TED2002
Moshe Safdie: Building uniqueness
Moshe Safdie o odkrywaniu wyjątkowości budynku
Filmed:
Readability: 3.9
615,508 views
Architekt Moshe Safdie opowiada o swojej długiej karierze. Skupia się na opisie czterech projektów oraz tłumaczy, jak pracował nad nimi, aby stworzyć coś naprawdę wyjątkowego.
Moshe Safdie - Architect
Moshe Safdie's buildings -- from grand libraries to intimate apartment complexes -- explore the qualities of light and the nature of private and public space. Full bio
Moshe Safdie's buildings -- from grand libraries to intimate apartment complexes -- explore the qualities of light and the nature of private and public space. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So, what I'd like to talk about is something
0
1000
4000
Chciałbym powiedzieć o czymś,
00:17
that was very dear to Kahn's heart, which is:
1
5000
2000
co było bardzo ważne dla Karen,
00:19
how do we discover what is really particular about a project?
2
7000
3000
czyli o tym, jak odkrywamy, co czyni projekt szczególnym,
00:22
How do you discover the uniqueness of a project as unique as a person?
3
10000
6000
jak odkrywa się pewną jego wyjątkowość, tak nietypową, jak może być człowiek,
00:28
Because it seems to me that finding this uniqueness
4
16000
3000
ponieważ wydaje mi się, że odnalezienie tej wyjątkowości
00:31
has to do with dealing with the whole force of globalization;
5
19000
10000
ma coś wspólnego z radzeniem sobie z całą siłą globalizacji:
00:41
that the particular is central to finding the uniqueness of place
6
29000
6000
że w poszukiwaniu wyjątkowości miejsca i wyjątkowości planu budynku
00:47
and the uniqueness of a program in a building.
7
35000
3000
najważniejsze są szczegóły.
00:50
And so I'll take you to Wichita, Kansas,
8
38000
4000
Zabiorę więc was do miasta Wichita w stanie Kansas,
00:54
where I was asked some years ago to do a science museum
9
42000
3000
gdzie parę lat temu zostałem poproszony o zaprojektowanie muzeum nauki
00:57
on a site, right downtown by the river.
10
45000
5000
nad rzeką, w centrum miasta.
01:02
And I thought the secret of the site was to make the building of the river, part of the river.
11
50000
6000
Stwierdziłem, że kluczem do tego miejsca było to, aby budynek stanowił część rzeki.
01:08
Unfortunately, though, the site was separated from the river by McLean Boulevard
12
56000
5000
Niestety jednak miejsce to oddzielone było od rzeki przez bulwar McLeana.
01:13
so I suggested, "Let's reroute McLean,"
13
61000
3000
Więc zasugerowałem, abyśmy go przebudowali,
01:16
and that gave birth instantly to Friends of McLean Boulevard.
14
64000
4000
co spowodowało powstanie Stowarzyszenia Przyjaciół Bulwaru McLeana.
01:20
(Laughter)
15
68000
5000
(Śmiech)
01:25
And it took six months to reroute it.
16
73000
3000
Sześć miesięcy zajęła jego przebudowa.
01:28
The first image I showed the building committee was
17
76000
6000
Pierwsze zdjęcie, jakie pokazałem komisji budowlanej
01:34
this astronomic observatory of Jantar Mantar in Jaipur
18
82000
5000
przedstawiało muzeum astronomiczne w Jantar Mantar w Jaipurze,
01:39
because I talked about what makes a building a building of science.
19
87000
6000
ponieważ mówiłem o tym, co czyni budynek centrum nauki.
01:45
And it seemed to me that this structure -- complex, rich and yet
20
93000
6000
I wydawało mi się, że ta konstrukcja, złożona i bogata,
01:51
totally rational: it's an instrument -- had something to do with science,
21
99000
3000
a jednak zupełnie racjonalna, jest narzędziem – miała coś wspólnego z nauką,
01:54
and somehow a building for science should be different and unique and speak of that.
22
102000
5000
a w pewien sposób budynki dla nauki powinny być inne i wyjątkowe, i to przedstawiać.
01:59
And so my first sketch after I left was to say,
23
107000
2000
Gdy wyszedłem, pomyślałem, że powiem im:
02:01
"Let's cut the channel and make an island and make an island building."
24
109000
6000
wykopmy kanał i zróbmy wyspę, a na niej zbudujmy ten budynek.
02:07
And I got all excited and came back, and
25
115000
3000
I cały podekscytowany wróciłem do nich,
02:10
they sort of looked at me in dismay and said, "An island?
26
118000
3000
a oni popatrzyli na mnie skonsternowani i spytali: wyspę?
02:13
This used to be an island -- Ackerman Island --
27
121000
2000
To była kiedyś wyspa, wyspa Ackermana.
02:15
and we filled in the channel during the Depression to create jobs."
28
123000
3000
Zasypaliśmy kanał w czasie kryzysu, aby stworzyć nowe miejsca pracy.
02:18
(Laughter)
29
126000
3000
(Śmiech)
02:21
And so the process began and they said,
30
129000
3000
Rozpoczął się cały proces, a oni powiedzieli mi,
02:24
"You can't put it all on an island;
31
132000
2000
że nie mogę zbudować wszystkiego na wyspie,
02:26
some of it has to be on the mainland because
32
134000
2000
część musi znajdować się na lądzie,
02:28
we don't want to turn our back to the community."
33
136000
3000
bo nie chcemy odwracać się plecami do społeczności.
02:31
And there emerged a design: the galleries sort of forming an island
34
139000
4000
I powstał projekt, rodzaj galerii tworzącej wyspę,
02:35
and you could walk through them or on the roof.
35
143000
3000
i można było przechodzić przez nią po dachu,
02:38
And there were all kinds of exciting features:
36
146000
3000
i było tam mnóstwo ciekawych rzeczy.
02:41
you could come in through the landside buildings,
37
149000
3000
Można było wejść przez budynki położone na lądzie
02:44
walk through the galleries into playgrounds in the landscape.
38
152000
3000
i przejść przez galerię do terenu zabaw. Tu właśnie to widać.
02:47
If you were cheap you could walk on top of a bridge to the roof,
39
155000
3000
a ci skąpsi mogli przejść przez most,
02:50
peek in the exhibits and then get totally seduced,
40
158000
4000
i podglądnąć z niego wystawy, a potem, gdy już ich wciągnęły,
02:54
come back and pay the five dollars admission.
41
162000
2000
mogli wrócić i kupić za pięć dolarów bilet wstępu.
02:56
(Laughter)
42
164000
2000
(Śmiech)
02:58
And the client was happy -- well, sort of happy
43
166000
2000
I klient był zadowolony, no powiedzmy, że zadowolony,
03:00
because we were four million dollars over the budget, but essentially happy.
44
168000
4000
bo przekroczyliśmy budżet o cztery miliony dolarów, ale generalnie był zadowolony.
03:04
But I was still troubled, and I was troubled because I felt this was capricious.
45
172000
6000
Ale ja nadal miałem z tym problem, gdyż uważałem to za kaprys.
03:10
It was complex, but there was something capricious about its complexity.
46
178000
5000
Był to złożony projekt, ale w tej złożoności było coś kapryśnego.
03:15
It was, what I would say, compositional complexity,
47
183000
3000
Była to złożoność kompozycyjna
03:18
and I felt that if I had to fulfill what I talked about --
48
186000
5000
i czułem, że jeśli mam zrealizować to, o czym mówiłem,
03:23
a building for science -- there had to be some kind of a generating idea,
49
191000
3000
centrum nauki, muszę mieć jakiś początkowy pomysł,
03:26
some kind of a generating geometry.
50
194000
3000
jakąś początkową strukturę.
03:29
And this gave birth to the idea of having toroidal generating geometry,
51
197000
5000
I tak powstał pomysł struktury pierścieniowej,
03:34
one with its center deep in the earth for the landside building
52
202000
4000
ze środkiem głęboko w ziemi w przypadku budynku na właściwym lądzie,
03:38
and a toroid with its center in the sky for the island building.
53
206000
6000
i pierścienia ze środkiem w kierunku nieba w przypadku budynku na wyspie.
03:44
A toroid, for those who don't know,
54
212000
2000
Pierścień
03:46
is the surface of a doughnut or, for some of us, a bagel.
55
214000
4000
to powierzchnia obwarzanka.
03:50
And out of this idea started spinning off many,
56
218000
4000
Z tego pomysłu zaczęło powstawać
03:54
many kinds of variations of different plans and possibilities,
57
222000
5000
wiele różnych planów i możliwości,
03:59
and then the plan itself evolved in relationship to the exhibits,
58
227000
4000
a potem cały plan został przystosowany do eksponatów,
04:03
and you see the intersection of the plan with the toroidal geometry.
59
231000
6000
jak widać po nałożeniu planu na strukturę pierścieniową.
04:09
And finally the building -- this is the model.
60
237000
3000
To jest model budynku.
04:12
And when there were complaints about budget, I said,
61
240000
2000
A kiedy krytykowano wydatki, odpowiadałem, że warto jest budować wyspę,
04:14
"Well, it's worth doing the island because you get twice for your money: reflections."
62
242000
5000
bo osiągniemy dodatkowy efekt za wydane pieniądze... odbicie w wodzie.
04:20
And here's the building as it opened,
63
248000
3000
To już budynek po otwarciu,
04:23
with a channel overlooking downtown, and as seen from downtown.
64
251000
5000
z kanałem ponad centrum miasta, widziany od strony centrum,
04:28
And the bike route's going right through the building,
65
256000
3000
i ścieżka rowerowa przechodząca przez budynek,
04:31
so those traveling the river would see the exhibits and be drawn to the building.
66
259000
6000
tak, żeby podróżujący po rzece widzieli eksponaty i zainteresowali się budynkiem.
04:40
The toroidal geometry made for a very efficient building:
67
268000
3000
Dzięki strukturze pierścieniowej jest to bardzo wydajna konstrukcja.
04:43
every beam in this building is the same radius, all laminated wood.
68
271000
5000
Każda belka ma ten sam promień, wszystko to laminat drewniany.
04:48
Every wall, every concrete wall is resisting the stresses and supporting the building.
69
276000
6000
Każda betonowa ściana opiera się naciskom i podpiera konstrukcję.
04:54
Every piece of the building works.
70
282000
3000
Każdy element budynku świetnie się spisuje.
04:57
These are the galleries with the light coming in through the skylights,
71
285000
4000
To są galerie ze światłem wpadającym przez świetliki,
05:02
and at night, and on opening day.
72
290000
4000
nocą i w dniu otwarcia.
05:08
Going back to 1976.
73
296000
3000
Wracając do roku 1976...
05:11
(Applause)
74
299000
5000
(Oklaski)
05:16
In 1976, I was asked to design a children's memorial museum
75
304000
5000
W 1976 roku poproszono mnie o zaprojektowanie muzeum poświęconego pamięci dzieci
05:21
in a Holocaust museum in Yad Vashem in Jerusalem,
76
309000
4000
w Muzeum Holocaustu w Yad Vashem w Jerozolimie,
05:25
which you see here the campus.
77
313000
3000
które tutaj widać -- oto cały teren.
05:28
I was asked to do a building,
78
316000
2000
Poproszono mnie o zaprojektowanie budynku,
05:30
and I was given all the artifacts of clothing and drawings.
79
318000
6000
i przekazano mi wszystkie przedmioty: ubrania i rysunki.
05:36
And I felt very troubled.
80
324000
2000
Nie mogłem sobie z tym poradzić.
05:38
I worked on it for months and I couldn't deal with it
81
326000
2000
Pracowałem nad tym całe miesiące i nic,
05:40
because I felt people were coming out of the historic museum,
82
328000
3000
ponieważ czułem, że ludzie wychodzący z muzeum historycznego
05:43
they are totally saturated with information
83
331000
3000
są przesyceni informacjami
05:46
and to see yet another museum with information,
84
334000
3000
i gdyby mieli zwiedzać jeszcze jedno,
05:49
it would make them just unable to digest.
85
337000
4000
nie byliby w stanie wszystkiego strawić.
05:53
And so I made a counter-proposal:
86
341000
2000
Więc zaproponowałem coś zupełnie innego.
05:55
I said, "No building." There was a cave on the site; we tunnel into the hill,
87
343000
7000
Powiedziałem, że nie będzie budynku. Na miejscu była jaskinia. Przekopujemy się do wzgórza,
06:02
descend through the rock into an underground chamber.
88
350000
6000
schodzimy wgłąb skał do podziemnej komnaty.
06:08
There's an anteroom with photographs of children who perished
89
356000
4000
Znajduje się tam hol z fotografiami dzieci, które zginęły,
06:12
and then you come into a large space.
90
360000
3000
następnie wchodzimy na dużą salę.
06:16
There is a single candle flickering in the center;
91
364000
4000
Środek przestrzeni rozświetla migocząca świeca.
06:20
by an arrangement of reflective glasses, it reflects into infinity in all directions.
92
368000
7000
Poprzez rozmieszczenie szkieł odblaskowych jej światło odbija się w nieskończoność we wszystkich kierunkach.
06:27
You walk through the space, a voice reads the names,
93
375000
5000
Przechodząc przez komnatę, słuchasz głosu czytającego imiona,
06:32
ages and place of birth of the children.
94
380000
2000
wiek i miejsce urodzenia dzieci.
06:34
This voice does not repeat for six months.
95
382000
3000
Ten głos nie powtarza się przez sześć miesięcy.
06:37
And then you descend to light and to the north and to life.
96
385000
5000
Następnie przechodzimy do światła, na północ i do życia.
06:42
Well, they said, "People won't understand,
97
390000
2000
Powiedzieli, że ludzie nie zrozumieliby...
06:44
they'll think it's a discotheque. You can't do that."
98
392000
2000
uznaliby to za dyskotekę. Nie możesz tego zrobić.
06:46
And they shelved the project. And it sat there for 10 years,
99
394000
4000
Odłożyli projekt na półkę i tak leżał tam przez 10 lat.
06:50
and then one day Abe Spiegel from Los Angeles,
100
398000
4000
Aż pewnego dnia Ed Spiegel z Los Angeles,
06:54
who had lost his three-year-old son at Auschwitz,
101
402000
3000
który w Auschwitz stracił swojego trzyletniego synka,
06:57
came, saw the model, wrote the check and it got built 10 years later.
102
405000
4000
przyjechał i zobaczył ten model, wypisał czek i 10 lat później budowa została zakończona.
07:03
So, many years after that in 1998,
103
411000
4000
Minęło wiele lat, w roku 1998,
07:07
I was on one of my monthly trips to Jerusalem
104
415000
4000
podczas mojej miesięcznej podróży do Jerozolimy,
07:11
and I got a call from the foreign ministry saying,
105
419000
3000
zatelefonowało do mnie ministerstwo spraw zagranicznych z informacją,
07:14
"We've got the Chief Minister of the Punjab here.
106
422000
6000
że mają tutaj szefa rządu stanowego Pendżabu.
07:20
He is on a state visit. We took him on a visit to Yad Vashem,
107
428000
6000
Złożył nam właśnie wizytę państwową i zabraliśmy go do Yad Vashem.
07:26
we took him to the children's memorial; he was extremely moved.
108
434000
3000
Pokazaliśmy mu pomnik poświęcony dzieciom, był niezmiernie poruszony.
07:29
He's demanding to meet the architect. Could you come down and meet him in Tel Aviv?"
109
437000
3000
Zażądał spotkania z architektem. Spytali, czy mógłbym wpaść i spotkać się z nim w Tel Awiwie.
07:32
And I went down and Chief Minister Badal said to me,
110
440000
5000
I przyjechałem, a szef rządu Badal powiedział mi:
07:37
"We Sikhs have suffered a great deal, as you have Jews.
111
445000
5000
my, Sikhowie, już dużo wycierpieliśmy, tak jak wy, Żydzi.
07:42
I was very moved by what I saw today.
112
450000
3000
Byłem bardzo poruszony tym, co dzisiaj zobaczyłem.
07:45
We are going to build our national museum to tell the story of our people;
113
453000
4000
Zamierzamy wybudować muzeum narodowe, aby opowiedzieć historię naszego ludu.
07:49
we're about to embark on that.
114
457000
2000
Właśnie rozpoczynamy realizację tego pomysłu.
07:51
I'd like you to come and design it."
115
459000
2000
Chciałbym, żebyś przyjechał i zaprojektował je.
07:53
And so, you know, it's one of those things that you don't take too seriously.
116
461000
6000
To jest jedna z tych propozycji, których nie bierze się na poważnie.
07:59
But two weeks later, I was in this little town, Anandpur Sahib,
117
467000
5000
Ale dwa tygodnie później byłem w małym miasteczku, Anandpur Sahib,
08:04
outside Chandigarh, the capital of the Punjab,
118
472000
4000
graniczącym z Czandigarh, stolicą Pendżabu,
08:08
and the temple and also next to it the fortress
119
476000
5000
i w świątyni. Byłem również obok twierdzy,
08:13
that the last guru of the Sikhs, Guru Gobind, died in
120
481000
5000
w której zmarł ostatni guru Sikhów, Guru Gobind,
08:18
as he wrote the Khalsa, which is their holy scripture.
121
486000
5000
po spisaniu ich pisma świętego "Khalsa".
08:23
And I got to work and they took me somewhere down there,
122
491000
5000
Wziąłem się do pracy, a oni zabrali mnie gdzieś w te rejony,
08:28
nine kilometers away from the town and the temple,
123
496000
2000
dziewięć kilometrów od miasta i świątyni,
08:30
and said, "That's where we have chosen the location."
124
498000
3000
i powiedzieli, że to jest miejsce, które wybrali na lokalizację muzeum.
08:33
And I said, "This just doesn't make any sense.
125
501000
4000
Powiedziałem, że to nie ma najmniejszego sensu.
08:37
The pilgrims come here by the hundreds of thousands --
126
505000
3000
Setki tysięcy pielgrzymów przybywających tutaj
08:40
they're not going to get in trucks and buses and go down there.
127
508000
3000
nie wsiądzie w ciężarówki i autobusy, aby dostać się w to miejsce.
08:43
Let's get back to the town and walk to the site."
128
511000
3000
Wróćmy do miasta i przeszliśmy się do tego miejsca.
08:46
And I recommended they do it right there, on that hill
129
514000
3000
I poleciłem im budowę właśnie tam, na wzgórzu,
08:49
and this hill, and bridge all the way into the town.
130
517000
4000
a to wzgórze i most wiodą do miasta.
08:53
And, as things are a little easier in India, the site was purchased within a week
131
521000
6000
Plac nabyto w ciągu tygodnia. Pewne sprawy w Indiach załatwia się szybciej.
08:59
and we were working.
132
527000
2000
Zabraliśmy się do pracy.
09:01
(Laughter)
133
529000
1000
(Śmiech)
09:02
And my proposal was to split the museum into two --
134
530000
4000
Zaproponowałem, żeby podzielić muzeum na dwie części:
09:06
the permanent exhibits at one end, the auditorium, library,
135
534000
5000
stałe wystawy z jednej strony, audytorium, biblioteka,
09:11
and changing exhibitions on the other --
136
539000
2000
i wystawy czasowe z drugiej.
09:13
to flood the valley into a series of water gardens
137
541000
4000
Zmienić dolinę w kilka wodnych ogrodów
09:17
and to link it all to the fort and to the downtown.
138
545000
4000
i połączyć całość z fortem i centrum miasta.
09:21
And the structures rise from the sand cliffs --
139
549000
4000
Bryła wydobywa się z piaskowych klifów.
09:25
they're built in concrete and sandstones; the roofs are stainless steel --
140
553000
5000
Budynki z betonu i piaskowca; dachy ze stali nierdzewnej.
09:30
they are facing south and reflecting light towards the temple itself,
141
558000
5000
Są skierowane na wschód i obijają światło w kierunku świątyni,
09:35
pedestrians crisscross from one side to the other.
142
563000
3000
piesi mogą przechodzić z jednej strony na drugą.
09:38
And as you come from the north, it is all masonry growing out of the sand cliffs
143
566000
6000
Patrząc z północy - kamienie wyrastające z piaskowych zboczy,
09:44
as you come from the Himalayas and evoking the tradition of the fortress.
144
572000
6000
u stóp Himalajów, przywołują tradycję fortecy.
09:50
And then I went away for four months
145
578000
2000
Wyjechałem na cztery miesiące,
09:52
and there was going to be groundbreaking.
146
580000
2000
a tam miały trwać prace ziemne.
09:54
And I came back and, lo and behold, the little model I'd left behind
147
582000
3000
Wróciłem - i oto ujrzałem, że model, który zostawiłem,
09:57
had been built ten times bigger for public display on site
148
585000
4000
powiększony 10 razy wystawiono na miejscu dla zwiedzających
10:01
and ... the bridge was built!
149
589000
3000
i zbudowano most.
10:04
(Laughter)
150
592000
7000
(Śmiech)
10:11
Within the working drawings!
151
599000
2000
Na podstawie wstępnego rysunku!
10:14
And half a million people gathered for the celebrations;
152
602000
4000
Pół miliona ludzi zebrało się, by to uczcić,
10:20
you can see them on the site itself as the foundations are beginning.
153
608000
4000
widać ich na placu budowy razem z pierwszymi fundamentami.
10:24
I was renamed Safdie Singh. And there it is under construction;
154
612000
5000
Otrzymałem przydomek Safdie Singh, a oto budowa...
10:29
there are 1,800 workers at work and it will be finished in two years.
155
617000
5000
i 800 robotników, którzy według planu skończą budowę w dwa lata.
10:34
Back to Yad Vashem three years ago. After all this episode began,
156
622000
5000
Wracamy do Yad Vashem, 3 lata temu. Gdy zaczęła się ta historia,
10:39
Yad Vashem decided to rebuild completely the historic museum
157
627000
4000
Yad Vashem zdecydowało kompletnie przebudować muzeum,
10:43
because now Washington was built -- the Holocaust Museum in Washington --
158
631000
3000
ponieważ gotowe było już Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie,
10:46
and that museum is so much more comprehensive in terms of information.
159
634000
5000
dużo bardziej szczegółowe, jeśli chodzi o informacje.
10:51
And Yad Vashem needs to deal with three million visitors a year at this point.
160
639000
4000
A Yad Vashem musiało sobie radzić z 3 milionami odwiedzających.
10:55
They said, "Let's rebuild the museum."
161
643000
2000
Postanowili przebudować muzeum.
10:57
But of course, the Sikhs might give you a job on a platter -- the Jews make it hard:
162
645000
4000
Ale o ile Sikhowi podają robotę na tacy, Żydzi wszystko utrudniają.
11:01
international competition, phase one, phase two, phase three.
163
649000
5000
Międzynarodowy konkurs. Faza pierwsza, druga, trzecia.
11:06
(Laughter)
164
654000
2000
(Śmiech)
11:08
And again, I felt kind of uncomfortable with the notion
165
656000
4000
Nie odpowiadał mi pomysł,
11:12
that a building the size of the Washington building --
166
660000
5000
żeby budynek o rozmiarach tego w Waszyngtonie,
11:17
50,000 square feet -- will sit on that fragile hill
167
665000
4000
mający prawie 50 tysięcy metrów kwadratowych, wzniesiony na małym wzgórzu,
11:21
and that we will go into galleries -- rooms with doors
168
669000
4000
z galerią, pomieszczeniami z drzwiami
11:25
and sort of familiar rooms -- to tell the story of the Holocaust.
169
673000
4000
i zwykłymi pokojami, miałby opowiedzieć historie Holokaustu.
11:29
And I proposed that we cut through the mountain. That was my first sketch.
170
677000
5000
Zaproponowałem, żeby przeciąć się przez wzgórze - to pierwszy szkic,
11:34
Just cut the whole museum through the mountain --
171
682000
2000
niech muzeum przecina całe wzgórze,
11:36
enter from one side of the mountain,
172
684000
2000
wchodzi się z jednej strony wzgórza,
11:38
come out on the other side of the mountain --
173
686000
2000
wychodzi z drugiej.
11:40
and then bring light through the mountain into the chambers.
174
688000
4000
Światło wpada do sal przez szczyt wzgórza.
11:44
And here you see the model:
175
692000
3000
Tutaj widzą państwo model budynku
11:47
a reception building and some underground parking.
176
695000
3000
wraz z salą przyjęć i podziemnym parkingiem.
11:50
You cross a bridge, you enter this triangular room, 60 feet high,
177
698000
6000
Po przejściu przez most wkraczamy do trójkątnego pomieszczenia o wysokości 18 metrów,
11:56
which cuts right into the hill
178
704000
2000
które przecina wzgórze w poprzek
11:58
and extends right through as you go towards the north.
179
706000
5000
i ciągnie się dalej w kierunku północnym.
12:03
And all of it, then, all the galleries are underground,
180
711000
3000
Wszystkie galerie znajdują się pod ziemią,
12:06
and you see the openings for the light.
181
714000
3000
a w suficie zobaczyć można otwory, przez które do wnętrza wpada światło.
12:09
And at night, just one line of light cuts through the mountain,
182
717000
3000
W nocy przez całe wzgórze przechodzi jedna linia światła,
12:12
which is a skylight on top of that triangle.
183
720000
4000
wpadająca przez świetlik znajdujący się na wierzchołku trójkątnej budowli.
12:16
And all the galleries,
184
724000
4000
Wszystkie galerie
12:20
as you move through them and so on, are below grade.
185
728000
3000
są zagłębione w gruncie,
12:23
And there are chambers carved in the rock --
186
731000
5000
a sale wyrzeźbione w skale.
12:28
concrete walls, stone, the natural rock when possible -- with the light shafts.
187
736000
4000
Tam, gdzie to możliwe skała, w pozostałych miejscach betonowe mury mieszają się ze snopami światła.
12:32
This is actually a Spanish quarry, which sort of inspired
188
740000
6000
Inspiracją dla powstania tego rodzaju przestrzeni
12:38
the kind of spaces that these galleries could be.
189
746000
3000
był hiszpański kamieniołom.
12:41
And then, coming towards the north, it opens up:
190
749000
3000
Na północy budowla otwiera się:
12:44
it bursts out of the mountain into, again, a view of light and of the city
191
752000
6000
kończąc się eksplozją dziennego światła, widokiem miasta
12:50
and of the Jerusalem hills.
192
758000
3000
i pasma Gór Judzkich.
12:55
I'd like to conclude with a project I've been working on for two months.
193
763000
5000
Chciałbym zakończyć mój wykład projektem, nad którym pracuję od dwóch miesięcy.
13:00
It's the headquarters for the Institute of Peace in Washington,
194
768000
6000
Jest to kwatera główna Amerykańskiego Instytutu
13:06
the U.S. Institute of Peace.
195
774000
2000
na rzecz Pokoju w Waszyngtonie.
13:08
The site chosen is across from the Lincoln Memorial;
196
776000
5000
Teren przeznaczony pod jej budowę znajduje się
13:13
you see it there directly on the Mall. It's the last building on the Mall,
197
781000
4000
w parku National Mall w pobliżu Pomnika Lincolna,
13:17
on access of the Roosevelt Bridge that comes in from Virginia.
198
785000
4000
u wylotu mostu Roosevelta, przez który przebiega droga dojazdowa do Virginii.
13:22
That too was a competition, and it is something I'm just beginning to work on.
199
790000
6000
Na zaprojektowanie tego budynku również ogłoszono przetarg i właśnie rozpoczynam pracę nad tym projektem.
13:30
But one recognized the kind of uniqueness of the site.
200
798000
4000
Z łatwością można dostrzec wyjątkowość tego miejsca.
13:34
If it were to be anywhere in Washington,
201
802000
2000
Gdyby budynek ten miał być usytuowany gdziekolwiek w Waszyngtonie,
13:36
it would be an office building, a conference center,
202
804000
3000
zapewne byłby to biurowiec, centrum konferencyjne, miejsce, w którym prowadzi się negocjacje dotyczące pokoju,
13:39
a place for negotiating peace and so on -- all of which the building is --
203
807000
4000
budynek ten ma zresztą spełniać wszystkie te funkcje.
13:43
but by virtue of the choice of putting it on the Mall and by the Lincoln Memorial,
204
811000
4000
Jednak z racji umieszczenia go w parku National Mall w pobliżu Pomnika Lincolna
13:47
this becomes the structure that is the symbol of peace on the Mall.
205
815000
5000
staje się on symbolem pokoju.
13:52
And that was a lot of heat to deal with.
206
820000
5000
Zaprojektowanie go było trudnym zadaniem.
13:57
The first sketch recognizes that the building is many spaces --
207
825000
4000
Pierwsze szkice pokazują budowlę z wieloma pomieszczeniami
14:01
spaces where research goes on, conference centers,
208
829000
5000
przeznaczonymi do przeprowadzania badań i konferencji naukowych,
14:06
a public building because it will be a museum devoted to peacemaking --
209
834000
4000
ale również budynek użyteczności publicznej, ponieważ znajdować się w nim będzie muzeum poświęcone przywracaniu pokoju na świecie.
14:10
and these are the drawings that we submitted for the competition,
210
838000
4000
To są rysunki, które przedstawiliśmy komisji przetargowej,
14:14
the plans showing the spaces which radiate outwards from the entry.
211
842000
5000
ukazują one pomieszczenia rozchodzące się promieniście od głównego wejścia.
14:19
You see the structure as, in the sequence of structures on the Mall,
212
847000
4000
Widzicie ten budynek jak gdyby w ciągu budynków na Mall:
14:23
very transparent and inviting and looking in.
213
851000
4000
bardzo przejrzysty, zachęcający. Widać, co znajduje się wewnątrz,
14:27
And then as you enter it again, looking in all directions towards the city.
214
855000
5000
a jak wejdziecie do niego, to możecie popatrzeć ze wszystkich kierunków na miasto.
14:32
And what I felt about that building is that it really was a building
215
860000
4000
Uważałem, że ten budynek
14:36
that had to do with a lightness of being -- to quote Kundera --
216
864000
7000
ma naprawdę coś wspólnego z lekkością bytu, zacytuję Kunderę,
14:43
that it had to do with whiteness,
217
871000
2000
który ma coś wspólnego z bielą,
14:45
it had to do with a certain dynamic quality and it had to do with optimism.
218
873000
6000
z pewną dynamiczną jakością i z optymizmem.
14:51
And this is where it is; it's sort of evolving.
219
879000
5000
I taki właśnie jest ten budynek, ewoluuje.
14:56
Studies for the structure of the roof,
220
884000
3000
Analiza struktury dachu:
14:59
which demands maybe new materials:
221
887000
4000
wymaga on może nowych materiałów,
15:03
how to make it white, how to make it translucent, how to make it glowing,
222
891000
4000
co zrobić, żeby był biały, półprzezroczysty i olśniewający,
15:07
how to make it not capricious.
223
895000
3000
co zrobić, żeby nie był kapryśny.
15:12
And here studying, in three dimensions,
224
900000
3000
Teraz analiza w trzech wymiarach,
15:15
how to give some kind, again, of order, a structure;
225
903000
6000
jak nadać mu porządek, strukturę,
15:21
not something you feel you could just change
226
909000
2000
nie coś, co uważacie, że moglibyście po prostu zmienić,
15:23
because you stop the design of that particular process.
227
911000
3000
ponieważ zatrzymacie projekt właśnie tego procesu.
15:31
And so it goes.
228
919000
2000
I tak to wygląda.
15:37
I'd like to conclude by saying something ...
229
925000
2000
Na koniec chciałbym coś powiedzieć...
15:39
(Applause)
230
927000
8000
(Aplauz)
15:47
I'd like to conclude by relating all of what I've said to the term "beauty."
231
935000
6000
Kończąc, chciałbym połączyć wszystko to, co powiedziałem odnośnie terminu "piękno".
15:53
And I know it is not a fashionable term these days,
232
941000
3000
Wiem, że obecnie nie jest to modny termin,
15:56
and certainly not fashionable in the discourse of architectural schools,
233
944000
4000
a z pewnością nie w dyskursie architektonicznym.
16:00
but it seems to me that all this, in one way or the other, is a search for beauty.
234
948000
6000
Wydaje mi się, że wszystko to w jakiś sposób jest poszukiwaniem piękna.
16:06
Beauty in the most profound sense of fit.
235
954000
3000
Piękno jest najgłębszym poczuciem dopasowania.
16:09
I have a quote that I like by a morphologist, 1917,
236
957000
9000
Mam cytat z 1917 roku, który mi się podoba,
16:18
Theodore Cook, who said, "Beauty connotes humanity.
237
966000
4000
morfologa Theodora Cooka, który powiedział, "Piękno konotuje człowieczeństwo.
16:22
We call a natural object beautiful because we see
238
970000
4000
Nazywamy obiekt naturalny pięknym, ponieważ
16:26
that its form expresses fitness, the perfect fulfillment of function."
239
974000
5000
jego forma wyraża odpowiedniość, perfekcyjne spełnienie funkcji".
16:31
Well, I would have said the perfect fulfillment of purpose.
240
979000
4000
Ja bym powiedział: perfekcyjne spełnienie celu.
16:35
Nevertheless, beauty as the kind of fit; something that tells us
241
983000
5000
Piękno jako dopasowanie, coś, co mówi nam,
16:40
that all the forces that have to do with our natural environment
242
988000
4000
że nasze ludzkie środowisko i wszystkie siły, które mają coś wspólnego
16:44
have been fulfilled -- and our human environment -- for that.
243
992000
4000
z naszym środowiskiem naturalnym, zostały tym usatysfakcjonowane.
16:48
Twenty years ago, in a conference Richard and I were at together,
244
996000
5000
20 lat temu na konferencji, na której byłem z Richardem,
16:53
I wrote a poem, which seems to me to still hold for me today.
245
1001000
5000
napisałem wiersz, który wydaje mi się wciąż aktualny.
16:58
"He who seeks truth shall find beauty. He who seeks beauty shall find vanity.
246
1006000
7000
"Kto szuka prawdy, znajdzie piękno. Kto szuka piękna, znajdzie próżność.
17:05
He who seeks order shall find gratification.
247
1013000
4000
Kto szuka porządku, znajdzie satysfakcję.
17:09
He who seeks gratification shall be disappointed.
248
1017000
4000
Kto szuka satysfakcji, będzie rozczarowany.
17:13
He who considers himself the servant of his fellow beings
249
1021000
3000
Kto uważa się za sługę swoich bliźnich,
17:16
shall find the joy of self-expression. He who seeks self-expression
250
1024000
6000
znajdzie radość wyrażania siebie. Kto szuka wyrażania siebie,
17:22
shall fall into the pit of arrogance.
251
1030000
2000
wpadnie w otchłań arogancji.
17:24
Arrogance is incompatible with nature.
252
1032000
3000
Arogancja nie jest zgodna z naturą.
17:27
Through nature, the nature of the universe and the nature of man,
253
1035000
3000
Przez naturę, naturę wszechświata i naturę człowieka,
17:30
we shall seek truth. If we seek truth, we shall find beauty."
254
1038000
4000
powinniśmy szukać prawdy. Jeśli szukamy prawdy, znajdziemy piękno".
17:34
Thank you very much. (Applause)
255
1042000
1000
Dziękuję bardzo.
ABOUT THE SPEAKER
Moshe Safdie - ArchitectMoshe Safdie's buildings -- from grand libraries to intimate apartment complexes -- explore the qualities of light and the nature of private and public space.
Why you should listen
Moshe Safdie's master's thesis quickly became a cult building: his modular "Habitat '67" apartments for Montreal Expo '67. Within a dizzying pile of concrete, each apartment was carefully sited to have natural light and a tiny, private outdoor space for gardening. These themes have carried forward throughout Safdie's career -- his buildings tend to soak in the light, and to hold cozy, user-friendly spaces inside larger gestures.
He's a triple citizen of Canada, Israel and the United States, three places where the bulk of his buildings can be found: in Canada, the National Gallery in Ottawa, the Montreal Museum of Fine Arts, the Vancouver public library. For Yad Vashem, the Holocaust museum in Jerusalem, he designed the Children's Memorial and the Memorial to the Deportees; he's also built airport terminals in Tel Aviv. In the US, he designed the elegant and understated Peabody Essex Museum in Salem, Masachusetts, and the Crystal Bridges Museum in Arkansas.
Moshe Safdie | Speaker | TED.com