ABOUT THE SPEAKER

Cara E. Yar Khan - Human rights and disability activist
Cara E. Yar Khan is an international human rights advocate promoting the inclusion of people with disabilities within all facets of society.

Why you should listen

Born in India and raised in Canada, Cara E. Yar Khan has always loved helping people in need, spending time with loved ones, traveling and Latin dancing. Leveraging a knack for languages and a curiosity for different cultures, she earned a Master's degree in public policy and went on to live in Ecuador, Panama, Angola, China, Madagascar, Mozambique, Thailand and Haiti. At age 30, she was diagnosed with a rare muscle-wasting disease. Nevertheless, she continues to live an active life and shatter the stereotypes of people with disabilities. Today, she works at the International Human Trafficking Institute, an initiative of the National Center for Civil and Human Rights in Atlanta.

More profile about the speaker
Cara E. Yar Khan | Speaker | TED.com

TEDWomen 2019

Cara E. Yar Khan: The beautiful balance between courage and fear

Cara E. Yar Khan: သတ္တိနှင့် ကြောက်စိတ်ကြားက လှပတဲ့ ဟန်ချက်ညီမှု။

Filmed: 2019-12-04

Readability: 3.8

1,501,370 views

ကြွက်သား ယိုယွင်းလာစေတဲ့ ရှားပါးတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ အခြအနေရောဂါတစ်ခု တွေ့ရှိပြီးနောက်မှာ သူ့ရဲ့ သက်မွေးမှုလုပ်ငန်း ရည်မှန်းချက်တွေကို ကန့်သတ်ဖို့နဲ့ သူ့စိတ်ကူးအိပ်မက်တွေကို လျှော့ချပစ်ဖို့ လို့တယ်လို့ Cara E. Yar Khan ကို ပြောကြတယ်။ ဒီအကြံပေးချက်ကို လျစ်လျူရှုပြီး ဒီအစား သူ့ရဲ့ အကြီးမားဆုံး အိပ်မက်တွေကို နောက်ကို ဆက်လိုက်ခဲ့တယ်။ ဒီအားကောင်းပြီး စိတ်လှုပ်ရှားစေတဲ့ ဟောပြောချက်မှာ သူ့အတွက် အရေးပါဆုံး စီမံကိန်းတွေကို လုပ်ကိုင်ခြင်းအတွက် သူ့ရဲ့ဒဿနကို မျှဝေထားပါတယ်။ သတ္တိနဲ့ ကြောက်စိတ် အတူတကွ ယှဉ်တွဲနေစေရင်းပါ။ သူ့ရဲ့ အဆိုအတိုင်း အပြည့်အဝ ရှင်သန်ခြင်းကို ပြသတဲ့ ခရီးတစ်ခုရဲ့ ရင်ဖိုစရာ၊ မူးနောက်ရီဝေစေတဲ့ ဗီဒီယိုပြကွက်ကို ကြည့်လိုက်ပါဦး။

Cara E. Yar Khan - Human rights and disability activist
Cara E. Yar Khan is an international human rights advocate promoting the inclusion of people with disabilities within all facets of society. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13

When we're young, we're innocently brave,

0

1458

2792

ကျွန်မတို့ ငယ်စဉ်အခါမှာ
သဘောရိုးနဲ့ သတ္တိရှိကြပြီး

00:16

and we fearlessly dream
about what our lives might be like.

1

4292

3517

ဘဝတွေ ဘယ်လို ဖြစ်နိုင်လောက်တာ
ကို မကြောက်မလန့် အိပ်မက်မက်ကြတယ်။

00:19

Maybe you wanted to be an astronaut
or a rocket scientist.

2

7833

3518

သင်ဟာ အာကာသယာဉ်မှုတစ်ဦး (သို့) ဂြိုဟ်တု
သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ချင်လောက်တယ်။

00:23

Maybe you dreamed
of traveling to every continent.

3

11375

3768

သင်ဟာ ကမ္ဘာ့တိုက်တိုင်းကို ခရီးထွက်တာကို
အိပ်မက်မက်နေခဲ့လောက်တယ်။

00:27

Since I was very young,

4

15167

1684

ကျွန်မ ငယ်စဉ်ကတည်းက

00:28

I dreamed of working
for the United Nations

5

16875

2184

ကမ္ဘာ့ အခက်ခဲဆုံး နိုင်ငံတချိုမှာ

00:31

in some of the most difficult
countries in the world.

6

19083

2976

ကုလသမဂ္ဂ အတွက် အလုပ်လုပ်ဖို့
အိပ်မက်မက်ခဲ့တယ်။

00:34

And thanks to a lot of courage

7

22083

2310

များပြားလှတဲ့ သတ္တိ ကျေးဇူးကြောင့်

00:36

that dream came true.

8

24417

2101

ဒီအိပ်မက် အမှန်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

00:38

But here's the thing about courage:

9

26542

2017

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာက သတ္တိနဲ့ ဆိုင်တဲ့ အရာပါ။

00:40

it doesn't just appear
whenever we need it.

10

28583

2601

လိုအပ်ချိန်တိုင်းမှာ ပေါ်ကို မလာတာပါ။

00:43

It's the result of tough
reflection and real work,

11

31208

3310

ဒါက ကြောက်စိတ်နဲ့ သတ္တိရှိမှုကြားက
ဟန်ချက်ညီမှု ပါဝင်တဲ့

00:46

involving the balance
between fear and bravery.

12

34542

4476

ခက်မာတဲ့ ဆင်ခြင် သုံးသပ်ချက်တဲ့
လက်တွေ့ အလုပ်ရဲ့ ရလဒ်ပါ။

00:51

Without fear, we'll do foolish things.

13

39042

2809

ကြောက်စိတ်မဲ့ရင် ရူးမိုက်တာတွေကို
ကျွန်မတို့ လုပ်ကြလိမ့်မယ်

00:53

And without courage,
we'll never step into the unknown.

14

41875

4018

သတ္တိရှိမဲ့ရင် မကျွမ်းတဲ့နေရာကို
ဘယ်တော့မှ လှမ်းဝင်ကြမှာမဟုတ်ဘူး။

00:57

The balance of the two
is where the magic lies,

15

45917

2851

ဒီနှစ်ခုကြားက ဟန်ချက်ညီမှုက
မှော်ဆန်မှု ကိန်းအောင်းရာပါ။

01:00

and it's a balance
we all deal with every day.

16

48792

3041

ကျွန်မတို့ နေ့စဉ် ရင်ဆိုင်ရတာအားလုံးက
ဟန်ချက်ညီမှု တစ်ခုပါ။

01:04

First, a word about my fancy wheels.

17

52958

2435

ပထမ ကျွန်မရဲ့ဆန်းပြားတဲ့
ဘီးတွေအကြောင်း စကားတစ်လုံးက

01:07

I haven't always used a wheelchair.

18

55417

2059

ကျွန်မ ဘီးတပ်လှည်းကို အမြဲ မသုံးခဲ့ဘူး။

01:09

I grew up like many of you,

19

57500

1476

အတော်များများလိုပဲ ပြေးလိုက်၊

01:11

running, jumping and dancing.

20

59000

2184

ခုန်လိုက်၊ ကလိုက်နဲ့
ကျွန်မ ကြီးပြင်းခဲ့တာပါ။

01:13

I love to dance.

21

61208

2851

ကျွန်မက ကရတာ ကြိုက်တယ်။

01:16

However, in my mid-twenties,

22

64083

2268

ဒါပေမဲ့ အသက်နှစ်ဆယ့်ငါးနှစ်လောက်မှာ

01:18

I began to experience
a series of inexplicable falls.

23

66375

4101

နားလည်ရခက်တဲ့ ကျဆုံးမှုတွေ အစဉ်လိုက်
စတင် တွေ့ကြုံတယ်။

01:22

And a few years later,

24

70500

1309

နှစ်အနည်းငယ်အကြာမှာ

01:23

I was diagnosed with a recessive
genetic condition

25

71833

3351

HIBM (သို့) ခန္ဓာကိုယ်ကြွက်သား
တစ်ရှူးရောဂါပါတဲ့

01:27

called hereditary inclusion body myopathy,

26

75208

3643

မျိုးရိုးလိုက်တာလို့ခေါ်တဲ့ ငုပ်နေတဲ့
ဗီဇဆိုင်ရာ အခြေအနေရောဂါ

01:30

or HIBM.

27

78875

2518

စဖြစ်ခဲ့တယ်။

01:33

It's a progressive muscle wasting disease

28

81417

2809

ဒါက ခေါင်းကနေ ခြေဖျားအထိ
ကြွက်သားအားလုံးကို

01:36

that affects all of my muscles
from head to toe.

29

84250

3643

ထိခိုက်စေတဲ့ တိုးဖြစ်နေတဲ့ ကြွက်သား
ပြုန်းတီးမှု ရောဂါတစ်ခုပါ။

01:39

HIBM is very rare.

30

87917

2142

HIBM က အတော် ဖြစ်ခဲပါတယ်။

01:42

In the United States there are
less than 200 people diagnosed.

31

90083

5393

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ
ရောဂါဖြစ်သူ ၂၀၀ မရှိပါဘူး။

01:47

To date, there is
no proved treatment or cure,

32

95500

4184

ဒီနေ့အထိ ကုသနိုင်ခဲ့ကြောင်း
အထောက်အထား မရှိသေးဘူး။

01:51

and within 10 to 15 years of its onset,

33

99708

3060

စဖြစ်တဲ့ ၁၀ နှစ် (သို့) ၁၅ နှစ်အတွင်း

01:54

HIBM typically leads to quadriplegia,

34

102792

2892

HIBM ဟာ ထုံးစံအတိုင်း လေးဘက်နာ
ဖြစ်စေတာကြောင့်

01:57

which is why I now use a wheelchair.

35

105708

2935

အခု ကျွန်မ ဘီးတပ်လှည်းကို
အသုံးပြုတာပါ။

02:00

When I was first diagnosed,
everything changed.

36

108667

3601

ကျွန်မ ပထမဆုံး ရောဂါဖြစ်တော့
အရာတိုင်း ပြောင်းလဲသွားတယ်။

02:04

It was frightening news

37

112292

1976

ဒါက ထိတ်လန့်စရာ သတင်းဖြစ်ခဲ့တာက

02:06

because I had no experience
with chronic illness or disabilities.

38

114292

4351

ကျွန်မဟာ နာတာရှည် နေမကောင်းတာ (သို့)
မသန်စွမ်းမှုတွေ မကြုံဖူးခဲ့လို့ပါ။

02:10

And I had no idea
how the disease might progress.

39

118667

4392

ရောဂါက ဘယ်လို တိုးဖြစ်နိုင်တာ
ကျွန်မ မသိခဲ့ဘူး။

02:15

But what was most disheartening

40

123083

2101

ဒါပေမဲ့ အားငယ်စရာအဖြစ်ဆုံးက

02:17

was to listen to other people advise me

41

125208

3143

ကျွန်မရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေ၊ အိပ်မက်တွေကို
ကန့်သတ်ပြီး

02:20

to limit my ambitions and dreams,

42

128375

2143

ဘဝကနေ မျှော်လင့်တဲ့
မျှော်လင့်ချက်အားလုံးကို

02:22

and to change my expectations
of what to expect from life.

43

130542

3666

ပြောင်းလဲဖို့လူတွေက ကျွန်မကို
အကြံပေးတာကို နားထောင်ဖို့ပါ။

02:27

"You should quit
your international career."

44

135208

2810

"မင်းရဲ့ နိုင်ငံတကာ အလုပ်အကိုင်ကို
ထွက်သင့်တယ်။"

02:30

"No one will marry you this way."

45

138042

2642

"ဒီလိုဆို မင်းကို ဘယ်သူမှ
လက်ထပ်မှာမဟုတ်ဘူး။"

02:32

"You would be selfish to have children."

46

140708

2709

"ကလေးယူမယ်ဆို မင်း တစ်ကိုယ်ကောင်း
ဆန်ရာ ကျမှာပေါ့။"

02:36

The fact that someone who wasn't me

47

144750

2226

ကျွန်မ မဟုတ်တဲ့ တစ်ယောက်ယောက်က

02:39

was putting limitations
on my dreams and ambitions

48

147000

2851

ကျွန်မရဲ့ အိပ်မက်တွေ၊ ရည်မှန်းချက်တွေကို
ကန်သတ်နေတာဟာ

02:41

was preposterous.

49

149875

1768

ယုတ္တိမရှိဘူးလေ။

02:43

And unacceptable.

50

151667

1625

လက်မခံနိုင်စရာပါ။

02:46

So I ignored them.

51

154875

1268

ဒီတော့ လျစ်လျူရှုခဲ့တယ်။

02:48

(Cheers and applause)

52

156167

6517

(အားပေးသံ၊ လက်ခုပ်သံများ)

02:54

I did get married.

53

162708

1643

ကျွန်မ လက်ထပ်ခဲ့တယ်။

02:56

And I decided for myself
not to have children.

54

164375

3809

ကလေးမယူဖို့ ကိုယ်တိုင်
ဆုံးဖြတ်ချက်ချခဲ့တယ်။

03:00

And I continued my career
with the United Nations

55

168208

3310

ရောဂါတွေ့ရှိအပြီးမှာ ကုလသမဂ္ဂနဲ့အတူ
ကျွန်မ သက်မေွးအလုပ်ကို

03:03

after my diagnosis,

56

171542

1267

ဆက်လုပ်ခဲ့တယ်။

03:04

going to work for two years in Angola,

57

172833

2435

အန်ဂိုလာမှာ နှစ်နှစ်တာ အလုပ်ဆင်းရင်းပါ။

03:07

a country recovering
from 27 years of brutal civil war.

58

175292

3916

ရက်စက်တဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ရဲ့ ၂၇ နှစ်ကနေ
နလံထူလာတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုပါ။

03:12

However, it would be another five years

59

180125

1934

ဒါပေမဲ့ အလုပ်ရှင်ကို ကျွန်မရဲ့ရောဂါ

03:14

until I officially declared
my diagnosis to my employer.

60

182083

3810

တွေ့ရှိမှုကို တရားဝင် မကြေညာခင်အထိ
နောက်ထပ် ငါးနှစ် ကြာခဲ့လိမ့်မယ်။

03:17

Because I was afraid

61

185917

1309

ကျွန်မရဲ့စွမ်းဆောင်မှုကို

03:19

that they would question my capacity
to manage and I'd lose my job.

62

187250

4351

သူတို့ မေးခွန်းထုတ်ပြီး
ကျွန်မ အလုပ်ပြုတ်မှာ စိုးရိမ်တာကြောင့်ပါ။

03:23

I was working in countries
where polio had been common,

63

191625

3226

ကျွန်မက ပိုလီယို အဖြစ်များတဲ့
နိုင်ငံတွေမှာ အလုပ်လပ်နေတာကြောင့်

03:26

so when I overheard someone say

64

194875

1768

ကျွန်မဟာ ပိုလီယိုရောဂါကနေ

03:28

that they thought
I might have survived polio,

65

196667

2726

ရှင်ကျန်နိုင်ခဲ့လောက်မယ်လို့
တစ်ယောက် ပြောတာ ကြားခဲ့တယ်။

03:31

I thought my secret was safe.

66

199417

2601

ကျွန်မရဲ့ လျှို့ဝှက်ချက်တော့
စိတ်ချရပြီလို့ ထင်ခဲ့တယ်။

03:34

No one asked why I was limping.

67

202042

2309

ဘာလို့ ကျွန်မ ခြေဆာနေတာလဲလို့
ဘယ်သူမှ မမေးကြတော့

03:36

So I didn't say anything.

68

204375

2184

ဘာမှ ကျွန်မ မပြောခဲ့ဘူး။

03:38

It took me over a decade

69

206583

1351

အခြေခံ အလုပ်တွေနဲ့

03:39

to internalize the severity of HIBM,

70

207958

3185

လုပ်ဆောင်မှုတွေက
တိုးတိုးပြီး ခက်ခဲလာတာတောင်မှ

03:43

even as basic tasks and functions
became increasingly difficult.

71

211167

4642

HIBM ရဲ့ ပြင်းထန်မှုကို နှလုံးသွင်းဖို့
ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော် ကြာခဲ့တယ်။

03:47

Yet, I continued to pursue my dream
of working all over the world,

72

215833

4060

ဒါပေမဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ အလုပ်လုပ်ဖို့
ကျွန်မရဲ့ အိပ်မက်နောက် ဆက်လိုက်ခဲ့ပြီး

03:51

and was even appointed
as a disability focal point

73

219917

2392

ဟေတီက UNICEF အတွက် မသန်စွမ်း
ဗဟိုမှာတောင်

03:54

for UNICEF in Haiti,

74

222333

1893

ခန့်အပ်ခံခဲ့ရတယ်။

03:56

where I served for two years
after the devastating 2010 earthquake.

75

224250

3875

အကြီးအကျယ် ပျက်စီးစေတဲ့ ၂၀၁၀
ငလျင်အပြီး နှစ်နှစ်ကြာ အမှုထမ်းခဲ့တယ်။

04:01

And then my work brought me
to the United States.

76

229000

2893

ဒီနောက် အလုပ်က ကျွန်မကို
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကို ခေါ်ခဲ့တယ်။

04:03

And even as the disease
progressed significantly

77

231917

2767

ရောဂါက သိသိသာသာ တိုးလာပြီး

04:06

and I needed leg braces
and a walker to get around,

78

234708

3018

လျှောက်လည်ဖို့ ခြေထိန်းတွေ၊ လမ်းလျှောက်
ကိရိယာတွေလိုအပ်တာတောင်

04:09

I still longed for adventure.

79

237750

2976

စွန့်စားဖို့ တောင့်တနေသေးတယ်။

04:12

And this time,

80

240750

1268

ဒီတစ်ကြိမ်မှာတော့

04:14

I started dreaming
of a grand outdoor adventure.

81

242042

3392

ကြီးကျယ်တဲ့ အပြငင်ဘက်
စွန့်စားမှုကို စတင် အိပ်မက်မက်ခဲ့တယ်။

04:17

And what's more grand
than the Grand Canyon?

82

245458

3459

Grand Canyon ထက် ဘာက
ပိုကြီးကျယ်ဦးမှာလဲ။

04:21

Did you know that for every
five million people who visit the Rim

83

249875

4393

Rim ကို လည်ပတ်သူ ငါးသန်းတိုင်းမှာ
တစ်ရာခိုင်နှုန်းပဲ

04:26

only one percent go down
to the canyon's base?

84

254292

3250

တောင်ကြားရဲ့အခြေကို ဆင်းတာ သိကြပါသလား။

04:30

I wanted to be a part of that one percent.

85

258417

2976

ကျွန်မက ဒီတစ်ရာခိုင်းနှုန်းရဲ့
တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်ချင်တယ်။

04:33

The only thing is --

86

261417

1517

တစ်ခုတည်းသော အရာက

04:34

(Applause)

87

262958

4351

(လက်ခုပ်သံများ)

04:39

The only thing is that the Grand Canyon
isn't exactly accessible.

88

267333

4393

တစ်ခုတည်းသောအရာ Grand Canyon ဟာ
ဝင်ခွင့်ရဘူးဆိုတာ အတိအကျပါ။

04:43

I was going to need some assistance

89

271750

1726

ထောင်လိုက် မြေပြင်အနေအထားရဲ့

04:45

to get down the 5,000-foot descent
of vertical loose terrain.

90

273500

4934

ပေ ၅၀၀၀အဆင်းကို ဆင်းသွားဖို့
အကူအညီ လိုအပ်တော့မှာလေ။

04:50

Now, when I face obstacles,

91

278458

1560

ကဲ အတားအဆီးတွေ ကြံုရတဲ့အခါ

04:52

fear doesn't necessarily
immediately set in

92

280042

3767

ကြောက်စိတ်က သေချာပေါက်
ချက်ချင်း ဝင်မလာတာက

04:55

because I assume that one way or another,

93

283833

2810

တစ်နည်းနည်းနဲ့ ဒါကို ကျွန်မ

04:58

I'll figure it out.

94

286667

1559

တွက်ဆမယ်လို့ ယူဆမိလို့ပါ။

05:00

And in this case, my thought was,

95

288250

2226

ဒီဖြစ်ရပ်မှာ ကျွန်မရဲ့အတွေးက

05:02

well, if I can't walk down,

96

290500

2143

ကောင်းပြီ၊ ငါ လမ်းလျှောက် မဆင်းနိုင်ရင်

05:04

I could learn to ride a horse.

97

292667

2184

မြင်းစီးသင်လို့ရတာပဲလို့ပါ။

05:06

So that's what I did.

98

294875

1934

ဒါနဲ့ မြင်းစီးသင်လိုက်တယ်လေ။

05:08

And with that fateful decision

99

296833

1810

ဒီကြမ္မာငင်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့

05:10

began a four-year commitment,

100

298667

1976

၁၂ ရက် စူးစမ်းလေ့လာရေးတစ်ခု
လုပ်ဆောင်ဖို့

05:12

tossing back and forth
between fear and courage

101

300667

3059

ကြောက်စိတ်နဲ့ သတ္တိကြား ရှေ့တိုး
နောက်ငင် လူးလွန့်ရင်း

05:15

to undertake a 12-day expedition.

102

303750

2726

လေးနှစ်တာ နှစ်မြှုပ်မှုတစ်ခု စခဲ့တယ်။

05:18

Four days on horseback
to cross Grand Canyon rim to rim,

103

306500

3226

Grand Canyon အနားတစ်ဘက်စီကို
ဖြတ်သန်းဖို့ မြင်း လေးရက်စီးပြီး

05:21

and eight days rafting
150 miles of the Colorado River,

104

309750

4018

ကိုလိုရာဒိုမြစ်ရဲ့ မိုင် ၁၅၀ ရှစ်ရက်
ဖောင်စီးခဲ့တယ်။

05:25

all with a film crew in tow.

105

313792

1934

ရိုက်ကူးရေးအဖွဲ့ တန်းလန်းနဲ့ပေါ့။

05:27

Spoiler alert -- we made it.

106

315750

2309

ဖျက်ဆီးရေး သတိ၊ ကျွန်မတို့ ရောက်ခဲ့တယ်။

05:30

But not without showing me
how my deepest fear

107

318083

2810

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မရဲ့ အနက်ရှိုင်းဆုံး
ကြောက်စိတ်က တူညီတဲ့

05:32

can somehow manifest
a mirror response of equal courage.

108

320917

4851

သတ္တိရဲ့တုံ့ပြန်မှု မှန်ပြင်တစ်ခု ပေါ်ပုံ
ကျွန်မကို မပြသဘဲတော့ မဟုတ်ဘူးပေါ့။

05:37

On April 13, 2018,

109

325792

3184

ဧပြီလ ၁၃ ရက် ၂၀၁၈ မှာ

05:41

sitting eight feet above the ground,

110

329000

1726

မြေပြင်ရဲ့ ရှစ်ပေအမြင့်မှာ ထိုင်ရင်း

05:42

riding a mustang horse named Sheriff,

111

330750

2226

Sheriff လို့ခေါ်တဲ့ မြင်းပုကို စီးရင်း

05:45

my first impression of Grand Canyon

112

333000

2268

ကျွန်မရဲ့ Grand Canyon ပထမဆုံး ခံစားမှုက

05:47

was one of shock and terror.

113

335292

2892

ချောက်ချား၊ထိတ်လန့်မှုတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့တယ်။

05:50

Who knew I had a fear of heights.

114

338208

2810

ကျွန်မမှာ အမြင့်ကြောက်စိတ်တစ်ခုရှိတာ
ဘယ်သူ သိခဲ့လို့တုန်း။

05:53

(Laughter)

115

341042

1267

(ရယ်သံများ)

05:54

But there was no giving up now.

116

342333

2518

ဒါပေမဲ့ အခု လက်လျှော့စရာ မရှိခဲ့တော့ဘူးလေ။

05:56

I mustered up every ounce
of courage inside me

117

344875

3726

ကြောက်စိတ်က ကျွန်မရဲ့ အကောင်းဆုံးဆီ
မရောက်စေဖို့

06:00

to not let my fear get the best of me.

118

348625

3476

ကျွန်မကိုယ်တွင်းက ရှိသမျှ သတ္တိကို
စုစည်းခဲ့တယ်။

06:04

Embarking on the South Rim,

119

352125

1809

South Rim ကို တက်ရာမှာ

06:05

all I could do to keep myself composed

120

353958

2726

ကိုယ့်ကိုယ်ကို တည်ငြိမ်စေဖို
ကျွန်မ လုပ်နိုင်တာဆိုလို့

06:08

was to breathe deeply,
stare up into the clouds

121

356708

3643

အသက်ပြင်းပြင်းရှုပြီး
တိမ်တွေကို မော့ကြည့်ကာ

06:12

and focus on my team's voices.

122

360375

3518

ကျွန်မအဖွဲ့ရဲ့ အသံတွေကို
အာရုံစိုက်ခဲ့တာပါ။

06:15

But then, in the first hour,
disaster struck.

123

363917

4559

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ပထမ နာရီအတွင်းမှာ
ဘေးဒုက္ခ ရောက်ခဲ့တယ်။

06:20

Unable to hold myself
upright in the saddle,

124

368500

2351

ကုန်းနှီးမှာ မတ်မတ် တောင့်မထားနိုင်တော့

06:22

going down an oversized step,

125

370875

1976

ပုံမှန်ထက်ကျယ်တဲ့ လှေကားထစ်ကို ဆင်းတုန်း

06:24

I flung forward and smacked my face
on the back of the horse's head.

126

372875

4518

ရှေ့ကို ပစ်လဲပြီး မြင်းခေါင်းရဲ့ အနောက်နဲ့
မျက်နှာကို ရိုက်မိခဲ့တယ်။

06:29

There was panic,

127

377417

1267

ကြောက်စိတ်မွှန်သွားခဲ့တယ်။

06:30

my head hurt fiercely,

128

378708

1560

ခေါင်း အပြင်းအထန် နာသွားပေမဲ့

06:32

but the path was too narrow
for us to dismount.

129

380292

3684

မြင်းပေါ်က ဆင်းဖို့ လမ်းကြောင်းက
ကျဉ်းလွန်းနေခဲ့တယ်။

06:36

Only at the halfway point at 2,300 feet,

130

384000

2809

ပေ ၂၃၀၀ အမှတ် လမ်းတစ်ဝက်ပဲရှိသေးပြီး

06:38

at least another two hours down,

131

386833

2226

အနည်းဆုံး နောက်ထပ် နှစ်နာရီ အဆင်းဆိုတော့

06:41

could we stop and remove my helmet

132

389083

2101

ကျွန်မတို့ ရပ်ပြီး ခေါင်းဆောင်းကို ချွတ်ကာ

06:43

and see the egg-sized bump
protruding from my forehead.

133

391208

3935

နဖူကနေ ကြက်ဥအရွယ် အဖုထွက်နေတာကို
ကြည့်လို့ရခဲ့တယ်။

06:47

For all of that planning and gear,

134

395167

2059

ဒီအစီအစဉ်နဲ့ အသုံးအဆောင်အားလုံးအတွက်

06:49

how is it that we didn't
even have an ice pack?

135

397250

2809

ဘာလို့များ ရေခဲအိတ်တစ်ခုတောင်မှ
မရှိခဲ့တာပါလိမ့်နော်။

06:52

(Laughter)

136

400083

1018

(ရယ်သံများ)

06:53

Luckily for all of us,
the swelling came outwards,

137

401125

2893

ကျွန်မတို့အားလုံးအတွက် ကံကောင်းတာက
ဖူးရောင်တာက ထွက်လာပြီး

06:56

and would drain into my face
as two fantastic black eyes

138

404042

4017

ဆန်းပြားတဲ့ မျက်လုံးမည်းနှစ်ခုအဖြစ်
ကျွန်မ မျက်နှာထဲကို စီးဝင်သွားတယ်။

07:00

which is an amazing way to look
in a documentary film.

139

408083

3060

မှတ်တမ်းတင် ရုပ်ရှင်ကားမှာ
ကြည့်ဖို့ အံ့ဩဖွယ်နည်းလမ်းတစ်ခုလေ။

07:03

(Laughter)

140

411167

2059

(ရယ်သံများ)

07:05

(Applause and cheers)

141

413250

5059

(လက်ခုပ်သံ၊ အားပေးသံများ)

07:10

This was not an easy, peaceful journey,

142

418333

2143

ဒါက လွယ်ကူ၊ငြိမ်းချမ်းတဲ့
ခရီးတစ်ခုမဟုတ်ပေမဲ့

07:12

and yet, that was exactly the point.

143

420500

2059

ဆိုလိုချက် အတိအကျက ဒါပါ။

07:14

Even though I was afraid
to get back into the saddle,

144

422583

2601

ကုန်းနှီးထဲကို ပြန်ရောက်ဖို့
စိုးရွံ့ခဲ့တာတောင်မှ

07:17

I got back in.

145

425208

1351

ကျွန်မ ပြန်သွားခဲ့တယ်။

07:18

The descent alone to the canyon floor

146

426583

2351

ချောက်ကြမ်းပြင်ဆီ အဆင်းတစ်ခုတည်းကို

07:20

took a total of 10 hours

147

428958

1893

စုစုပေါင်း ၁၀ နာရီကြာခဲ့ပြီး

07:22

and that was just day one of four riding.

148

430875

2893

ဒါက လေးရက်စီးတာရဲ့ တစ်ရက်ပဲရှိသေးတယ်။

07:25

Next came the mighty rapids.

149

433792

2059

နောက်လာတာက ဧရာမ ရေမော်တွေပါ။

07:27

The Colorado River in the Grand Canyon

150

435875

1976

Grand Canyon က ကိုလိုရာဒို မြစ်မှာ

07:29

has some of the highest
white water in the country.

151

437875

2893

နိုင်ငံမှာရှိတဲ့ အမြင့်ဆုံး
ရေမော်တစ်ချို့ရှိတယ်။

07:32

And just to be prepared
in case we should capsize,

152

440792

2851

မှောက်များမှာက်ရင်ဆိုပြီး
ပြင်ဆင်ထားဖို့အတွက်

07:35

we'd practice having me swim
through a smaller rapid.

153

443667

2809

ပိုငယ်တဲ့ ရေမော်တစ်ခုကနေ
ကျွန်မကို ရေကူးလေ့ကျင့်ခိုင်းတယ်။

07:38

And it's safe to say it wasn't glamorous.

154

446500

2684

ဒါက စွဲမက်ဖွယ်ရာ မဟုတ်ဘူးလို့
ပြောဖို့အထိ စိတ်ချရတယ်လေ။

07:41

(Laughter)

155

449208

1060

(ရယ်သံများ)

07:42

I took my breath
in the wrong part of the wave,

156

450292

2517

လှိုင်းရဲ့ မှားယွင်းတဲ့အပိုင်းမှာ
အသက်အောင့်လိုက်တာ

07:44

choked on river water

157

452833

1435

မြစ်ရေမှာ မွန်းသွားပြီး

07:46

and was unable to steer myself.

158

454292

2517

ကိုယ့်ကိုယ်ကို ထိန်းမရဖြစ်ခဲ့တယ်။

07:48

Yes, it was scary,

159

456833

1560

ဟုတ်ပါတယ်၊ လန့်စရာဆိုပေမဲ့

07:50

but it was also fantastic.

160

458417

2392

သိပ်ပြီးတော့လည်း ကောင်းပါတယ်။

07:52

Waterfalls, slick canyons

161

460833

2143

ရေတံခွန်တွေ၊ ချောနေတဲ့ ချောက်တွေနဲ့

07:55

and a couple billion years of bedrock

162

463000

1934

နှစ် ဘီလီယံအနည်းငယ်ချီတဲ့
အခင်းကျောက်ဟာ

07:56

that seemed to change color
throughout the day.

163

464958

2476

တစ်နေ့လုံး အရောင်ပြောင်းနေတဲ့ပုံပါ။

07:59

The Grand Canyon is true wilderness

164

467458

2893

Grand Canyon ဟာ ကန္တာရ အစစ်ဖြစ်ပြီး

08:02

and worthy of all of its accolades.

165

470375

2684

ချီးကျူးဂုဏ်ပြုမှုတွေ အားလုံးနဲ့
ထိုက်တန်ပါတယ်။

08:05

(Applause)

166

473083

3709

(လက်ခုပ်သံများ)

08:12

The expedition,

167

480833

1393

စူးစမ်းလေ့လာရေးခရီး၊

08:14

all that planning and the trip itself,

168

482250

2934

အစီအစဉ်နဲ့ ခရီးကိုယ်၌က

08:17

showed me a level of fear
I had never experienced before.

169

485208

5018

ကျွန်မ အရင် မကြုံဖူးခဲ့တဲ့ ကြောက်စိတ်ရဲ့
ရေချိန်တစ်ခုကို ပြသခဲ့တယ်။

08:22

But more importantly,

170

490250

1393

ဒါပေမဲ့ ပိုအရေးကြီးတာက

08:23

it showed me how boldly
courageous I can be.

171

491667

4392

ကျွန်မဟာ ဘယ်လို ရဲဝင့်စွာ
သတ္တိရှိနိုင်ပုံကို ပြသခဲ့တယ်။

08:28

My Grand Canyon journey was not easy.

172

496083

2268

ကျွန်မရဲ့ Grand Canyon
ခရီးရှည်က မလွယ်ကူခဲ့ဘူး။

08:30

This was not a vision
of an Amazonian woman

173

498375

2643

သည်းထိတ်ရင်ဖိုနောက်ခံကားကနေ
မပင်မပန်း ရှေ့တိုးသွားနေတဲ့

08:33

effortlessly making her way
through epic scenery.

174

501042

3517

အမေဇုံတောတွင်းအမျိုးသမီး
တစ်ယောက်ရဲ့ အမြင်မဟုတ်ဘူး။

08:36

This was me crying,

175

504583

1685

ဒါက ကျွန်မ ငိုနေတာပါ။

08:38

exhausted and beat up with two black eyes.

176

506292

3892

မျက်လုံးမည်းနှစ်လုံးနဲ့အတူ
ပင်ပန်းပြီး ခြေကုန်လက်ပန်းကျနေတယ်။

08:42

It was scary,

177

510208

1393

ကြောက်စရာပါ။

08:43

it was stressful,

178

511625

1976

စိတ်ဖီစီးခဲ့တယ်။

08:45

it was exhilarating.

179

513625

2292

ရင်ဖိုစရာကောင်းတယ်။

08:49

Now that the trip is over,

180

517000

1268

ကဲ ဒီခရီးက ပြီးသွားပါပြီ။

08:50

it's easy to be blasé
about what we achieved.

181

518292

3517

ကျွန်မတို့ အောင်မြင်ခဲ့တာကို
မတုန်လှုပ်ဖို့က လွယ်ပါတယ်။

08:53

I know I want to raft the river again.

182

521833

2518

မြစ်ကို ဖောင်နဲ့ ထပ်ကူးချင်တာ
ကျွန်မ သိတယ်။

08:56

This time, all 277 miles of it.

183

524375

3393

ဒီတစ်ကြိမ်က ဒါရဲ့ ၂၇၇ မိုင်လုံးပါ။

08:59

(Applause)

184

527792

3434

(လက်ခုပ်သံများ)

09:03

But I also know that I would never do
the horseback-riding part again.

185

531250

3351

ဒါပေမဲ့ မြင်းစီးတဲ့ အခန်းကို ဘယ်တော့မှ
ထပ်မလုပ်တော့ဘူဆိုတာလည်း သိတယ်။

09:06

(Laughter)

186

534625

1643

(ရယ်သံများ)

09:08

It's just too dangerous.

187

536292

2559

ဒါက အန္တရာယ်များလွန်းတယ်။

09:10

And that's my real point.

188

538875

1643

ဒါက ကျွန်မရဲ့ အဓိက အချက်ပါ။

09:12

I'm not just here
to show you my film footage.

189

540542

2892

ကျွန်မရဲ့ ရုပ်ရှင်ရိုက်ကွက်ကို
ပြဖို့ပဲ ဒီမှာ ရှိတာမဟုတ်ဘူး။

09:15

I'm here to remind us all

190

543458

2018

ကျွန်မ ဒီမှာရှိနေတာက  ကြောက်စိတ်နဲ့

09:17

that life is really just a lesson

191

545500

2226

သတ္တိကြားက ဟန်ချက်ညီမှု
တစ်ခုကို ရှာဖွေရာမှာ

09:19

in finding the balance
between fear and courage.

192

547750

3059

ဘဝဆိုတာ တကယ့် သင်ခန်းစာ
တစ်ခုဆိုတာကို အားလုံးကို သတိပေးဖို့ပါ။

09:22

And understanding what is
and what isn't a good idea.

193

550833

4810

ဘာက စိတ်ကူကောင်းတစ်ခု
ဟုတ်၊မဟုတ်ဆိုတာကို နားလည်ခြင်းပါ။

09:27

(Laughter)

194

555667

1226

(ရယ်သံများ)

09:28

Life is already scary,

195

556917

1726

ဘဝဟာ ကြောက်စရာဖြစ်ပြီးသားဆိုတော့

09:30

so for our dreams to come true,
we need to be brave.

196

558667

3726

အိပ်မက်တွေ တကယ်ဖြစ်လာဖို့
ကျွန်မတို့ သတ္တိရှိဖို့လိုပါတယ်။

09:34

In facing my fears

197

562417

1351

ကြောက်စိတ်ကို ရင်ဆိုင်ပြီး

09:35

and finding the courage
to push through them,

198

563792

2601

ဒါတွေကို တွန်းထုတ်ဖို့ သတ္တိမွေးရာမှာ

09:38

I swear my life has been extraordinary.

199

566417

3684

ကျွန်မဘဝဟာ ထူးခြားခဲ့တယ်ဆိုတာ
ကျိန်ရဲတယ်။

09:42

So live big

200

570125

1434

ဒီတော့ ကြီးကျယ်စွာ ရှင်သန်ပြီး

09:43

and try to let your courage
outweigh your fear.

201

571583

2935

သင့်ကြောက်စိတ်ထက် သတ္တိက
ပိုအချိန်စီးစေဖို့ ကြိုးစားပါ။

09:46

You never know where it might take you.

202

574542

2934

သင့်ကို ဘယ်ဆီခေါ်သွားနိုင်တာ
ဘယ်တော့မှ မသိရဘူးလေ။

09:49

Thank you.

203

577500

1268

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

09:50

(Applause and cheers)

204

578792

3458

(လက်ခုပ်သံ၊ အားပေးသံများ)

Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

ABOUT THE SPEAKER

Cara E. Yar Khan - Human rights and disability activist
Cara E. Yar Khan is an international human rights advocate promoting the inclusion of people with disabilities within all facets of society.

Why you should listen

Born in India and raised in Canada, Cara E. Yar Khan has always loved helping people in need, spending time with loved ones, traveling and Latin dancing. Leveraging a knack for languages and a curiosity for different cultures, she earned a Master's degree in public policy and went on to live in Ecuador, Panama, Angola, China, Madagascar, Mozambique, Thailand and Haiti. At age 30, she was diagnosed with a rare muscle-wasting disease. Nevertheless, she continues to live an active life and shatter the stereotypes of people with disabilities. Today, she works at the International Human Trafficking Institute, an initiative of the National Center for Civil and Human Rights in Atlanta.

More profile about the speaker
Cara E. Yar Khan | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Cara E. Yar Khan: သတ္တိနှင့် ကြောက်စိတ်ကြားက လှပတဲ့ ဟန်ချက်ညီမှု။ | TED Talk | TED.com