TED2008
Neil Turok: My wish: Find the next Einstein in Africa
Neil Turok TED Ödülü isteğini dile getiriyor
Filmed:
Readability: 4.1
609,381 views
2008 TED Ödülünü kabul eden fizikçi Neil Turok, fırsata hasret, yetenekli, genç Afrikalılar hakkında konuşuyor. Kıtanın yaratıcı potansiyeli önündeki engeli kaldırarak ve onu besleyerek, Afrika'nın geleceğinde bir değişiklik yapabiliriz.
Neil Turok - Physicist, education activist
Neil Turok is working on a model of the universe that explains the big bang -- while, closer to home, he's founded a network of math and science academies across Africa. Full bio
Neil Turok is working on a model of the universe that explains the big bang -- while, closer to home, he's founded a network of math and science academies across Africa. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
It was an incredible surprise to me
0
1000
3000
Aslında hayatımın her iki tarafınıda umursayan
00:16
to find out that there was actually an organization that cared about both parts of my life.
1
4000
6000
bir örgüt olduğunu öğrenmek benim için inanılmaz bir sürpriz oldu.
00:22
Because, basically,
2
10000
1000
Çünkü, aslında,
00:23
I work as a theoretical physicist.
3
11000
2000
Ben bir teorik fizikçi olarak çalışıyorum.
00:25
I develop and test models of the Big Bang,
4
13000
3000
Elde edilen verileri kullanarak,
00:28
using observational data.
5
16000
3000
Büyük Patlama modelleri geliştiriyor ve test ediyorum.
00:31
And I've been moonlighting for the last five years
6
19000
3000
Ve ben son beş yıldır ikinci bir işte çalışıyorum,
00:34
helping with a project in Africa.
7
22000
3000
Afrika'da bir projeye yardımcı oluyorum.
00:37
And, I get a lot of flak for this at Cambridge.
8
25000
4000
Ve, Bu yüzden Cambridge de bir çok sert eleştiriye mağruz kaldım.
00:41
People wonder, you know, "How do you have time to do this?" And so on.
9
29000
4000
Bilirsiniz, insanlar hayretle "Bunu yapacak vakti nereden buluyorsun?" gibi şeyler söylüyorlar.
00:45
And so it was simply astonishing to me
10
33000
3000
Ve benim için çok şaşırtıcı oldu
00:48
to find an organization that actually appreciated both those sides.
11
36000
4000
iki tarafında takdirini alan bir örgüt olduğunu öğrenmek.
00:52
So I thought I'd start off by just telling you a little bit about myself
12
40000
3000
Kendimden ve neden bu şizofrenik hayatı sürdürdüğümden
00:55
and why I lead this schizophrenic life.
13
43000
4000
bahsederek başlamak istiyorum.
00:59
Well, I was born in South Africa and my parents were imprisoned
14
47000
5000
Ben Güney Afrika'da doğdum ve ailem
01:04
for resisting the racist regime.
15
52000
2000
ırkçı rejime direndikleri için hapsedildi.
01:06
When they were released, we left and we went as refugees to Kenya and Tanzania.
16
54000
7000
Ailem serbest bırakıldıktan sonra orayı terkettik, mülteci olarak Kenya ve Tanzanya'ya gittik.
01:13
Both were very young countries then,
17
61000
2000
O zamanlar her iki ülkede çok gençti ve
01:15
and full of hope for the future.
18
63000
3000
geleceğe umutla bakıyorlardı.
01:18
We had an amazing childhood. We didn't have any money,
19
66000
2000
İnanılmaz bir çocukluk geçirdim. Hiç paramız yoktu
01:20
but we were outdoors most of the time.
20
68000
3000
ama çoğunlukla dışarıda vakit geçirirdik.
01:23
We had fantastic friends and we saw the wonders of the world,
21
71000
5000
Harika arkadaşlarımız vardı ve dünyanın çeşitli harikalarını gördük,
01:28
like Kilimanjaro, Serengeti and the Olduvai Gorge.
22
76000
6000
Kilimanjaro, Serengeti ve Olduvai Gorge gibi.
01:34
Well, then we moved to London for high school.
23
82000
2000
Sonra, lise için Londra'ya taşındık.
01:36
And after that -- there's nothing much to say about that.
24
84000
5000
Ve bundan sonrası -- bu konuda söyleyecek çok bir şey yok.
01:41
It was rather dull. But I came back to Africa
25
89000
4000
Oldukça tatsızdı. Ama 17 yaşımda Afrika'ya
01:45
at the age of 17, as a volunteer teacher
26
93000
4000
gönüllü bir öğretmen olarak geri döndüm.
01:49
to Lesotho, which is a tiny country,
27
97000
3000
Küçük bir ülke olan, Lesothoya,
01:52
surrounded at that time by apartheid South Africa.
28
100000
5000
o zamanlar ırkçı Güney Afrikalılar tarafından çevriliydi.
01:57
Well, 80 percent of the men in Lesotho
29
105000
3000
Lesothoda erkeklerin yüzde 80'ni
02:00
worked in the mines over the border,
30
108000
4000
acımasız şartlar altında,
02:04
in brutal conditions.
31
112000
3000
sınır boyunca madenler içinde çalışıyordu.
02:07
Nevertheless, I -- as I'm sure -- as a rather irritating young, white man
32
115000
6000
Buna rağmen, ben eminim ki -- rahatsız edici genç bir beyaz adam
02:13
coming into their village, I was welcomed with incredible hospitality and warmth.
33
121000
6000
köylerine geldi, Beni inanılmaz bir misafirperverlik ve sıcaklık ile karşıladılar.
02:19
But the kids were the best part.
34
127000
2000
Ama çocuklar en iyi parçasıydı.
02:21
The kids were amazing: extremely eager and often very bright.
35
129000
5000
Çocuklar şaşırtıcıydı: son derece istekli ve genellikle çok zekilerdi.
02:26
And I'm just going to tell you one story,
36
134000
2000
Ve ben size, beni etkileyen
02:28
which got through to me.
37
136000
3000
bir hikaye anlatacağım.
02:31
I used to try to take the kids outside as often as possible,
38
139000
2000
Mümkün olduğunca sık çocukları akademik bilgiler ile gerçek hayat arasında bağlantı kurmaya çalışsınlar diye
02:33
to try to connect the academic stuff with the real world.
39
141000
5000
dışarı çıkarırdım,
02:38
And they weren't used to that.
40
146000
3000
Ve buna hiç alışık degillerdi.
02:41
But I took them outside one day and I said,
41
149000
2000
Ama bir gün onları dışarı çıkarıp dedim ki,
02:43
"I want you to estimate the height of the building."
42
151000
3000
"Binanın yüksekliğini tahmin etmenizi istiyorum."
02:46
And I expected them to put a ruler next to the wall,
43
154000
3000
Ve ben onları duvara cetvel dayayıp,
02:49
size it up with a finger, and make an estimate of the height.
44
157000
5000
parmaklarıyla ölçüp, yüksekliğini tahmi edeceklerini bekliyordum.
02:54
But there was one little boy, very small for his age.
45
162000
4000
Ama küçük bir çocuk vardı, yaşıtlarına göre çok küçük.
02:58
He was the son of one of the poorest families in the village.
46
166000
3000
Köyün en fakir ailelerinden birinin oğluydu.
03:01
And he wasn't doing that. He was scribbling with chalk on the pavement.
47
169000
5000
Ve o yapmıyordu. O tebeşir ile kaldırımda karalama yapıyordu.
03:06
And so, I said -- I was annoyed -- I said, "What are you doing?
48
174000
3000
Ve ben -- rahatsız olmuştum -- "Ne yapıyorsun?
03:09
I want you to estimate the height of the building."
49
177000
2000
Senden binanın yüksekliğini tahmin etmeni istiyorum." dedim.
03:11
He said, "OK. I measured the height of a brick.
50
179000
3000
"Tamam. Bir tuğlanın yüksekliğini ölçtüm.
03:14
I counted the number of bricks and now I'm multiplying."
51
182000
5000
Toplam tuğla sayısını saydım ve şimdi çarpma işlemi yapıyorum." dedi.
03:19
Well -- (Laughter) -- I hadn't thought of that one.
52
187000
5000
(Gülüşmeler) -- Bu aklıma hiç gelmemişti.
03:24
And many experiences like this happened to me.
53
192000
4000
Ve buna benzer bir çok olay yaşadım.
03:28
Another one is that I met a miner. He was home on his three-month leave from the mines.
54
196000
8000
Başka bir olayda, bir madenci ile tanışmıştım. Madeni bırakıp üç aylığına evine gelmişti.
03:36
Sitting next to him one day, he said, "There's only one thing that I really loved at school.
55
204000
6000
Bir gün onun yanında otururken bana dedi ki, "Okulda gerçekten sevdiğim bir tek şey vardı
03:42
And you know what it was? Shakespeare." And he recited some to me.
56
210000
7000
onun ne olduğunu biliyor musun? Shakespeare." Ve bana biraz ezberinden okundu.
03:49
And these and many similar experiences convinced me
57
217000
4000
Bu ve buna benzer daha birçok deneyimler
03:53
that there are just tons of bright kids in Africa
58
221000
4000
beni Afrika'da bir çok zeki çocuğun olduğuna ikna etti.
03:57
-- inventive kids, intellectual kids --
59
225000
4000
Yaratıcı çocuklar, entellektüel çocuklar
04:01
and starved of opportunity.
60
229000
1000
ve fırsata hasretler.
04:02
And if Africa is going to get fixed, it's by them, not by us.
61
230000
6000
Ve eğer Afrika iyi bir duruma gelecek ise, bizim ile değil, onlar tarafından olacak.
04:08
Well, after -- (Applause) -- that's the truth.
62
236000
6000
Sonra -- (Alkışlar) -- gerçek bu.
04:14
Well, after Lesotho, I traveled across Africa
63
242000
3000
Lesotho'dan sonra, İngiltere'ye dönmeden önce
04:17
before returning to England
64
245000
2000
Afrika'yı boydan boya geçtim.
04:20
-- so gray and depressing, in comparison.
65
248000
3000
Karşılaştırılınca, çok gri ve karamsar.
04:23
And I went to Cambridge. And there, I fell for theoretical physics.
66
251000
7000
Cambridge'e gittim ve orada, teorik fiziğe aşık oldum.
04:30
Well, I'm not going to explain this equation,
67
258000
2000
Bu denklemi açıklamayacağım,
04:32
but theoretical physics is really an amazing subject.
68
260000
4000
ama teorik fizik gerçekten inanılmaz bir konu.
04:36
We can write down all the laws of physics we know in one line.
69
264000
6000
Bir satırda bütün fizik yasalarını yazabiliriz.
04:42
And, admittedly, it's in a very shorthand notation.
70
270000
5000
Kuşkusuz, çok kestirme bir gösterimle.
04:47
And it contains 18 free parameters,
71
275000
4000
Bu denklem uygun verileri yerine koyarak,
04:51
OK, which we have to fit to the data.
72
279000
3000
18 bağımsız değişken içerir.
04:54
So it's not the final story,
73
282000
2000
Bu hikayenin sonu değil,
04:56
but it's an incredibly powerful summary of everything we know
74
284000
5000
en temel düzeyde doğa hakkında bildiğimiz her şeyin
05:01
about nature at the most basic level.
75
289000
4000
inanılmaz güçlü bir özeti.
05:05
And apart from a few very important loose ends, which you've heard about here --
76
293000
4000
Ve hakkında burada duyduğunuz, bir kaç çok önemli ip uçu, --
05:09
like dark energy and dark matter --
77
297000
3000
karanlık enerji ve karanlık madde gibi --
05:12
this equation describes,
78
300000
2000
bu denklem evren hakkında her şeyi
05:14
seems to describe everything about the universe and what's in it.
79
302000
5000
ve içinde ne olduğunu açıklar.
05:19
But there's one big puzzle remaining,
80
307000
2000
Ama geriye kalan büyük bir bulmaca var,
05:21
and this was most succinctly put to me by my primary school math teacher in
81
309000
5000
ve bu bana çok basitçe hala bağlantıda olduğum
05:26
Tanzania, who's a wonderful Scottish lady
82
314000
3000
harika bir İskoç hanımefendisi olan
05:29
who I still stay in touch with.
83
317000
3000
Tanzanya'daki ilkokul matematik öğretmenim tarafından anlatıldı.
05:32
And she's now in her 80s.
84
320000
2000
Ve o şimdi 80'li yaşlarında.
05:34
And when I try to explain my work to her, she waved away all the details, and she said,
85
322000
5000
Ve ben ona işimi anlatmaya çalıştığımda, o detayları umursamayarak bana,
05:39
"Neil, there's only one question that really matters.
86
327000
5000
"Neil gerçekten önemli olan tek soru var.
05:44
What banged?" (Laughter)
87
332000
4000
Ne patladı?" dedi. (Gülüşmeler)
05:48
"Everyone talks about the Big Bang. What banged?"
88
336000
5000
"Herkes Büyük Patlama hakkında konuşuyor. Ne patladı?"
05:53
And she's right. It's a question we've all been avoiding.
89
341000
5000
Ve o haklı. Hepimizin kaçtığı bir soru.
05:58
The standard explanation is that the universe somehow sprang into existence,
90
346000
5000
Standart açıklama, evrenin aniden
06:03
full of a strange kind of energy
91
351000
2000
tamamen garip bir türdeki enerjiyle meydana gelmesidir
06:05
-- inflationary energy -- which blew it up.
92
353000
5000
ve bu şişkinlik enerjisi, patlamasına sebep oldu.
06:10
But the puzzle of why the universe emerged in that peculiar state
93
358000
4000
Ama evrenin bu tuhaf şekilde niye ortaya çıktığı
06:14
is completely unsolved.
94
362000
4000
hala tamamen çözülmemiş bir bilmece.
06:18
Now, I worked on that theory for a while, with Stephen Hawking and others.
95
366000
4000
Stephen Hawking ve diğerleri ile birlikte bir süre bu teori üzerine çalıştım.
06:22
But then I began to explore another alternative.
96
370000
3000
Ama sonra başka bir durumun farkına vardım.
06:25
The alternative is that the Big Bang wasn't the beginning.
97
373000
3000
Durum, Büyük Patlama'nın başlangıç olmamasıydı.
06:28
Perhaps the universe existed before the bang,
98
376000
3000
Belki de evren patlamadan önce vardı,
06:31
and the bang was just a violent event in a pre-existing universe.
99
379000
5000
ve patlama sadece önceden var olan evrenin yıkıcı bir süreciydi.
06:36
Well, this possibility is actually suggested
100
384000
3000
Evet, bu olasılık aslında son çalışmalarla
06:39
by the latest theories, the unified theories,
101
387000
3000
öngörülmekte, birleşik teoriler,
06:42
which try to explain all those 18 free parameters
102
390000
3000
bu 18 bağımsız değişkeni tek bir çatı altında toparlamaya çalışıyor
06:45
in a single framework, which will hopefully predict all of them.
103
393000
7000
biz de hepsini tatmin edici bir şekilde bir araya getirebileceğimizi umuyoruz.
06:52
And I'll just share a cartoon of this idea here.
104
400000
3000
Ve burada bu düşüncenin bir resmini paylaşmak istiyorum.
06:55
It's all I can convey. According to these theories,
105
403000
3000
Bütün paylaşabileceklerim bunlar. Bu teorilere göre
06:58
there are extra dimensions of space, not just the three we're familiar with,
106
406000
3000
uzayda aşina olduğumuz üç boyut dışında, ekstra boyutlar var,
07:01
but at every point in the room there are more dimensions.
107
409000
4000
her noktasında daha fazla boyut.
07:05
And in particular, there's one rather strange one,
108
413000
2000
Ve en mükemmel olan birleşik teoriler arasında
07:07
in the most elegant unified theories we have.
109
415000
3000
oldukça garip bir tanesi var.
07:10
The strange one looks likes this:
110
418000
2000
Şuna benziyor:
07:12
that we live in a three-dimensional world.
111
420000
3000
üç boyutlu bir dünyada yaşıyoruz.
07:15
We live in one of these worlds, and I can only show it as a sheet,
112
423000
4000
Bu dünyaların birinde yaşıyoruz ve bunu sadece bir sayfa olarak gösterebilirim,
07:19
but it's really three-dimensional.
113
427000
3000
ama bu gerçekten üç boyutlu.
07:22
And a tiny distance away, there's another sheet,
114
430000
4000
Ve küçük bir mesafe uzaklıkta, başka bir sayfa var,
07:26
also three-dimensional, and they're separated by a gap.
115
434000
2000
o da üç boyutlu ve bir boşlukla ayrılmışlar.
07:28
The gap is very tiny, and I've blown it up so you can see it.
116
436000
3000
Boşluk çok küçük ve görün diye onu yok ediyorum.
07:31
But it's really a tiny fraction of the size of an atomic nucleus.
117
439000
5000
Ama gerçekten çok küçük kısım, bir atom çekirdeği boyutunda.
07:36
I won't go into the details of why we think the universe is like this,
118
444000
3000
Evreni neden bu şekilde düşündüğümüzün ayrıntısına girmeyeceğim
07:39
but it comes out of the math and trying to explain the physics that we know.
119
447000
4000
ama şu kadarını söyleyebilirim ki olayı anlatmaya çalıştığımız fiziğin içerdiği matematik yüzünden.
07:43
Well, I got interested in this because it seemed to me that it was an obvious question.
120
451000
4000
Bunun üzerinde durdum çünkü şu benim için çok açık bir soru:
07:47
Which is, what happens if these two, three-dimensional worlds
121
455000
3000
Eğer bu iki, üç boyutlu dünyalar
07:50
should actually collide?
122
458000
3000
çarpışırsa ne olur?
07:54
And if they collide, it would look a lot like the Big Bang.
123
462000
3000
Eğer çarpışırlarsa, bu Büyük Patlamaya çok benzer olacaktır.
07:57
But it's slightly different than in the conventional picture.
124
465000
3000
Ama aşina olduğumuz resim daha farklı.
08:00
The conventional picture of the Big Bang is a point.
125
468000
2000
Büyük Patlama'nın bu noktadaki bildiğimiz resmi.
08:02
Everything comes out of a point;
126
470000
2000
Her şey bir noktadan çıkıyor;
08:04
you have infinite density. And all the equations break down.
127
472000
4000
Sonsuz yoğunluğunuz var. Ve tüm denklemler işe yaramaz hale geliyor.
08:08
No hope of describing that.
128
476000
2000
Bunu açıklayabilecek hiç bir bilgimiz yok.
08:10
In this picture, you'll notice,
129
478000
2000
Bu resimde, fark edeceksiniz,
08:12
the bang is extended. It's not a point.
130
480000
2000
patlama genişliyor. Bu bir nokta değil.
08:14
The density of matter is finite, and we have a chance
131
482000
3000
Maddenin yoğunluğu sonsuz değil ve bütün süreci
08:17
of a consistent set of equations that can describe the whole process.
132
485000
5000
tutarlı bir şekilde denklemler ile tanımlamak için bir şansımız var.
08:22
So, to cut a long story short, we've explored this alternative.
133
490000
3000
Uzun lafın kısası, bu altenatifin farkına vardık.
08:25
We've shown that it can fit
134
493000
2000
Bunun, mikrodalga fon dalgalanmaları ile
08:27
all of the data that we have about the formation of galaxies,
135
495000
4000
galaksilerin oluşumu hakkındaki verilerin
08:31
the fluctuations in the microwave background.
136
499000
3000
hepsi ile uyuştuğunu gördük.
08:34
Furthermore, there's an experimental way
137
502000
2000
Ayrıca bu teoriyi anlatmanın bir yolu da
08:36
to tell this theory, apart from the inflationary explanation that I told you before.
138
504000
7000
sizlere daha önce bahsettiğim şişkinlik enerjisi ile ilgili bir deney.
08:43
It involves gravitational waves.
139
511000
3000
Bu gravitasyonel dalgalar ile alakalı.
08:46
And in this scenario, not only was the Big Bang not the beginning,
140
514000
3000
Ve bu senaryoda, Büyük Patlama sadece bir başlangıç değildi,
08:49
as you can see from the picture,
141
517000
3000
resimde görebildiğiniz gibi
08:52
it can happen over and over again.
142
520000
2000
bu olay tekrar tekrar gerçekleşiyor.
08:54
It may be that we live in an endless universe,
143
522000
3000
Belki de yer ve zaman açısından
08:57
both in space and in time.
144
525000
1000
sonsuz bir evrende yaşıyoruz.
09:01
And there've been bangs in the past, and there will be bangs in the future.
145
529000
3000
Geçmişte patlamalar olmuştur ve gelecekte de patlamalar olacaktır.
09:04
And maybe we live in an endless universe.
146
532000
4000
Ve belki de sonsuz bir evrende yaşıyoruz.
09:08
Well, making and testing models of the universe
147
536000
5000
Evren modelleri yapmak ve onları test etmek
09:13
is, for me, the best way I have of enjoying and appreciating the universe.
148
541000
7000
benim için zevk almanın ve evreni sevmenin en iyi yolu.
09:20
We need to make the best mathematical models we can,
149
548000
2000
Yapabildiğimiz en iyi, en tutarlı matematiksel
09:22
the most consistent ones.
150
550000
2000
modelleri yapmalıyız.
09:24
And then we scrutinize them, logically and with data.
151
552000
4000
Ve sonra dikkatle inceleyerek, mantıklı bir şekilde verilerle birleştiririz.
09:28
And we try to convince ourselves --
152
556000
3000
Ve kendimizi ikna etmeye çalışırız --
09:31
we really try to convince ourselves they're wrong.
153
559000
2000
gerçekten kendimizi doğru olmadıklarına inandırmaya çalışırız.
09:33
That's progress: when we prove things wrong.
154
561000
3000
İlerleme, bazı şeylerin yanlış olduğunu ispatladığımız zamandır.
09:36
And gradually, we hopefully move closer and closer to understanding the world.
155
564000
6000
Umuyorum, yavaş yavaş dünyayı anlamaya yaklaşıyoruz.
09:42
As I pursued my career, something was always gnawing away inside me.
156
570000
5000
Kariyerimi sürdürürken, birşey içimi her zaman kemirirdi.
09:47
What about Africa?
157
575000
3000
Peki ya Afrika?
09:50
What about those kids I'd left behind?
158
578000
5000
Geride bırakılmış bu çocuklar ne olacak?
09:55
Instead of developing, as we'd all hoped in the '60s,
159
583000
3000
60'larda beklediğimiz gelişme yerine,
09:58
things had gotten worse.
160
586000
2000
her şey daha kötüye gitti.
10:00
Africa was gripped by poverty, disease and war.
161
588000
4000
Afrika yoksulluk, hastalık ve savaşın esiri oldu.
10:04
This is very graphically shown by the Worldmapper website and project.
162
592000
6000
Bu Worldmapper projesinden ve web sitesinden grafiksel olarak görülebilir.
10:10
And so the idea is to represent each country
163
598000
3000
Düşünce şu, her ülkeyi harite üzerinde yerleştirmek,
10:13
on a map, but scale the area according to some quantity.
164
601000
6000
ama alanını belirli bir birime göre ölçeklendirmek.
10:19
So here's just the standard area map of the world.
165
607000
2000
Bu, dünyanın standart haritası.
10:21
By the way, Africa is very large.
166
609000
2000
Bu arada, Afrika çok büyük.
10:23
And the next map now shows Africa's GDP in 1960,
167
611000
5000
Ve sonraki harita, 1960 yılında, birçok Afrika devletinin bağımsızlığına kavuştuğu sıralarda
10:28
around the time of independence for many African states.
168
616000
5000
Afrika'nın GSMH'sini gösteriyor,
10:33
Now, this is 1990, and then 2002. And here's a projection for 2015.
169
621000
10000
Şimdi, bu 1990 ve sonra 2002. Ve burada 2015 için bir öngörü.
10:44
Big changes are happening in the world,
170
632000
1000
Dünyada büyük değişiklikler gerçekleşiyor,
10:45
but they're not helping Africa.
171
633000
3000
ama bunlar Afrikaya yardımcı olmuyor.
10:48
What about Africa's population? The population isn't out of proportion to its area,
172
636000
4000
Peki ya Afrikanın nüfusu ne durumda? Nüfus kendi alanıyla orantılı değil,
10:52
but Africa leads the world in deaths from often preventable causes:
173
640000
5000
ancak Afrika çoğu önlenebilir nedenlerden ölümlerde dünyada ilk siralarda:
10:57
malnutrition, simple infections and birth complications.
174
645000
7000
yetersiz beslenme, basit enfeksiyonlar ve doğum komplikasyonları.
11:04
Then there's HIV/AIDS. And then there are deaths from war.
175
652000
5000
HIV/AIDS de var. Ve daha sonra savaş ölümleri.
11:09
OK, currently there are 45,000 people a month dying in the Congo,
176
657000
5000
Evet, şu anda Kongo'daki
11:14
as a consequence of the war
177
662000
2000
elmas, koltan ve diğer şeyler yüzünden süren savaş
11:16
there over coltan and diamonds and other things.
178
664000
4000
sonucunda ayda 45 bin kişi ölüyor.
11:20
It's still going on.
179
668000
4000
Hala devam ediyor.
11:24
What about Africa's capacity to do something about these problems?
180
672000
3000
Peki bu sorunlar hakkında birşeyler yapmak için Afrika'nın kapasitesi nedir?
11:27
Well, here's the number of physicians in Africa.
181
675000
5000
İşte, Afrikadaki hekimlerin sayısı.
11:32
Here's the number of people in higher education.
182
680000
5000
Yüksek öğrenimdeki kişi sayısı.
11:37
And here -- most shocking to me --
183
685000
2000
Ve burada -- benim için en sarsıcı verici --
11:39
the number of scientific research papers coming out of Africa.
184
687000
4000
Afrika çıkan bilimsel araştırma makale sayısı.
11:43
It just doesn't exist scientifically.
185
691000
5000
Bilimsel olarak hiç bir varlık yok.
11:48
And this was very eloquently argued at TED Africa:
186
696000
3000
Ve bu, TED Afrika'da çok net bir şekilde tartışıldı:
11:51
that all of the aid that's been given
187
699000
2000
verilmiş olan yardımların tamamına yakını
11:53
has completely failed to put Africa onto its own two feet.
188
701000
8000
Afrika'yı kendi ayakları üzerine kaldırmakta kesinlikle başarısız oldu.
12:01
Well, the transition to democracy in South Africa in 1994
189
709000
3000
Evet, 1994 yılında Güney Afrikanın demokrasiye geçişi
12:04
was literally a dream come true for many of us.
190
712000
4000
bir çoğumuz için gerçek anlamıyla bir rüyanın gerçek olmasıydı.
12:08
My parents were both elected to the first parliament,
191
716000
3000
Ailem, Nelson ve Winnie Mandela ile birlikte, ilk meclise seçildi.
12:11
alongside Nelson and Winnie Mandela. They were the only other couple.
192
719000
5000
Mandelalar dışındaki tek çiftlerdi.
12:16
And in 2001, I took a research leave to visit them.
193
724000
4000
2001 yılında, bir araştırma yapmak ve onları ziyaret etmek için izin aldım.
12:20
And while I was busy working -- I was working on these colliding worlds, in the day.
194
728000
7000
Ben o sıralarda çalışmakla meşgulken -- bu çarpışan dünyalar üzerinde çalışıyordum.
12:27
But I learned that there was a desperate shortage of skills,
195
735000
3000
Üzücü bir yetenek sıkıntısı olduğunu öğrendim,
12:30
especially mathematical skills, in industry, in government, in education.
196
738000
8000
özellikle matematikte, sanayide, yönetimde ve eğitimde.
12:38
The ability to make and test models has become essential,
197
746000
4000
Yeni modeller yapmak ve test etme kabiliyeti
12:42
not only to every single area of science today,
198
750000
3000
sadece bilimin her dalında değil,
12:45
but also to modern society itself.
199
753000
4000
modern toplumda da gerekli hale geldi.
12:49
And if you don't have math, you're not going to enter the modern age.
200
757000
6000
Ve eğer matematik olmazsa modern çağa giremezsiniz.
12:55
So I had an idea. And the idea was very simple.
201
763000
3000
Bununla ilgili bir fikrim var. Ve düşünce çok basit.
12:58
The idea was to set up an African Institute for Mathematical Sciences, or AIMS.
202
766000
6000
Fikrim, Afrika Matematik Bilimleri Enstitüsü'nü ya da başka deyişle AMBE'yi kurmaktı.
13:04
And let's recruit students from the whole of Africa,
203
772000
4000
Ve Afrika'daki bütün genç öğrencileri,
13:08
bring them together with lecturers from all over the world,
204
776000
4000
dünyanın her yerinden gelen öğretim elemanları ile bir araya getirelim
13:12
and we'll try to give them a fantastic education.
205
780000
5000
ve onlara mükemmel bir eğitim vermeye çalışalım.
13:17
Well, as a Cambridge professor, I had many contacts.
206
785000
3000
Bir Cambridge profesörü olarak, birçok kişiyle bağlantıya geçtim.
13:20
And to my astonishment, they backed me 100 percent.
207
788000
3000
Ve şaşkınlıkla karşıladım ki, bana yüzde 100 destek verdiler.
13:23
They said, "Go and do it,
208
791000
2000
"Git ve bunu gerçekleştir,
13:25
and we'll come and lecture."
209
793000
4000
bizler de gelip ders vereceğiz." dediler.
13:29
And I knew it would be amazing fun to bring brilliant students
210
797000
4000
Ve herhangi bir fırsat olmayan bu ülkelerden zeki öğrencileri
13:33
from these countries -- where they don't have any opportunities -- together
211
801000
4000
dünyanın en iyi öğretim üyeleri ile bir araya getirmenin,
13:37
with the best lecturers in the world --
212
805000
2000
inanılmaz eğlenceli olacağını biliyordum.
13:39
who I knew would come, because of the interest in Africa --
213
807000
3000
Bu profesörlerin geleceklerini biliyordum çünkü Afrikayla ilgileniyorlar.
13:42
and put them together and just let the sparks fly.
214
810000
7000
Her şeyi bir araya getir ve sonra tutuşmasını bekle.
13:49
So we bought a derelict hotel near Cape Town.
215
817000
4000
Bu yüzden Cape Town yakınlarında terk edilmiş bir otel satın aldık.
13:53
It's an 80-room Art Deco hotel from the 1920s.
216
821000
3000
1920'lerden kalma 80 odalı bir Art Deco stilli oteldi.
13:56
The area was kind of seedy, so we got an 80-room hotel for 100,000 dollars.
217
824000
6000
Bulunduğu yer çok kötü durumdaydı, bu yüzden 80 odalı bir otel için sadece 100.000 dolar ödedik.
14:02
It's a beautiful building. We decided we would refurbish it
218
830000
4000
Çok güzel bir binaydı. Onu yenileme kararı aldık
14:06
and then put out the word:
219
834000
2000
ve daha sonra: Bu otelde
14:08
we're going to start the best math institute in Africa
220
836000
4000
Afrikadaki en iyi matematik enstitüsünü başlatmak için gidiyoruz
14:12
in this hotel.
221
840000
1000
diye haber saldık.
14:13
Well, the new South Africa is a very exciting country.
222
841000
3000
Yeni Güney Afrika çok heyecan verici bir ülke.
14:16
And those of you who haven't been there, you should go.
223
844000
3000
Ve oraya henüz gitmeyenleriniz varsa, gitmelisiniz.
14:19
It's very, very interesting what's happening.
224
847000
3000
Orada neler olduğunu görmek gerçekten çok ilgi çekici.
14:22
And we recruited wonderful staff,
225
850000
3000
Ve çok motive,
14:25
highly motivated staff.
226
853000
2000
harika bir ekip kurduk.
14:27
The other thing that's happened, which was good for us, is the Internet.
227
855000
4000
Bizim için iyi olan diğer birşey de, internetti.
14:31
Even though the Internet is very expensive all over Africa,
228
859000
3000
Afrikada internet çok pahalı olmasına rağmen
14:34
there are Internet cafes everywhere.
229
862000
2000
her yerde internet kafeler var.
14:36
And bright young Africans are desperate to join the global community,
230
864000
5000
Ve zeki, genç Afrikalılar, bu küresel topluluğa katılıp başarılı olmak için
14:41
to be successful -- and they're very ambitious.
231
869000
3000
cok hevesliler ve çok hırslılar.
14:44
They want to be the next Einstein.
232
872000
4000
Bir sonraki Einstein olmak istiyorlar.
14:50
And so when word came out that AIMS was opening,
233
878000
3000
AMBE'nin açılacağı haberi,
14:53
it spread very quickly via e-mail and our website.
234
881000
4000
e-posta ve web sitemiz aracılığıyla çok hızlı yayıldı.
14:57
And we got lots of applicants.
235
885000
2000
Ve bir çok başvuru aldık.
14:59
Well, we designed AIMS as a 24-hour learning environment,
236
887000
3000
AMBE'yi 24 saatlik bir öğrenme ortamı olarak tasarladık,
15:02
and it was fantastic to start a university from the beginning.
237
890000
4000
ve en başından bir üniversite kurmak müthişti.
15:06
You have to rethink, what is the university for?
238
894000
4000
Sizin için üniversite nedir? Bunu yeniden düşünmeniz gerekiyor.
15:10
And that's really exciting.
239
898000
2000
Ve bu gerçekten heyecan verici.
15:12
So we designed it to have interactive teaching.
240
900000
3000
Ve interaktif eğitim sağlayacak şekilde tasarladık.
15:15
No droning on at the chalkboard.
241
903000
4000
Kara tahtada tebeşir sesi yok.
15:19
We emphasize problem-solving, working in groups,
242
907000
4000
Her öğrencinin notlarını takip ederek değil, problem çözerek,
15:23
every student discovering and maximizing their own potential
243
911000
4000
gruplar halinde çalışarak, kendi keşfetmesini ve potansiyelini en üst düzeye
15:27
and not chasing grades.
244
915000
3000
çıkarmasını amaçladık, not peşinde koşmasını değil.
15:30
Everyone lives together in this hotel -- lecturers and students --
245
918000
2000
Herkes bu otelde birlikte yaşıyor, öğretim üyeleri ve öğrenciler
15:32
and it's not surprising at all to find an impromptu tutorial at 1 a.m.
246
920000
6000
ve burada, gece yarısı 1'de daha önce planlanmamış bir ders olduğunu görmek hiç de şaşırtıcı değil.
15:38
The students don't usually leave the computer lab till 2 or 3 a.m.
247
926000
4000
Öğrenciler genellikle sabah karşı 2 veya 3'den önce bilgisayar laboratuarından çıkmıyorlar.
15:42
And then they're up again at eight in the morning.
248
930000
2000
Ve sonra tekrar sabah 8 gibi kalkıyorlar.
15:44
Lectures, problem-solving and so on. It's an extraordinary place.
249
932000
7000
Dersler, problem çözme gibi buna benzer şekillerde devam ediyor. Olağanüstü bir yer.
15:51
We especially emphasize areas of great relevance to Africa's development,
250
939000
5000
Afrika'nın gelişmesiyle ilgili konuları özellikle vurguluyoruz,
15:56
because, in those areas, scientists working in Africa will have a competitive advantage.
251
944000
6000
çünkü bu alanlarda Afrika'da çalışan bilim adamlarının bir rekabet avantajı olacaktır.
16:02
They'll publish, be invited to conferences.
252
950000
2000
Yayın yapabilirler, konferanslara davet edilebilirler.
16:04
They'll do well. They'll have successful careers.
253
952000
6000
Iyi yapabilir, başarıl kariyerlere sahip olabilirler.
16:10
And AIMS has done extremely well.
254
958000
2000
Ve AMBE görevini son derece iyi yaptı.
16:12
Here is a list of last year's graduates, graduated in June,
255
960000
4000
Burada geçen haziran ayında mezun olanların 48 kişinin adları
16:16
and what they're currently doing -- 48 of them.
256
964000
3000
ve şu anda ne yaptıklarının listesi var.
16:19
And where they are is indicated over here.
257
967000
4000
Nerede oldukları ve nereye gittikleri burada belirtilmiş.
16:23
And where they've gone. So these are all postgraduate students.
258
971000
4000
Bunların hepsi lisansüstü öğrencileri.
16:27
And they've all gone on to master's and Ph.D. degrees in excellent places.
259
975000
7000
Hepsi yüksek lisans ve doktora dereceleri için mükemmel yerlerde.
16:34
Five students can be educated at AIMS
260
982000
2000
Bir öğrencinin Amerika'da ya da Avrupa'daki eğitim masrafıyla
16:36
for the cost of educating one in the U.S. or Europe.
261
984000
4000
AMBE'de beş öğrenci eğitim görebilir.
16:40
But more important, the pan-African student body
262
988000
3000
Ama daha önemlisi, Afrika kökenli bütün öğrencilerin birliği,
16:43
is a continual source of strength, pride and commitment to Africa.
263
991000
6000
Afrika'ya güç, onur ve bağlılık sağlayan sürekli bir kaynak.
16:49
We illustrate AIMS' progress by coloring in the countries of Africa.
264
997000
5000
AMBE'nin ilerlemesini Afrika'daki ülkeleri renklendirerek gösterebiliriz.
16:54
So here you can see behind this list.
265
1002000
2000
Bu listenin arkasinda bunu görebilirsiniz.
16:56
When a county is colored yellow, we've received an application;
266
1004000
4000
Sarı renkli ülkeler başvuru aldığımız,
17:00
orange, we've accepted an application; and green,
267
1008000
5000
turuncu renkli ülkeler başvurusunu kabul ettiğimiz,
17:05
a student has graduated.
268
1013000
2000
yeşil de mezun verdiğimiz ülkeleri gösteriyor.
17:07
So here is where we were after the first graduation in 2004.
269
1015000
4000
Burada 2004 yılında, ilk mezuniyet sonrası gelinen yer gözüküyor.
17:11
And we set ourselves a goal of turning the continent green.
270
1019000
4000
Biz, kıtanın hepsini yeşile çevirmeyi hedefliyoruz.
17:15
So there's 2005, -6, -7, -8.
271
1023000
4000
Burada da 2005, -6, -7, -8.
17:19
(Applause)
272
1027000
10000
(Alkış)
17:29
We're well on the way to achieving our initial goal.
273
1037000
4000
İlk hedefimize ulaşma yolunda ilerliyoruz.
17:33
We had some of the students filmed at home before they came to AIMS.
274
1041000
4000
Elimizde bazı öğrencilerin AMBE'ne gelmeden önce evlerinde çekilen görüntüleri var.
17:37
And I'll just show you one.
275
1045000
3000
Ve sizlere sadece bir tanesini göstereceğim.
17:40
Tendai Mugwagwa: My name is Tendai Mugwagwa.
276
1048000
4000
Tendai Mugwagwa: Benim adım Tendai Mugwagwa.
17:44
I have a Bachelor of Science with an education degree.
277
1052000
3000
Benim Eğitim Bilimlerinde Lisans Diplomam var.
17:47
I will be attending AIMS.
278
1055000
2000
AMBE'ye katılacağım.
17:49
My understanding of the course is that it covers quite a lot.
279
1057000
4000
Anladığım kadarı ile bu eğitim oldukça kapsamlı.
17:53
You know, from physics to medicine,
280
1061000
4000
Fizikten tıpa kadar bircok konuyu kapsiyor,
17:57
in particular, epidemiology and also mathematical modeling.
281
1065000
6000
epidemiyoloji ve matematiksel modelleme de bunlardan.
18:03
Neil Turok: So Tendai came to AIMS and did very well.
282
1071000
5000
Neil Turok: Tendai AMBE'ye geldi ve çok başarılı oldu.
18:08
And I'll let her take it from there.
283
1076000
4000
Şimdi o anlatsın.
18:16
TM: My name is Tendai Mugwagwa
284
1084000
2000
TM: Benim adım Tendai Mugwagwa
18:18
and I was a student at AIMS in 2003 and 2004.
285
1086000
4000
2003 ve 2004 yıllarında AMBE'de öğrenciydim.
18:22
After leaving AIMS, I went on to do a master's in applied mathematics
286
1090000
5000
AMBE'yi bitirdikten sonra, uygulamalı matematikte yüksek lisans yapmak için
18:27
at the University of Cape Town in South Africa.
287
1095000
3000
Güney Afrika'daki Cape Town Üniversitesi'ne gittim.
18:30
After that, I came to the Netherlands
288
1098000
2000
Ondan sonra, teorik immünolojide
18:32
where I'm now doing a Ph.D. in theoretical immunology.
289
1100000
3000
doktoramı yapmak için Hollanda'ya geldim.
18:35
Professor: Tendai is working very independently.
290
1103000
3000
Profesör: Tendai çok bağımsız olarak çalışıyor.
18:38
She communicates well with the immunologists at the hospital.
291
1106000
4000
Hastanedeki diğer immünolojistler ile iyi iletişim kuruyor,
18:42
So all in all I have a very good Ph.D. student from South Africa.
292
1110000
4000
ve benim Güney Afrika'dan, tam anlamıyla çok iyi bir doktora öğrencim var.
18:46
So I'm happy she's here.
293
1114000
3000
Burada olduğu için mutluyum.
18:49
NT: Another student in the first year of AIMS was Shehu.
294
1117000
4000
NT: AMBE'nin ilk yıl öğrencilerinden bir başkası Shehu'ydu.
18:53
And he's shown here with his favorite high school teacher.
295
1121000
5000
Ve burada en sevdiği lise öğretmeni ile birlikte.
18:58
And then entering university in northern Nigeria.
296
1126000
6000
Ve daha sonra kuzey Nijerya'da üniversiteye girdi.
19:04
And after AIMS, Shehu wanted to do high-energy physics,
297
1132000
5000
AMBE'den sonra Shehu yüksek enerji fiziği üzerinde çalışmak istedi,
19:09
and he came to Cambridge.
298
1137000
2000
ve Cambridge geldi.
19:11
He's about to finish his Ph.D.,
299
1139000
3000
Şu sıralarda doktorasını bitirmek üzere
19:14
and he was filmed recently with someone you all know.
300
1142000
4000
ve yakın zamanda hepinizin bildiği birisi ile videoya çekildi.
19:18
Shehu: And from there we will be able to,
301
1146000
2000
Shehu: Ve umarım oradan daha iyi tahminler yapmak
19:20
hopefully, make better predictions and then we compare it
302
1148000
3000
mümkün olacak ve sonra grafik ile kıyaslayarak
19:23
to the graph and also make some predictions.
303
1151000
5000
bazı tahminler yapacağız.
19:28
Stephen Hawking: That is nice.
304
1156000
3000
Stephen Hawking: Çok güzel.
19:31
NT: Here are the current students at AIMS. There are 53 of them
305
1159000
3000
NT: Burada AMBE'nin şu anki öğrencilerini görüyorsunuz.
19:34
from 20 different countries, including 20 women.
306
1162000
4000
20 değişik ülkeden, 20si bayan, 53 öğrenci.
19:38
So now I'm going to get to my TED business.
307
1166000
3000
Şimdi işin TED ile ilgili kısmına geliyorum.
19:41
Well, we had a party. This is Africa --
308
1169000
3000
Bir parti yaptık. Burası Afrika --
19:44
we have good parties in Africa. And last month, they threw a surprise party for me.
309
1172000
4000
Afrika'da güzel partiler yapıyoruz. Ve geçen ay, benim için sürpriz bir parti yaptılar.
19:48
Here's somebody you've seen already.
310
1176000
2000
Burada daha önce gördüğünüz birisi.
19:50
(Applause)
311
1178000
24000
(Alkış)
20:14
I want to point out a few other exceptional people in this picture.
312
1202000
4000
Bu resimde başka birkaç önemli insana daha dikkat çekmek istiyorum.
20:18
So, we were having a party,
313
1206000
1000
Ve parti yapıyorduk,
20:19
as you can see they're completely eclipsing me at this point.
314
1207000
4000
görebileceğiniz gibi burada beni tamamen kapatıyorlar.
20:23
This is Ezra. She's from Darfur.
315
1211000
3000
Bu Ezra. Darfur'dan.
20:26
She's a physicist, and somehow stays smiling,
316
1214000
4000
Fizikçi ve ülkesinde olan
20:30
in spite of everything going on back home.
317
1218000
2000
her şeye rağmen gülümsüyor.
20:32
But she wants to continue in physics, and she's doing extremely well.
318
1220000
4000
Ama fizik alaninda çalışmaya devam etmek istiyor ve son derece başarılı.
20:36
This is Lydia. Lydia is the first ever woman
319
1224000
4000
Bu Lydia. Lydia, Orta Afrika Cumhuriyeti'nde
20:40
to graduate in mathematics in the Central African Republic.
320
1228000
3000
matematik bölümünden mezun olan ilk kadın.
20:43
And she's now at AIMS. (Applause)
321
1231000
5000
Ve şimdi AMBE'de. (Alkış)
20:49
So now let me get to our TED wish.
322
1237000
4000
Şimdi TED isteğimi dile getireyim.
20:53
Well, it's not my TED wish; it's our wish, as you've already gathered.
323
1241000
5000
Gerçi bu benim TED isteğim değil; bizim isteğimiz, bunu çoktan anlamış olmalısınız.
20:58
And our wish has two parts:
324
1246000
3000
İsteğimiz iki bölümden oluşuyor:
21:01
one is a dream and the other's a plan. OK.
325
1249000
5000
birincisi bir rüya ve ikincisi bir plan.
21:06
Our TED dream is that the next Einstein will be African. (Applause)
326
1254000
16000
TED rüyamız, bir sonraki Einstein'ın Afrikalı olması. (Alkış)
21:25
In striving for the heights of creative genius,
327
1273000
1000
Yaratıcı dehanın en üst seviyelerine ulaşmak için çabalarken,
21:26
we want to give thousands of people the motivation,
328
1274000
5000
Afrikaya yardım edecek üst düzey becerileri
21:31
the encouragement and the courage
329
1279000
2000
elde etmek için binlerce insana motivasyon,
21:33
to obtain the high-level skills they need to help Africa.
330
1281000
5000
teşvik ve cesaret vermek istiyoruz.
21:38
Among them will be not only brilliant scientists --
331
1286000
3000
Onlar arasında sadece başarılı bilim insanlari olmayacak --
21:41
I'm sure of that from what we've seen at AIMS --
332
1289000
3000
AMBE'de bunu gördüklerimden dolayı bundan eminim ki--
21:44
they'll also be the African Gates, Brins and Pages of the future.
333
1292000
6000
onlar geleceğin Afrikalı Gates'leri, Brin'leri ve Page'leri olacaklar.
21:50
Well, I said we also have a plan. And our plan is quite simple.
334
1298000
4000
Söylemiştim bir de planımız var diye. Ve planımız oldukça basit.
21:54
AIMS is now a proven model.
335
1302000
2000
AMBE şimdi kendini ispatlamış bir model.
21:56
And what we need to do is to replicate it.
336
1304000
4000
Yapmamız gereken onu taklit etmek.
22:00
We want to roll out 15 AIMS centers in the next five years, all over Africa.
337
1308000
4000
Önümüzdeki beş yıl içinde Afrika'nın birçok yerinde 15 AMBE merkezi kurmak istiyoruz.
22:04
Each will have a pan-African student body,
338
1312000
5000
Her birinin Afrika kökenli öğrencileri olacak,
22:09
but specialize in a different area of science.
339
1317000
2000
ve bilimin değişik alanlarında uzmanlaşacaklar.
22:11
We want to use science to overcome the national and cultural barriers,
340
1319000
5000
AMBE'nin yaptığı gibi, ulusal ve kültürel engelleri aşmak için
22:16
as it does at AIMS.
341
1324000
1000
bilimi kullanmak istiyoruz.
22:17
And we want to add elements to the curriculum.
342
1325000
2000
Ve müfredata bazı unsurlar eklemek istiyoruz.
22:19
We want to add entrepreneurship and policy skills.
343
1327000
5000
Girişimcilik ve politika becerileri eklemek istiyoruz.
22:24
The expanded AIMS will be a coherent pan-African institution,
344
1332000
3000
Genişletilmiş AMBE, uyumlu bir Afrika kurumu olacaktır,
22:27
and its graduates will form a powerful network,
345
1335000
4000
mezunları kıtada barış ve ilerleme için birlikte çalışan,
22:31
working together for peace and progress across the continent.
346
1339000
6000
güçlü bir yapı oluşturacaktır.
22:37
Over the last year,
347
1345000
2000
Geçen yıl boyunca,
22:39
we've been visiting sites in Africa,
348
1347000
2000
yeni potansiyel AMBE merkezleri için
22:41
looking at potential sites for new AIMS centers.
349
1349000
3000
Afrika ülkelerini ziyaret ettik.
22:44
And here are the ones we've selected.
350
1352000
2000
Ve bunlar seçtiklerimiz.
22:46
And each of these centers has a strong local team,
351
1354000
4000
Ve bu merkezlerin her biri, güçlü bir yerel ekibe sahip,
22:50
each is in a beautiful place, an interesting place,
352
1358000
2000
hepsi de uluslararası öğretim elemanlarının
22:52
which international lecturers will be happy to visit.
353
1360000
3000
seve seve ziyaret edeceği güzel ve ilgi çekici yerler.
22:55
And our partners across Africa are extremely enthusiastic about this.
354
1363000
5000
Ve Afrika genelindeki ortaklarımız bu konuda son derece hevesli.
23:00
Everyone wants an AIMS center in their country.
355
1368000
4000
Herkes kendi ülkesinde bir AMBE merkezi istiyor.
23:04
And last November,
356
1372000
2000
Geçen kasım ayında,
23:06
the conference of all the African ministers of science and technology,
357
1374000
4000
Mombasa'da bütün Afrikalı bilim ve teknoloji bakanların katıldığı bir
23:10
held in Mombasa, called for a comprehensive plan to roll out AIMS.
358
1378000
5000
konferans düzenlendi ve AMBE için kapsamlı bir çağrı yapıldı.
23:15
So we have political support right across the continent.
359
1383000
3000
Ve bütün kıtanın politik desteğini arkamıza aldık.
23:18
It won't be easy.
360
1386000
3000
Tabii ki bu, kolay olmayacak.
23:21
At every site there will be huge challenges.
361
1389000
2000
Her bölgede büyük zorluklarla karşılaşacağız.
23:23
Local scientists must play leading roles
362
1391000
3000
Yörenin bilim adamları çok önemli roller üstlenmeliler
23:26
and governments must be persuaded to buy in.
363
1394000
4000
ve hükümetler de buna dahil olmaya ikna edilmeliler.
23:30
Conditions are very difficult,
364
1398000
2000
Koşullar çok zor,
23:32
but we cannot afford to compromise on those principles which made AIMS work.
365
1400000
7000
ama AMBE'nin ise yaramış prensiplerinden ödün vermemiz söz konusu olamaz.
23:39
And we summarize them this way:
366
1407000
2000
Bunları şu şekilde özetleyebiliriz:
23:41
the institutes have got to be relevant, innovative,
367
1409000
3000
enstitüler, yenilikçi, amaca uygun,
23:44
cost-effective and high quality. Why?
368
1412000
2000
düşük maliyetli ve yüksek kaliteli olmali. Neden?
23:46
Because we want Africa to be rich.
369
1414000
3000
Çünkü Afrika'nın zengin olmasını istiyoruz.
23:49
Easy to remember the basic rules we need.
370
1417000
7000
İhtiyaç duyduğumuz, hatırlaması kolay temel kurallar.
23:56
So, just in ending, let me say the only people who can fix Africa
371
1424000
3000
Sözlerimi bitirirken şunu söylememe izin verin, Afrika'yı sadece genç Afrikalılar
23:59
are talented young Africans.
372
1427000
3000
iyi bir yere getirebilir.
24:02
By unlocking and nurturing their creative potential,
373
1430000
3000
Yaratıcı potansiyellerinin önündeki engeleri kaldırarak,
24:05
we can create a step change in Africa's future.
374
1433000
4000
Afrika'nın geleceğinde bir değişiklik yapabiliriz.
24:09
Over time, they will contribute to African development
375
1437000
4000
Zamanla onlar Afrika'nın gelişimine ve bilime
24:13
and to science in ways we can only imagine.
376
1441000
3000
bizim sadece hayal edebileceğimiz şekilde katkılar sağlayacaklar.
24:16
Thank you.
377
1444000
2000
Teşekkürler.
24:18
(Applause)
378
1446000
21000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Neil Turok - Physicist, education activistNeil Turok is working on a model of the universe that explains the big bang -- while, closer to home, he's founded a network of math and science academies across Africa.
Why you should listen
Neil Turok works on understanding the universe's very beginnings. With Stephen Hawking, he developed the Hawking-Turok instanton solutions, describing the birth of an inflationary universe -- positing that, big bang or no, the universe came from something, not from utter nothingness.
Recently, with Paul Steinhardt at Princeton, Turok has been working on a cyclic model for the universe in which the big bang is explained as a collision between two “brane-worlds.” The two physicists cowrote the popular-science book Endless Universe.
In 2003, Turok, who was born in South Africa, founded the African Institute for Mathematical Sciences (AIMS) in Muizenberg, a postgraduate center supporting math and science. His TED Prize wish: Help him grow AIMS and promote the study and math and science in Africa, so that the world's next Einstein may be African.
Turok is the Director of the Perimeter Institute for Theoretical Physics, in Ontario, Canada. In 2010, the Canadian government funded a $20million expansion of the AIMS schools, working with the Perimeter Institute to start five new AIMS schools in different African nations.
In 2016, he won the Tate Medal for International Leadership in Physics .
Neil Turok | Speaker | TED.com