TEDGlobal 2011
Malcolm Gladwell: The strange tale of the Norden bombsight
მალკოლმ გლედველი: ნორდენის ბომბის მიზანის უცნაური ისტორია
Filmed:
Readability: 4.3
2,152,234 views
ვირტუოზი მთხრობელი მალკოლმ გლედველი ყვება ნორდენის ბომბის სამიზნის ისტორიას, მეორე მსოფლიო ომის იმედისმომცემი ტექნოლოგიის შესახებ, რომელსაც მოულოდნელი შედეგები მოჰყვა.
Malcolm Gladwell - Writer
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence. Full bio
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Thank you.
0
0
2000
გმადლობთ.
00:17
It's a real pleasure to be here.
1
2000
2000
აქ ყოფნა ნამდვილი სიამოვნებაა.
00:19
I last did a TEDTalk
2
4000
2000
ბოლოს აქ ვისაუბრე
00:21
I think about seven years ago or so.
3
6000
4000
ალბათ შვიდი წლის წინ.
00:25
I talked about spaghetti sauce.
4
10000
3000
ვყვებოდი სპაგეტის სოუსზე.
00:28
And so many people, I guess, watch those videos.
5
13000
3000
და იმდენი ადამიანი უყურებს ამ ვიდეოებს, როგორც ჩანს.
00:31
People have been coming up to me ever since
6
16000
2000
მას მერე მოდის ხალხი ჩემთან
00:33
to ask me questions about spaghetti sauce,
7
18000
2000
და მეკითხება სპაგეტის სოუსზე,
00:35
which is a wonderful thing in the short term --
8
20000
3000
რაც მშვენიერი რამეა ცოტა ხნის განმავლობაში
00:38
(Laughter)
9
23000
2000
(სიცილი)
00:40
but it's proven to be less than ideal
10
25000
2000
მაგრამ არც ისე იდეალურია
00:42
over seven years.
11
27000
2000
როდესაც შვიდი წელი გრძელდება.
00:44
And so I though I would come
12
29000
2000
ასე რომ მოვედი
00:46
and try and put spaghetti sauce behind me.
13
31000
3000
იმისთვის, რომ სპაგეტის სოუსი უკან მოვიტოვო.
00:49
(Laughter)
14
34000
2000
(სიცილი)
00:51
The theme of this morning's session is Things We Make.
15
36000
3000
დილის სესიის თემა არის "ჩვენი ნაკეთობები".
00:54
And so I thought I would tell a story
16
39000
2000
ასე რომ ვიფიქრე რომ მოვყვები ისტორიას
00:56
about someone
17
41000
2000
ერთ ადამიანზე
00:58
who made one of the most precious objects
18
43000
2000
რომელმაც შექმნა თავის ერაში ერთ-ერთი
01:00
of his era.
19
45000
2000
ძვირფასი ნივთი.
01:02
And the man's name is Carl Norden.
20
47000
3000
მისი სახელია კარლ ნორდენი.
01:05
Carl Norden was born in 1880.
21
50000
2000
კარლ ნორდენი დაიბადა 1880 წელს.
01:07
And he was Swiss.
22
52000
2000
ის შვეიცარიელი იყო.
01:09
And of course, the Swiss can be divided
23
54000
2000
და რა თქმა უნდა, შვეიცარიელები შეიძლება
01:11
into two general categories:
24
56000
2000
ორ კატეგორიად დაიყოს:
01:13
those who make small, exquisite,
25
58000
2000
რომლებიც აკეთებენ პატარა, იშვიათ,
01:15
expensive objects
26
60000
2000
ძვირფას ობიექტებს
01:17
and those who handle the money
27
62000
2000
და რომლებიც იმათ ფულს მართავენ
01:19
of those who buy small, exquisite,
28
64000
3000
რომლებიც ყიდულობენ პატარა, იშვიათ,
01:22
expensive objects.
29
67000
2000
ძვირფას ნივთებს.
01:24
And Carl Norden is very firmly in the former camp.
30
69000
3000
კარლ ნორდელი მტკიცედ მიეკუთვნება პირველ ბანაკს.
01:27
He's an engineer.
31
72000
2000
ის ინჟინერია.
01:29
He goes to the Federal Polytech in Zurich.
32
74000
3000
სწავლობს ფედერალურ პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში, ციურიხში.
01:32
In fact, one of his classmates is a young man named Lenin
33
77000
3000
მისი ერთ-ერთი კლასელი იყო ყმაწვილი სახელად ლენინი
01:35
who would go on
34
80000
2000
რომელიც შემდგომ
01:37
to break small, expensive, exquisite objects.
35
82000
4000
პატარა, ძვირფასი, იშვიათი ნივთების განადგურებას შეუდგა.
01:41
And he's a Swiss engineer, Carl.
36
86000
3000
ის შვეიცარიელი ინჟინერია, კარლი.
01:44
And I mean that in its fullest sense of the word.
37
89000
3000
და ამას სიტყვის სრული მნიშვნელობით ვამბობ.
01:47
He wears three-piece suits;
38
92000
2000
აცვია სამ ნაწილიანი კოსტიუმები;
01:49
and he has a very, very small, important mustache;
39
94000
5000
და ატარებს ძალიან ძალიან პატარა, მაგრამ მნიშვნელოვან ულვაშს;
01:54
and he is domineering
40
99000
2000
ის დომინანტურია
01:56
and narcissistic
41
101000
2000
ნარცისისტული
01:58
and driven
42
103000
2000
და მოტივირებული
02:00
and has an extraordinary ego;
43
105000
2000
და აქვს გასაოცარი ეგო;
02:02
and he works 16-hour days;
44
107000
3000
და მუშაობს 16 საათს დღეში;
02:05
and he has very strong feelings about alternating current;
45
110000
3000
და თავისი მტკიცე მოსაზრებები აქვს ცვლად ძაბვასთან დაკავშირებით;
02:08
and he feels like a suntan is a sign of moral weakness;
46
113000
4000
და მისი აზრით ნამზეური მორალური არამდგრადობის გამოვლინებაა;
02:12
and he drinks lots of coffee;
47
117000
2000
და სვამს დიდი ოდენობით ყავას;
02:14
and he does his best work
48
119000
2000
და თავის საუკეთესო შრომას
02:16
sitting in his mother's kitchen in Zurich for hours
49
121000
2000
ციურიხში, დედის სამზარეულოში საათობით
02:18
in complete silence
50
123000
2000
აბსოლუტურ სიჩუმეში აკეთებს
02:20
with nothing but a slide rule.
51
125000
2000
მხოლოდ სახაზავის თანხლებით.
02:22
In any case,
52
127000
2000
ნებისმიერ შემთხვევაში,
02:24
Carl Norden emigrates to the United States
53
129000
3000
კარლ ნორდენი ემიგრირებს შეერთებულ შტატებში
02:27
just before the First World War
54
132000
2000
ზუსტად პირველი მსოფლიო ომის დაწყებამდე
02:29
and sets up shop on Lafayette Street
55
134000
2000
და სახელოსნოს ხსნის ლაფაიეტის ქუჩაზე
02:31
in downtown Manhattan.
56
136000
2000
მანჰეტენის ცენტრში.
02:33
And he becomes obsessed with the question
57
138000
2000
და ის შეპყრობილი ხდება კითხვით
02:35
of how to drop bombs from an airplane.
58
140000
3000
როგორ ჩამოაგდოს ბომბი თვითმფრინავიდან.
02:38
Now if you think about it,
59
143000
2000
თუკი დაუფიქრდებით,
02:40
in the age before GPS and radar,
60
145000
3000
GPS-ისა და რადარის ეპოქამდე,
02:43
that was obviously a really difficult problem.
61
148000
2000
ეს მნიშვნელოვანი პრობლემა იყო.
02:45
It's a complicated physics problem.
62
150000
2000
რთული ფიზიკის პრობლემა.
02:47
You've got a plane that's thousands of feet up in the air,
63
152000
3000
გაქვთ თვითმფრინავი, რომელიც ათასობით ფუტის სიმაღლეზეა ჰაერში,
02:50
going at hundreds of miles an hour,
64
155000
2000
მოძრაობს ასობით მილი/საათით,
02:52
and you're trying to drop an object, a bomb,
65
157000
3000
და გინდათ იქიდან ობიექტის , ბომბის ჩამოგდება,
02:55
towards some stationary target
66
160000
2000
სტატიკურ მიზანზე
02:57
in the face of all kinds of winds and cloud cover
67
162000
3000
ყველანაირი ქარის, ღრუბლების
03:00
and all kinds of other impediments.
68
165000
2000
და სხვა ბარიერების მიუხედავად.
03:02
And all sorts of people,
69
167000
2000
და ყველანაირი ტიპის ხალხი,
03:04
moving up to the First World War and between the wars,
70
169000
2000
პირველ მსოფლიო ომამდე და ომებს შორის,
03:06
tried to solve this problem,
71
171000
2000
ცდილობდა ამ პრობლემის გადაჭრას,
03:08
and nearly everybody came up short.
72
173000
2000
და თითქმის ყველას ხელი მოეცარა.
03:10
The bombsights that were available
73
175000
2000
არსებული ბომბის სამიზნეები
03:12
were incredibly crude.
74
177000
2000
წარმოუდგენლად დაუხვეწავი იყო.
03:14
But Carl Norden is really the one who cracks the code.
75
179000
3000
მაგრამ კარლ ნორდენი ზუსტად ის არის, რომელმაც ამოხსნა ეს პრობლემა.
03:17
And he comes up with this incredibly complicated device.
76
182000
3000
და ის ქმნის საოცრად ჩახლართულ მოწყობილობას.
03:20
It weighs about 50 lbs.
77
185000
2000
რომელიც 23 კილოს იწონის.
03:22
It's called the Norden Mark 15 bombsight.
78
187000
4000
მისი სახელია ნორდენ მარკ 15 ბომბის სამიზნე.
03:26
And it has all kinds of levers and ball-bearings
79
191000
2000
და აქვს ათასნაირი სახელური და საპირწონე
03:28
and gadgets and gauges.
80
193000
3000
და მოწყობილობა.
03:31
And he makes this complicated thing.
81
196000
3000
ის ქმნის ამ ჩახლართულ ნივთს.
03:34
And what he allows people to do
82
199000
2000
ის აძლევს საშუალებას
03:36
is he makes the bombardier take this particular object,
83
201000
4000
კონკრეტული ობიექტები დაიბომბოს
03:40
visually sight the target,
84
205000
2000
ვიზუალური მონიშვნის საფუძველზე,
03:42
because they're in the Plexiglas cone of the bomber,
85
207000
4000
დამმიზნებელი ზის შუშის ნაწილში
03:46
and then they plug in the altitude of the plane,
86
211000
3000
და შეჰყავს თვითმფრინავის მონაცემები
03:49
the speed of the plane, the speed of the wind
87
214000
3000
თვითმფრინავის სიჩქარე, ქარის სიჩქარე
03:52
and the coordinates
88
217000
2000
და კოორდინატები
03:54
of the target.
89
219000
2000
სამიზნის.
03:56
And the bombsight will tell him when to drop the bomb.
90
221000
4000
და მოწყობილობა ეტყვის როდის ჩამოაგდოს ბომბი.
04:00
And as Norden famously says,
91
225000
3000
და ნორდენი ამბობს ცნობილ სიტყვებს,
04:03
"Before that bombsight came along,
92
228000
2000
"სანამ ბომბის სამიზნე გამოჩნდებოდა,
04:05
bombs would routinely miss their target
93
230000
2000
ყუმბარები რეგულარულად აცდენდნენ მიზანს
04:07
by a mile or more."
94
232000
2000
კილომეტრით ან მეტით."
04:09
But he said, with the Mark 15 Norden bombsight,
95
234000
3000
მაგრამ მისი სიტყვებით, მისი მოწყობილობის მეშვეობით
04:12
he could drop a bomb into a pickle barrel
96
237000
2000
შესაძლებელი იყო ბომბის მიზანში მორტყმა
04:14
at 20,000 ft.
97
239000
2000
6 კილომეტრის სიმაღლიდან.
04:16
Now I cannot tell you
98
241000
2000
ეხლა არ შემიძლია გითხრათ
04:18
how incredibly excited
99
243000
2000
როგორი აღტაცებით შეხვდენენ
04:20
the U.S. military was
100
245000
2000
სამხედროები
04:22
by the news of the Norden bombsight.
101
247000
3000
ამ მოწყობილობის გამოჩენი ამბავს.
04:25
It was like manna from heaven.
102
250000
2000
ეს ციურ მანანას ჰგავდა.
04:27
Here was an army
103
252000
2000
აგერ იყო არმია
04:29
that had just had experience in the First World War,
104
254000
2000
რომელმაც ახლახანს გადაიტანა პირველი მსოფლიო ომი
04:31
where millions of men
105
256000
2000
სადაც მილიონობით ადამიანი
04:33
fought each other in the trenches,
106
258000
2000
ებრძოდა ერთმანეთს სანგრებიდან,
04:35
getting nowhere, making no progress,
107
260000
2000
ყოველგვარი წინსვლის, პროგრესის გარეშე
04:37
and here someone had come up with a device
108
262000
4000
და ვიღაცამ გამოიგონა მოწყობილობა
04:41
that allowed them to fly up in the skies
109
266000
2000
რომელიც საშუალებას აძლევდათ ჰაერში აჭრილიყვნენ
04:43
high above enemy territory
110
268000
2000
გადაეფრინათ მოწინააღმდეგის ტერიტორიაზე
04:45
and destroy whatever they wanted
111
270000
2000
და გაენადგურებინათ რაც სურდათ
04:47
with pinpoint accuracy.
112
272000
2000
აბსოლუტური სიზუსტით.
04:49
And the U.S. military
113
274000
2000
და ამერიკის თავდაცვა
04:51
spends 1.5 billion dollars --
114
276000
2000
ხარჯავს 1.5 მილიარდ დოლარს
04:53
billion dollars in 1940 dollars --
115
278000
3000
1940 წლის დოლარებზეა საუბარი
04:56
developing the Norden bombsight.
116
281000
2000
ნორდენის ბომბის სამიზნის პროექტის განსახორციელებლად.
04:58
And to put that in perspective,
117
283000
3000
შედარებისთვის
05:01
the total cost of the Manhattan project
118
286000
2000
მანჰეტენის პროექტის მთლიანი დანახარჯი
05:03
was three billion dollars.
119
288000
2000
სამი მილიარდი დოლარი იყო.
05:05
Half as much money was spent on this Norden bombsight
120
290000
3000
ნორდენის პროექტს დასჭირდა იმ თანხის ნახევარი
05:08
as was spent on the most famous military-industrial project
121
293000
4000
რამდენიც მოხმარდა ყველაზე ცნობილ მილიტარისტულ-ინდუსტრიულ პროექტს
05:12
of the modern era.
122
297000
2000
თანამედროვე ეპოქაში.
05:14
And there were people, strategists, within the U.S. military
123
299000
3000
და იყო ხალხი, სტრატეგები, ამერიკის თავდაცვაში
05:17
who genuinely thought that this single device
124
302000
2000
რომლებსაც მართლაც სჯეროდათ რომ ეს ერთი მოწყობილობა
05:19
was going to spell the difference
125
304000
2000
გადაწყვეტდა გამარჯვების ან დამარცხების
05:21
between defeat and victory
126
306000
2000
ბედს
05:23
when it came to the battle against the Nazis
127
308000
2000
როდესაც საქმე ნაცისტების ან
05:25
and against the Japanese.
128
310000
2000
იაპონელების წინააღმდეგ ბრძოლა იქნებოდა.
05:27
And for Norden as well,
129
312000
2000
ნორდენისთვისაც
05:29
this device had incredible moral importance,
130
314000
3000
ამ მოწყობილობას ზნეობრივი მნიშვნელობა ჰქონდა,
05:32
because Norden was a committed Christian.
131
317000
2000
იმიტომ რომ ის მტკიცე ქრისტიანი იყო.
05:34
In fact, he would always get upset
132
319000
2000
იმდენად, რომ აღშფოთებული იყო
05:36
when people referred to the bombsight as his invention,
133
321000
3000
როდესაც ხალხი ამ სამიზნეს მის გამოგონებას ეძახდა,
05:39
because in his eyes,
134
324000
2000
რადგან მისი აზრით,
05:41
only God could invent things.
135
326000
2000
მხოლოდ ღმერთს შეეძლო შემოქმედება.
05:43
He was simple the instrument of God's will.
136
328000
2000
ის კი მხოლოდ მისი ნების აღსასრულებელი ინსტრუმენტი იყო.
05:45
And what was God's will?
137
330000
2000
და რა იყო ღმრთის ნება?
05:47
Well God's will was that the amount of suffering in any kind of war
138
332000
3000
ღმერთს სურდა ნებისმიერ ომში
05:50
be reduced to as small an amount as possible.
139
335000
3000
ტანჯვის მოცულობის მინიმუმამდე შემცირება.
05:53
And what did the Norden bombsight do?
140
338000
2000
და რას აკეთებდა ნორდენის სამიზნე?
05:55
Well it allowed you to do that.
141
340000
2000
იძლეოდა ზუსტად ამის საშუალებას.
05:57
It allowed you to bomb only those things
142
342000
2000
საშუალებას რომ ბომბი მხოლოდ იმ სამიზნეს მოხვედროდა
05:59
that you absolutely needed and wanted to bomb.
143
344000
4000
რომლის დაბომბვა გარდაუვალი იყო.
06:03
So in the years leading up to the Second World War,
144
348000
3000
ასე რომ მეორე მსოფლიო ომის წინა წლებში
06:06
the U.S. military buys 90,000
145
351000
3000
ამერიკის თავდაცვა ყიდულობს 90 000
06:09
of these Norden bombsights
146
354000
2000
ნორდენის სამიზნეს
06:11
at a cost of $14,000 each --
147
356000
2000
14'000 დოლარად თითოს
06:13
again, in 1940 dollars, that's a lot of money.
148
358000
3000
ისევ 1940 წლის დოლარებში, რაც დიდი ფულია.
06:16
And they trained 50,000 bombardiers on how to use them --
149
361000
3000
შემდეგ ამზადებენ 50 000 ბომბდამშენს, რომ სცოდნოდათ მისი გამოყენება
06:19
long extensive, months-long training sessions --
150
364000
4000
ხანგრძლივი, რამდენიმე თვიანი მომზადების სესიებში
06:23
because these things are essentially analog computers;
151
368000
2000
იმიტომ რომ რეალურად ეს ანალოგური კომპიუტერია;
06:25
they're not easy to use.
152
370000
2000
არც ისე მარტივი გამოსაყენებელი.
06:27
And they make everyone of those bombardiers take an oath,
153
372000
3000
და აიძულებენ თითოეულს ფიცი დადოს,
06:30
to swear that if they're ever captured,
154
375000
3000
რომ თუკი ტყვედ ჩავარდებიან,
06:33
they will not divulge a single detail
155
378000
2000
არ გასცემენ არცერთ დეტალს
06:35
of this particular device to the enemy,
156
380000
2000
ამ მოწყობილობის გამოყენების თაობაზე,
06:37
because it's imperative the enemy not get their hands
157
382000
3000
იმიტომ რომ ყველაზე მნიშვნელოვანია მტრის ხელს აცდეს
06:40
on this absolutely essential piece of technology.
158
385000
2000
ეს უმნიშვნელოვანესი ტექნოლოგია.
06:42
And whenever the Norden bombsight is taken onto a plane,
159
387000
3000
როდესაც ნორდენის სამიზნე თვითმფრინავში აჰქონდათ ხოლმე
06:45
it's escorted there by a series of armed guards.
160
390000
3000
მიყვებოდა შეიარაღებული დაცვის მთელი ჯგუფი.
06:48
And it's carried in a box with a canvas shroud over it.
161
393000
3000
მიჰქონდათ ყუთით, რომელსაც ბრეზენტი ჰქონდა შემოხვეული.
06:51
And the box is handcuffed to one of the guards.
162
396000
3000
და ხელბორკილით იყო მიბმული ერთ-ერთ მცველზე.
06:54
It's never allowed to be photographed.
163
399000
2000
მისი ფოტოგრაფირების ნება არასოდეს მიუციათ.
06:56
And there's a little incendiary device inside of it,
164
401000
3000
და მის შიგნით პატარა მოწყობილობა იყო
06:59
so that, if the plane ever crashes, it will be destroyed
165
404000
3000
რომელიც თვითმფრინავის ჩამოვარდნის შემთხვევაში, მის განადგურებას უზრუნველყოფდა
07:02
and there's no way the enemy can ever get their hands on it.
166
407000
3000
იმისთვის რომ როგორმე მოწინააღმდეგის ხელისთვის აეცილებინათ.
07:05
The Norden bombsight
167
410000
2000
ნორდენის სამიზნე
07:07
is the Holy Grail.
168
412000
3000
იყო ამ ყველაფრის მიზეზი.
07:10
So what happens during the Second World War?
169
415000
3000
და რა მოხდა მეორე მსოფლიო ომის დროს?
07:13
Well, it turns out it's not the Holy Grail.
170
418000
3000
აღმოჩნდა რომ ეს არ არის უებარი საშუალება.
07:16
In practice, the Norden bombsight
171
421000
2000
პრაქტიკაში ნორდენის სამიზნეს
07:18
can drop a bomb into a pickle barrel at 20,000 ft.,
172
423000
3000
შეეძლო ჩამოეგდო ბომბი 6 კილომეტრის სიმაღლიდან..
07:21
but that's under perfect conditions.
173
426000
2000
მაგრამ მხოლოდ იდეალურ გარემოებებში.
07:23
And of course, in wartime,
174
428000
2000
და რა თქმა უნდა ომის დროს
07:25
conditions aren't perfect.
175
430000
2000
გარემო სულაც არაა იდეალური.
07:27
First of all, it's really hard to use -- really hard to use.
176
432000
3000
პირველ რიგში, ის ძალიან რთული გამოსაყენებელია, ძალიან ძალიან რთული.
07:30
And not all of the people
177
435000
2000
და ყველას
07:32
who are of those 50,000 men who are bombardiers
178
437000
2000
50 000 ბომბდამშენის ეკიპაჟიდან
07:34
have the ability to properly program an analog computer.
179
439000
4000
არ აქვს შესაბამისი მომზადება მის სამართავად.
07:38
Secondly, it breaks down a lot.
180
443000
2000
მეორეც, ის ხშირად გამოდის მწყობრიდან.
07:40
It's full of all kinds of gyroscopes and pulleys
181
445000
2000
მოწყობილობა სავსეა ათასნაირი ჯიროსკოპით და მოსაქაჩით
07:42
and gadgets and ball-bearings,
182
447000
2000
და სამართავი საპირწონეებით,
07:44
and they don't work as well as they ought to
183
449000
2000
და არ მუშაობენ ისე როგორც უნდა მუშაობდნენ
07:46
in the heat of battle.
184
451000
2000
გახურებული ბრძოლის დროს.
07:48
Thirdly, when Norden was making his calculations,
185
453000
3000
მესამეც, როდესაც ნორდენი თავის გათვლებს აკეთებდა,
07:51
he assumed that a plane would be flying
186
456000
2000
დაშვებული ჰქონდა რომ თვითმფრინავი
07:53
at a relatively slow speed at low altitudes.
187
458000
3000
შედარებით მცირე სისწრაფით იფრენდა, ნაკლებ სიმაღლეზე.
07:56
Well in a real war, you can't do that;
188
461000
2000
თუმცა რეალურ ომში ამას ვერ იზამ;
07:58
you'll get shot down.
189
463000
2000
თუ არ გინდა ჩამოგაგდონ.
08:00
So they started flying them at high altitudes at incredibly high speeds.
190
465000
3000
ასე რომ დაიწყეს მაღლა ფრენა გაცილებით მეტი სისწრაფით.
08:03
And the Norden bombsight doesn't work as well
191
468000
2000
და ნორდენის სამიზნე არ მუშაობს კარგად
08:05
under those conditions.
192
470000
2000
ამ პირობებში.
08:07
But most of all,
193
472000
2000
რაც ყველაზე მთავარია,
08:09
the Norden bombsight required the bombardier
194
474000
2000
სამიზნეს სჭირდებოდა მმართველი
08:11
to make visual contact with the target.
195
476000
3000
რომელსაც შეეძლო დაენახა ვიზუალურად სამიზნე.
08:14
But of course, what happens in real life?
196
479000
2000
მაგრამ რა ხდება რეალურად?
08:16
There are clouds, right.
197
481000
3000
ღრუბლები, რა თქმა უნდა.
08:19
It needs cloudless sky to be really accurate.
198
484000
3000
მოწყობილობას უღრუბლო ცა სჭირდება სიზუსტისთვის.
08:22
Well how many cloudless skies
199
487000
2000
მაგრამ რამდენი უღრუბლო ცა
08:24
do you think there were above Central Europe
200
489000
2000
იქნებოდა ცენტრალური ევროპის თავზე
08:26
between 1940 and 1945?
201
491000
3000
1940 და 1945 წლებს შორის?
08:29
Not a lot.
202
494000
2000
არც თუ ისე ბევრი.
08:31
And then to give you a sense
203
496000
2000
და იმის შეგრძნება რომ მოგცეთ
08:33
of just how inaccurate the Norden bombsight was,
204
498000
2000
რამდენად არააკურატული იყო სამიზნე,
08:35
there was a famous case in 1944
205
500000
2000
მოვიყვან ცნობილ მაგალითს 1944 წლიდან
08:37
where the Allies bombed a chemical plant in Leuna, Germany.
206
502000
4000
როდესაც მოკავშირეებმა დაბომბეს ქიმიური ქარხანა ლეუნაში, გერმანიაში.
08:41
And the chemical plant comprised
207
506000
2000
ქიმიური ქარხანა მოიცავდა
08:43
757 acres.
208
508000
2000
3 კვადრატულ კილომეტრს.
08:45
And over the course of 22 bombing missions,
209
510000
3000
და 22 დაბომბვითი მისიის მანძილზე,
08:48
the Allies dropped 85,000 bombs
210
513000
5000
მოკავშირეებმა ჩამოაგდეს 85 000 ჭურვი
08:53
on this 757 acre chemical plant,
211
518000
4000
ამ 3 კვადრატულ კილომეტრზე,
08:57
using the Norden bombsight.
212
522000
3000
ნორდენის სამიზნის გამოყენებით.
09:00
Well what percentage of those bombs
213
525000
2000
რამდენი მათგანი
09:02
do you think actually landed
214
527000
2000
მოხვდა თქვენი აზრით
09:04
inside the 700-acre perimeter of the plant?
215
529000
3000
ამ 3 კვადრატულ კილომეტრიან პერიმეტრზე?
09:07
10 percent. 10 percent.
216
532000
3000
10%. დიახ, 10 პროცენტი.
09:10
And of those 10 percent that landed,
217
535000
2000
და ამ 10%-დან რომელიც დავარდა,
09:12
16 percent didn't even go off; they were duds.
218
537000
3000
16% არც კი აფეთქდა; გაუმართავი იყო.
09:15
The Leuna chemical plant,
219
540000
2000
ეს ქიმიური ქარხანა,
09:17
after one of the most extensive bombings in the history of the war,
220
542000
3000
ამ უდიდესი დაბომბვის მანძილზე ომის ისტორიაში
09:20
was up and running within weeks.
221
545000
3000
კვირების განმავლობაში მუშაობდა.
09:23
And by the way, all those precautions
222
548000
2000
ამ გახსენებაზე, რა სიფრთხილე სჭირდებოდა
09:25
to keep the Norden bombsight out of the hands of the Nazis?
223
550000
3000
ამ მოწყობილობის ნაცისტებისგან დასაფარავად?
09:28
Well it turns out
224
553000
2000
აღმოჩნდა რომ
09:30
that Carl Norden, as a proper Swiss,
225
555000
2000
კარლ ნორდენი, როგორც ჩამოყალიბებული შვეიცარიელი,
09:32
was very enamored of German engineers.
226
557000
3000
აღფრთოვანებული იყო გერმანელი ინჟინრებით.
09:35
So in the 1930s, he hired a whole bunch of them,
227
560000
2000
ასე რომ 1930 წელს, ბევრი მათგანი დაიქირავა,
09:37
including a man named Hermann Long
228
562000
2000
მათ შორის ადამიანი სახელად ჰერმან ლონგი
09:39
who, in 1938,
229
564000
2000
რომელმაც 1938 წელს
09:41
gave a complete set of the plans for the Norden bombsight to the Nazis.
230
566000
3000
მოწყობილობის სრული ნახაზები გადასცა ნაცისტებს.
09:44
So they had their own Norden bombsight throughout the entire war --
231
569000
3000
გამოდის რომ მათაც ჰქონდათ ნორდენის სამიზნე მთელი ომის ნაძილზე.
09:47
which also, by the way, didn't work very well.
232
572000
3000
რომელიც ასევე არ მუშაობდა მაინცდამაინც კარგად.
09:50
(Laughter)
233
575000
2000
(სიცილი)
09:52
So why do we talk about the Norden bombsight?
234
577000
3000
ასე რომ, რატომ ვლაპარაკობთ ნორდენის გამოგონებაზე?
09:55
Well because we live in an age
235
580000
2000
იმიტომ რომ ჩვენს დროში
09:57
where there are lots and lots
236
582000
2000
უხვად გვაქვს
09:59
of Norden bombsights.
237
584000
2000
ნორდენის ბომმბის სამიზნის ანალოგები.
10:01
We live in a time where there are all kinds
238
586000
2000
ვცხოვრობთ დროში სადაც უამრავი
10:03
of really, really smart people
239
588000
2000
მართლაც ძალიან ჭკვიანი ადამიანი
10:05
running around, saying that they've invented gadgets
240
590000
2000
მოძრაობს გარშემო, და ამბობს რომ გამოიგონეს რაღაც მოწყობილობა
10:07
that will forever change our world.
241
592000
2000
რომელიც სამუდამოდ შეცვლის მსოფლიოს.
10:09
They've invented websites that will allow people to be free.
242
594000
3000
გამოიგონეს ვებ-გვერდები, რომელიც ხალხს თავისუფლების საშუალებას აძლევს.
10:12
They've invented some kind of this thing, or this thing, or this thing
243
597000
4000
გამოიგონეს ასეთი ნივთი, ისეთი ნივთი, კიდევ ასეთი ნივთი
10:16
that will make our world forever better.
244
601000
3000
რომელიც მსოფლიოს გააუმჯობესებს.
10:19
If you go into the military,
245
604000
2000
თუ წახვალთ სამხედროებთან
10:21
you'll find lots of Carl Nordens as well.
246
606000
2000
იპოვნით უამრავ კარლ ნორდენს.
10:23
If you go to the Pentagon, they will say,
247
608000
2000
თუ მიხვალთ პენტაგონში, გეტყვიან
10:25
"You know what, now we really can
248
610000
2000
"იცით რა, ეხლა ნამდვილად შეგვიძლია
10:27
put a bomb inside a pickle barrel
249
612000
2000
ბომბის სამიზნეში 100% სიზუსტით მორტყმა
10:29
at 20,000 ft."
250
614000
2000
6 კილომეტრის სიმაღლიდან"
10:31
And you know what, it's true; they actually can do that now.
251
616000
3000
და იცით რა? ეს მართლაც ასეა; ახლა უკვე შეუძლიათ ეს.
10:34
But we need to be very clear
252
619000
2000
მაგრამ ჩვენ ცხადად უნდა გვესმოდეს
10:36
about how little that means.
253
621000
3000
რამდენად მცირეს ნიშნავს ეს.
10:39
In the Iraq War, at the beginning of the first Iraq War,
254
624000
3000
ერაქის ომში, პირველი ერაყის ომის დასაწყისში
10:42
the U.S. military, the air force,
255
627000
2000
ამერიკის ჯარმა, საჰაერო ძალებმა,
10:44
sent two squadrons of F-15E Fighter Eagles
256
629000
3000
გააგზავნეს F-15E Fighter Eagles-ის ორი შენაერთი
10:47
to the Iraqi desert
257
632000
2000
ერაყის უდაბნოში
10:49
equipped with these five million dollar cameras
258
634000
2000
რომლებიც 5 მილიონი დოლარის ღირბეულების კამერებით იყო აღჭურვილი
10:51
that allowed them to see the entire desert floor.
259
636000
3000
რომლის მეშვეობითაც მთელი უდაბნოს ზედაპირს აკონტროლებდნენ.
10:54
And their mission was to find and to destroy --
260
639000
3000
და მათი მისია იყო რაკეტების გამშვებების
10:57
remember the Scud missile launchers,
261
642000
2000
აღმოჩენა და განადგურება,
10:59
those surface-to-air missiles
262
644000
2000
იმ დედამიწა-ჰაერი რაკეტების
11:01
that the Iraqis were launching at the Israelis?
263
646000
2000
რომლებსაც ერაყელები ისრაელის წინააღმდეგ იყენებდნენ.
11:03
The mission of the two squadrons
264
648000
2000
ამ ორი დანაყოფის მისია
11:05
was to get rid of all the Scud missile launchers.
265
650000
3000
იყო ყველა გამშვების განადგურება
11:08
And so they flew missions day and night,
266
653000
2000
და გაფრინდნე მისიაზე დღე და ღამე,
11:10
and they dropped thousands of bombs,
267
655000
2000
და ჩამოყარეს ათასობით ბომბი
11:12
and they fired thousands of missiles
268
657000
3000
და ისროლეს ათასობით რაკეტა
11:15
in an attempt to get rid of this particular scourge.
269
660000
3000
ამ კონკრეტული დანადგარების გასაუვნებელყოფად.
11:18
And after the war was over, there was an audit done --
270
663000
2000
და როდესაც ომი დამთავრდა და აუდიტი ჩატარდა
11:20
as the army always does, the air force always does --
271
665000
2000
რომელსაც არმია ყოველთვის აკეთებს, საჰაერო ძალები აკეთებენ ყოველთვის
11:22
and they asked the question:
272
667000
2000
დასვეს კითხვა:
11:24
how many Scuds did we actually destroy?
273
669000
2000
რამდენი გამშვები გავანადგურეთ რეალურად?
11:26
You know what the answer was?
274
671000
2000
და იცით პასუხი?
11:28
Zero, not a single one.
275
673000
2000
ნული, არც ერთი ცალი.
11:30
Now why is that?
276
675000
2000
და რატომ?
11:32
Is it because their weapons weren't accurate?
277
677000
2000
იმიტომ რომ იარაღი იყო არაზუსტი?
11:34
Oh no, they were brilliantly accurate.
278
679000
3000
არა, ისინი მშვენივრად ასრულებდნენ საქმეს.
11:37
They could have destroyed this little thing right here
279
682000
2000
კილომეტრობით რადიუსში შეეძლოთ იმ
11:39
from 25,000 ft.
280
684000
2000
ნივთის განადგურება.
11:41
The issue was they didn't know where the Scud launchers were.
281
686000
4000
საქმე ისაა, რომ არ იცოდნენ სად იყო ეს გამშვებები.
11:45
The problem with bombs and pickle barrels
282
690000
3000
ამ ყველაფრის პრობლემა
11:48
is not getting the bomb inside the pickle barrel,
283
693000
2000
ბომბის მიზანში მორტყმა არაა
11:50
it's knowing how to find the pickle barrel.
284
695000
3000
პრობლემაა იცოდე სადაა მიზანი.
11:53
That's always been the harder problem
285
698000
2000
ეს ყოველთვის უფრო რთული პრობლემა იყო
11:55
when it comes to fighting wars.
286
700000
2000
როდესაც საქმე ომს ეხება.
11:57
Or take the battle in Afghanistan.
287
702000
3000
ან ავღანეთის ბრძოლა ავიღოთ.
12:00
What is the signature weapon
288
705000
2000
რომელიც დამახასიათებელი იარაღი
12:02
of the CIA's war in Northwest Pakistan?
289
707000
2000
ჩრდილო პაკისტანის ომში?
12:04
It's the drone. What is the drone?
290
709000
3000
ეს არიდ დრონი. რა არის დრონი?
12:07
Well it is the grandson of the Norden Mark 15 bombsight.
291
712000
4000
ეს არის ნორდენ მარკ 15-ის შვილიშვილი.
12:11
It is this weapon of devastating accuracy and precision.
292
716000
4000
წარმოუდგენელი სიზუსტის იარაღი.
12:15
And over the course of the last six years
293
720000
2000
და ბოლო ექვსი წლის მანძილზე
12:17
in Northwest Pakistan,
294
722000
3000
ჩრდილოეთ პაკისტანში,
12:20
the CIA has flown hundreds of drone missiles,
295
725000
3000
ასობით რაკეტა გაუშვეს
12:23
and it's used those drones
296
728000
2000
და გამოიყენეს დრონები
12:25
to kill 2,000 suspected
297
730000
2000
2000 ეჭვმიტანლი გასანადგურებლად
12:27
Pakistani and Taliban militants.
298
732000
4000
პაკისტანელ და თალიბან სამხედროებს შორის.
12:31
Now what is the accuracy of those drones?
299
736000
3000
რა იყო ამ დრონების სიზუსტის მაჩვენებელი?
12:34
Well it's extraordinary.
300
739000
2000
მართლაც გასაოცარი.
12:36
We think we're now at 95 percent accuracy
301
741000
3000
დაახლოებით 95%
12:39
when it comes to drone strikes.
302
744000
2000
ზუსტად იყო მიზანში მოხვედრილი.
12:41
95 percent of the people we kill need to be killed, right?
303
746000
3000
ანუ 95% მოვკალით იმ ადამიანებიდან, ვინც უნდა მოგვეკლა, ასეა?
12:44
That is one of the most extraordinary records
304
749000
2000
ეს ერთ-ერთი გამორჩეული მაჩვენებელია
12:46
in the history of modern warfare.
305
751000
2000
თანამედროვე ომების ისტორიაში.
12:48
But do you know what the crucial thing is?
306
753000
2000
მაგრამ იცით რა არის მნიშვნელოვანი?
12:50
In that exact same period
307
755000
2000
ზუსტად იმ პერიოდში
12:52
that we've been using these drones
308
757000
2000
როდესაც ამ დრონებს ვიყენებდით
12:54
with devastating accuracy,
309
759000
2000
გამანადგურებელი სიზუსტით,
12:56
the number of attacks, of suicide attacks and terrorist attacks,
310
761000
3000
შეტევების რაოდენობა, კამიკაძეების და ტერორისტების შეტევების რაოდენობა
12:59
against American forces in Afghanistan
311
764000
2000
ამერიკელი და ავღანი ძალების წინააღმდეგ
13:01
has increased tenfold.
312
766000
3000
ათჯერ გაიზარდა.
13:04
As we have gotten more and more efficient
313
769000
2000
როდესაც ჩვენ სულ უფრო ეფექტურები ვხდებოდით
13:06
in killing them,
314
771000
2000
მათ დახოვცაში
13:08
they have become angrier and angrier
315
773000
3000
ისინი სულ უფრო ბრაზდებოდნენ
13:11
and more and more motivated to kill us.
316
776000
3000
და უფრო მოტივირებულები ხდებოდნენ ჩვენს დასახოცად.
13:14
I have not described to you a success story.
317
779000
3000
მე არ მომიყოლია წარმატების ისტორია.
13:17
I've described to you
318
782000
2000
მე აგიღწერეთ
13:19
the opposite of a success story.
319
784000
2000
სრულიად საწინააღმდეგო.
13:21
And this is the problem
320
786000
2000
და ეს არის პრობლემა რომელიც
13:23
with our infatuation with the things we make.
321
788000
2000
ჩვენს დამოკიდებულებაშია, იმ ნივთებისადმი რომლებსაც ჩვენ ვაკეთებთ.
13:25
We think the things we make can solve our problems,
322
790000
3000
ჩვენ ვფიქრობთ, რომ შეგვიძლია გადავჭრათ პრობლემები ნივთების გამოგონებით
13:28
but our problems are much more complex than that.
323
793000
3000
მაგრამ ჩვენი პრობლემები გაცილებით რთულია.
13:31
The issue isn't the accuracy of the bombs you have,
324
796000
3000
პრობლემა ბომბების სიზუსტეში არაა
13:34
it's how you use the bombs you have,
325
799000
2000
არამედ იმაში, როგორ იყენებ ამ ყველაფერს
13:36
and more importantly,
326
801000
2000
და რაც უფრო მნიშვნელოვანია,
13:38
whether you ought to use bombs at all.
327
803000
3000
უნდა გამოიყენო ბომბი საერთოდ, თუ არა.
13:42
There's a postscript
328
807000
2000
არსებობს პოსტ სკრიპტუმი
13:44
to the Norden story
329
809000
2000
ნორდენის ამბავის
13:46
of Carl Norden and his fabulous bombsight.
330
811000
3000
კარლ ნორდენის და მისი შესანიშნავი სამიზნის ისტორიისა.
13:49
And that is, on August 6th, 1945,
331
814000
3000
და ასე ჟღერს. 1945 წლის 6 აგვისტოს
13:52
a B-29 bomber called the Enola Gay
332
817000
3000
B-29 ბომბდამშენი სახელად ენოლა გეი
13:55
flew over Japan
333
820000
2000
მიფრინავდა იაპონიის თავზე
13:57
and, using a Norden bombsight,
334
822000
2000
და ნორდენის სამიზნის გამოყენებით
13:59
dropped a very large thermonuclear device
335
824000
3000
ჩამოაგდო უზარმაზარი თერმოატომური მოწყობილობა
14:02
on the city of Hiroshima.
336
827000
3000
ქალაქის თავზე, სახელად ჰიროშიმა.
14:05
And as was typical with the Norden bombsight,
337
830000
3000
და როგორც ამ სამიზნეს სჩვეოდა
14:08
the bomb actually missed its target by 800 ft.
338
833000
3000
ბომბი აცდა სამიზნეს 250 მეტრით.
14:11
But of course, it didn't matter.
339
836000
3000
მაგრამ რა თქმა უნდა ამას მნიშვნელობა არ ჰქონდა.
14:14
And that's the greatest irony of all
340
839000
2000
და ეს არის ყველაზე დიდი ირონია
14:16
when it comes to the Norden bombsight.
341
841000
3000
რაც ნორდენის გამოგონებას უკავშირდება.
14:19
the air force's 1.5 billion dollar bombsight
342
844000
4000
საჰაერო ძალების დახარჯული 1.5 მილიარდი
14:23
was used to drop its three billion dollar bomb,
343
848000
4000
გამოიყენეს 3 მილიარდიანი ბომბის ჩამოსაგდებად,
14:27
which didn't need a bombsight at all.
344
852000
3000
რომელსაც საერთოდ არ სჭირდებოდა სამიზნე.
14:30
Meanwhile, back in New York,
345
855000
2000
ამ დროს, ნიუ იორკში
14:32
no one told Carl Norden
346
857000
2000
არავინ უთხრა კარლ ნორდენს
14:34
that his bombsight was used over Hiroshima.
347
859000
3000
რომ მისი სამიზნე ჰიროშიმაში გამოიყენეს.
14:37
He was a committed Christian.
348
862000
2000
ის მტკიცე ქრისტიანი იყო.
14:39
He thought he had designed something
349
864000
2000
მისი აზრით იგონებდა რაღაცას
14:41
that would reduce the toll of suffering in war.
350
866000
3000
რასაც უნდა შეემცირებინა ომში ტანჯვის რაოდენობა.
14:44
It would have broken his heart.
351
869000
3000
რეალობა კი ნამდვილად გულს გაუტეხავდა.
14:47
(Applause)
352
872000
7000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Malcolm Gladwell - WriterDetective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence.
Why you should listen
Malcolm Gladwell searches for the counterintuitive in what we all take to be the mundane: cookies, sneakers, pasta sauce. A New Yorker staff writer since 1996, he visits obscure laboratories and infomercial set kitchens as often as the hangouts of freelance cool-hunters -- a sort of pop-R&D gumshoe -- and for that has become a star lecturer and bestselling author.
Sparkling with curiosity, undaunted by difficult research (yet an eloquent, accessible writer), his work uncovers truths hidden in strange data. His always-delightful blog tackles topics from serial killers to steroids in sports, while provocative recent work in the New Yorker sheds new light on the Flynn effect -- the decades-spanning rise in I.Q. scores.
Gladwell has written four books. The Tipping Point, which began as a New Yorker piece, applies the principles of epidemiology to crime (and sneaker sales), while Blink examines the unconscious processes that allow the mind to "thin slice" reality -- and make decisions in the blink of an eye. His third book, Outliers, questions the inevitabilities of success and identifies the relation of success to nature versus nurture. The newest work, What the Dog Saw and Other Adventures, is an anthology of his New Yorker contributions.
He says: "There is more going on beneath the surface than we think, and more going on in little, finite moments of time than we would guess."
Malcolm Gladwell | Speaker | TED.com