta faza lodu trwa dwa miesiące
06:24
and it's full of cracks.
156
369000
2000
i jest pełna spękań.
06:26
And you have to imagine, there's an entire sea-like lake
157
371000
3000
Musicie sobie wyobrazić, że pod spodem porusza się
06:29
underneath, moving.
158
374000
2000
jezioro wielkości morza.
06:31
I still don't understand this one Russian man
159
376000
3000
Do tej pory nie rozumiem tego Rosjanina
06:34
working in his bare chest,
160
379000
2000
pracującego z gołą klatką piersiową,
06:36
but that tells you how hard he was working.
161
381000
3000
ale to mówi wiele o tym, jak ciężko on pracował.
06:39
And these people, a handful of people,
162
384000
2000
I ci ludzie, garstka ludzi,
06:41
have been working for 20 years,
163
386000
2000
pracowali przez 20 lat,
06:43
looking for particles that may or may not exist.
164
388000
2000
szukając cząsteczek, które może istnieją, a może nie.
06:45
And they have dedicated their lives to it.
165
390000
3000
Poświęcili temu swoje życie.
06:48
And just to give you an idea,
166
393000
2000
Żeby Wam to zobrazować,
06:50
they have spent 20 million over 20 years.
167
395000
3000
wydali na to 20 mln przez 20 lat.
06:53
It's very harsh conditions.
168
398000
2000
To są bardzo surowe warunki.
06:55
They work on a shoestring budget.
169
400000
2000
Pracują z niewielkim budżetem.
06:57
The toilets there are literally holes in the ground
170
402000
2000
Ubikacje to dosłownie dziury w ziemi
06:59
covered with a wooden shack.
171
404000
3000
przykryte drewnianą budą.
07:02
And it's that basic,
172
407000
2000
To absolutne minimum,
07:04
but they do this every year.
173
409000
2000
ale oni robią tak co roku.
07:06
From Siberia to the Atacama Desert in Chile,
174
411000
3000
Od Syberii do Pustyni Atacama w Chile,
07:09
to see something called The Very Large Telescope.
175
414000
2000
żeby zobaczyć coś zwanego Bardzo Dużym Teleskopem.
07:11
The Very Large Telescope
176
416000
2000
Bardzo Duży Teleskop
07:13
is one of these things that astronomers do --
177
418000
2000
to jedna z rzeczy, którymi zajmują się astronomowie --
07:15
they name their telescopes rather unimaginatively.
178
420000
2000
nazywają swoje teleskopy raczej bez fantazji.
07:17
I can tell you for a fact,
179
422000
2000
Faktem jest to,
07:19
that the next one that they're planning is called The Extremely Large Telescope.
180
424000
3000
że następny, który planują, nazwą Ekstremalnie Dużym Teleskopem.
07:22
(Laughter)
181
427000
2000
(Śmiech)
07:24
And you wouldn't believe it,
182
429000
2000
Nie uwierzycie,
07:26
but the one after that is going to be called The Overwhelmingly Large Telescope.
183
431000
3000
ale kolejny nazwą Niezwykle Dużym Teleskopem.
07:29
But nonetheless,
184
434000
2000
Niemniej jednak,
07:31
it's an extraordinary piece of engineering.
185
436000
2000
to niezwykły kawałek inżynierii.
07:33
These are four 8.2 meter telescopes.
186
438000
3000
To cztery 8,2-metrowe teleskopy.
07:36
And these telescopes, among other things,
187
441000
2000
I m.in. te teleskopy
07:38
they're being used to study
188
443000
2000
są używane do badania,
07:40
how the expansion of the universe is changing with time.
189
445000
3000
jak rozszerzanie się wszechświata zmienia się z biegiem czasu.
07:43
And the more you understand that,
190
448000
2000
Im bardziej to rozumiecie,
07:45
the better you would understand
191
450000
2000
tym lepiej zrozumielibyście, o co chodzi
07:47
what this dark energy that the universe is made of is all about.
192
452000
3000
z ciemną energią -- z której składa się wszechświat.
07:50
And one piece of engineering that I want to leave you with
193
455000
3000
Jednym z zagadnień inżynierii, które chcę z Wami zostawić,
07:53
as regards this telescope
194
458000
2000
dotyczących tego teleskopu,
07:55
is the mirror.
195
460000
2000
jest lustro.
07:57
Each mirror, there are four of them,
196
462000
2000
Każde lustro, są tam cztery,
07:59
is made of a single piece of glass,
197
464000
2000
jest zrobione z pojedynczego kawałka szkła,
08:01
a monolithic piece of high-tech ceramic,
198
466000
2000
monolitycznego kawałka najnowocześniejszej ceramiki,
08:03
that has been ground down and polished to such accuracy
199
468000
3000
którą rozdrobniono i wypolerowano z taka dokładnością,
08:06
that the only way to understand what that is
200
471000
3000
że jedynym sposobem zrozumienia, czym to jest,
08:09
is [to] imagine a city like Paris,
201
474000
2000
jest wyobrażenie sobie miasta takiego jak Paryż
08:11
with all its buildings and the Eiffel Tower,
202
476000
3000
z jego wszystkimi budynkami i Wieżą Eiffla;
08:14
if you grind down Paris to that kind of accuracy,
203
479000
3000
jeśli rozdrobnilibyście Paryż z taką dokładnością,
08:17
you would be left with bumps that are one millimeter high.
204
482000
4000
otrzymalibyście drobinki o wielkości 1 milimetra.
08:21
And that's the kind of polishing that these mirrors have endured.
205
486000
3000
Właśnie tak polerowane są te lustra.
08:24
An extraordinary set of telescopes.
206
489000
2000
Niezwykły zestaw teleskopów.
08:26
Here's another view of the same.
207
491000
2000
To inny widok tego samego.
08:28
The reason why you have to build these telescopes
208
493000
2000
Powodem, dla którego trzeba budować te teleskopy
08:30
in places like the Atacama Desert
209
495000
2000
w miejscach takich, jak Pustynia Atacama,
08:32
is because of the high altitude desert.
210
497000
3000
jest jej położenie wysoko nad poziomem morza.
08:35
The dry air is really good for telescopes,
211
500000
3000
Suche powietrze jest naprawdę dobre dla teleskopów,
08:38
and also, the cloud cover is below the summit of these mountains
212
503000
2000
a chmury znajdują się poniżej szczytu góry,
08:40
so that the telescopes have
213
505000
2000
więc teleskopy mają
08:42
about 300 days of clear skies.
214
507000
2000
około 300 dni bezchmurnego nieba.
08:44
Finally, I want to take you to Antarctica.
215
509000
2000
W końcu chcę Was zabrać na Antarktydę.
08:46
I want to spend most of my time on this part of the world.
216
511000
4000
Chcę spędzić większość czasu przy tej części świata.
08:50
This is cosmology's final frontier.
217
515000
2000
To ostatnia granica kosmologii.
08:52
Some of the most amazing experiments,
218
517000
2000
Niektóre z najwspanialszych eksperymentów,
08:54
some of the most extreme experiments,
219
519000
2000
niektóre z najbardziej ekstremalnych eksperymentów
08:56
are being done in Antarctica.
220
521000
2000
przeprowadza się na Antarktydzie.
08:58
I was there to view something called a long-duration balloon flight,
221
523000
3000
Oglądałem tam tzw. długi lot balonem,
09:01
which basically takes telescopes and instruments
222
526000
3000
który zabiera teleskopy i urządzenia
09:04
all the way to the upper atmosphere,
223
529000
2000
w górną część atmosfery,
09:06
the upper stratosphere, 40 km up.
224
531000
3000
górną część stratosfery, 40 km wzwyż.
09:09
And that's where they do their experiments,
225
534000
2000
I tam właśnie przeprowadzają swoje eksperymenty,
09:11
and then the balloon, the payload, is brought down.
226
536000
3000
a potem balon, jego ładunek, jest sprowadzany na ziemię.
09:14
So this is us landing on the Ross Ice Shelf in Antarctica.
227
539000
3000
To my, gdy lądujemy na lodowcu szelfowym Rossa na Antarktydzie.
09:17
That's an American C-17 cargo plane
228
542000
2000
To amerykański samolot transportowy C-17,
09:19
that flew us from New Zealand
229
544000
2000
którym lecieliśmy z Nowej Zelandii
09:21
to McMurdo in Antarctica.
230
546000
2000
do McMurdo na Antarktydzie.
09:23
And here we are about to board our bus.
231
548000
2000
Tutaj za chwilę wsiądziemy do autobusu.
09:25
And I don't know if you can read the lettering,
232
550000
2000
Nie wiem, czy możecie przeczytać tytuł,
09:27
but it says, "Ivan the Terribus."
233
552000
3000
ale brzmi on: "Ivan Strasznybus".
09:30
And that's taking us to McMurdo.
234
555000
3000
I on zabiera nas do McMurdo.
09:33
And this is the scene that greets you in McMurdo.
235
558000
3000
To jest sceneria, która wita Was w McMurdo.
09:36
And you barely might be able to make out
236
561000
2000
Ledwo można zauważyć
09:38
this hut here.
237
563000
2000
tę chatę.
09:40
This hut was built by Robert Falcon Scott and his men
238
565000
3000
Została ona zbudowana przez Roberta Falcona Scotta i jego ludzi,
09:43
when they first came to Antarctica
239
568000
2000
kiedy po raz pierwszy przybyli na Antarktydę
09:45
on their first expedition to go to the South Pole.
240
570000
2000
podczas pierwszej podróży na biegun południowy.
09:47
Because it's so cold,
241
572000
2000
Z powodu zimna
09:49
the entire contents of that hut is still as they left it,
242
574000
3000
wszystko wewnątrz chatki jest takie, jakie zostawili,
09:52
with the remnants of the last meal they cooked still there.
243
577000
3000
razem z resztkami ostatniego posiłku, który ugotowali.
09:55
It's an extraordinary place.
244
580000
2000
To niezwykłe miejsce.
09:57
This is McMurdo itself. About a thousand people work here in summer,
245
582000
3000
To McMurdo. W lecie pracuje tu około tysiąca ludzi,
10:00
and about 200 in winter
246
585000
2000
a w zimie 200,
10:02
when it's completely dark for six months.
247
587000
2000
kiedy przez 6 miesięcy jest kompletnie ciemno.
10:04
I was here to see the launch
248
589000
2000
Byłem tam, kiedy włączano
10:06
of this particular type of instrument.
249
591000
2000
to szczególne urządzenie.
10:08
This is a cosmic ray experiment
250
593000
2000
To eksperyment z promieniowaniem kosmicznym,
10:10
that has been launched all the way to the upper-stratosphere
251
595000
3000
które sięgały górnych warstw stratosfery
10:13
to an altitude of 40 km.
252
598000
2000
na wysokość 40 km.
10:15
What I want you to imagine is this is two tons in weight.
253
600000
3000
Chcę, żebyście wyobrazili sobie ten ciężar o wielkości 2 ton.
10:18
So you're using a balloon
254
603000
2000
Więc używacie balonu,
10:20
to carry something that is two tons
255
605000
2000
aby wynieść coś ważącego 2 tony
10:22
all the way to an altitude of 40 km.
256
607000
3000
aż na wysokość 40 km.
10:25
And the engineers, the technicians, the physicists
257
610000
3000
I inżynierowie, technicy, fizycy
10:28
have all got to assemble on the Ross Ice Shelf,
258
613000
3000
muszą złożyć to wszystko na lodowcu szelfowym Rossa,
10:31
because Antarctica -- I won't go into the reasons why --
259
616000
3000
ponieważ Antarktyda -- nie będę się rozwodził dlaczego --
10:34
but it's one of the most favorable places for doing these balloon launches,
260
619000
2000
ale jest to jedno z najlepszych miejsc na starty tych balonów,
10:36
except for the weather.
261
621000
2000
za wyjątkiem pogody.
10:38
The weather, as you can imagine,
262
623000
2000
Pogoda, jak możecie sobie wyobrazić,
10:40
this is summer, and you're standing on 200 ft of ice.
263
625000
2000
to jest lato i stoicie na 60 m lodu.
10:42
And there's a volcano behind,
264
627000
2000
W tle jest wulkan,
10:44
which has glaciers at the very top.
265
629000
2000
na którego szczycie jest lodowiec.
10:46
And what they have to do
266
631000
2000
Muszą oni
10:48
is they have to assemble the entire balloon --
267
633000
2000
poskładać cały balon --
10:50
the fabric, parachute and everything -- on the ice
268
635000
3000
tkaninę, spadochron itd. -- na lodzie,
10:53
and then fill it up with helium.
269
638000
2000
a potem napełnić go helem.
10:55
And that process takes about two hours.
270
640000
2000
Ten proces zajmuje około 2 godzin.
10:57
And the weather can change as they're putting together this whole assembly.
271
642000
3000
Pogoda może się zmienić w czasie, gdy składa się wszystko razem.
11:00
For instance, here they are laying down the balloon fabric behind,
272
645000
3000
Na przykład tutaj kładą tkaninę na balon w tyle,
11:03
which is eventually going to be filled up with helium.
273
648000
3000
którą potem napełni się helem.
11:06
Those two trucks you see at the very end
274
651000
2000
Każda z tych dwóch ciężarówek, które widać w tle,
11:08
carry 12 tanks each of compressed helium.
275
653000
3000
przewozi 12 zbiorników skompresowanego helu.
11:11
Now, in case the weather changes before the launch,
276
656000
3000
Jeśli pogoda zmieni się przed startem,
11:14
they have to actually pack everything back up into their boxes
277
659000
3000
będą musieli spakować wszystko z powrotem do pudeł
11:17
and take it out back to McMurdo Station.
278
662000
3000
i zabrać to do stacji McMurdo.
11:20
And this particular balloon,
279
665000
2000
I ten szczególny balon,
11:22
because it has to launch two tons of weight,
280
667000
2000
z powodu tego, że musi unieść ciężar dwóch ton,
11:24
is an extremely huge balloon.
281
669000
3000
jest niezwykle ogromnym balonem.
11:27
The fabric alone weighs two tons.
282
672000
2000
Sama tkanina waży 2 tony.
11:29
In order to minimize the weight,
283
674000
3000
W celu zminimalizowania wagi
11:32
it's very thin, it's as thin as a sandwich wrapper.
284
677000
2000
jest ona bardzo cienka, taka, jak papier śniadaniowy.
11:34
And if they have to pack it back,
285
679000
2000
I jeśli muszą spakować to z powrotem,
11:36
they have to put it into boxes
286
681000
2000
muszą włożyć to w pudła
11:38
and stamp on it so that it fits into the box again --
287
683000
3000
i udeptać, żeby mogło się tam znów zmieścić --
11:41
except, when they did it first,
288
686000
2000
tyle tylko, że w przeciwieństwie do
11:43
it would have been done in Texas.
289
688000
2000
wcześniejszych doświadczeń w Teksasie
11:45
Here, they can't do it with the kind shoes they're wearing,
290
690000
3000
tutaj nie można tego zrobić z takimi butami, jakie noszą,
11:48
so they have to take their shoes off,
291
693000
2000
więc muszą oni zdjąć swoje buty,
11:50
get barefoot into the boxes, in this cold,
292
695000
2000
wejść na bosaka w zimnie do tych pudeł
11:52
and do that kind of work.
293
697000
2000
i zrobić swoje.
11:54
That's the kind of dedication these people have.
294
699000
2000
To jest właśnie poświęcenie tych ludzi.
11:56
Here's the balloon being filled up with helium,
295
701000
2000
To jest balon napełniany helem,
11:58
and you can see it's a gorgeous sight.
296
703000
2000
jak widzicie, wygląda to przepięknie.
12:00
Here's a scene
297
705000
2000
Tutaj jest scena,
12:02
that shows you the balloon and the payload end-to-end.
298
707000
2000
która przedstawia balon i ładunek od końca do końca.
12:04
So the balloon is being filled up with helium on the left-hand side,
299
709000
3000
Tak więc balon jest napełniany helem po lewej stronie,
12:07
and the fabric actually runs all the way to the middle
300
712000
3000
a tkanina ciągnie się aż do środka,
12:10
where there's a piece of electronics and explosives
301
715000
3000
gdzie znajduje się elektronika i materiały wybuchowe
12:13
being connected to a parachute,
302
718000
2000
połączone ze spadochronem,
12:15
and then the parachute is then connected to the payload.
303
720000
2000
a spadochron jest połączony z ładunkiem.
12:17
And remember, all this wiring is being done
304
722000
2000
I pamiętajcie, cała ta instalacja jest robiona
12:19
by people in extreme cold, in sub-zero temperatures.
305
724000
3000
przez ludzi w ekstremalnym zimnie, w temperaturach poniżej zera.
12:22
They're wearing about 15 kg of clothing and stuff,
306
727000
3000
Noszą oni około 15 kg ubrań i innych rzeczy,
12:25
but they have to take their gloves off in order to do that.
307
730000
3000
ale muszą zdjąć swoje rękawiczki, żeby to zrobić.
12:28
And I would like to share with you a launch.
308
733000
3000
Chciałbym pokazać Wam start.
12:31
(Video) Radio: Okay, release the balloon,
309
736000
2000
(Video) Radio: OK, wypuśćcie balon,
12:33
release the balloon, release the balloon.
310
738000
3000
wypuśćcie balon, wypuśćcie balon.
13:04
Anil Ananthaswamy: And I'll finally like to leave you with two images.
311
769000
3000
Anil Ananthaswamy: I na koniec dwa obrazy.
13:07
This is an observatory in the Himalayas, in Ladakh in India.
312
772000
3000
To obserwatorium w Himalajach, w Ladakh w Indiach.
13:10
And the thing I want you to look at here
313
775000
2000
Chciałbym, żebyście popatrzyli
13:12
is the telescope on the right-hand side.
314
777000
2000
na teleskop po prawej stronie.
13:14
And on the far left there
315
779000
2000
A daleko po lewej stronie
13:16
is a 400 year-old Buddhist monastery.
316
781000
2000
jest 400-letni klasztor buddyjski.
13:18
This is a close-up of the Buddhist monastery.
317
783000
2000
To zbliżenie buddyjskiego klasztoru.
13:20
And I was struck by the juxtaposition
318
785000
3000
Uderzyło mnie zestawienie
13:23
of these two enormous disciplines that humanity has.
319
788000
3000
tych dwóch olbrzymich dyscyplin ludzkości.
13:26
One is exploring the cosmos on the outside,
320
791000
3000
Jedna to odkrywanie kosmosu na zewnątrz,
13:29
and the other one is exploring our interior being.
321
794000
2000
a druga to odkrywanie naszego wnętrza.
13:31
And both require silence of some sort.
322
796000
3000
Obie wymagają pewnego rodzaju ciszy.
13:34
And what struck me was
323
799000
2000
Uderzyło mnie to,
13:36
every place that I went to to see these telescopes,
324
801000
2000
że w każdym miejscu, gdzie oglądałem te teleskopy,
13:38
the astronomers and cosmologists
325
803000
2000
astronomowie i kosmologiowie
13:40
are in search of a certain kind of silence,
326
805000
2000
szukają jakiegoś rodzaju ciszy,
13:42
whether it's silence from radio pollution
327
807000
2000
czy to spokój od fal radiowych,
13:44
or light pollution or whatever.
328
809000
3000
czy zanieczyszczenia światłem, czy czegoś innego.
13:47
And it was very obvious
329
812000
2000
Bardzo oczywiste było to,
13:49
that, if we destroy these silent places on Earth,
330
814000
2000
że jeśli zniszczymy te ciche miejsca na Ziemi,
13:51
we will be stuck on a planet without the ability to look outwards,
331
816000
3000
utkwimy na planecie bez możliwości patrzenia na zewnątrz,
13:54
because we will not be able to understand the signals that come from outer space.
332
819000
3000
ponieważ nie będziemy mogli zrozumieć sygnałów z kosmosu.
13:57
Thank you.
333
822000
2000
Dziękuję.
13:59
(Applause)
334
824000
3000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Anil Ananthaswamy - Author, journalistAnil Ananthaswamy specializes in writing about neuroscience and physics. He is the author of "The Man Who Wasn’t There," "The Edge of Physics" and the forthcoming "Through Two Doors at Once."
Why you should listen
Anil Ananthaswamy is a consultant for New Scientist in London. He has worked at the magazine in various capacities since 2000, most recently as deputy news editor. He is also a contributor to National Geographic News.
Ananthaswamy worked as a software engineer in Silicon Valley before training as a journalist at the University of California, Santa Cruz. He's the author of The Edge of Physics (published as The Edge of Reason by Penguin in India) and The Man Who Wasn’t There.
Anil Ananthaswamy | Speaker | TED.com