TEDxKakumaCamp
Mary Maker: Why I fight for the education of refugee girls (like me)
Մերի Մեյքր: Ինչո՞ւ եմ ես պայքարում փախստական աղջիկների կրթության համար (ինձ նման)
Filmed:
Readability: 2.8
1,354,417 views
Երեխա հասակում պատերազմից տուժած Հարավային Սուդանից ժածչելուց հետո Մերի Մեյքրը ապահովությունու հույս գտավ Քենյայի Կակումա փախստականների ճամբարում:Հիմա, ինքը ինելով երիտասարդ փախստականների ուսուցիչ, նա կրթությունն ընկալում է որպես անհրաժեշտ պայման՝ կյանքը վերակառուցելու և արտոնություններ տալու համար աղջիկների մի սերնդի, որին հաճախ թույլ չի տրվում դասարան մտնել: «Պատերազմ ապրած երեխայի համար կրթությունը նրանց արցունքները կարող է վերածել խաղաղության ձգտման»,-ասում է Մեյքրը:
Mary Maker - Teacher
Mary Maker believes in the power of education to build peace and rebuild lives. Full bio
Mary Maker believes in the power of education to build peace and rebuild lives. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We do not choose where to be born.
0
962
2966
Մենք չենք ընտրում, թե որտեղ ծնվենք:
00:17
We do not choose who our parents are.
1
5070
3145
Մենք չենք ընտրում,
թե ովքեր լինեն մեր ծնողները:
թե ովքեր լինեն մեր ծնողները:
00:21
But we do choose how we are going
to live our lives.
to live our lives.
2
9264
4235
Բայց մենք ենք ընտրում, թե ինչպես ապրենք:
00:26
I did not choose to be born
in South Sudan,
in South Sudan,
3
14810
2717
Ես չէի ընտրել ծնվել Հարավային Սուդանում`
խնդիրներով լի մի երկրում:
խնդիրներով լի մի երկրում:
00:29
a country rife with conflict.
4
17551
2136
00:32
I did not choose my name --
5
20511
2023
Ես չէի ընտրել իմ անունը՝
Նիրիաք, որը նշանակում է պատերազմ:
Նիրիաք, որը նշանակում է պատերազմ:
00:35
Nyiriak,
6
23304
1538
00:36
which means "war."
7
24866
1482
00:39
I've always rejected it
8
27308
1963
Ես միշտ մերժել եմ դա
00:41
and all the legacy it was born into.
9
29295
3435
և այն ողջ համայնքը, որի ծնունդն է դա եղել:
00:44
I choose to be called Mary.
10
32754
2219
Ես ընտրել եմ Մերի անունը:
00:48
As a teacher, I've stood
in front of 120 students,
in front of 120 students,
11
36154
3683
Որպես ուսուցիչ՝ ես կանգնել եմ
120 աշակերտի առջև,
120 աշակերտի առջև,
00:51
so this stage does not intimidate me.
12
39861
2999
հետևաբար՝ այս բեմն ինձ չի վախեցնում:
00:55
My students come from war-torn countries.
13
43996
3549
Իմ աշակերտները
պատերազմներից տուժած երկրներից են:
պատերազմներից տուժած երկրներից են:
01:00
They're so different from each other,
14
48101
2537
Նրանք այնքան տարբեր են միմյանցից,
01:02
but they have one thing in common:
15
50662
2818
բայց մի ընդհանրություն ունեն՝
01:05
they fled their homes
in order to stay alive.
in order to stay alive.
16
53504
3865
նրանք փախել են իրենց տներից, որ ողջ մնան:
01:10
Some of them belong to parents
back home in South Sudan
back home in South Sudan
17
58616
3511
Նրանցից ոմանք ծնողներ ունեն
Հարավային Սուդանում, ովքեր սպանում են իրար
Հարավային Սուդանում, ովքեր սպանում են իրար
01:14
who are killing each other
18
62151
1322
01:15
because they belong to a different tribe
or they have a different belief.
or they have a different belief.
19
63497
4450
որովհետև տարբեր ցեղերից են
կամ տարբեր հավատք ունեն:
կամ տարբեր հավատք ունեն:
01:20
Others come from other African countries
devastated by war.
devastated by war.
20
68922
4287
Ոմանք էլ Աֆրիկայի՝ պատերազմից ավերված
այլ երկրներից են:
այլ երկրներից են:
01:25
But when they enter my class,
they make friends,
they make friends,
21
73823
3035
Բայց երբ նրանք իմ դասարան են մտնում,
ընկերանում են, միասին են տուն գնում,
ընկերանում են, միասին են տուն գնում,
01:28
they walk home together,
22
76882
1637
01:31
they do their homework together.
23
79149
1901
միասին են տնային աշխատանքներն անում:
01:33
There is no hatred allowed in my class.
24
81711
3028
Իմ դասարանում ատելությունն արգելված է:
01:38
My story is like that
of so many other refugees.
of so many other refugees.
25
86078
4133
Իմ պատմությունն էլ նման է շատ այլ
փախստականների պատմություններին:
փախստականների պատմություններին:
01:43
The war came when I was still a baby.
26
91063
2074
Պատերազմը սկսվեց, երբ ես դեռ երեխա էի:
01:46
And my father,
27
94131
1217
Իսկ հայրս, որ վաղ մանկությանս ընթացքում
կողքիս չի եղել,
կողքիս չի եղել,
01:47
who had been absent
in most of my early childhood,
in most of my early childhood,
28
95372
2855
01:50
was doing what other men were doing:
29
98251
2576
անում էր այն, ինչ մյուս տղամարդիկ
էին անում.
էին անում.
01:52
fighting for the country.
30
100851
1727
կռվում էր հանուն երկրի:
01:55
He had two wives and many children.
31
103283
3120
Նա երկու կին ուներ և շատ երեխաներ:
02:00
My mother was his second wife,
32
108459
2329
Իմ մայրը նրա երկրորդ կինն էր
02:02
married to him at the age of 16.
33
110812
2279
և ամուսնացել էր նրա հետ 16 տարեկանում:
02:05
This is simply because my mother
came from a poor background,
came from a poor background,
34
113588
4022
Պատճառն այն էր,որ մայրս աղքատ ընտանիքից էր
և այլընտրանք չուներ:
և այլընտրանք չուներ:
02:10
and she had no choice.
35
118279
1800
02:12
My father, on the other hand, was rich.
36
120103
2942
Հայրս էլ, մյուս կողմից, հարուստ էր:
02:15
He had many cows.
37
123069
1333
Նա շատ կովեր ուներ:
02:18
Gunshots were the order of the day.
38
126987
3187
Կրակոցներն օրվա բնականոն ընթացքն էին:
02:24
My community was constantly under attack.
39
132713
2892
Իմ համայնքը շարունակ
հարձակման էր ենթարկվում:
հարձակման էր ենթարկվում:
02:28
Communities would fight each other
as they took water along the Nile.
as they took water along the Nile.
40
136526
4640
Համայնքները կռվում էին միմյանց դեմ,
երբ Նեղոսի երկայնքով ջուր էին վերցնում:
երբ Նեղոսի երկայնքով ջուր էին վերցնում:
02:33
But that was not all.
41
141190
1292
Բայց դա ամենը չէր:
02:35
Planes would drop the spinning
and terrifying bombs
and terrifying bombs
42
143257
3904
Ինքնաթիռները պտտվող և
սարսափեցնող ռումբեր էին նետում,
սարսափեցնող ռումբեր էին նետում,
02:39
that chopped off people's limbs.
43
147185
2226
որոնք պոկում էին մարդկանց վերջույթները:
02:41
But the most terrifying thing
for every single parent
for every single parent
44
149435
3276
Բայց ծնողների համար ամենասարսափելին
02:44
was to see their children being abducted
and turned into young soldiers.
and turned into young soldiers.
45
152735
6214
տեսնելն էր, որ իրենց երեխաներին առևանգում
ու երիտասարդ զինվորների են վերածում:
ու երիտասարդ զինվորների են վերածում:
02:51
My mother dug a trench
46
159877
2321
Մայրս մի փոս էր փորել,
02:54
that soon became our home.
47
162222
2149
որը շուտով դարձավ մեր տունը:
02:57
But yet, we did not feel protected.
48
165150
2353
Բայց մենք մեզ դեռ պաշտպանված չէինք զգում:
03:00
She had to flee in search
of a safe place for us.
of a safe place for us.
49
168455
3950
Մայրս ստիպված էր մեզ համար
մի ապահով տեղ գտնել:
մի ապահով տեղ գտնել:
03:04
I was four years old,
and my younger sister was two.
and my younger sister was two.
50
172429
3422
Ես չորս տարեկան էի, փոքր քույրս՝ երկու:
03:09
We joined a huge mass of people,
51
177267
2013
Մենք միացանք մարդկանց մի մեծ զանգվածի,
03:11
and together we walked
for many agonizing days
for many agonizing days
52
179304
3916
ու միասին շատ տառապալից օրեր անցանք՝
03:15
in search of a secure place.
53
183244
1922
մի անվտանգ տեղ փնտրելով:
03:17
But we could barely rest
54
185190
1673
Բայց չէինք էլ հասցնում հանգստանալ,
03:19
before we were attacked again.
55
187954
2909
մինչև մեզ վրա նորից կհարձակվեին:
03:24
I remember my mother was pregnant,
56
192159
2444
Հիշում եմ, որ մայրս հղի էր,
03:26
when she would take turns
to carry me and my younger sister.
to carry me and my younger sister.
57
194627
3051
երբ հերթով տանում էր ինձ ու փոքր քրոջս:
03:30
We finally made it across
the Kenyan border, yes.
the Kenyan border, yes.
58
198362
2874
Վերջապես անցանք Քենյայի սահմանը:
03:33
But that was the longest journey
that I have ever had in my whole life.
that I have ever had in my whole life.
59
201887
5147
Բայց դա ամենաերկար ճամփորդությունն էր,
որ ամբողջ կյանքումս ես երբևէ ունեցել եմ:
որ ամբողջ կյանքումս ես երբևէ ունեցել եմ:
03:40
My feet were raw with blisters.
60
208028
3523
Ոտքերս բշտիկներից կարմրել էին:
03:45
To our surprise,
61
213630
1556
Ի զարմանս մեզ,
03:47
we found other family members
who had fled into the camp earlier on,
who had fled into the camp earlier on,
62
215210
3311
մենք ընտանիքի մյուս անդամներին գտանք,
ովքեր ավելի վաղ էին փախել ճամբար,
ովքեր ավելի վաղ էին փախել ճամբար,
03:50
where you all are today,
63
218545
1667
ուր այսօր դուք բոլորդ եք,
03:52
the Kakuma camp.
64
220236
1706
Կակումայի ճամբարը:
03:53
Now, I want you all to be very quiet
just for a moment.
just for a moment.
65
221966
3680
Հիմա ուզում եմ, որ մի պահ բոլորդ լռեք:
04:00
Do you hear that?
66
228574
1579
Լսո՞ւմ եք դա:
04:04
The sound of silence.
67
232022
3184
Լռության ձայնը:
04:08
No gunshots.
68
236268
1374
Ոչ մի կրակոց:
04:11
Peace, at last.
69
239157
2343
Վերջապես խաղաղություն:
04:14
That was my first memory of this camp.
70
242279
3455
Այս ճամբարից դա
իմ առաջին հիշողությունն էր:
իմ առաջին հիշողությունն էր:
04:19
When you move from a war zone
71
247154
2353
Երբ դուրս ես գալիս պատերազմի գոտուց
04:21
and come to a secure place like Kakuma,
72
249531
2523
ու գալիս ես այնպիսի անվտանգ տեղ,
ինչպիսին Կակուման է,
ինչպիսին Կակուման է,
04:24
you've really gone far.
73
252078
1451
իսկապես հեռու գնացած ես լինում:
04:27
I only stayed in the camp
for three years, though.
for three years, though.
74
255655
2901
Ես ճամբարում միայն երեք օր մնացի:
04:30
My father, who had been absent
in most of my early childhood,
in most of my early childhood,
75
258580
3064
Հայրս, որ վաղ մանկությանս մեծ մասում
իմ կողքին չէր եղել,
իմ կողքին չէր եղել,
04:33
came back into my life.
76
261668
1387
վերադարձավ իմ կյանք:
04:35
And he organized for me
to move with my uncle
to move with my uncle
77
263697
3389
Նա կազմակերպեց, որ ես
հորեղբորս հետ տեղափոխվեմ
հորեղբորս հետ տեղափոխվեմ
04:39
to our family in Nakuru.
78
267110
1560
Նակուրուի մեր ընտանիք:
04:41
There, I found my father's first wife,
79
269328
2443
Այնտեղ ես գտա հորս առաջին կնոջը,
04:43
my half sisters and my half brothers.
80
271795
3581
խորթ քույրերիս ու եղբայրներիս:
04:47
I got enrolled in school.
81
275400
2079
Ընդունվեցի դպրոց:
04:49
I remember my first day in school --
I could sing and laugh again --
I could sing and laugh again --
82
277503
4578
Հիշում եմ դպրոցում առաջին օրս՝
ես կարող էի նորից երգել ու ծիծաղել,
ես կարող էի նորից երգել ու ծիծաղել,
04:54
and my first set of school
uniforms, you bet.
uniforms, you bet.
83
282105
3298
ու դպրոցական առաջին համազգեստս:
04:58
It was amazing.
84
286317
1361
Հիանալի էր:
05:01
But then I came to realize
85
289360
2405
Բայց հետո ես հասկացա,
05:04
that my uncle did not find it fit
for me to go to school,
for me to go to school,
86
292622
4262
որ հորեղբայրս ճիշտ չէր համարում
իմ դպրոց գնալը,
իմ դպրոց գնալը,
05:10
simply because I was a girl.
87
298194
2679
պարզապես որովհետև ես աղջիկ էի:
05:14
My half brothers were his first priority.
88
302649
2941
Խորթ եղբայրներս էին նրա համար առաջնահերթ:
05:18
He would say, "Educating a girl
is a waste of time."
is a waste of time."
89
306622
3761
Նա ասում էր.«Աղջիկ կրթելը
ժամանակի վատնում է»:
ժամանակի վատնում է»:
05:22
And for that reason, I missed
many days of school,
many days of school,
90
310773
4961
Այս պատճառով ես դպրոցում
շատ օրեր բաց թողեցի,
շատ օրեր բաց թողեցի,
05:27
because the fees were not paid.
91
315758
1977
քանի որ վարձը վճարված չէր:
05:31
My father stepped in
92
319364
1917
Հայրս եկավ և ինձ գրանցեց
գիշերօթիկ դպրոցում:
գիշերօթիկ դպրոցում:
05:33
and organized for me
to go to boarding school.
to go to boarding school.
93
321305
3123
05:37
I remember the faith that he put in me
over the couple of years to come.
over the couple of years to come.
94
325253
4060
Ես հիշում այն հավատը, որ նա ինձ ներշնչեց
գալիք մի քանի տարիների համար:
գալիք մի քանի տարիների համար:
05:41
He would say, "Education is an animal
that you have to overcome.
that you have to overcome.
95
329337
5663
Նա ասում էր.«Կրթությունը կենդանի է,
որին պիտի հաղթես:
որին պիտի հաղթես:
05:47
With an education, you can survive.
96
335779
3322
Կրթությամբ կարող ես գոյատևել:
05:51
Education shall be your first husband."
97
339838
4086
Կրթությունը կլինի քո առաջին ամուսինը»:
05:56
And with these words came in
his first big investment.
his first big investment.
98
344557
5076
Այս խոսքերով նրա առաջին մեծ ավանդը եկավ:
06:01
I felt lucky!
99
349657
1275
Ես ինձ հաջողակ էի զգում:
06:03
But I was missing something:
100
351627
3179
Բայց ինձ ինչ-որ բան պակասում էր.
06:08
my mother.
101
356462
1151
մայրս:
06:11
My mother had been left
behind in the camp,
behind in the camp,
102
359064
2491
Նա մնացել էր ճամբարում,
06:14
and I had not seen her since I left it.
103
362511
2513
և հեռանալուցս հետո ես նրան չէի տեսել:
06:18
Six years without seeing her
was really long.
was really long.
104
366197
4619
Առանց նրան տեսնելու անցկացրած 6 տարին
իսկապես շատ երկար էր:
իսկապես շատ երկար էր:
06:24
I was alone,
105
372245
1243
Ես մենակ էի դպրոցում,
06:26
in school,
106
374178
1239
06:28
when I heard of her death.
107
376117
1618
երբ լսեցի նրա մահվան մասին:
06:32
I've seen many people back in South Sudan
108
380128
2576
Ես շատ մարդկանց եմ տեսել
Հարավային Սուդանում,
Հարավային Սուդանում,
06:36
lose their lives.
109
384316
1661
որ զրկվել են իրենց կյանքից:
06:38
I've heard from neighbors
110
386001
1923
Հարևաններից լսել եմ,
06:39
lose their sons, their husbands,
111
387948
2477
որ կորցրել են իրենց որդիներին,
ամուսիններին,
ամուսիններին,
06:43
their children.
112
391159
1276
իրենց երեխաներին:
06:45
But I never thought that that
would ever come into my life.
would ever come into my life.
113
393104
3469
Բայց երբեք չէի մտածել, որ դա երբևէ
կարող էր ինձ հետ պատահել:
կարող էր ինձ հետ պատահել:
06:49
A month earlier, my stepmother,
114
397840
3556
Դրանից մի ամիս առաջ մահացավ խորթ մայրս,
06:53
who had been so good to me
back in Nakuru, died first.
back in Nakuru, died first.
115
401420
4019
որ Նակուրուում ինձ շատ լավ էր վերաբերվում:
06:59
Then I came to realize that
after giving birth to four girls,
after giving birth to four girls,
116
407764
5438
Հետո ես հասկացա,
որ 4 աղջիկների կյանք տալուց հետո
որ 4 աղջիկների կյանք տալուց հետո
07:05
my mother had finally
given birth to something
given birth to something
117
413226
3315
մայրս վերջապես կյանք էր տվել մի բանի,
07:08
that could have made her
be accepted into the community --
be accepted into the community --
118
416565
3711
որի շնորհիվ համայնքը
կարող էր ընդունել նրան՝
կարող էր ընդունել նրան՝
07:12
a baby boy,
119
420300
1547
տղա երեխայի՝
07:13
my baby brother.
120
421871
1580
իմ փոքրիկ եղբորը:
07:16
But he, too,
121
424731
1987
Բայց նա նույնպես
07:18
joined the list of the dead.
122
426742
2612
համալրեց մահացածների շարքը:
07:23
The most hurting part for me
123
431982
1909
Ինձ համար ամենացավալին այն էր,
07:27
was the fact that I wasn't able
to attend my mother's burial.
to attend my mother's burial.
124
435409
3940
որ չէի կարող մասնակցել մորս թաղմանը:
07:31
I wasn't allowed.
125
439984
1286
Ինձ թույլ չէին տալիս:
07:34
They said her family did not find it fit
126
442654
4700
Ասում էին՝ նրա ընտանիքը ճիշտ չի համարում,
07:39
for her children, who are all girls,
to attend her burial,
to attend her burial,
127
447378
3784
որ նրա երեխաները, որ բոլորը աղջիկներ են,
մասնակցեն նրա թաղմանը,
մասնակցեն նրա թաղմանը,
07:44
simply because we were girls.
128
452016
1748
պարզապես որովհետև մենք աղջիկ էինք:
07:46
They would lament to me and say,
129
454806
2029
Նրանք սգում էին ու ասում ինձ.
07:49
"We are sorry, Mary, for your loss.
130
457634
1996
«Մերի, մենք ցավում ենք քո կորստի համար:
07:52
We are sorry that your parents
never left behind any children."
never left behind any children."
131
460689
5159
Ցավում ենք, որ ծնողներդ իրենց հետևից
երեխաներ չթողեցին»:
երեխաներ չթողեցին»:
07:59
And I would wonder:
132
467415
1435
Ու ես մտածում էի՝
08:01
What are we?
133
469792
1184
Մենք ի՞նչ ենք:
08:04
Are we not children?
134
472061
1324
Մենք երեխաներ չե՞նք:
08:06
In the mentality of my community,
135
474858
2902
Իմ համայնքի մտածողության մեջ
08:09
only the boy child counted.
136
477784
1906
միայն տղաներն էին երեխա համարվում:
08:13
And for that reason,
I knew this was the end of me.
I knew this was the end of me.
137
481419
3287
Դրա համար էլ ես գիտեի, որ դա իմ վերջն էր:
08:19
But I was the eldest girl.
138
487606
1636
Բայց ես ավագ աղջիկն էի:
08:21
I had to take care of my siblings.
139
489794
1936
Ես պիտի հոգ տանեի քույրերիս մասին:
08:23
I had to ensure they went to school.
140
491754
2036
Ես պիտի այնպես անեի, որ նրանք դպրոց գնան:
08:26
I was 13 years old.
141
494674
2504
Ես 13 տարեկան էի:
08:29
How could I have made that happen?
142
497745
2272
Ինչպե՞ս կարող էի դա անել:
08:33
I came back to the camp
to take care of my siblings.
to take care of my siblings.
143
501208
3603
Ես վերադարձա ճամբար,
որ հոգ տանեի քույրերիս մասին:
որ հոգ տանեի քույրերիս մասին:
08:36
I've never felt so stuck.
144
504835
1555
Ես երբեք այդքան տոկուն չեմ զգացել:
08:39
But then, one of my aunts, Auntie Okoi,
145
507800
4377
Բայց հետո հորաքույրերիցս մեկը՝ Օկոին,
08:44
decided to take my sisters.
146
512201
1789
որոշեց տանել քույրերիս:
08:46
My father sent me money from Juba
for me to go back to school.
for me to go back to school.
147
514643
3349
Հայրս Ջուբայից ինձ փող ուղարկեց,
որ նորից դպրոց գնամ:
որ նորից դպրոց գնամ:
08:50
Boarding school was heaven,
but it was also so hard.
but it was also so hard.
148
518829
3690
Գիշերօթիկ դպրոցը դրախտային էր,
բայց նաև շատ դժվար էր:
բայց նաև շատ դժվար էր:
08:55
I remember during the visiting days
when parents would come to school,
when parents would come to school,
149
523154
3573
Հիշում եմ տեսակցության օրերը,
երբ ծնողները գալիս էին դպրոց,
երբ ծնողները գալիս էին դպրոց,
08:58
and my father would miss.
150
526751
1404
իսկ իմ հայրը չկար:
09:00
But when he did come,
151
528179
1710
Բայց երբ գալիս էր,
09:01
he repeated the same faith in me.
152
529913
1787
ամրացնում էր այն հավատն իմ մեջ:
09:03
This time he would say,
153
531724
1306
Այդ ժամանակ նա ասում էր.
09:05
"Mary, you cannot go astray,
154
533054
2709
«Մերի, դու չես կարող շեղվել ճիշտ ուղուց,
09:07
because you are the future
of your siblings."
of your siblings."
155
535787
3202
որովհետև դու քույրերիդ ապագան ես»:
09:12
But then, in 2012,
156
540142
3622
Բայց հետո, 2012թ.-ին,
09:15
life took away the only thing
that I was clinging on.
that I was clinging on.
157
543788
3974
կյանքն ինձնից խլեց միակ բանը,
որից կառչում էի:
որից կառչում էի:
09:20
My father died.
158
548395
1326
Հայրս մահացավ:
09:23
My grades in school started to collapse,
159
551783
2236
Դպրոցում գնահատականներս սկսեցին իջնել,
09:27
and when I sat for my final
high school exams in 2015,
high school exams in 2015,
160
555643
5981
և երբ 2015թ.-ին հանձնում էի ավագ դպրոցի
ավարտական քննություններս,
ավարտական քննություններս,
09:33
I was devastated to receive a C grade.
161
561648
3592
ինձ տապալեց ստացածս ցածր գնահատականը:
09:37
OK, I keep telling students in my class,
162
565264
2301
Ես աշակերտներիս շարունակ ասում եմ.
09:39
"It's not about the A's;
it's about doing your best."
it's about doing your best."
163
567589
3369
«Հարցը բարձր գնահատական ստանալը չէ,
հարցը առավելագույնս աշխատելն է»:
հարցը առավելագույնս աշխատելն է»:
09:43
That was not my best.
164
571461
1179
Ես այդքան չաշխատեցի:
09:45
I was determined.
165
573887
1265
Ես վճռական էի տրամադրված:
09:47
I wanted to go back and try again.
166
575176
2380
Ուզում էի ետ գնալ ու նորից փորձել:
09:50
But my parents were gone.
167
578664
1631
Բայց ծնողներս չկային:
09:52
I had no one to take care of me,
168
580972
1555
Ոչ ոք չունեի, որ իմ մասին հոգար
ու վարձը վճարեր:
ու վարձը վճարեր:
09:54
and I had no one to pay that fee.
169
582551
1894
09:56
I felt so hopeless.
170
584863
1519
Ես հուսալքված էի:
10:00
But then, one of my best friends,
171
588412
2150
Բայց հետո լավագույն ընկերներիցս մեկը՝
10:02
a beautiful Kenyan lady, Esther Kaecha,
172
590586
3353
քենյացի մի գեղեցիկ տիկին՝ Էսթեր Քաեչան,
10:05
called me during this devastating moment,
173
593963
2064
զանգեց ինձ այդ խորտակիչ պահին
10:08
and she was like, "Mary,
you have a strong will.
you have a strong will.
174
596051
3361
ու ասաց .«Մերի, դու ուժեղ կամք ունես:
10:11
And I have a plan,
and it's going to work."
and it's going to work."
175
599436
2249
Ես մի ծրագիր ունեմ, և այն հաստատ կգործի»:
10:14
OK, when you're in those devastating
moments, you accept anything, right?
moments, you accept anything, right?
176
602261
3997
Այդպիսի կործանարար պահերի ամեն ինչի
համաձայնում ես, ճիշտ չէ՞:
համաձայնում ես, ճիշտ չէ՞:
10:18
So the plan was, she organized
some travel money
some travel money
177
606282
3111
Ծրագիրը սա էր՝ նա գումար էր հավաքել,
10:21
for us to travel to
Anester Victory Girls High School.
Anester Victory Girls High School.
178
609417
3111
որ մենք գնանք Անեսթերի
Հաղթանակի աղջիկների ավագ դպրոց:
Հաղթանակի աղջիկների ավագ դպրոց:
10:25
I remember that day so well.
179
613262
1431
Ես շատ լավ եմ հիշում այդ օրը:
10:26
It was raining when we entered
the principal's office.
the principal's office.
180
614717
3457
Անձրևում էր, երբ մտանք տնօրենի գրասենյակ:
10:30
We were shaking like two chickens
that had been rained on,
that had been rained on,
181
618198
3096
Մենք դողում էինք երկու հավի նման,
որոնք անձրևի տակ են ընկել,
որոնք անձրևի տակ են ընկել,
10:33
and we looked at him.
182
621318
1174
ու նայեցինք նրան:
10:34
He was asking, "What do you want?"
183
622516
1897
Նա հարցրեց. «Ի՞նչ եք ուզում»:
10:36
And we looked at him with the cat face.
184
624890
2218
Մենք կատվի հայացքով նայեցինք նրան:
10:39
"We just want to go back to school."
185
627132
2101
«Պարզապես ուզում ենք դպրոց վերադառնալ»:
10:41
Well, believe it or not,
he not only paid our school fees
he not only paid our school fees
186
629257
4339
Կհավատաք թե չէ,
նա վճարեց ոչ միայն մեր ուսման վարձը,
նա վճարեց ոչ միայն մեր ուսման վարձը,
10:45
but also our uniform
and pocket money for food.
and pocket money for food.
187
633620
4113
այլ մեր համազգեստի համար ու
սննդի համար գրպանի գումար տվեց:
սննդի համար գրպանի գումար տվեց:
10:49
Clap for him.
188
637757
1223
Ծափահարեք նրան:
10:51
(Applause)
189
639004
1823
(Ծափահարություն)
10:53
When I finished my high school career,
190
641766
2082
Երբ ավարտեցի ավագ դպրոցը,
10:55
I became the head girl.
191
643872
1533
դարձա ղեկավար աղջիկ:
Երբ 2-րդ անգամ Քենյայի միջնակարգ կրթության
վկայականի քննություն հանձնեցի,
վկայականի քննություն հանձնեցի,
10:57
And when I sat for the KCSE
for a second time,
for a second time,
192
645984
3365
կարողացա նախորդից մի քիչ
ավելի բարձր գնահատական ստանալ:
ավելի բարձր գնահատական ստանալ:
11:01
I was able to receive a B minus. Clap.
193
649373
2650
11:04
(Applause)
194
652047
2240
Ծափահարեք:
(Ծափահարություն)
11:06
Thank you.
195
654311
1155
Շնորհակալություն:
11:07
So I really want to say thank you
to Anester Victory, Mr. Gatimu
to Anester Victory, Mr. Gatimu
196
655490
4410
Իսկապես ուզում եմ շնորհակալություն ասել
Անեսթերի Հաղթանակին, պարոն Գատիմուին
Անեսթերի Հաղթանակին, պարոն Գատիմուին
11:11
and the whole Anester fraternity
for giving me that chance.
for giving me that chance.
197
659924
3683
և Անեսթերի բոլո ընկերններին,
ինձ այդ հնարավորությունը տալու համար:
ինձ այդ հնարավորությունը տալու համար:
11:17
From time to time,
198
665084
1659
Ժամանակ առ ժամանակ
11:18
members of my family will insist
that my sister and I should get married
that my sister and I should get married
199
666767
4803
ընտանիքիս անդամները պնդում են,
որ ես ու քույրերս ամուսնանանք,
որ ես ու քույրերս ամուսնանանք,
11:23
so that somebody will take care of us.
200
671594
2098
որպեսզի ինչ-որ մեկը մեր մասին հոգ տանի:
11:26
They will say,
201
674722
1303
Նրանք ասում են.
11:28
"We have a man for you."
202
676049
1348
«Մենք քեզ համար մի տղամարդ ենք գտել»:
11:30
I really hate the fact that people
took us as property rather than children.
took us as property rather than children.
203
678153
5440
Ինձ դուր չէր գալիս այն,որ մարդիկ մեզ
ընդունում էին որպես ունեցվածք ոչ թե երեխա:
ընդունում էին որպես ունեցվածք ոչ թե երեխա:
11:36
Sometimes they will jokingly say,
204
684092
1995
Երբեմն նրանք կատակով ասում են.
11:38
"You are going to lose your market value
205
686111
2112
«Դուք կկորցնեք ձեր շուկայական արժեքը
11:40
the more educated you become."
206
688247
1678
ավելի կրթված դառնալուն զուգահեռ»:
11:42
But the truth is,
207
690457
1982
Բայց ճշմարտությունը հետևյալն է`
11:44
an educated woman is feared
in my community.
in my community.
208
692463
3429
իմ համայնքում կրթված կնոջից վախենում են:
11:47
But I told them, this is not what I want.
209
695916
1999
Բայց ես նրանց ասել եմ, որ դա չէ իմ ուզածը:
11:51
I don't want to get kids at 16
like my mother did.
like my mother did.
210
699056
2993
Ես չեմ ուզում մորս նման
16 տարեկանում երեխա ունենալ:
16 տարեկանում երեխա ունենալ:
11:55
This is not my life.
211
703494
1597
Դա իմ կյանքը չէ:
11:57
Even though my sisters
and I are suffering,
and I are suffering,
212
705528
2076
Չնայած քույրերս ու ես տառապում ենք,
11:59
there's no way we are
heading in that direction.
heading in that direction.
213
707628
2528
մենք ոչ մի կերպ այդ ուղով չենք գնա:
12:02
I refuse to repeat history.
214
710528
2436
Ես հրաժարվում եմ պատմությունը կրկնել:
12:06
Educating a girl will create
equal and stable societies.
equal and stable societies.
215
714094
5148
Աղջիկներին կրթելը կստեղծի
հավասար ու կայուն հասաակություններ:
հավասար ու կայուն հասաակություններ:
12:11
And educated refugees will be the hope
216
719266
4303
Իսկ կրթված փախստականները կլինեն
իրենց երկրները վերակառուցելու հույսը:
12:15
of rebuilding their countries someday.
217
723593
2865
Աղջիկներն ու կանայք էլ սրանում
դեր ունեն խաղալու
դեր ունեն խաղալու
12:18
Girls and women have
a part to play in this
a part to play in this
218
726956
3753
12:22
just as much as men.
219
730733
1821
ճիշտ այնքան, որքան տղամարդիկ:
12:24
Well, we have men in my family
that encourage me to move on:
that encourage me to move on:
220
732578
3681
Իմ ընտանիքում կան մարդիկ,
ովքեր ինձ քաջալերում են, որ առաջ գնամ`
ովքեր ինձ քաջալերում են, որ առաջ գնամ`
12:28
my half brothers and also my half sisters.
221
736283
2956
խորթ եղբայրներս ու նաև խորթ քույրերս:
12:32
When I finished my high school career,
222
740726
1918
Երբ ավագ դպրոցն ավարտեցի,
12:35
I moved my sisters to Nairobi,
where they live with my stepsister.
where they live with my stepsister.
223
743285
5517
քույրերիս տարա Նայրոբի,
ուր նրանք ապրում են խորթ քրոջս հետ:
ուր նրանք ապրում են խորթ քրոջս հետ:
12:41
They live 17 people in a house.
224
749411
2093
Նրանք 17 հոգով ապրում են մի տան մեջ:
12:44
But don't pity us.
225
752138
1195
Բայց մեզ մի խղճացեք:
12:45
The most important thing
is that they all get a decent education.
is that they all get a decent education.
226
753935
5428
Ամենակարևորն այն է, որ նրանք բոլորը
պատշաճ կրթություն ստանան:
պատշաճ կրթություն ստանան:
12:53
The winners of today
227
761534
1546
Այսօրվա հաղթողները
12:56
are the losers of yesterday,
228
764090
1907
երեկվա պարտվածներն են,
12:58
but who never gave up.
229
766557
1580
ովքեր չեն հանձնվել:
13:00
And that is who we are,
230
768820
1889
Եվ ահա, թե ով ենք մենք՝
13:02
my sisters and I.
231
770733
1393
քույրերս ու ես:
13:04
And I'm so proud of that.
232
772150
2001
Եվ ես հպարտ եմ դրանով:
13:06
My biggest investment in life --
233
774175
1781
Կյանքում իմ մեծագույն ավանդը...
13:07
(Applause)
234
775980
1040
(Ծափահարություն)
13:09
is the education of my sisters.
235
777044
2879
քույրերիս կրթությունն է:
13:12
Education creates an equal and fair chance
for everyone to make it.
for everyone to make it.
236
780868
4668
Կրթությունը բոլորի համար հավասար
ու արդար հնարավորություն է ստեղծում:
ու արդար հնարավորություն է ստեղծում:
13:18
I personally believe education
is not all about the syllabus.
is not all about the syllabus.
237
786128
3291
Ես ինքս կարծում եմ,որ կրթությունը միայն
ուսումնական ծրագիրը չէ:
ուսումնական ծրագիրը չէ:
13:21
It's about friendship.
238
789841
1347
Դա ընկերություն է:
13:23
It's about discovering our talents.
239
791746
2235
Դա մեր տաղանդները բացահայտելն է:
13:26
It's about discovering our destiny.
240
794005
3233
Դա մեր ճակատագիրը բացահայտելն է:
Ես, օրինակ, երբեք չեմ մոռանա
այն ուրախությունը, որ զգացի,
այն ուրախությունը, որ զգացի,
13:29
I will, for example, not forget
the joy that I had
the joy that I had
241
797914
2554
13:32
when I first had singing
lessons in school,
lessons in school,
242
800492
2238
երբ դպրոցում առաջին անգամ երգի դաս ունեցա,
13:34
which is still a passion of mine.
243
802754
1643
որը դեռ իմ նախասիրությունն է:
13:36
But I wouldn't have gotten that
244
804421
2057
Բայց ես դա չէի գտնի
13:38
anywhere else.
245
806502
1257
ոչ մի ուրիշ տեղ:
13:41
As a teacher, I see
my classroom as a laboratory
my classroom as a laboratory
246
809061
4407
Որպես ուսուցիչ`ես իմ դասարանը
տեսնում եմ որպես լաբորատորիա,
տեսնում եմ որպես լաբորատորիա,
13:45
that not only generates
skills and knowledge
skills and knowledge
247
813492
2945
որը տալիս է ոչ միայն
հմտություններ և գիտելիք,
հմտություններ և գիտելիք,
13:48
but also understanding and hope.
248
816461
2854
այլև ըմբռնում և հույս:
13:51
Let's take a tree.
249
819881
1285
Եկեք վերցնենք մի ծառ:
13:53
A tree may have its branches cut,
250
821894
2045
Ծառի ճյուղերը կարող են կտրվել,
13:57
but give it water, and it will
grow new branches.
grow new branches.
251
825022
4429
բայց ջրեք ծառը և այն նորից ճյուղեր կտա:
14:01
For the child of war,
252
829475
1603
Պատերազմ ապրած երեխայի համար
14:03
an education can turn their tears of loss
into a passion for peace.
into a passion for peace.
253
831102
6027
կրթությունը նրանց կորստի արցունքները
կարող է վերածել խաղաղության ձգտման:
կարող է վերածել խաղաղության ձգտման:
14:09
And for that reason, I refuse to give up
on a single student in my class.
on a single student in my class.
254
837153
5010
Այդ պատճառով էլ ես չեմ դադարի աշխատել
իմ աշակերտներից որևէ մեկի հետ:
իմ աշակերտներից որևէ մեկի հետ:
14:14
(Applause)
255
842187
2316
(Ծափահարություն)
14:16
Education heals.
256
844527
1442
Կրթությունը բուժում է:
14:19
The school environment
257
847079
2026
Դպրոցական միջավայրը
14:21
gives you a focus to focus ahead.
258
849129
3041
կենտրոնացնում է ապագայի վրա:
14:25
Let's take it this way:
259
853245
1323
Եկեք դա այսպես հասկանանք.
14:26
when you're busy solving
mathematical equations,
mathematical equations,
260
854592
2463
երբ զբաղված ես մաթեմատիկական
հավասարումներ լուծելով
հավասարումներ լուծելով
14:29
and you are memorizing poetry,
261
857079
2285
և երբ բանաստեղծություններ ես
անգիր սովորում,
անգիր սովորում,
14:31
you forget the violence
that you witnessed back home.
that you witnessed back home.
262
859388
4071
մոռանում ես այն բռնությունը,
որին ականատես ես եղել տանը:
որին ականատես ես եղել տանը:
14:35
And that is the power of education.
263
863931
3485
Դա է կրթության հզորությունը:
14:39
It creates this place for peace.
264
867440
2850
Այն տեղ է նախապատրաստում
խաղաղության համար:
խաղաղության համար:
14:42
Kakuma is teeming with learners.
265
870856
1969
Կակումայում սովորողները շատ են:
14:44
Over 85,000 students
are enrolled in schools here,
are enrolled in schools here,
266
872849
5177
Այստեղի դպրոցներում գրանցված են
ավելի քան 85.000 աշակերտներ,
ավելի քան 85.000 աշակերտներ,
14:50
which makes up 40 percent
of the refugee population.
of the refugee population.
267
878050
3547
որը կազմում է փախստականների 40 տոկոսը:
14:54
It includes children who lost years
of education because of the war back home.
of education because of the war back home.
268
882040
6905
Կան նաև երեխաներ, որ պատերազմի պատճառով
մի քանի տարի կրթությունից զրկված են եղել:
մի քանի տարի կրթությունից զրկված են եղել:
15:01
And I want to ask you a question:
269
889584
1895
Ուզում եմ ձեզ մի հարց տալ՝
15:04
If education is about
building a generation of hope,
building a generation of hope,
270
892568
4354
եթե կրթության նպատակը
հույսի սերունդ ստեղծելն է,
հույսի սերունդ ստեղծելն է,
15:09
why are there 120 students
packed in my classroom?
packed in my classroom?
271
897754
4644
ինչո՞ւ են 120 աշակերտ
խցկված իմ դասարանում:
խցկված իմ դասարանում:
15:16
Why is it that only six percent
of the primary school students
of the primary school students
272
904288
4019
Ինչո՞ւ է հիմնական դպրոցի աշակերտների
միայն 6 տոկոսը
միայն 6 տոկոսը
15:20
are making it to high school,
273
908331
1736
գնում ավագ դպրոց,
15:22
simply because we do not have
enough places for them?
enough places for them?
274
910091
3663
որովհետև մենք նրանց համար
բավարար տեղեր չունենք:
բավարար տեղեր չունենք:
15:26
And why is it that only one percent
of the secondary school graduates
of the secondary school graduates
275
914376
5059
Եվ ինչո՞ւ է, որ միջնակարգ դպրոցն
ավարտածների միայն մեկ տոկոսն է
ավարտածների միայն մեկ տոկոսն է
15:31
are making it to university?
276
919459
1661
համալսարան գնում:
15:34
I began by saying that I am a teacher.
277
922458
2375
Ես խոսքս սկսեցի՝ ասելով, որ ուսուցիչ եմ:
15:37
But once again, I have become a student.
278
925692
3318
Բայց ևս մեկ անգամ ես դարձել եմ ուսանող:
15:42
In March, I moved to Rwanda
279
930247
2066
Մարտ ամսին ես գնացի Ռուանդա
15:45
on a scholarship program
called "Bridge2Rwanda."
called "Bridge2Rwanda."
280
933192
3583
մի կրթաթոշակային ծրագրով,
որը կոչվում է Կամուրրջ դեպի Ռուանդա:
որը կոչվում է Կամուրրջ դեպի Ռուանդա:
15:49
It prepares scholars for universities.
281
937503
2988
Այն համալսարանների համար
մասնագետներ է պատրաստում:
մասնագետներ է պատրաստում:
Նրանց հնարավորություն է տրվում
համալսարանների համար արտասահմանում մրցելու
համալսարանների համար արտասահմանում մրցելու
15:53
They are able to get a chance to compete
for universities abroad.
for universities abroad.
282
941173
4350
15:57
I am now having teachers
telling me what to do,
telling me what to do,
283
945961
2811
Ես ուսուցիչներ չունեմ,
որ ինձ ասեն, թե ինչ անեմ՝
որ ինձ ասեն, թե ինչ անեմ՝
16:00
instead of the other way round.
284
948796
2049
դրա հակառակն անելու փոխարեն:
16:02
People are once again investing in me.
285
950869
3638
Մարդիկ ևս մեկ անգամ աջակցում են ինձ:
16:07
So I want to ask you all
to invest in young refugees.
to invest in young refugees.
286
955587
4541
Ես ուզում եմ բոլորիդ խնդրել աջակցել
ձեր երիտասարդ փախստականներին:
ձեր երիտասարդ փախստականներին:
16:12
Think of the tree
that we mentioned earlier.
that we mentioned earlier.
287
960818
2276
Մտածեք այն ծառի մասին,
որ մասին ասացի:
որ մասին ասացի:
16:15
We are the generation to plant it,
288
963995
2664
Մենք այն սերունդն ենք, որ պիտի տնկի այն,
16:19
so that the next generation can water it,
289
967422
3488
որպեսզի հաջորդ սերունդն էլ
կարողանա այն ջրել,
կարողանա այն ջրել,
16:23
and the one that follows
will enjoy the shade.
will enjoy the shade.
290
971498
4096
իսկ դրան հաջորդող սերունդը կվայելի ստվերը:
16:28
They will reap the benefits.
291
976360
1882
Նրանք օգուտ կստանան:
16:31
And the greatest benefit of them all
292
979016
2441
Իսկ նրանց բոլորի ամենամեծ օգուտը
կրթությունն է,
կրթությունն է,
16:34
is an education that will last.
293
982263
3219
որի արդյունքը երկարատև կլինի:
16:38
Thank you.
294
986084
1230
Շնորհակալություն
16:39
(Applause)
295
987648
6103
(Ծափահարություն)
ABOUT THE SPEAKER
Mary Maker - TeacherMary Maker believes in the power of education to build peace and rebuild lives.
Why you should listen
A refugee from South Sudan's civil war, Mary Maker found solace and hope through education. She has lived in Kakuma refugee camp for several years, where she worked as a school teacher to a class of 120 students. She is now student again, attending a scholarship program in Rwanda, putting her on a path to university.
Mary Maker | Speaker | TED.com