TED2005
Luca Turin: The science of scent
Koku biliminde Luca Turin
Filmed:
Readability: 3.7
621,001 views
Görkemli bir parfümün arkasındaki bilim nedir? Biyofizikçi Luca Turin hayranlık verici bir sekilde ve ozenle moleküler donanımı ve kokunun sanatini açıklıyor.
Luca Turin - Nose
Biophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's the author of Perfumes: The Guide, and the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent. His next project: developing an artificial nose. Full bio
Biophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's the author of Perfumes: The Guide, and the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent. His next project: developing an artificial nose. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
The fragrance that you will smell, you will never be able to smell this way again.
0
0
4000
Koklayacağınız parfümü bir daha asla aynı şekilde koklayamayacaksınız.
00:16
It’s a fragrance called Beyond Paradise,
1
4000
3000
Ülkedeki her mağazada bulabileceğiniz,
00:19
which you can find in any store in the nation.
2
7000
3000
Beyond Paradise diye isimlendirilen bir parfüm.
00:22
Except here it’s been split up in parts by Estée Lauder
3
10000
4000
Sadece burası için Estée Lauder ve parfümü yapan...
00:26
and by the perfumer who did it, Calice Becker,
4
14000
3000
...Calice Becker tarafından parçalara ayrıldı.
00:29
and I'm most grateful to them for this.
5
17000
1000
ve en çok bunun için onlara minnettarım.
00:30
And it’s been split up in successive bits and a chord.
6
18000
4000
Her bir parçası birimlere bölündü ve farklı bir duyguya büründü.
00:34
So what you’re smelling now is the top note.
7
22000
2000
Şuan kokladığınız şey üst not.
00:36
And then will come what they call the heart, the lush heart note.
8
24000
4000
Daha sonra kalp diye isimlendirileni gelecek, kalıcı kalp notu.
00:40
I will show it to you.
9
28000
3000
Bunu size göstereceğim.
00:43
The Eden top note is named after the Eden Project in the U.K.
10
31000
3000
Eden üst notunun ismi Birleşik Krallık'taki Eden Projesi'nden sonra verildi.
00:46
The lush heart note, Melaleuca bark note -- which does not contain any Melaleuca bark,
11
34000
5000
Kalıcı kalp notu ve Melaleuca kabuk notu ki içinde hiç Melaleuca kabuğu içermez,
00:51
because it’s totally forbidden.
12
39000
3000
çünkü tamamen yasaktır.
00:54
And after that, the complete fragrance.
13
42000
3000
Ve ondan sonra bütün parfüm.
00:57
Now what you are smelling is a combination of --
14
45000
3000
Şimdi kokladığınız ise bir birleşim...
01:00
I asked how many molecules there were in there, and nobody would tell me.
15
48000
4000
İçinde kaç tane molekül olduğunu sorsam, kimse bana söyleyemezdi.
01:04
So I put it through a G.C., a Gas Chromatograph that I have in my office,
16
52000
5000
Ben de onu ofisimde bulunan bir Gaz Kromotografına koydum.
01:09
and it’s about 400.
17
57000
3000
400 civarında.
01:12
So what you’re smelling is several hundred molecules
18
60000
3000
Yani kokladığınız, havada yüzüp...
01:15
floating through the air, hitting your nose.
19
63000
3000
...burnunuza çarpan birkaç yüz molekül.
01:18
And do not get the impression that this is very subjective.
20
66000
4000
Ama bunun çok öznel olduğu izlenimine kapılmayın.
01:22
You are all smelling pretty much the same thing, OK?
21
70000
4000
Hepiniz gayet de aynı şeyi kokluyorsunuz, anlaştık mı?
01:26
Smell has this reputation of being somewhat different for each person.
22
74000
4000
Koku, her kişi için farklı olduğu imajına sahiptir.
01:30
It’s not really true.
23
78000
1000
Bu tamamen doğru değil.
01:31
And perfumery shows you that can’t be true,
24
79000
2000
Ve parfümeri size bunun doğru olamayacağını gösterir,
01:33
because if it were like that it wouldn’t be an art, OK?
25
81000
6000
çünkü böyle olsaydı sanat olmazdı, anlaştık mı?
01:39
Now, while the smell wafts over you, let me tell you the history of an idea.
26
87000
4000
Şimdi, koku size ulaşırken, size bir görüşün tarihini anlatmama izin verin.
01:43
Everything that you’re smelling in here
27
91000
4000
Burada kokladığınız herşey...
01:47
is made up of atoms that come from what I call
28
95000
2000
...periyodik tablonun Yukarı Doğu Yakası diye isimlendirdiğim...
01:49
the Upper East Side of the periodic table -- a nice, safe neighborhood.
29
97000
3000
...atomlardan yapılmış -- hoş, güvenli bir semt.
01:52
(Laughter)
30
100000
4000
(Gülüşmeler)
01:56
You really don’t want to leave it if you want to have a career in perfumery.
31
104000
3000
Eğer parfümeride kariyer yapmak istiyorsanız, onu bırakmayı hiç istemezsiniz.
01:59
Some people have tried in the 1920s
32
107000
2000
Bazı insanlar 1920'lerde kötü parçalardan ...
02:01
to add things from the bad parts, and it didn’t really work.
33
109000
4000
...birşeyler eklemeyi denedi ama pek işe yaramadı.
02:05
These are the five atoms from which just about everything
34
113000
2000
Bunlar, kahveden parfüme kadar, gerçek hayatta koklayacağınız...
02:07
that you’re going to smell in real life, from coffee to fragrance, are made of.
35
115000
6000
...neredeyse herşeyin yapılmış olduğu beş atom.
02:13
The top note that you smelled at the very beginning,
36
121000
2000
En başta kokladığınız üst not,
02:15
the cut-grass green, what we call in perfumery -- they’re weird terms --
37
123000
4000
parfümeride kullandığımız kesik çim yeşili -- garip terimler --
02:19
and this would be called a green note,
38
127000
2000
ve bu yeşil not olarak adlandırılabilir,
02:21
because it smells of something green, like cut grass.
39
129000
2000
çünkü yeşil, kesilmiş çimene benzeyen birşey gibi kokuyor.
02:23
This is cis-3-hexene-1-ol. And I had to learn chemistry on the fly
40
131000
7000
Bu Cis 3 Hegzanol. Son 3 yıldır uçucuların kimyasını...
02:30
in the last three years. A very expensive high school chemistry education.
41
138000
6000
...öğrenmem gerekti. Çok pahalı bir lise kimya eğitimidir.
02:36
This has six carbon atoms, so "hexa," hexene-1-ol.
42
144000
4000
Altı karbon atomu var, bu yüzden "hegza" hegzanol.
02:40
It has one double bond, it has an alcohol on the end,
43
148000
4000
Bir tane çift bağ var ve ucunda bir alkol var,
02:44
so it’s "ol," and that’s why they call it cis-3-hexene-1-ol.
44
152000
3000
bu yüzden "ol", ve bu Cis 3 Hegzanol diye adlandırılmasının de sebebi.
02:47
Once you figure this out, you can really impress people at parties.
45
155000
3000
Bunu kavradığınız zaman insanları partilerde oldukça etkileyebilirisniz.
02:50
This smells of cut grass. Now, this is the skeleton of the molecule.
46
158000
4000
Bu kesik çimin kokusu. Şimdi, buradaki molekülün iskeleti.
02:54
If you dress it up with atoms, hydrogen atoms --
47
162000
3000
Eğer onu atomlarla giydirirseniz, hidrojen atomlarıyla,
02:57
that’s what it looks like when you have it on your computer --
48
165000
2000
bu bilgisayarınızda nasıl görüneceği,
02:59
but actually it’s sort of more like this, in the sense that the atoms have a certain
49
167000
4000
ama aslında daha çok bu çeşit bir görüntüsü vardır, atomların sizin içyüzüne giremeyeceğiniz,
03:03
sphere that you cannot penetrate. They repel.
50
171000
3000
sizi geri çevireceği hissi uyandıran bir katmanı vardır.
03:06
OK, now. Why does this thing smell of cut grass, OK?
51
174000
6000
Tamam, şimdi, neden bu şeyler kesik çimen gibi kokar, değil mi?
03:12
Why doesn’t it smell of potatoes or violets? Well, there are really two theories.
52
180000
6000
Neden patates ya da menekşe değil? Güzel, iki ciddi teori var.
03:18
But the first theory is: it must be the shape.
53
186000
4000
Ama ilk teori: sekil olmali.
03:22
And that’s a perfectly reasonable theory in the sense that
54
190000
2000
Ve bu, biyolojideki neredeyse herşey şekille işler...
03:24
almost everything else in biology works by shape.
55
192000
2000
...mantığı içinde mükemmel bir teori.
03:26
Enzymes that chew things up, antibodies, it’s all, you know,
56
194000
4000
Maddeleri parçalayan enzimler, antikorlar, hepsi, bildiğiniz gibi...
03:30
the fit between a protein and whatever it is grabbing, in this case a smell.
57
198000
6000
...bir proteinle ve tuttuğu şey her neyse onun aralarında oluşturduğu uyum, bu takdirde birer kokudur.
03:36
And I will try and explain to you what’s wrong with this notion.
58
204000
3000
Size bu görüşte neyin hatalı olduğunu açıklamaya çalışacağım.
03:39
And the other theory is that we smell molecular vibrations.
59
207000
3000
Ve diğer teori ise moleküler titreşimlerinin kokusunu aldığımız.
03:42
Now, this is a totally insane idea.
60
210000
2000
Ve bu tamamen delice bir fikir.
03:44
And when I first came across it in the early '90s, I thought my predecessor,
61
212000
4000
90'lı yılların başlarında bununla ilk karşılaştığım zaman, benden öncekileri düşündüm,
03:48
Malcolm Dyson and Bob Wright, had really taken leave of their senses,
62
216000
3000
Malcolm Dyson ve Bob Wright mantıktan gerçekten uzaklaşmışlardır.
03:51
and I’ll explain to you why this was the case.
63
219000
3000
ve size, neden durum buydu, açıklayacağım.
03:54
However, I came to realize gradually that they may be right --
64
222000
3000
Fakat gitgide belki de haklı olabileceklerini farkediyorum --
03:57
and I have to convince all my colleagues that this is so, but I’m working on it.
65
225000
3000
ve bütün meslektaşlarımı böyle oduğuna ikna etmek zorundayim, bunun üzerinde çalışıyorum.
04:00
Here’s how shape works in normal receptors.
66
228000
6000
Bu normal alıcılarda şeklin nasıl çalıstığı..
04:06
You have a molecule coming in, it gets into the protein, which is schematic here,
67
234000
5000
İşte size, bir molekul geliyor, proteinin içine giriyor, burada şematik olarak gösterildiği gibi,
04:11
and it causes this thing to switch, to turn, to move in some way
68
239000
5000
ve bu kesin kısımlardan bağlanarak değişime, dönmeye,
04:16
by binding in certain parts.
69
244000
4000
bir şekilde harekete sebep oluyor.
04:20
And the attraction, the forces, between the molecule and the protein
70
248000
2000
Ve molekül ve protein arasındaki çekim, güç
04:22
cause the motion. This is a shape-based idea.
71
250000
5000
harekete sebep olur. Bu şekil temelli bir fikir.
04:27
Now, what’s wrong with shape is summarized in this slide.
72
255000
4000
Şimdi, bu sunumda özetlenmiş şekille ilgili neler hatalı?
04:31
The way --I expect everybody to memorize these compounds.
73
259000
5000
Bu arada herkesin bu bileşikleri ezberleyeceğini umuyorum.
04:36
This is one page of work from a chemist’s workbook, OK?
74
264000
5000
Bu; bir kimyagerin çalışma kitabının bir sayfası, tamam mı?
04:41
Working for a fragrance company.
75
269000
2000
Bir parfüm şirketi için çalışıyor.
04:43
He’s making 45 molecules, and he’s looking for a sandalwood,
76
271000
3000
45 molekul yapıyor ve bir sandalağaci arıyor,
04:46
something that smells of sandalwood.
77
274000
1000
sandalağacı gibi kokan birşeyler.
04:47
Because there’s a lot of money in sandalwoods.
78
275000
2000
Çünkü sandalağaçları için çok para var.
04:49
And of these 45 molecules, only 4629 actually smells of sandalwood.
79
277000
7000
Ve bu 45 molekül içinden sadece 4629 gerçekten sandalağacı kokuyor.
04:56
And he puts an exclamation mark, OK? This is an awful lot of work.
80
284000
3000
Ve bir ünlem işareti koyar, tamam mı? Bu feci derecede fazla bir çalışma.
04:59
This actually is roughly, in man-years of work, 200,000 dollars roughly,
81
287000
5000
Bu aşağı yukarı, çok yılın çalışması, kabaca 200,00 dolarlık.
05:04
if you keep them on the low salaries with no benefits.
82
292000
4000
düşük ücretle karsız tutarsanız.
05:08
So this is a profoundly inefficient process.
83
296000
2000
Yani bu son derece yararsız bir işlem.
05:10
And my definition of a theory is, it’s not just something
84
298000
3000
Ve benim bir teoriye tanimim, sadece insanlara öğrettiginiz...
05:13
that you teach people; it’s labor saving.
85
301000
2000
...birsey olmadigi; bu emeginizin degerlendirilmesi.
05:15
A theory is something that enables you to do less work.
86
303000
3000
Bir teori sizin daha az calismaniza olanak saglayan bir sey.
05:18
I love the idea of doing less work. So let me explain to you why -- a very simple fact
87
306000
6000
Daha az calisma fikrini seviyorum. Bu yuzden size sunu aciklamama izin verin --
05:24
that tells you why this shape theory really does not work very well.
88
312000
5000
sekil teorisinin neden gercekten calismadigini aciklayan cok basit bir gercek.
05:29
This is cis-3-hexene-1-ol. It smells of cut grass.
89
317000
5000
Bu Cis 3 Hegzanol. Kesik cimen gibi kokar.
05:34
This is cis-3-hexene-1-thiol, and this smells of rotten eggs, OK?
90
322000
7000
Bu da Cis 3 Hegzantiol ve curuk yumurta gibi kokar, anlastik mi?
05:41
Now, you will have noticed that vodka never smells of rotten eggs.
91
329000
5000
Simdi votkanin hic curuk yumurta kokmayacagini farkettiniz.
05:46
If it does, you put the glass down, you go to a different bar.
92
334000
4000
Eger kokarsa, bardagi masaya koyun ve baska bir bara gidin.
05:50
This is -- in other words, we never get the O-H --
93
338000
5000
Bu iste -- baska bir deyisle, biz hic O-H kullanmadik--
05:55
we never mistake it for an S-H, OK?
94
343000
3000
hic onu S-H sanmadik, tamam mi?
05:58
Like, at no concentration, even pure, you know,
95
346000
3000
Konsantre olmayandaki gibi, hatta saf olanda bile, bildiginiz gibi,
06:01
if you smelt pure ethanol, it doesn’t smell of rotten eggs.
96
349000
3000
eger saf alkolu koklarsaniz, curuk yumurta kokusu yoktur.
06:04
Conversely, there is no concentration at which the sulfur compound will smell like vodka.
97
352000
7000
Aksine, sulfur bilesiginin votka gibi kokmasinda bir konsantrasyon yoktur.
06:11
It’s very hard to explain this by molecular recognition.
98
359000
4000
Bu, molekuler teshis ile aciklanmasi oldukca zor birsey.
06:15
Now, I showed this to a physicist friend of mine who has a profound distaste
99
363000
2000
Simdi, ben bunu biyolojiden nefret eden fizikci bir arkadasima gosterdim...
06:17
for biology, and he says, "That’s easy! The things are a different color!"
100
365000
4000
...o da dedi ki, ''Bu cok kolay! Farkli renkerdeler''
06:21
(Laughter)
101
369000
5000
(Gulusmeler)
06:26
We have to go a little beyond that. Now let me explain why vibrational theory has
102
374000
5000
Bunun biraz otesine gecmeliyiz. Simdi size titresimsel teorinin neden bununla...
06:31
some sort of interest in it. These molecules, as you saw in the beginning,
103
379000
4000
...biraz ilgili oldugunu aciklayayim. Bu molekullerin, en basta gordugunuz gibi,
06:35
the building blocks had springs connecting them to each other.
104
383000
2000
yapitaslarini birbirlerine baglayan kaynaklari var.
06:37
In fact, molecules are able to vibrate at a set of frequencies
105
385000
3000
Aslinda, molekullerin her bir molekule ve onlari birlestiren baglara...
06:40
which are very specific for each molecule and for the bonds connecting them.
106
388000
4000
... ozgu olan belirli sIklIklarda titresme yetileri var.
06:44
So this is the sound of the O-H stretch, translated into the audible range.
107
392000
8000
Bu O-H gerliminin isitiebilir hale aktarilmis cesidi.
06:53
S-H, quite a different frequency.
108
401000
2000
S-H -- oldukca farkli bir sklkta.
06:55
Now, this is kind of interesting, because it tells you
109
403000
4000
Bu ilginc bir sey, cunku size su ozel gercegi...
06:59
that you should be looking for a particular fact, which is this:
110
407000
3000
...ariyor olmaniz gerektigini soyler;
07:02
nothing in the world smells like rotten eggs except S-H, OK?
111
410000
4000
dunyada S-H haric hicbir sey curuk yumurta gibi kokmaz, tamam mi?
07:06
Now, Fact B: nothing in the world has that frequency except S-H.
112
414000
7000
Simdi de B gercegi: dunyada S-H ten baska hicbir sey bu frekansa sahip degildir.
07:13
If you look on this, imagine a piano keyboard.
113
421000
2000
Suraya bakarsaniz, bir piyano klavyesi hayal edin.
07:15
The S-H stretch is in the middle of a part of the keyboard
114
423000
4000
S-H yayi klavyenin, diyebiliriz ki, zarar gormus...
07:19
that has been, so to speak, damaged,
115
427000
2000
...bir parcasinin ortasindadir.
07:21
and there are no neighboring notes, nothing is close to it.
116
429000
3000
ve bitisiginde baska notalar yoktur, hicbir sey ona yakin degildir.
07:24
You have a unique smell, a unique vibration.
117
432000
2000
Esi bulunmaz bir kokunuz, titresiminiz var.
07:26
So I went searching when I started in this game
118
434000
2000
Bu cilginca hikayede herhangi bir derecede gerceklik payi...
07:28
to convince myself that there was any degree of plausibility
119
436000
3000
...oduguna kendimi inandirma oyununa basladigim zaman...
07:31
to this whole crazy story.
120
439000
2000
...arastirmaya koyuldum.
07:33
I went searching for a type of molecule, any molecule,
121
441000
3000
Bu titresime sahip olabilecek bir molekul, herhangi bir molekul
07:36
that would have that vibration and that -- the obvious prediction
122
444000
5000
bulmak icin arstirmalarimi surdurdum -- ve
07:41
was that it should absolutely smell of sulfur.
123
449000
2000
mutlaka sulfur kokmasi gerektigi bariz beklentimdi.
07:43
If it didn’t, the whole idea was toast, and I might as well move on to other things.
124
451000
6000
Eger yapmasaydim, butun fikirler heba olurdu ve ayrica ben de baska seylere yonelirdim.
07:49
Now, after searching high and low for several months,
125
457000
4000
Simdi, yuksek ve alcaklari birkac ay arastirdiktan sonra,
07:53
I discovered that there was a type of molecule called a Borane
126
461000
5000
Boran diye adlandirilan tamamen ayni titresime sahip bir cesit...
07:58
which has exactly the same vibration.
127
466000
2000
...moekul oldugunu kesfettim.
08:00
Now the good news is, Boranes you can get hold of.
128
468000
3000
Simdi, iyi haber Boran'i muhafaza edebilirsiniz,
08:03
The bad news is they’re rocket fuels.
129
471000
3000
kotu haber ise, roket yakiti olmalari.
08:06
Most of them explode spontaneously in contact with air,
130
474000
3000
Bircogu havayla temas edince aniden patlar.
08:09
and when you call up the companies, they only give you minimum ten tons, OK?
131
477000
4000
ve sirketlerinden istediginizde en az on ton verirler, tamam mi?
08:13
(Laughter)
132
481000
3000
(Gulusmeler)
08:16
So this was not what they call a laboratory-scale experiment,
133
484000
3000
Yani bu labaratuvar duzeyinde sayilan bir deney degildi,
08:19
and they wouldn’t have liked it at my college.
134
487000
2000
ve benim okulumda bundan hoslanmazlardi.
08:21
However, I managed to get a hold of a Borane eventually, and here is the beast.
135
489000
8000
Her nasilsa sonunda bir tane Boran bulmayi basardim, ve iste en kotusu.
08:29
And it really does have the same -- if you calculate,
136
497000
2000
Ve cidden aynisi oluyor -- hesaplarsaniz,
08:31
if you measure the vibrational frequencies, they are the same as S-H.
137
499000
4000
titresim frekanslarini olcerseniz S-H ile aynidir.
08:35
Now, does it smell of sulfur? Well, if you go back in the literature,
138
503000
5000
Peki o sulfur mu kokuyor? Guzel, yazili kaynaklarda eskilere gidersek
08:40
there’s a man who knew more about Boranes than anyone
139
508000
3000
Boran hakkinda o zaman veya simdi yasayan herkesten daha fazla sey...
08:43
alive then or since, Alfred Stock, he synthesized all of them.
140
511000
5000
... bilen bir adam vardi, Alfred Stock, onlarin hepsini ayristirdi.
08:48
And in an enormous 40-page paper in German he says, at one point --
141
516000
6000
Ve Almanca yazdigi koskoca 40 sayfa boyunca bir noktada sunlari soyluyor --
08:54
my wife is German and she translated it for me --
142
522000
3000
esim Alman, o benim icin cevirdi --
08:57
and at one point he says, "ganz widerlich Geruch,"
143
525000
2000
bir noktada, "ganz widerlich Geruch,"
08:59
an "absolutely repulsive smell," which is good. Reminiscent of hydrogen sulfide.
144
527000
6000
''tamamiyla igrenc koku'' diyor, güzel. Hidrojen sulfit animsatici.
09:05
So this fact that Boranes smell of sulfur
145
533000
3000
Boran'in sulfur koktugunun 1910'dan sonra bilinip...
09:08
had been known since 1910, and utterly forgotten until 1997, 1998.
146
536000
7000
...1997, 1998'e kadar unutuldugu bir gercek.
09:15
Now, the slight fly in the ointment is this: that
147
543000
4000
Simdi sulfur merhemlerine yuzeysel bir baktigimizda,
09:19
if we smell molecular vibrations, we must have a spectroscope in our nose.
148
547000
5000
molekuler titresimler kokluyorsak, burnumuzun icinde spektroskoplarimiz olmali.
09:24
Now, this is a spectroscope, OK, on my laboratory bench.
149
552000
5000
Simdi bu bir spektroskop tamam, benim labaratuvarimdaki masamda.
09:29
And it’s fair to say that if you look up somebody’s nose,
150
557000
2000
Ve sunu soylemek makul ki eger birinin burnuna bakarsaniz,
09:31
you’re unlikely to see anything resembling this.
151
559000
3000
buna benzeyen birsey gormeniz mumkun degildir.
09:34
And this is the main objection to the theory.
152
562000
2000
Ve bu, teorinin ana engeli.
09:36
OK, great, we smell vibrations. How? All right?
153
564000
5000
Peki, harika, titresimlerin kokusunu aliyoruz. Nasil? Olabilir mi?
09:41
Now when people ask this kind of question, they neglect something,
154
569000
2000
Insanlar bu tur sorular sorduklarinda, sunu ihmal ediyorlar;
09:43
which is that physicists are really clever, unlike biologists.
155
571000
4000
fizikcilerin biyologlarin aksine cok zeki olduklarini.
09:47
(Laughter)
156
575000
3000
(Gulusmeler)
09:50
This is a joke. I’m a biologist, OK?
157
578000
2000
Bu bir espri, ben biyologum, anlasildi mi?
09:52
So it’s a joke against myself.
158
580000
1000
Yani kendime karsi bir saka bu.
09:53
Bob Jacklovich and John Lamb at Ford Motor Company,
159
581000
3000
Bob Jacklovich ve John Lamb Ford Motor Fabrikasi'nda
09:56
in the days when Ford Motor was spending vast amounts of money
160
584000
2000
Ford temel arastirma icin buyuk meblagda para...
09:58
on fundamental research, discovered a way
161
586000
4000
harcarken, hakikaten nano boyutarda olan bir...
10:02
to build a spectroscope that was intrinsically nano-scale.
162
590000
4000
...spektroskop kuracak bir yontem kesfetti.
10:06
In other words, no mirrors, no lasers, no prisms, no nonsense,
163
594000
3000
Baska bir deyisle, aynasiz, lazersiz, prizmasiz, sacmaliklar olmadan,
10:09
just a tiny device, and he built this device. And this device uses electron tunneling.
164
597000
5000
sadece minik bir cihazla, ve bu cihazi yapti. Ve bu aygitta elektron koprusu kullanilir.
10:14
Now, I could do the dance of electron tunneling,
165
602000
3000
Simdi, elektron koprusu dansini yapabilirim,
10:17
but I’ve done a video instead, which is much more interesting. Here’s how it works.
166
605000
5000
ama onun yerine daha ilginc olan bir video cektim. Iste nasil calistigi.
10:22
Electrons are fuzzy creatures, and they can jump across gaps,
167
610000
4000
Elektronlar hafif varliklar ve bosluklari gecerek atlayabilirler,
10:26
but only at equal energy. If the energy differs, they can’t jump.
168
614000
5000
ama sadece yeterli enerjide. Enerji degisirse, atlayamazlar.
10:31
Unlike us, they won’t fall off the cliff.
169
619000
2000
Bizim tersimize, cukurlara dusmezler.
10:33
OK. Now. If something absorbs the energy, the electron can travel.
170
621000
7000
Tamam. Evet. Birsey enerjiyi sogurursa, elektron yer degistirebilir.
10:40
So here you have a system, you have something --
171
628000
3000
Burada bir sistemimiz var, birsey var --
10:43
and there’s plenty of that stuff in biology --
172
631000
1000
ve biyolojide bu seyden birsuru var --
10:44
some substance giving an electron, and the electron tries to jump,
173
632000
5000
bazi maddeler bir eletron veriyor ve elektron ziplamaya calisiyor,
10:49
and only when a molecule comes along that has the right vibration
174
637000
4000
ve bir molekul sahip oldugu dogru tirtesimi sadece devam ettririse...
10:53
does the reaction happen, OK?
175
641000
2000
...reaksiyon gerceklesir, anlastik mi?
10:55
This is the basis for the device that these two guys at Ford built.
176
643000
4000
Bu iki adamin Ford'ta yaptigi aygitin temel ilkesi buydu.
10:59
And every single part of this mechanism is actually plausible in biology.
177
647000
7000
Ve bu mekanizmanin her bir parcasi aslinda biyolojide makul.
11:06
In other words, I’ve taken off-the-shelf components,
178
654000
1000
Diger bir deyisle, hazir bilesenleri aldim,
11:07
and I’ve made a spectroscope.
179
655000
2000
ve bir spekrtoskop yaptim,
11:09
What’s nice about this idea, if you have a philosophical bent of mind,
180
657000
4000
Bu fikrin guzel yani, eger felsefeye mantiksal bir egiliminiz varsa,
11:13
is that then it tells you that the nose,
181
661000
2000
size soyleyecektir ki, burun,
11:15
the ear and the eye are all vibrational senses.
182
663000
3000
kulak ve goz titresimle ilgili duyu organlaridir.
11:18
Of course, it doesn’t matter, because it could also be that they’re not.
183
666000
4000
Tabii, mesele degil, cunku olmayabilirlerdi de,
11:22
But it has a certain --
184
670000
1000
Ama onun bir kesinligi var --
11:23
(Laughter)
185
671000
2000
(Gulusmeler)
11:25
-- it has a certain ring to it which is attractive to people
186
673000
4000
19. yuzyil Alman edebiyatini cok fazla okuyan insanlara...
11:29
who read too much 19th-century German literature.
187
677000
4000
...cekici gelen kesin bir imaji var.
11:33
And then a magnificent thing happened:
188
681000
1000
Ve olaganustu birsey gerceklesti:
11:34
I left academia and joined the real world of business,
189
682000
6000
Akademiden ayrildim ve gercek is dunyasina katildim,
11:40
and a company was created around my ideas
190
688000
3000
ve yontemimi kullanarak, molekul yapma fikirlerim...
11:43
to make new molecules using my method,
191
691000
3000
...etrafinda bir sirket yaratildi, hisse almanin...
11:46
along the lines of, let’s put someone else’s money where your mouth is.
192
694000
4000
...yani sira konusmak yerine icraat yapildi.
11:50
And one of the first things that happened was
193
698000
4000
Gerceklestirilen ilk seylerden biri,
11:54
we started going around to fragrance companies
194
702000
2000
parfum sirketlerini dolasmaya basladik,
11:56
asking for what they needed, because, of course,
195
704000
4000
ihtiyaclarini sormak icin, cunku, tabii ki,
12:00
if you could calculate smell, you don’t need chemists.
196
708000
2000
kokuyu hesaplarsaniz kimyagerlere ihtiyac duymazsiniz.
12:02
You need a computer, a Mac will do it, if you know how to program the thing right,
197
710000
4000
Bir bilgisayara ihtiyaciniz oluyor, programlamayi dogru biliyorsaniz, Mac bu isi gorur,
12:06
OK? So you can try a thousand molecules,
198
714000
4000
Anlastik? Yani bin tane molekulu deneyebilirsiniz,
12:10
you can try ten thousand molecules in a weekend,
199
718000
3000
bir hafta icinde on bin molekul deneyebilirsiniz,
12:13
and then you only tell the chemists to make the right one.
200
721000
3000
ve sonra kimyagerlere sadece, dogru olani yapmalarini soylersiniz.
12:16
And so that’s a direct path to making new odorants.
201
724000
4000
Ve bu yeni kokular yapmak icin dogrudan bir yoldur.
12:20
And one of the first things that happened was
202
728000
1000
Ilk gerceklesen seylerden biri de
12:21
we went to see some perfumers in France --
203
729000
2000
biz Fransa'ya birkac parfum yapimcisini gormeye gitmistik --
12:23
and here’s where I do my Charles Fleischer impression --
204
731000
2000
ve iste benim Chares Fleischer ilhamimi aldigim yer --
12:25
and one of them says, "You cannot make a coumarin."
205
733000
4000
birisi dedi ki, "Kumarin yapamazsin"
12:29
He says to me, "I bet you cannot make a coumarin."
206
737000
3000
"Iddia ediyorum kumarin yapamazsin." dedi bana.
12:32
Now, coumarin is a very common thing, a material,
207
740000
4000
Simdi, kumarin cok genel birsey, bir madde,
12:36
in fragrance which is derived from a bean that comes from South America.
208
744000
3000
parfumde Guney Amerika'dan tureyen bir cekirdek.
12:39
And it is the classic synthetic aroma chemical, OK?
209
747000
4000
Ve klasik yapay aroma kimyasali, tamam mi?
12:43
It’s the molecule that has made men’s fragrances
210
751000
4000
1881'den beri erkek parfumlerinin...
12:47
smell the way they do since 1881, to be exact.
211
755000
3000
...kokusunu kesin olarak yapan molekul.
12:50
And the problem is it’s a carcinogen.
212
758000
3000
Sorun su ki, o bir kanserojen.
12:53
So nobody likes particularly to -- you know, aftershave with carcinogens.
213
761000
6000
Hic kimse ozellikle -- kanserojenli tiras losyonu sevmez, bilirsiniz.
12:59
(Laughter)
214
767000
2000
(Gulusmeler)
13:01
There are some reckless people, but it’s not worth it, OK?
215
769000
3000
Bazi umursamaz insanlar var ama buna degmez, degil mi?
13:04
So they asked us to make a new coumarin. And so we started doing calculations.
216
772000
5000
Bizden yeni bir kumarin yapmamizi istediler. Ve biz de hesaplamalara basladik.
13:09
And the first thing you do is you calculate the vibrational spectrum
217
777000
3000
Yaptiginiz ilk sey kumarinin titresim spektrumunu...
13:12
of coumarin, and you smooth it out,
218
780000
1000
...olcmek olur ve cozersiniz.
13:13
so that you have a nice picture of what the sort of chord, so to speak, of coumarin is.
219
781000
6000
ve bu duygunun ne tur birsey oldugunun resmini goruyorsunuz, kumarin hakkinda soylenebilecek.
13:19
And then you start cranking the computer to find other molecules,
220
787000
6000
Ve sonra bigisayari daha baska molekuller bulmak icin kullaniyorsunuz,
13:25
related or unrelated, that have the same vibrations.
221
793000
3000
alakali veya alakasiz, ama ayni titresimde olan.
13:28
And we actually, in this case, I’m sorry to say,
222
796000
4000
Ve biz aslinda, bur durumda, soyledigim icin uzgunum ama,
13:32
it happened -- it was serendipitous.
223
800000
2000
bu oldu, talihsizlikti.
13:34
Because I got a phone call from our chief chemist
224
802000
3000
Cunku bas kimyagerimden bir telefon aldim
13:37
and he said, look, I’ve just found this such a beautiful reaction,
225
805000
5000
ve dedi ki, bak, su guzel reaksiyonu daha yeni buldum,
13:42
that even if this compound doesn’t smell of coumarin,
226
810000
1000
bu bilesik kumarin kokmasa bile yapmak...
13:43
I want to do it, it’s just such a nifty,
227
811000
3000
...istiyorum, cok hos,
13:46
one step -- I mean, chemists have weird minds --
228
814000
3000
birincisi -- kimyagerlerin tuhaf akillari var diyorum --
13:49
one step, 90 percent yield, you know, and you get this lovely
229
817000
4000
birincisi, yuzde 90 verimle, biliyorsunuz, bu sevimli...
13:53
crystalline compound. Let us try it.
230
821000
2000
...kristal bilesigi alirsiniz. Deneyeyim.
13:55
And I said, first of all, let me do the calculation on that compound, bottom right,
231
823000
4000
Ben de dedim ki, herseyden once, bu bilesik uzerine hesaplamalar...
13:59
which is related to coumarin, but has an extra pentagon inserted into the molecule.
232
827000
6000
...yapmama izin verin, molekulun sag altina kumarinle iliskili olan fazladan bir besgen eklendi.
14:05
Calculate the vibrations, the purple spectrum is that new fellow,
233
833000
5000
Titresimleri hesaplamada, mor sprektrum bu turun yenisi,
14:10
the white one is the old one.
234
838000
1000
beyaz olani eskisi.
14:11
And the prediction is it should smell of coumarin.
235
839000
4000
Ve kumarin kokacagini ongoruyordum.
14:15
They made it ... and it smelled exactly like coumarin.
236
843000
8000
Yaptilar... ve tam olarak kumarin gibi kokuyordu.
14:23
And this is our new baby, called tonkene.
237
851000
5000
Bu yeni bebegimiz tonkene diye isimlendirildi.
14:28
You see, when you’re a scientist, you’re always selling ideas.
238
856000
2000
Goruyorsunuz, bilim insaniysaniz, her zaman fikir satiyorsunuz.
14:30
And people are very resistant to ideas, and rightly so.
239
858000
4000
Ve insanlar fikirlere karsi oldukca direnclidirler, ve dogrusu:
14:34
Why should new ideas be accepted?
240
862000
2000
Neden yeni fikirler kabul gorsun ki?
14:36
But when you put a little 10-gram vial on the table in front of perfumers
241
864000
6000
Ama masaya parfumlerin onune 10 gramlik kucuk bir viyal koyarsaniz
14:42
and it smells like coumarin, and it isn’t coumarin,
242
870000
2000
ve o kumarin gibi kokarsa ama kumarin degilse,
14:44
and you’ve found it in three weeks,
243
872000
2000
ve de uc hafta icinde bulmussaniz onu,
14:46
this focuses everybody’s mind wonderfully.
244
874000
3000
bu herkesin aklinda muhtesem bir sekilde yer eder.
14:49
(Laughter)
245
877000
1000
(Gulusmeler)
14:50
(Applause)
246
878000
6000
(Alkislar)
14:56
And people often ask me, is your theory accepted?
247
884000
4000
Insanlar cogunlukla bana teoriniz kabul edildi mi diye soruyorlar.
15:00
And I said, well, by whom? I mean most, you know -- there’s three attitudes:
248
888000
5000
Ben de diyorum ki, kimin tarafindan? Genelde sunu kastediyorum -- uc tane davranis sekli vardir:
15:05
You’re right, and I don’t know why, which is the most rational one at this point.
249
893000
4000
Haklisin, ve ben nedenini bilmiyorum, su noktada en mantikli olani bu.
15:09
You’re right, and I don’t care how you do it, in a sense;
250
897000
4000
Haklisin, ve ben nasil yaptigini umursamiyorum, bir bakima;
15:13
you bring me the molecules, you know.
251
901000
1000
bana molekulleri getir, biliyorsunuz.
15:14
And: You’re completely wrong, and I’m sure you’re completely wrong.
252
902000
3000
Ve: tamamen hatalisin, eminim ki tamamen hatalisin.
15:17
OK? Now, we’re dealing with people who only want results,
253
905000
3000
Anlasildi mi? Simdi, sonuclari isteyen insanlarla is yapiyoruz sadece,
15:20
and this is the commercial world.
254
908000
2000
ve ticaret dunyasi bu.
15:22
And they tell us that even if we do it by astrology, they’re happy.
255
910000
5000
Ve onlar bize diyorlar ki bunu astrolojiyle yapsak bile, mutlu olurlar.
15:27
But we’re not actually doing it by astrology.
256
915000
3000
Ama pek de astrolojiyle yapmiyoruz aslinda.
15:30
But for the last three years, I’ve had what I consider to be
257
918000
2000
Ama son uc yil icinde, olmak istedigimi oldum
15:32
the best job in the entire universe, which is to put my hobby --
258
920000
5000
butun evren icinde en iyi meslek, hobilerimi katabildigim --
15:37
which is, you know, fragrance and all the magnificent things --
259
925000
2000
biliyorsunuz, parfum ve butun gorkemli seyler --
15:39
plus a little bit of biophysics, a small amount of self-taught chemistry
260
927000
5000
arti bir parca biyofizik, azicik da kendi kendime ogrendigim kimya
15:44
at the service of something that actually works.
261
932000
2000
gercekten ise yarayan bir seyin hizmetinde.
15:46
Thank you very much.
262
934000
1000
Cok tesekkur ederim.
15:47
(Applause)
263
935000
1000
(Alkislar)
ABOUT THE SPEAKER
Luca Turin - NoseBiophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's the author of Perfumes: The Guide, and the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent. His next project: developing an artificial nose.
Why you should listen
Biophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's a leading proponent of the vibrational theory of smell -- the idea that when our noses pick up a scent, we're reacting to the vibrational properties of the molecule we're smelling. (This is in opposition to the shape theory of smell, which imagines smelly molecules fitting into conveniently shaped receptors in our noses.)
His work on olfactory reception and the prediction of what a particular molecule will smell like has led to an interesting line of work: designing new fragrances and flavor molecules, as part of the firm Flexitral, where he is CTO. Coming up, he'll be part of a team in Biomedical Engineering at MIT, headed by Professor Shuguang Zhang, to develop an artificial nose made with natural receptors as part of DARPA's just-launched RealNose program.
He's the author of several books on scent, including Perfumes: The Guide and The Secret of Scent, and is the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent.
Luca Turin | Speaker | TED.com