TEDxSydney
Tom Griffiths: 3 ways to make better decisions -- by thinking like a computer
Tom Griffiths: 3 cách để đưa ra quyết định tốt hơn -- bằng cách suy nghĩ như chiếc máy
Filmed:
Readability: 4.2
3,652,976 views
Nếu bạn đã từng gặp khó khăn với việc đưa ra quyết định, đây là bài diễn thuyết dành cho bạn. Nhà khoa học về nhận thức Tom Griffiths cho thấy cách chúng ta có thể áp dụng logic của máy tính để gỡ rối những vấn đề hóc búa của con người, chia sẻ 3 chiến lược thực tế để đưa ra quyết định tốt hơn -- ở tất cả các vấn đề từ tìm nhà đến chọn nhà hàng để đi ăn tối nay.
Tom Griffiths - Psychologist, cognitive scientist
Tom Griffiths uses ideas from computer science to understand how human minds work. Full bio
Tom Griffiths uses ideas from computer science to understand how human minds work. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Nếu có một thành phố trên thế giới
00:13
If there's one city in the world
0
1407
1581
00:15
where it's hard to find
a place to buy or rent,
a place to buy or rent,
1
3012
2333
mà rất khó để tìm một chỗ để mua hay thuê
00:17
it's Sydney.
2
5369
1150
thì đó chính là Sydney.
00:19
And if you've tried
to find a home here recently,
to find a home here recently,
3
7043
2367
Và nếu bạn đã từng thử tìm nhà ở đây
00:21
you're familiar with the problem.
4
9434
1840
thì bạn sẽ quen với vấn đề này.
Mỗi lần bạn tham quan căn nhà
mình định thuê,
mình định thuê,
00:23
Every time you walk into an open house,
5
11298
2014
bạn sẽ có một vài thông tin
về những gì bên ngoài
về những gì bên ngoài
00:25
you get some information
about what's out there
about what's out there
6
13336
2191
00:27
and what's on the market,
7
15551
1393
và những gì
diễn ra thị trường,
diễn ra thị trường,
00:28
but every time you walk out,
8
16968
1430
nhưng mỗi lần bạn bước ra,
00:30
you're running the risk
of the very best place passing you by.
of the very best place passing you by.
9
18422
3214
bạn có nguy cơ bỏ lỡ
nơi tốt nhất bạn vừa đi qua.
nơi tốt nhất bạn vừa đi qua.
00:33
So how do you know when
to switch from looking
to switch from looking
10
21660
2820
Vậy khi nào thì
bạn nên chuyển từ việc tìm kiếm
bạn nên chuyển từ việc tìm kiếm
00:36
to being ready to make an offer?
11
24504
1562
sang việc sẵn sàng
đưa ra đề nghị?
đưa ra đề nghị?
00:39
This is such a cruel and familiar problem
12
27663
2401
Đây là vấn đề rất quen thuộc
và đầy khó khăn
và đầy khó khăn
00:42
that it might come as a surprise
that it has a simple solution.
that it has a simple solution.
13
30088
3074
mà bất ngờ là, giải pháp có khi
lại đơn giản một cách đáng ngạc nhiên
lại đơn giản một cách đáng ngạc nhiên
00:45
37 percent.
14
33588
1203
37 phần trăm
00:46
(Laughter)
15
34815
1828
(Cười)
00:48
If you want to maximize the probability
that you find the very best place,
that you find the very best place,
16
36667
3936
Nếu bạn muốn tối đa hóa khả năng
tìm được nơi tốt nhất,
tìm được nơi tốt nhất,
00:52
you should look at 37 percent
of what's on the market,
of what's on the market,
17
40627
2825
bạn nên nhìn vào 37% những thứ có ở
trên thị trường,
trên thị trường,
00:55
and then make an offer
on the next place you see,
on the next place you see,
18
43476
2310
sau đó đưa ra đề nghị ở nơi tiếp theo
bạn thấy,
bạn thấy,
00:57
which is better than anything
that you've seen so far.
that you've seen so far.
19
45810
2524
nơi mà tốt hơn tất cả những
nơi bạn đã nhìn thấy.
nơi bạn đã nhìn thấy.
01:00
Or if you're looking for a month,
take 37 percent of that time --
take 37 percent of that time --
20
48358
3805
Hoặc nếu bạn có 1 tháng để
tìm kiếm, dành 37% thời gian đó --
tìm kiếm, dành 37% thời gian đó --
01:04
11 days, to set a standard --
21
52187
2915
11 ngày, để làm tiêu chuẩn --
01:07
and then you're ready to act.
22
55126
1575
và bạn đã sẵn sàng để hành động.
01:09
We know this because
trying to find a place to live
trying to find a place to live
23
57829
2709
Chúng tôi biết điều đó vì việc
tìm kiếm nơi ở
tìm kiếm nơi ở
01:12
is an example of an optimal
stopping problem.
stopping problem.
24
60562
2325
là một ví dụ của vấn đề dừng tối ưu.
01:14
A class of problems that has been
studied extensively
studied extensively
25
62911
2483
Một loạt các vấn đề đã được
nghiên cứu rộng rãi
nghiên cứu rộng rãi
01:17
by mathematicians and computer scientists.
26
65418
2105
bởi các nhà toán học và
nhà khoa học máy tính
nhà khoa học máy tính
01:21
I'm a computational cognitive scientist.
27
69502
2519
Tôi là một nhà khoa học nhận thức
sử dụng điện toán
sử dụng điện toán
01:24
I spend my time trying to understand
28
72045
1960
Tôi dành thời gian cố gắng tìm hiểu
01:26
how it is that human minds work,
29
74029
1798
cách bộ não con người hoạt động,
01:27
from our amazing successes
to our dismal failures.
to our dismal failures.
30
75851
3671
từ những thành công đáng kinh ngạc
tới những thất bại thảm hại
tới những thất bại thảm hại
01:32
To do that, I think about
the computational structure
the computational structure
31
80552
2493
Để làm được điều đó, tôi nghĩ về cấu trúc
tính toán
tính toán
01:35
of the problems
that arise in everyday life,
that arise in everyday life,
32
83069
2659
của các vấn đề phát sinh trong
cuộc sống hằng ngày
cuộc sống hằng ngày
01:37
and compare the ideal
solutions to those problems
solutions to those problems
33
85752
2375
và so sánh giải pháp lý tưởng của
những vấn đề đó
những vấn đề đó
01:40
to the way that we actually behave.
34
88151
1747
với cách chúng ta thực sự hành xử.
Như một tác dụng phụ,
01:42
As a side effect,
35
90725
1185
Tôi nhận thấy rằng, áp dụng
công nghệ máy tính
công nghệ máy tính
01:43
I get to see how applying
a little bit of computer science
a little bit of computer science
36
91934
2715
01:46
can make human decision-making easier.
37
94673
1860
có thể giúp con người đưa ra quyết định
dễ dàng hơn
dễ dàng hơn
01:49
I have a personal motivation for this.
38
97828
1847
Tôi có động lực cá nhân
cho việc này.
cho việc này.
01:52
Growing up in Perth
as an overly cerebral kid ...
as an overly cerebral kid ...
39
100153
3166
Lớn lên ở Perth như một đứa trẻ
có não quá lớn ...
có não quá lớn ...
01:55
(Laughter)
40
103343
4731
(Cười)
02:00
I would always try and act in the way
that I thought was rational,
that I thought was rational,
41
108098
3147
Tôi luôn cố gắng hành xử theo cách mà
tôi nghĩ là hợp lý,
tôi nghĩ là hợp lý,
02:03
reasoning through every decision,
42
111269
1597
lập luận mỗi khi
đưa ra quyết định,
đưa ra quyết định,
02:04
trying to figure out
the very best action to take.
the very best action to take.
43
112890
2403
cố gắng tìm ra hành động tốt nhất
để thực hiện.
để thực hiện.
02:07
But this is an approach
that doesn't scale up
that doesn't scale up
44
115972
2190
Nhưng đây là cách tiếp cận không
khả thi
khả thi
02:10
when you start to run into
the sorts of problems
the sorts of problems
45
118186
2242
khi bạn bắt đầu giải quyết
các vấn đề
các vấn đề
phát sinh trong cuộc
sống của người trưởng thành
sống của người trưởng thành
02:12
that arise in adult life.
46
120452
1500
02:13
At one point, I even tried
to break up with my girlfriend
to break up with my girlfriend
47
121976
2728
Từng có lúc, tôi thậm chí cố gắng chia tay
với bạn gái
với bạn gái
02:16
because trying to take into account
her preferences as well as my own
her preferences as well as my own
48
124728
3350
vì cố gắng chú ý đến ưu tiên của cô ấy
cũng như của tôi
cũng như của tôi
02:20
and then find perfect solutions --
49
128102
1683
và tìm ra giải pháp tốt nhất --
02:21
(Laughter)
50
129809
2259
(Cười)
02:24
was just leaving me exhausted.
51
132092
1752
Điều đó khiến tôi kiệt sức.
02:25
(Laughter)
52
133868
2533
(Cười)
02:28
She pointed out that I was taking
the wrong approach
the wrong approach
53
136425
2429
Cô ấy chỉ ra rằng tôi đã sử dụng sai
phương pháp
phương pháp
02:30
to solving this problem --
54
138878
1609
để giải quyết vấn đề --
02:32
and she later became my wife.
55
140511
1382
sau đó cô ấy trở thành vợ tôi
02:33
(Laughter)
56
141917
2062
(Cười)
02:36
(Applause)
57
144003
4971
(Vỗ tay)
02:40
Whether it's as basic as trying to decide
what restaurant to go to
what restaurant to go to
58
148998
3461
Cho dù nó có đơn giản như việc đưa ra
quyết định đi ăn ở nhà hàng nào
quyết định đi ăn ở nhà hàng nào
hay quan trọng như quyết định người bạn sẽ
dành cả phần còn lại của cuộc đời với,
dành cả phần còn lại của cuộc đời với,
02:44
or as important as trying to decide
who to spend the rest of your life with,
who to spend the rest of your life with,
59
152483
4055
cuộc sống con người chứa đầy
các vấn đề phải tính toán
các vấn đề phải tính toán
02:48
human lives are filled
with computational problems
with computational problems
60
156562
2375
02:50
that are just too hard to solve
by applying sheer effort.
by applying sheer effort.
61
158961
4196
mà quá khó để giải quyết bằng cách
chỉ cố gắng nỗ lực hết sức
chỉ cố gắng nỗ lực hết sức
02:55
For those problems,
62
163650
1166
Với những vấn đề đó,
02:56
it's worth consulting the experts:
63
164840
1961
nó đáng được tư vấn bởi các chuyên gia:
02:58
computer scientists.
64
166825
1151
những nhà khoa học máy tính.
03:00
(Laughter)
65
168000
1784
(Cười)
03:01
When you're looking for life advice,
66
169808
1819
Khi tìm kiếm lời khuyên về cuộc sống
03:03
computer scientists probably aren't
the first people you think to talk to.
the first people you think to talk to.
67
171651
3640
nhà khoa học máy tính có lẽ không phải
người đầu tiên bạn nghĩ tới để hỏi.
người đầu tiên bạn nghĩ tới để hỏi.
03:07
Living life like a computer --
68
175315
1875
Cuộc sống như một chiếc máy tính --
03:09
stereotypically deterministic,
exhaustive and exact --
exhaustive and exact --
69
177214
2578
theo khuôn mẫu xác định,
toàn diện và chính xác --
toàn diện và chính xác --
03:11
doesn't sound like a lot of fun.
70
179816
1552
nghe không có nhiều niềm vui.
03:14
But thinking about the computer science
of human decisions
of human decisions
71
182153
2927
Nhưng suy nghĩ về khoa học máy tính
với quyết định con người
với quyết định con người
03:17
reveals that in fact,
we've got this backwards.
we've got this backwards.
72
185104
2408
cho thấy trên thực tế, chúng ta có
trở ngại này.
trở ngại này.
03:19
When applied to the sorts
of difficult problems
of difficult problems
73
187536
2198
Khi áp dụng vào những vấn đề khó khăn
03:21
that arise in human lives,
74
189758
1239
phát sinh trong cuộc sống,
03:23
the way that computers
actually solve those problems
actually solve those problems
75
191021
2727
cách mà máy tính giải quyết các vấn đề này
03:25
looks a lot more like the way
that people really act.
that people really act.
76
193772
2896
khá giống cách mà mọi người thực sự
hành động
hành động
03:29
Take the example of trying to decide
what restaurant to go to.
what restaurant to go to.
77
197267
2922
Lấy ví dụ đưa ra quyết định nên
chọn nhà hàng nào đi ăn tối.
chọn nhà hàng nào đi ăn tối.
03:33
This is a problem that has
a particular computational structure.
a particular computational structure.
78
201090
3088
Đây là vấn đề có cấu trúc tính toán
cụ thể.
cụ thể.
03:36
You've got a set of options,
79
204202
1524
Bạn có một loạt các lựa chọn,
03:37
you're going to choose
one of those options,
one of those options,
80
205750
2049
bạn sẽ chọn một trong những lựa chọn đó,
03:39
and you're going to face
exactly the same decision tomorrow.
exactly the same decision tomorrow.
81
207823
2811
và sẽ đối mặt với việc
y hệt như vậy vào ngày mai
y hệt như vậy vào ngày mai
03:42
In that situation,
82
210658
1151
Trong trường hợp đó,
03:43
you run up against
what computer scientists call
what computer scientists call
83
211833
2295
bạn bất ngờ gặp thứ mà nhà
khoa học máy tính gọi
khoa học máy tính gọi
03:46
the "explore-exploit trade-off."
84
214152
2372
là "sự cân nhắc giữa lựa chọn cũ và mới"
03:49
You have to make a decision
85
217115
1334
Bạn phải đưa ra quyết định
03:50
about whether you're going
to try something new --
to try something new --
86
218473
2334
về việc bạn sẽ thử cái gì đó mới --
03:52
exploring, gathering some information
87
220831
2183
khám phá, thu thập những thông tin
03:55
that you might be able
to use in the future --
to use in the future --
88
223038
2285
mà bạn có thể sẽ dùng trong tương lai --
03:57
or whether you're going to go to a place
that you already know is pretty good --
that you already know is pretty good --
89
225347
3793
hay đi đến một nơi mà bạn đã biết
rõ là nó khá tốt --
rõ là nó khá tốt --
04:01
exploiting the information
that you've already gathered so far.
that you've already gathered so far.
90
229164
3003
sử dụng những thông tin mà bạn đã biết
từ trước
từ trước
04:05
The explore/exploit trade-off
shows up any time you have to choose
shows up any time you have to choose
91
233488
3096
Sự cân nhắc giữa cái cũ và mới
xuất hiện mỗi khi chúng ta lựa chọn
xuất hiện mỗi khi chúng ta lựa chọn
04:08
between trying something new
92
236608
1350
giữa trải nghiệm cái mới
04:09
and going with something
that you already know is pretty good,
that you already know is pretty good,
93
237982
2980
và sử dụng cái gì đó mà bạn đã biết
khá rõ
khá rõ
04:12
whether it's listening to music
94
240986
1550
Cho dù đó là nghe nhạc
04:14
or trying to decide
who you're going to spend time with.
who you're going to spend time with.
95
242560
2634
hay cố gắng quyết định bạn sẽ dành
thời gian cho ai.
thời gian cho ai.
Nó cũng là vấn đề mà các công ty công nghệ
gặp phải
gặp phải
04:17
It's also the problem
that technology companies face
that technology companies face
96
245218
2494
khi họ cố gắng làm gì đó như quyết định
quảng cáo nào sẽ xuất hiện trên trang web.
quảng cáo nào sẽ xuất hiện trên trang web.
04:19
when they're trying to do something
like decide what ad to show on a web page.
like decide what ad to show on a web page.
97
247736
3667
04:23
Should they show a new ad
and learn something about it,
and learn something about it,
98
251417
2572
Có nên hiển thị quảng cáo mới và học hỏi
điều gì từ nó
điều gì từ nó
04:26
or should they show you an ad
99
254003
1383
hay hiển thị quảng cáo mà
04:27
that they already know there's a good
chance you're going to click on?
chance you're going to click on?
100
255420
3306
họ biết sẽ có khả năng cao bạn sẽ nhấn
vào?
vào?
04:30
Over the last 60 years,
101
258750
1151
Trong vòng 60 năm qua,
04:31
computer scientists have made
a lot of progress understanding
a lot of progress understanding
102
259925
2892
Các nhà khoa học máy tính
đã thực hiện nhiều quá trình
đã thực hiện nhiều quá trình
04:34
the explore/exploit trade-off,
103
262841
1452
tìm hiểu sự cân nhắc giữa mới và cũ
04:36
and their results offer
some surprising insights.
some surprising insights.
104
264317
2398
và kết quả mang lại những điều bất ngờ.
04:39
When you're trying to decide
what restaurant to go to,
what restaurant to go to,
105
267291
2598
Khi bạn cố đưa ra quyết định
chọn nhà hàng nào để ăn
chọn nhà hàng nào để ăn
04:41
the first question you should ask yourself
106
269913
2000
câu hỏi đầu tiên bạn nên hỏi bản thân là
04:43
is how much longer
you're going to be in town.
you're going to be in town.
107
271937
2179
bạn sẽ ở nơi đó bao lâu.
04:46
If you're just going to be there
for a short time,
for a short time,
108
274505
2342
Nếu bạn chỉ ở đó một thời gian ngắn,
bạn nên chọn nhà hàng đã từng ăn
04:48
then you should exploit.
109
276871
1515
04:50
There's no point gathering information.
110
278410
1905
Không có lý nào phải thu thập thông tin.
04:52
Just go to a place
you already know is good.
you already know is good.
111
280339
2048
Cứ tới nhà hàng bạn đã biết nó tốt.
04:54
But if you're going to be there
for a longer time, explore.
for a longer time, explore.
112
282411
2929
Nhưng nếu bạn ở đó lâu hơn,
hãy khám phá
hãy khám phá
04:57
Try something new,
because the information you get
because the information you get
113
285364
2387
Thử cái gì đó mới, vì những thông tin bạn
nhận được
nhận được
04:59
is something that can improve
your choices in the future.
your choices in the future.
114
287775
2974
sẽ là thứ giúp bạn nâng cao lựa chọn của
mình trong tương lai.
mình trong tương lai.
05:02
The value of information increases
115
290773
1979
Càng nhiều thông tin bạn có
05:04
the more opportunities
you're going to have to use it.
you're going to have to use it.
116
292776
2600
càng nhiều cơ hội bạn sử dụng nó.
05:08
This principle can give us insight
117
296193
1754
Quy luật này cho chúng ta cái nhìn
05:09
into the structure
of a human life as well.
of a human life as well.
118
297971
2070
về cấu trúc của cuộc sống con người.
05:13
Babies don't have a reputation
for being particularly rational.
for being particularly rational.
119
301104
3053
Trẻ em có tiếng là
không được lô-gic cho lắm
không được lô-gic cho lắm
05:17
They're always trying new things,
120
305098
1825
Trẻ con luôn khám phá điều mới,
05:18
and you know, trying to stick them
in their mouths.
in their mouths.
121
306947
2836
và bạn biết đấy, luôn cố gắng đưa thứ
mới vào miệng mình.
mới vào miệng mình.
05:22
But in fact, this is exactly
what they should be doing.
what they should be doing.
122
310621
2952
Nhưng sự thật, đây chính là những gì
trẻ con nên làm.
trẻ con nên làm.
05:25
They're in the explore
phase of their lives,
phase of their lives,
123
313597
2430
Chúng đang trong giai đoạn khám phá
cuộc sống,
cuộc sống,
05:28
and some of those things
could turn out to be delicious.
could turn out to be delicious.
124
316051
2621
và một trong số thứ đó
có thể hoá ra là ngon miệng.
có thể hoá ra là ngon miệng.
05:32
At the other end of the spectrum,
125
320040
1572
Ngược lại,
05:33
the old guy who always goes
to the same restaurant
to the same restaurant
126
321636
2506
Gã mà luôn đến cùng một nhà hàng
05:36
and always eats the same thing
127
324166
1635
và luôn ăn cùng một thứ
05:37
isn't boring --
128
325825
1328
không hề nhàm chán --
05:39
he's optimal.
129
327177
1509
anh ấy chọn giải pháp tối ưu.
05:40
(Laughter)
130
328710
3830
(Cười)
05:44
He's exploiting the knowledge
that he's earned
that he's earned
131
332564
2228
Anh ấy sử dụng những kiến thức đã
kiếm được
kiếm được
05:46
through a lifetime's experience.
132
334816
1767
qua trải nghiệm cuộc sống.
05:50
More generally,
133
338406
1151
Tổng quát hơn, biết về
05:51
knowing about
the explore/exploit trade-off
the explore/exploit trade-off
134
339581
2031
sự cân nhắc giữa lựa chọn cũ và mới
05:53
can make it a little easier for you
to sort of relax and go easier on yourself
to sort of relax and go easier on yourself
135
341636
3667
giúp bạn lựa chọn dễ dàng hơn để thư giãn
và đối tốt với bản thân
và đối tốt với bản thân
05:57
when you're trying to make a decision.
136
345327
1810
khi bạn phải đưa ra quyết định.
05:59
You don't have to go
to the best restaurant every night.
to the best restaurant every night.
137
347161
2728
Bạn không cần phải đến nhà hàng tốt nhất
mỗi tối.
mỗi tối.
06:01
Take a chance, try something new, explore.
138
349913
2979
Tận dụng cơ hội, thử cái gì đó mới,
khám phá
khám phá
06:04
You might learn something.
139
352916
1627
Bạn có thể học được gì đó.
06:06
And the information that you gain
140
354567
1589
Và thông tin mà bạn có được
06:08
is going to be worth more
than one pretty good dinner.
than one pretty good dinner.
141
356180
2543
sẽ đáng giá hơn một bữa ăn tối ngon.
06:12
Computer science can also help
to make it easier on us
to make it easier on us
142
360178
2699
Khoa học máy tính có thể giúp chúng ta
sống dễ dàng hơn
sống dễ dàng hơn
06:14
in other places at home and in the office.
143
362901
2152
ở những nơi như nhà hay văn phòng.
06:17
If you've ever had
to tidy up your wardrobe,
to tidy up your wardrobe,
144
365860
2453
Nếu bạn đã từng dọn dẹp tủ quần áo,
06:20
you've run into a particularly
agonizing decision:
agonizing decision:
145
368337
2671
bạn gặp phải một quyết định rất khó khăn:
06:23
you have to decide what things
you're going to keep
you're going to keep
146
371032
2382
quyết định xem nên giữ thứ nào
06:25
and what things you're going to give away.
147
373438
2009
và cho đi thứ nào.
06:27
Martha Stewart turns out
to have thought very hard about this --
to have thought very hard about this --
148
375974
3000
Martha Stewart hóa ra đã suy nghĩ rất
kĩ về điều này --
kĩ về điều này --
06:30
(Laughter)
149
378998
1205
(Cười)
06:32
and she has some good advice.
150
380227
1678
và cô ấy có một số lời khuyên tốt.
06:33
She says, "Ask yourself four questions:
151
381929
2295
Cô ấy nói, "Hỏi bản thân bạn 4 câu hỏi:
06:36
How long have I had it?
152
384248
1526
Bạn có nó bao lâu rồi?
06:37
Does it still function?
153
385798
1450
Nó có sử dụng được nữa không?
06:39
Is it a duplicate
of something that I already own?
of something that I already own?
154
387272
3199
Nó có phải là bản sao của một cái gì đó
mà bạn đã có?
mà bạn đã có?
06:42
And when was the last time
I wore it or used it?"
I wore it or used it?"
155
390495
2411
Và lần cuối cùng bạn mặc
hay sử dụng nó là khi nào?
hay sử dụng nó là khi nào?
06:46
But there's another group of experts
156
394648
1715
Nhưng có một nhóm chuyên gia khác
06:48
who perhaps thought
even harder about this problem,
even harder about this problem,
157
396387
3130
có lẽ nghĩ sâu sắc hơn về vấn đề này,
06:51
and they would say one of these questions
is more important than the others.
is more important than the others.
158
399541
3660
và họ nói rằng một trong các câu hỏi trên
quan trọng hơn các câu hỏi còn lại.
quan trọng hơn các câu hỏi còn lại.
06:55
Those experts?
159
403819
1150
Các chuyên gia này ư?
06:57
The people who design
the memory systems of computers.
the memory systems of computers.
160
405281
2848
Họ là những người thiết kế
hệ thống bộ nhớ trong máy tính.
hệ thống bộ nhớ trong máy tính.
07:00
Most computers have
two kinds of memory systems:
two kinds of memory systems:
161
408153
2254
Hầu hết máy tính có 2 loại
hệ thống bộ nhớ:
hệ thống bộ nhớ:
07:02
a fast memory system,
162
410431
1387
hệ thống bộ nhớ nhanh
07:03
like a set of memory chips
that has limited capacity,
that has limited capacity,
163
411842
3169
giống như bộ chip nhớ mà sức chứa có hạn
07:07
because those chips are expensive,
164
415035
2052
vì đống chip đó rất đắt,
07:09
and a slow memory system,
which is much larger.
which is much larger.
165
417111
3260
và bộ nhớ chậm - to hơn rất nhiều
07:13
In order for the computer to operate
as efficiently as possible,
as efficiently as possible,
166
421239
3000
Để cho máy tính hoạt động hiệu quả
nhất có thể,
nhất có thể,
07:16
you want to make sure
167
424263
1151
bạn phải đảm bảo rằng
07:17
that the pieces of information
you want to access
you want to access
168
425438
2352
những thông tin mà bạn muốn truy cập
07:19
are in the fast memory system,
169
427814
1477
phải ở trong bộ nhớ nhanh
07:21
so that you can get to them quickly.
170
429315
1754
để bạn có thể có chúng nhanh.
07:23
Each time you access
a piece of information,
a piece of information,
171
431093
2061
Mỗi lần bạn truy cập một mẩu thông tin,
07:25
it's loaded into the fast memory
172
433178
1525
nó được tải vào bộ nhớ nhanh
07:26
and the computer has to decide which item
it has to remove from that memory,
it has to remove from that memory,
173
434727
3877
và máy tính phải quyết định mục nào phải
xóa khỏi bộ nhớ
xóa khỏi bộ nhớ
07:30
because it has limited capacity.
174
438628
1741
vì sức chứa có hạn.
07:33
Over the years,
175
441794
1151
Qua năm tháng,
07:34
computer scientists have tried
a few different strategies
a few different strategies
176
442969
2739
nhà khoa học máy tính đã thử một vài
chiến lược khác nhau
chiến lược khác nhau
07:37
for deciding what to remove
from the fast memory.
from the fast memory.
177
445732
2292
để quyết định mục gì nên xóa khỏi
bộ nhớ nhanh
bộ nhớ nhanh
07:40
They've tried things like choosing
something at random
something at random
178
448048
3176
Họ đã thử như chọn ngẫu nhiên
một vài cái
một vài cái
07:43
or applying what's called
the "first-in, first-out principle,"
the "first-in, first-out principle,"
179
451248
2906
hay áp dụng cái gọi là "nguyên tắc vào
trước-ra trước"
trước-ra trước"
07:46
which means removing the item
180
454178
1399
có nghĩa là xóa mục
07:47
which has been in the memory
for the longest.
for the longest.
181
455601
2176
đã ở trong bộ nhớ lâu nhất.
07:50
But the strategy that's most effective
182
458091
2713
Nhưng chiến lược hiệu quả nhất
07:52
focuses on the items
which have been least recently used.
which have been least recently used.
183
460828
3229
tập trung vào những mục sử dụng ít nhất
trong thời gian gần đây.
trong thời gian gần đây.
07:56
This says if you're going to decide
to remove something from memory,
to remove something from memory,
184
464972
3191
Nó nói rằng nếu bạn đang quyết định nên
xóa thứ gì khỏi bộ nhớ,
xóa thứ gì khỏi bộ nhớ,
08:00
you should take out the thing which was
last accessed the furthest in the past.
last accessed the furthest in the past.
185
468187
4968
bạn nên bỏ đi thứ truy cập lần cuối
từ khoảng thời gian cách xa lâu nhất.
từ khoảng thời gian cách xa lâu nhất.
08:05
And there's a certain
kind of logic to this.
kind of logic to this.
186
473179
2159
Và đó là tư duy logic cho cái này.
08:07
If it's been a long time since you last
accessed that piece of information,
accessed that piece of information,
187
475362
3598
Nếu đã lâu rồi bạn không truy cập vào mẩu
thông tin này,
thông tin này,
08:10
it's probably going to be a long time
188
478984
1762
thì chắc hẳn sẽ lâu sau đó
08:12
before you're going to need
to access it again.
to access it again.
189
480770
2192
bạn mới cần dùng lại thông tin này.
08:15
Your wardrobe is just like
the computer's memory.
the computer's memory.
190
483787
2774
Tủ quần áo của bạn cũng giống như bộ nhớ
của máy tính
của máy tính
08:18
You have limited capacity,
191
486585
2030
Nó có sức chứa có hạn,
08:20
and you need to try and get in there
the things that you're most likely to need
the things that you're most likely to need
192
488639
5327
và bạn cố cho vào đó thứ gì mà bạn cần
nhẩt
nhẩt
08:25
so that you can get to them
as quickly as possible.
as quickly as possible.
193
493990
2419
để bạn có thể lấy nó nhanh nhất có thể.
08:29
Recognizing that,
194
497016
1151
Nhận ra được điều đó,
08:30
maybe it's worth applying
the least recently used principle
the least recently used principle
195
498191
2813
có thể nó đáng áp dụng nguyên tắc thứ
dùng ít nhất
dùng ít nhất
08:33
to organizing your wardrobe as well.
196
501028
1949
để sắp xếp lại tủ đồ của bạn.
08:35
So if we go back
to Martha's four questions,
to Martha's four questions,
197
503001
2082
Vậy quay trở lại 4 câu hỏi của Martha,
08:37
the computer scientists
would say that of these,
would say that of these,
198
505107
2861
nhà khoa học máy tính nói rằng,
08:39
the last one is the most important.
199
507992
1941
câu hỏi cuối cùng là quan trọng nhất.
08:43
This idea of organizing things
200
511473
2055
Ý tưởng sắp xếp đồ đạc
08:45
so that the things you are most
likely to need are most accessible
likely to need are most accessible
201
513552
3129
để những thứ bạn cần nhất thì dễ lấy nhất
08:48
can also be applied in your office.
202
516705
1676
có thể áp dụng cả ở văn phòng.
08:51
The Japanese economist Yukio Noguchi
203
519091
1930
Nhà kinh tế học Nhật Bản Yukio Noguchi
08:53
actually invented a filing system
that has exactly this property.
that has exactly this property.
204
521045
3055
thực tế đã phát minh ra một hệ thống chứa
đồ có đặc tính này.
đồ có đặc tính này.
08:57
He started with a cardboard box,
205
525161
1609
Ông bắt đầu với hộp các tông,
08:58
and he put his documents into the box
from the left-hand side.
from the left-hand side.
206
526794
2940
và ông để tài liệu trong hộp từ
phía bên tay trái.
phía bên tay trái.
09:02
Each time he'd add a document,
207
530067
1434
Mỗi lần thêm tài liệu vào,
09:03
he'd move what was in there along
208
531525
1621
ông chuyển tài liệu ở trong đó
09:05
and he'd add that document
to the left-hand side of the box.
to the left-hand side of the box.
209
533170
2810
và ông để tài liệu mới vào phía bên trái
của hộp.
của hộp.
09:08
And each time he accessed
a document, he'd take it out,
a document, he'd take it out,
210
536004
2667
và mỗi lần ông cần tài liệu, ông lấy
nó ra,
nó ra,
09:10
consult it and put it back in
on the left-hand side.
on the left-hand side.
211
538695
2608
tham khảo, rồi cất lại vào phía bên trái
của hộp.
của hộp.
09:13
As a result, the documents would be
ordered from left to right
ordered from left to right
212
541327
3281
Và kết quả là, tài liệu được sắp xếp từ
trái qua phải
trái qua phải
09:16
by how recently they had been used.
213
544632
1761
dựa vào thời gian sử dụng
gần đây.
gần đây.
09:18
And he found he could quickly find
what he was looking for
what he was looking for
214
546417
2774
Và ông ấy thấy mình có thể nhanh
chóng tìm ra thứ mình cần
chóng tìm ra thứ mình cần
09:21
by starting at the left-hand
side of the box
side of the box
215
549215
2054
bằng việc bắt đầu với
phía bên trái của hộp
phía bên trái của hộp
09:23
and working his way to the right.
216
551293
1572
và làm việc mình ở phía bên phải.
Trước khi lao về nhà, và áp dụng
với hệ thống lưu trữ của bạn
với hệ thống lưu trữ của bạn
09:25
Before you dash home
and implement this filing system --
and implement this filing system --
217
553215
2621
09:27
(Laughter)
218
555860
1731
(Cười)
09:29
it's worth recognizing
that you probably already have.
that you probably already have.
219
557615
2638
Nó đáng để nhận ra rằng bạn
có thể đã có nó
có thể đã có nó
09:32
(Laughter)
220
560891
3310
(Cười)
09:36
That pile of papers on your desk ...
221
564225
2866
Đống giấy tờ trên bàn bạn ...
09:39
typically maligned
as messy and disorganized,
as messy and disorganized,
222
567115
2474
thường là lộn xộn và không có tổ chức,
09:41
a pile of papers is, in fact,
perfectly organized --
perfectly organized --
223
569613
2565
Tập giấy, ngược lại, sắp xếp hoàn hảo --
09:44
(Laughter)
224
572202
1000
(Cười)
09:45
as long as you, when you take a paper out,
225
573226
2014
miễn là khi bạn lấy giấy ra,
09:47
put it back on the top of the pile,
226
575264
2432
để nó lại trên cùng của tập giấy,
09:49
then those papers are going
to be ordered from top to bottom
to be ordered from top to bottom
227
577720
2826
và tập giấy được sắp xếp từ trên
xuống dưới
xuống dưới
09:52
by how recently they were used,
228
580570
1552
bởi thời điểm sử dụng nó,
09:54
and you can probably quickly find
what you're looking for
what you're looking for
229
582146
2701
và bạn dễ dàng tìm thấy thứ mình muốn
09:56
by starting at the top of the pile.
230
584871
1700
bằng cách bắt đầu ở đầu tập file
09:59
Organizing your wardrobe or your desk
231
587988
1848
Sắp xếp tủ quần áo hay bàn làm việc
10:01
are probably not the most pressing
problems in your life.
problems in your life.
232
589860
2681
không phải là vấn đề áp lực
nhất trong cuộc sống.
nhất trong cuộc sống.
10:05
Sometimes the problems we have to solve
are simply very, very hard.
are simply very, very hard.
233
593588
3602
Đôi khi, vấn đề bạn phải giải quyết
cực kỳ nan giải.
cực kỳ nan giải.
10:09
But even in those cases,
234
597716
1150
Kể cả những vấn đề này,
10:10
computer science can offer some strategies
235
598890
2021
khoa học máy tính đưa ra một số giải pháp
10:12
and perhaps some solace.
236
600935
1669
và có thể cả niềm khuây khỏa
10:16
The best algorithms are about doing
what makes the most sense
what makes the most sense
237
604048
3075
Thuật toán tốt nhất là làm cái gì có
nghĩa nhất
nghĩa nhất
10:19
in the least amount of time.
238
607147
1502
trong thời gian ngắn nhất.
10:22
When computers face hard problems,
239
610627
1958
Khi máy tính gặp vấn đề khó,
10:24
they deal with them by making them
into simpler problems --
into simpler problems --
240
612609
2762
nó giải quyết bằng cách đơn giản hóa
vấn đề --
vấn đề --
10:27
by making use of randomness,
241
615395
1346
bằng cách chọn ngẫu nhiên,
10:28
by removing constraints
or by allowing approximations.
or by allowing approximations.
242
616765
3817
bằng cách loại bỏ các ràng buộc hay
cho phép làm xấp xỉ.
cho phép làm xấp xỉ.
10:32
Solving those simpler problems
243
620606
1494
Giải quyết vấn đề đơn giản hơn
10:34
can give you insight
into the harder problems,
into the harder problems,
244
622124
2920
giúp bạn hiểu được vấn đề khó hơn
10:37
and sometimes produces
pretty good solutions in their own right.
pretty good solutions in their own right.
245
625068
3031
và đôi khi tạo ra các giải pháp khá tốt
theo cách riêng của chúng.
theo cách riêng của chúng.
Hiểu được về điều này đã giúp tôi thoải
mái hơn khi đưa ra quyết định.
mái hơn khi đưa ra quyết định.
10:41
Knowing all of this has helped me
to relax when I have to make decisions.
to relax when I have to make decisions.
246
629658
3569
10:45
You could take the 37 percent rule
for finding a home as an example.
for finding a home as an example.
247
633251
3255
Ví dụ, bạn có thể lấy quy tắc 37%
để tìm nhà
để tìm nhà
10:49
There's no way that you can
consider all of the options,
consider all of the options,
248
637015
2702
Không có cách nào để bạn xem xét
được tất cả lựa chọn,
được tất cả lựa chọn,
10:51
so you have to take a chance.
249
639741
1580
vậy bạn phải nắm lấy cơ hội.
10:53
And even if you follow
the optimal strategy,
the optimal strategy,
250
641888
2860
Kể cả khi bạn chọn giải pháp tối ưu,
10:56
you're not guaranteed a perfect outcome.
251
644772
1931
bạn không chắc chắn là kết quả
hoàn hảo
hoàn hảo
10:59
If you follow the 37 percent rule,
252
647198
2154
Nếu bạn theo quy tắc 37%,
11:01
the probability that you find
the very best place is --
the very best place is --
253
649376
3279
xác suất bạn tìm thấy
nơi tốt nhất là --
nơi tốt nhất là --
11:04
funnily enough ...
254
652679
1508
khá hài hước...
11:06
(Laughter)
255
654211
1014
(Cười)
11:07
37 percent.
256
655249
1420
37%
Bạn thất bại trong hầu hết
thời gian
thời gian
11:09
You fail most of the time.
257
657966
1689
11:12
But that's the best that you can do.
258
660522
1744
Nhưng bạn đã cố làm tốt nhất
có thể
có thể
11:14
Ultimately, computer science
can help to make us more forgiving
can help to make us more forgiving
259
662846
3052
Cuối cùng, khoa học máy tính có thể
giúp chúng ta tha thứ
giúp chúng ta tha thứ
11:17
of our own limitations.
260
665922
1909
cho giới hạn bản thân.
11:20
You can't control outcomes,
just processes.
just processes.
261
668333
2539
Bạn không thể kiểm soát kết quả, chỉ quá
trình.
trình.
11:22
And as long as you've used
the best process,
the best process,
262
670896
2119
Và miễn là bạn dùng quá trình tốt nhất,
11:25
you've done the best that you can.
263
673039
1763
bạn đã làm tốt nhất có thể.
11:26
Sometimes those best processes
involve taking a chance --
involve taking a chance --
264
674826
3688
Đôi khi những quá trình tốt nhất liên
quan đến việc nắm được cơ hội --
quan đến việc nắm được cơ hội --
11:30
not considering all of your options,
265
678538
2115
không phải xem xét hết các lựa chọn,
11:32
or being willing to settle
for a pretty good solution.
for a pretty good solution.
266
680677
2729
hoặc sẵn sàng giải quyết vấn đề
cách tốt nhất.
cách tốt nhất.
11:35
These aren't the concessions
that we make when we can't be rational --
that we make when we can't be rational --
267
683430
3350
Đây không phải là nhượng bộ khi chúng ta
không hợp lí --
không hợp lí --
11:38
they're what being rational means.
268
686804
1629
Chúng chính là hợp lí.
11:40
Thank you.
269
688833
1151
Cảm ơn.
11:42
(Applause)
270
690008
4547
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Tom Griffiths - Psychologist, cognitive scientistTom Griffiths uses ideas from computer science to understand how human minds work.
Why you should listen
Tom Griffiths's research explores connections between natural and artificial intelligence to discover how people solve the challenging computational problems they encounter in everyday life. Currently the Henry R. Luce Professor of Information Technology, Consciousness, and Culture at Princeton University, his work has received awards from organizations ranging from the American Psychological Association to the Sloan Foundation.
In 2016, Griffiths and his friend and collaborator Brian Christian published Algorithms to Live By, a book that illustrates how understanding the algorithms used by computers can inform human decision-making (and vice versa). The book was named one of the Amazon.com "Best Science Books of 2016" and appeared on Forbes's "Must-read brain books of 2016" list as well as the MIT Technology Review's "Best books of 2016" list.
Tom Griffiths | Speaker | TED.com