ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.

Why you should listen

One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.

Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).

With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson. 

More profile about the speaker
E.O. Wilson | Speaker | TED.com
TEDMED 2012

E.O. Wilson: Advice to a young scientist

Է. Օ. Ուիլսոն՝ Խորհուրդ երիտասարդ գիտնականներին

Filmed:
1,257,306 views

«Աշխարհը իսկապես ձեր կարիքն է զգում,» այսպես է սկսում հայտնի կենսաբան Է. Օ. Ուիլսոնը երիտասարդ գիտնականին ուղղված նամակը։ Անդրադառնալով իր լույս ընծայվելիք գրքին՝ նա խորհուրդներ է տալիս ելնելով իր կյանքի փորձից և հիշեցնելով, որ զարմանքն ու ստեղածագործական մոտեցումը գիտական կյանքի հիմքն են։ (Նկարահանված է TEDMED-ում)
- Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:17
What I'm going to do is to just give a few notes,
0
1519
2775
Այժմ ձեզ մի քանի մոտեցումներ կներկայացնեմ՝
00:20
and this is from a book I'm preparing called
1
4294
3816
վերցված այն գրքից, որի վրա ներկայումս աշխատում եմ
00:24
"Letters to a Young Scientist."
2
8110
2425
«Նամակներ երիտասարդ գիտնականին»:
00:26
I'd thought it'd be appropriate to
3
10535
2151
Նախընտրեցի ներկայացնել դրանք՝
00:28
present it, on the basis that I have had extensive experience
4
12686
5089
հաշվի առնելով իմ դասավանդելու և տարբեր
00:33
in teaching, counseling scientists across a broad array of fields.
5
17775
3696
մասնագիտությունների տեր գիտնականների հետ շփումների երկարատև փորձը։
00:37
And you might like to hear some of the principles that I've developed in doing
6
21471
5399
Միգուցե կուզեք իմանալ այդ սկզբունքները, որոնք ամփոփել եմ
00:42
that teaching and counseling.
7
26870
1681
դասավանդելիս և այդ շփումների ընթացքում։
00:44
So let me begin by urging you,
8
28551
2898
Ուստի նախ և առաջ ուզում եմ հորդորել բոլորին,
00:47
particularly you on the youngsters' side,
9
31449
2549
մասնավորապես երիտասարդներին,
00:49
on this path you've chosen,
10
33998
1976
այն ուղով, որ ընտրել եք
00:51
to go as far as you can.
11
35974
1904
որքան հնարավոր է առաջ գնալ։
00:53
The world needs you, badly.
12
37878
3468
Աշխարհը շատ է զգում ձեր կարիքը։
00:57
Humanity is now fully into the techno-scientific age.
13
41346
4518
Մարդկությունը վաղուց արդեն թևակոխել է տեխնո-գիտական դարաշրջան։
01:01
There is going to be no turning back.
14
45864
2479
Այլևս ետդարձի ճանապարհ չկա։
01:04
Although varying among disciplines -- say, astrophysics,
15
48343
4925
Որքան էլ տարբեր լինեն գիտության ճյուղերը՝ ասենք աստղաֆիզիկա,
01:09
molecular genetics, the immunology, the microbiology, the public
16
53268
3962
մոլեկուլային գենետիկա, իմունոլոգիա, միկրոկենսաբանություն և առողջապահություն
01:13
health, to the new area of the human body as a symbiont,
17
57230
6194
մինչև մարդկային օրգանիզմի՝ իբրև սիմբոզ ուսումնասիրություն
01:19
to public health, environmental science.
18
63424
2481
և շրջակա միջավայրի հետազոտություններ։
01:21
Knowledge in medical science and science overall
19
65905
3116
Բժշկության և առհասարակ ամբողջ գիտության նոր գիտելիքների պաշարները
01:24
is doubling every 15 to 20 years.
20
69021
3137
կրկնապատկվում են 15-ից 20 տարին մեկ։
01:28
Technology is increasing at a comparable rate.
21
72158
3088
Տեխնոլոգիան առաջ է ընթանում նույն տեմպերով։
01:31
Between them, the two already pervade,
22
75246
2984
Իսկ այս երկուսի միջև, որոնք արդեն գերակշռող են,
01:34
as most of you here seated realize,
23
78230
2864
ինչպես այստեղ նստածներն են հասկանում,
01:36
every dimension of human life.
24
81094
2385
կյանքի ցանկացած ոլորտ։
01:39
So swift is the velocity of the techno-scientific revolution,
25
83479
5056
Այնքան արագ է ընթանում տեխնո-գիտական հեղափոխությունը,
01:44
so startling in its countless twists and turns, that no one can predict
26
88535
4727
և այնքան ահագնացնող է այդ ընթացքը իր անթիվ փոխակերպումներով, որ ոչ ոք չի կարող կանխատեսել
01:49
its outcome even a decade from the present moment.
27
93262
4448
դրա վերջնարդյունքը անգամ գալիք մեկ տասնամայակի կտրվածքով։
01:53
There will come a time, of course,
28
97710
1697
Անշուշտ, կգա ժամանակ,
01:55
when the exponential growth of discovery and knowledge,
29
99407
3751
երբ հայտնագործությունների և գիտելիքի արագ աճը,
01:59
which actually began in the 1600s,
30
103158
2136
որը իրականում սկսվել է 1600-ականներին,
02:01
has to peak and level off,
31
105294
2816
սրընթաց վերելք կապրի, ապա կհանդարտվի,
02:04
but that's not going to matter to you.
32
108110
1248
բայց դրա հետ դուք գործ չունեք։
02:05
The revolution is going to continue
33
109358
1314
Հեղափոխությունը դեռ կշարունակվի
02:06
for at least several more decades.
34
110672
2958
առնվազն մի քանի տասնամյակ
02:09
It'll render the human condition
35
113630
1744
Այն արմատապես կփոխի մարդկային կյանքը
02:11
radically different from what it is today.
36
115374
2346
այսօրվա կենսապայմանների համեմատ։
02:13
Traditional fields of study are going to continue to grow
37
117720
6318
Հետազոտությունների ավանդական ոլորտները կշարունակեն ընդլայնվել,
02:19
and in so doing, inevitably they will meet and create new disciplines.
38
124038
4825
իսկ այդ ճանապարհին անխուսափելիրեն ի հայտ կգան նոր գիտաճյուղեր։
02:24
In time, all of science will come to be
39
128863
3847
Ի վերջո գիտության բոլոր տեսակները կվերածվեն
02:28
a continuum of description, an explanation of networks, of principles and laws.
40
132710
5456
նկարագրությունների շղթաների, ցանցերի, սկզբունքերի ու օրենքների բացատրության։
02:34
That's why you need not just be training
41
138166
3200
Ուստի պետք է ոչ թե սահմանափակվել
02:37
in one specialty, but also acquire breadth in other fields,
42
141366
4440
միայն մեկ մասնագիտությամբ, այլ հմտություններ ձեռք բերել այլ ոլորտներում,
02:41
related to and even distant from your own initial choice.
43
145806
3688
որոնք կարող են մոտ կամ նույնիսկ շատ հեռու լինել նախնական ուղղությունից։
02:45
Keep your eyes lifted and your head turning.
44
149494
3945
Լայն բացեք աչքերը և սուր պահեք ձեր միտքը։
02:49
The search for knowledge is in our genes.
45
153439
3065
Ձգտումը դեպի գիտելիքը մեր գեների մեջ է։
02:52
It was put there by our distant ancestors
46
156504
3512
Այն սերմանվել է մեր հեռավոր նախնիների կողմից,
02:55
who spread across the world,
47
160016
1623
ովքեր տարածվել են աշխարհով մեկ,
02:57
and it's never going to be quenched.
48
161639
1695
և այդ ծարավը երբեք չի հագեցվի։
02:59
To understand and use it sanely,
49
163334
3193
Այս ամենը գիտակցելու և խելամտորեն կիրառելու համար,
03:02
as a part of the civilization yet to evolve
50
166527
3959
իբրև գալիք քաղաքակրթության բաղկացուցիչ մաս,
03:06
requires a vastly larger population of scientifically trained people like you.
51
170486
5842
անհրաժեշտ է ներդնել գիտական ներուժով զինված մարդկանց ջանքերը, ինչպիսին դուք եք։
03:12
In education, medicine, law, diplomacy,
52
176328
4038
Կրթության, բժշկության, իրավունքի, դիվանագիտության և
03:16
government, business and the media that exist today.
53
180366
4288
կառավարության մեջ, բիզնեսում և այսօրվա ԶԼՄ-ներում։
03:20
Our political leaders need at least a modest degree of scientific
54
184654
4960
Մեր քաղաքական գործիչները պետք է ունենան գոնե նվազագույն մակարդակի
03:25
literacy, which most badly lack today --
55
189614
3096
կրթվածություն, որը նրանց այսօր այդքան պակասում է,
03:28
no applause, please.
56
192710
1544
մի ծափահարեք, խնդրում եմ։
03:30
It will be better for all
57
194254
2458
Բոլորի համար ավելի լավ կլիներ,
03:32
if they prepare before entering office rather than learning on the job.
58
196712
4671
որ նրանք կրթվեին պաշտոն ստանձնելուց առաջ և ոչ թե արդեն պաշտոնավարելու ընթացքում։
03:37
Therefore you will do well to act on the side,
59
201383
3159
Ուստի լավ կանեք որպես կողմնակի աշխատանք,
03:40
no matter how far into the laboratory
60
204542
2705
ինչքան էլ խորանաք «լաբորատորիաներում»,
03:43
you may go, to serve as teachers
61
207247
3319
զբաղվեք նաև ուսուցչությամբ
03:46
during the span of your career.
62
210566
2008
ձեր կարիերայի ընթացքում։
03:48
I'll now proceed quickly,
63
212574
2075
Այժմ իսկույն անցնեմ
03:50
and before else, to a subject that is both a vital asset
64
214649
3189
այն նյութին, որ թե՛ կենսական նախապայման է,
03:53
and a potential barrier to a scientific career.
65
217838
3432
և թե՛ պոտենցիալ արգելք գիտական կարիերայի ճանապարհին։
03:57
If you are a bit short in mathematical skills,
66
221270
3480
Եթե մի փոքր կաղում եք մաթեմատիկայից,
04:00
don't worry.
67
224750
1329
մի՛ անհանգստացեք։
04:01
Many of the most successful scientists
68
226079
2511
Հաջողակ գիտնականներից շատերը
04:04
at work today are mathematically semi-literate.
69
228590
4200
ներկայումս մաթեմատիկայից ունեն տարրական գիտելիքներ։
04:08
A metaphor will serve here:
70
232790
2485
Տեղին է հետևյալ փոխաբերությունը.
04:11
Where elite mathematicians and statisticians
71
235275
6003
Եթե առաջնակարգ մաթեմատիկոսները, վիճակագիրներն
04:17
and theorists often serve as architects in the expanding realm
72
241278
5065
ու տեսաբանները գիտության «տաճարի» ճարտարապետներն են համարվում,
04:22
of science, the remaining large majority of
73
246343
3703
ապա մնացյալ զգալի մասը
04:25
basic applied scientists, including a large portion of those who could be
74
250046
4712
գործող գիտնականների, նրանց թվում բազմաթիվ
04:30
said to be of the first rank, are the ones who map the terrain, they scout
75
254758
5352
այսպես ասած առաջնակարգ մասնագետներ գծագրում են տաճարի տեղանքը, ուսումնասիրում են
04:36
the frontiers, they cut the pathways,
76
260110
2752
տարածքը, չափագրում արահետները,
04:38
they raise the buildings along the way.
77
262862
2736
կանգնեցնում հարակից շենքերը։
04:41
Some may have considered me foolhardy,
78
265598
3176
Ոմանք ինձ համարձակ կհամարեն,
04:44
but it's been my habit to brush aside the fear of mathematics
79
268774
3761
սակայն ես սովոր չեմ սարսափել մաթեմատիկայից
04:48
when talking to candidate scientists.
80
272535
2063
գիտությունների թեկնածուների հետ զրուցելիս։
04:50
During 41 years of teaching biology at Harvard,
81
274598
3800
Հարվարդում 41 տարի կենսաբանություն դասավանդելիս
04:54
I watched sadly as bright students turned away
82
278398
4117
ես ցավով ականատես եմ եղել՝ ինչպես են բազմաթիվ խելացի ուսանողներ
04:58
from the possibility of a scientific career
83
282515
2924
հրաժարվել գիտական կարիերայից,
05:01
or even from taking non-required courses in science
84
285439
3728
կամ նույնիսկ ոչ-պարտադիր դասերին մասնակցելուց,
05:05
because they were afraid of failure.
85
289167
1831
քանի որ վախենում էին ձախողումից։
05:06
These math-phobes deprive science and medicine
86
290998
3360
Մաթեմատիկայից սարսափող այս երիտասարդները գիտությունն ու բշկությունը զրկում են
05:10
of immeasurable amounts of badly needed talent.
87
294358
3249
այդքան անհրաժեշտ տաղանդների հոսքից։
05:13
Here's how to relax your anxieties, if you have them:
88
297607
3951
Ահա թե ինչպես կարող եք վերջ տալ ձեր վախերին, եթե կան այդպիսիք։
05:17
Understand that mathematics is a language
89
301558
2592
Հասկացեք, որ մաթեմատիկան մի լեզու է,
05:20
ruled like other verbal languages,
90
304150
3824
որ կառավարվում է մյուս լեզուների նման
05:23
or like verbal language generally, by its own grammar
91
307974
2999
կամ ընդհանրապես բոլոր լեզուների նման, իր սեփական քերականությամբ
05:26
and system of logic.
92
310973
1905
և տրամաբանական կառուցվածով։
05:28
Any person with average quantitative intelligence
93
312878
2858
Միջին գրագիտության ցանկացած մարդ,
05:31
who learns to read and write mathematics
94
315736
3142
ով սովորում է մաթեմատիկայի հիմունքները
05:34
at an elementary level will, as in verbal language, have little difficulty
95
318878
6752
տարրական մակարդակի վրա, ինչպես բանավոր լեզուների դեպքում, դժվարություն չի ունենա
05:41
picking up most of the fundamentals
96
325630
2064
մաթեմատիակայի հիմունքները ընկալելիս,
05:43
if they choose to master the mathspeak of most disciplines of science.
97
327694
5337
եթե ցանկանում է տիրապետել գիտությունների մաթեմատիկական լեզվին։
05:48
The longer you wait to become at least semi-literate
98
333031
3783
Ինչքան երկար սպասեք, որ կհասնեք գոնե տարրական գրագիտության,
05:52
the harder the language of mathematics will be to master, just as again in any verbal
99
336814
6008
այնքան դժվար կլինի տիրապետել մաթեմատիկայի լեզվին, ինչպես պատահում է ցանկացած լեզվում,
05:58
language, but it can be done at any age.
100
342822
2977
բայց դրան հնարավոր է հասնել ցանկացած տարիքում։
06:01
I speak as an authority
101
345799
1711
Իմ հեղինակավոր կարծիքն եմ հայտնում
06:03
on that subject, because I'm an extreme case.
102
347510
3851
այդ մասին, քանի որ ինքս եմ նման փորձ ունեցել։
06:07
I didn't take algebra until my freshman year
103
351361
3661
Ես հանրահաշիվ չեմ իմացել մինչև առաջին կուրսի ուսանող էի
06:10
at the University of Alabama.
104
355022
2031
Ալաբամայի համալսարանում։
06:12
They didn't teach it before then.
105
357053
2321
Նախկինում այդ առարկան չէին դասավանդում։
06:15
I finally got around to calculus as a 32-year-old tenured professor at Harvard,
106
359374
4904
Ես սովորեցի՝ ինչ է մաթեմատիկական անալիզը, երբ արդեն Հարվարդի 32-ամյա դասախոս էի
06:20
where I sat uncomfortably in classes with undergraduate students,
107
364278
4626
ու մեծ անհարմարություն զգալով՝ ստիպված էի դասերի գնալ ցածր կուրսի ուսանողների հետ,
06:24
little more than half my age.
108
368904
2430
ովքեր երկու անգամ փոքր էին ինձանից։
06:27
A couple of them were students
109
371334
1472
Նրանցից մի քանիսն էլ ուսանողներն էին,
06:28
in a course I was giving on evolutionary biology.
110
372806
3256
ում ես դասավանդում էի էվոլուցիոն կենսաբանություն։
06:31
I swallowed my pride, and I learned calculus.
111
376062
5256
Մոռանալով հպարտությունս, վերջապես սովորեցի մաթեմատիկական անալիզը։
06:37
I found out that in science and all its applications,
112
381318
3096
Ես հասկացա, որ գիտության մեջ և դրա բոլոր կիրառություններում,
06:40
what is crucial is not that technical ability,
113
384414
3962
առաջնային են ոչ թե տեխնիկական գիտելիքները,
06:44
but it is imagination in all of its applications.
114
388376
3169
այլ երևակայության գործադրումը։
06:47
The ability to form concepts with images of entities and processes
115
391545
4334
Այն է՝ ձևակերպել գաղափարներ միավորների և պրոցեսների տեսքով,
06:51
pictured by intuition.
116
395879
2936
որոնք ստեղծվում են երևակայության միջոցով։
06:54
I found out that advances in science rarely come upstream
117
398815
4344
Ես հասկացա, որ գիտության մեջ հայտնագործություններ հազվադեպ են գրանցվում,
06:59
from an ability to stand at a blackboard
118
403159
3032
երբ գրատախտակի մոտ կանգնած՝
07:02
and conjure images from unfolding mathematical propositions
119
406191
3135
փորձում են ստանալ նոր արդյունքներ մաթեմատիկական թեորեմներից
07:05
and equations.
120
409326
1856
և հավասարումներից։
07:07
They are instead the products of downstream imagination leading to hard work,
121
411182
5432
Փոխարենը, դրանք երևակայության ծնունդն են, որ տանում են դեպի քրտնաջան աշխատանք,
07:12
during which mathematical reasoning may or may not prove to be relevant.
122
416614
4560
իսկ այդ ընթացքում մաթեմատիկական մտածողության կարիք կարող է չլինել։
07:17
Ideas emerge when a part of the real or imagined world is studied
123
421174
5199
Գաղափարները ծնվում են, երբ իրական կամ երևակայական աշխարհի երևույթները ուսումնասիրվում են
07:22
for its own sake.
124
426373
1417
հենց այնպես։
07:23
Of foremost importance is a thorough, well-organized knowledge
125
427790
5641
Չափազանց կարևոր է հիմնավոր գիտելիքներ ունենալ
07:29
of all that is known of the relevant entities and processes that might be involved in that domain
126
433431
6649
արդեն բացահայտված այն սկզբունքների վերաբերյալ, որոնք մտնում են ձեր նախընտրած
07:35
you propose to enter.
127
440080
1440
ոլորտի մեջ։
07:37
When something new is discovered,
128
441520
2126
Երբ ինչ-որ նոր բան է հայտնագործվում,
07:39
it's logical then that one of the follow-up steps is
129
443646
4969
ապա տրամաբանական է, որ հաջորդ քայլով
07:44
to find the mathematical and statistical methods to move its analysis forward.
130
448615
4152
պետք է գտնել մաթեմատիկական և վիճակագրական այն մեթոդները, որոնցով կարելի է խթանել վերլուծությունը։
07:48
If that step proves too difficult for
131
452767
2552
Եթե այդ քայլը չափազանց բարդ է,
07:51
the person or team that made the discovery,
132
455319
4172
հայտնագործության հեղինակի կամ թիմի համար
07:55
a mathematician can then be added by them
133
459491
5299
այդ դեպքում կարելի է դիմել մաթեմատիկոսի օգնությանը՝
08:00
as a collaborator.
134
464790
2297
որպես գործընկեր։
08:02
Consider the following principle,
135
467087
2159
Դիտարկենք հետևյալ սկզբունքը,
08:05
which I will modestly call Wilson's Principle Number One:
136
469246
5200
որը ես համեստորեն կանվանեմ «Ուիսլոնի Թիվ 1 Սկզբունք».
08:10
It is far easier for scientists
137
474446
4400
Շատ ավելի հեշտ է գիտնականների,
08:14
including medical researchers, to require needed collaboration
138
478846
4569
այդ թվում՝ բժշկության մասնագետների համար, ստանալ օգնություն
08:19
in mathematics and statistics
139
483415
2118
մաթեմատիկոսների և վիճակագիրների կողմից,
08:21
than it is for mathematicians and statisticians
140
485533
3681
քան մաթեմատիկոսների և վիճակագիրների համար
08:25
to find scientists able to make use of their equations.
141
489214
4096
գտնել գիտնականների, ովքեր կարող են կիրառել իրենց հավասարումները։
08:29
It is important in choosing the direction to take in science
142
493310
4094
Շատ կարևոր է, եթե գիտության որևէ ուղղություն եք ընտրում,
08:33
to find the subject at your level of competence that interests you deeply,
143
497404
5746
որ այն մատչելի լինի ձեզ համար, խորապես հետաքրքրի ձեզ
08:39
and focus on that.
144
503150
1640
և կենտրոնանաք դրա վրա։
08:40
Keep in mind, then, Wilson's Second Principle:
145
504790
4696
Ուստի հիշեք նաև «Ուիսլոնի Թիվ 2 Սկզբունքը».
08:45
For every scientist, whether researcher, technician,
146
509486
4536
Ցանկացած գիտնականի համար, լինի նա հետազոտող, տեխնիկական աշխատող,
08:49
teacher, manager or businessman,
147
514022
3095
ուսուցիչ, մենեջեր կամ բիզնեսմեն,
08:53
working at any level of mathematical competence,
148
517117
3987
ով տիրապետում է որոշակի մաթեմատիկական, գիտելիքների,
08:57
there exists a discipline in science or medicine
149
521104
3454
գոյություն ունի գիտության կամ բժշկության այնպիսի ոլորտ,
09:00
for which that level is enough to achieve excellence.
150
524558
3936
որտեղ այդ գիտելիքները բավարար կլինեն՝ հաջողության հասնելու համար։
09:04
Now I'm going to offer quickly
151
528494
2560
Այժմ արագ կներկայացնեմ
09:06
several more principles that will be useful
152
531054
2408
մի քանի այլ սկզբունքեր, որոնք կօգնեն
09:09
in organizing your education and career,
153
533462
2688
կազմակերպելու ձեր կրթությունն ու կարիերան,
09:12
or if you're teaching, how you might
154
536150
4385
իսկ եթե դասավանդում եք, ապա ինչպես կարող եք
09:16
enhance your own teaching and counseling of young scientists.
155
540535
4888
բարելավել երիտասարդ գիտնականներին դասավանդման որակը։
09:21
In selecting a subject in which to conduct original research,
156
545423
3799
Երբ ընտրում եք ապագա հետազոտության ոլորտը,
09:25
or to develop world-class expertise,
157
549222
3200
կամ ուզում եք հասնել համաշխարհային հաջողությունների,
09:28
take a part of the chosen discipline that is sparsely inhabited.
158
552422
5328
ապա ընտրեք տվյալ գիտաճյուղի այն տարածքը, որը քիչ է «բնակեցված»
09:33
Judge opportunity by how few other students and researchers
159
557750
4712
դատելով այն ցուցանիշից, թե որքան է այդ ոլորտով զբաղվող ոսանողների և հետազոտողների թիվը
09:38
are on hand.
160
562462
1536
այդ պահին։
09:39
This is not to de-emphasize the essential requirement
161
563998
3650
Այս սկզբունքը նպատակ չունի թերագնահատել համատեղ ուսումնասիրությունների կարևորությունը
09:43
of broad training, or the value of apprenticing yourself
162
567648
3439
ձեր մասնակցության անհրաժեշտությունը
09:46
in ongoing research to programs of high quality.
163
571087
4463
գործող առաջնակարգ հետազոտություններում։
09:51
It is important also to acquire older mentors within these successful
164
575550
4728
Կարևոր է նաև համագործակցել նաև տարեց գիտնականների հետ
09:56
programs, and to make friends and colleagues of your age
165
580278
3888
հաջողված նախագծերում, ինչպես նաև ընկերանալ հասակակից գործընկերների հետ
10:00
for mutual support.
166
584166
1856
փոխադարձ օգնության համար։
10:01
But through it all, look for a way to break out,
167
586022
2688
Սակայն, դրա հետ մեկտեղ փորձեք դուրս գալ այդ նեղ սահմաններից՝
10:04
to find a field and subject not yet popular.
168
588710
3936
գտնելու մի ոլորտ, որը դեռ հանրահայտ չէ։
10:08
We have seen this demonstrated already in the talks preceding mine.
169
592646
3777
Այս մասին խոսվել է ինձանից առաջ հնչացշծ ելույթներում։
10:12
There is the quickest way advances are likely to occur,
170
596423
5111
Սա ամենաարագ ուղին է՝ գրանցելու նոր ձեռքբերումներ,
10:17
as measured in discoveries per investigator per year.
171
601534
3617
եթե հաշվում ենք տարեկան հայտնագործությունները՝ ըստ յուրաքանչյուր հետազոտողի։
10:21
You may have heard the
172
605151
1607
Միգուցե լսել եք
10:22
military dictum for the gathering of armies:
173
606758
3760
զորքը հավաքելու մարտական կոչը՝
10:26
March to the sound of the guns.
174
610518
2721
«Շարժվե՛ք հրացանների ձայնի ուղղությամբ»։
10:29
In science, the exact opposite is the case: March away from the sound of the guns.
175
613239
6510
Գիտության մեջ, ճիշտ հակառակն է՝ «Մի՛ շարժվեք հրացանների ձայնի ուղղությամբ»։
10:35
So Wilson's Principle Number Three:
176
619749
2705
Ահա և «Ուիսլոնի Թիվ 3 Սկզբունքը»՝
10:38
March away from the sound of the guns.
177
622454
3344
«Մի՛ շարժվեք հրացանների ձայնի ուղղությամբ»։
10:41
Observe from a distance,
178
625798
1864
Հետևեք հեռվից,
10:43
but do not join the fray.
179
627662
2097
բայց մի՛ միացեք աղմուկին։
10:45
Make a fray of your own.
180
629759
2368
Ձեր շուրջը աղմուկ բարձրացրեք։
10:48
Once you have settled on a specialty,
181
632127
4255
Եթե արդեն ընտրել եք այն մասնագիտությունը,
10:52
and the profession you can love, and you've secured opportunity,
182
636382
5280
որն իրոք սիրում եք, ապա հնարավորությունը
10:57
your potential to succeed will be greatly enhanced if you study it
183
641662
5281
հասնելու հաջողությունների իսկապես կմեծանա, եթե զբաղվեք դրանով այնքան,
11:02
enough to become an expert.
184
646943
2680
որ կարողանաք մասնագետ դառնալ։
11:05
There are thousands of professionally delimited
185
649623
3327
Կան հմուտ մասնագետներից զուրկ հազարավոր ուղղություններ,
11:08
subjects sprinkled through physics and chemistry
186
652950
2476
որ հանդիպում են ֆիզիկայի և քիմիայի,
11:11
to biology and medicine.
187
655426
1916
նաև կենսաբանության ու բժշկության ոլորտներում։
11:13
And on then into the social sciences,
188
657342
2896
Շատ ավելի՝ հասարական գիտություններում,
11:16
where it is possible in short time to acquire
189
660238
3202
որտեղ հնարավոր է կարճ ժամանակում
11:19
the status of an authority.
190
663440
2574
հեղինակություն դառնալ։
11:21
When the subject is still very thinly populated,
191
666014
3512
Երբ դաշտը նոսր է բնակեցված,
11:25
you can with diligence and hard work become
192
669526
2621
ապա ջանասիրությամբ կարելի է դառնալ
11:28
the world authority.
193
672147
2211
համաշխարհային հեղինակություն։
11:30
The world needs this kind of expertise,
194
674358
3961
Աշխարհին անհրաժեշտ են նմանօրինակ մասնագետներ,
11:34
and it rewards the kind of people
195
678319
2175
և աշխարհը պարգևատրում է նրանց,
11:36
willing to acquire it.
196
680494
2152
ովքեր ուզում են դառնալ այդպիսին։
11:38
The existing information and what you self-discover
197
682646
4496
Գոյություն ունեցող ինֆորմացիան և այն նորը, որ ինքներդ կբացահայտեք,
11:43
may at first seem skimpy and difficult to connect
198
687142
4111
կարող է սկզբում շատ քիչ թվալ, և դժվար լինի կապել այն
11:47
to other bodies of knowledge.
199
691253
2036
մյուս տվյալների հետ։
11:49
Well, if that's the case,
200
693289
1869
Դե, եթե դա է խնդիրը,
11:51
good. Why hard instead of easy?
201
695158
4142
ոչինչ։ Ինչո՞ւ գնալ դժվարի հետևից՝ հեշտի փոխարեն։
11:55
The answer deserves to be stated as Principle Number Four.
202
699300
4855
Պատասխանը տալիս է «Սկզբունք Թիվ 4-ը».
12:00
In the attempt to make scientific discoveries,
203
704155
3419
Գիտական հետազոտությունների ճանապարհին
12:03
every problem is an opportunity,
204
707574
1993
ամեն խնդիր մի նոր հնարավորություն է.
12:05
and the more difficult the problem,
205
709567
1495
որքան բարդ է խնդիրը,
12:06
the greater will be the importance of its solution.
206
711062
2760
այնքան մեծ կլինի դրա լուծման կարևորությունը։
12:09
Now this brings me to a basic categorization
207
713822
3808
Այժմ խոսեմ ընդհանուր դրույթների մասին,
12:13
in the way scientific discoveries are made.
208
717630
2875
որոնք կիրառվում են գիտական հայտնագործությունների ժամանակ։
12:16
Scientists, pure mathematicians among them,
209
720505
3364
Գիտնականները, այդ թվում՝ իսկական մաթեմատիկոսները,
12:19
follow one or the other of two pathways:
210
723869
3267
կիրառում են հետևյալ երկու ուղղություններից մեկը.
12:23
First through early discoveries,
211
727136
2110
Նախ սկզբնական հայտնագործությունների շնորհիվ
12:25
a problem is identified
212
729246
2144
սահմանվում է խնդիրը,
12:27
and a solution is sought.
213
731390
1832
ապա փնտրում է լուծումը։
12:29
The problem may be relatively small;
214
733222
2529
Խնդիրը կարող է հարաբերականորեն փոքր լինել,
12:31
for example, where exactly in a cruise ship does the norovirus begin to spread?
215
735751
5421
օրինակ՝ զբոսանավի ո՞ր մասից է տարածվել նորովիրուսը։
12:37
Or larger, what's the role of dark matter in the expansion of the universe?
216
741172
5906
Կամ ավելի մեծ, օրինակ՝ ո՞րն է եղել սև նյութի դերը տիեզերքի տարածման գործում։
12:42
As the answer is sought, other phenomena are typically discovered
217
747078
4459
Այս հարցերին պատասխանելիս, սովորաբար բացահայտվում են այլ երևույթներ
12:47
and other questions are asked.
218
751537
1645
և վեր հանվում այլ հարցեր։
12:49
This first of the two strategies is like a hunter,
219
753182
3016
Այս մոտեցումներից առաջինը հատուկ է որսորդի մտածելակերպին,
12:52
exploring a forest in search of a particular quarry,
220
756198
4249
ով անտառում փնտրում է իր նախընտրած զոհին՝
12:56
who finds other quarries along the way.
221
760447
2919
ճանապարհին բացահայտելով նորերին։
12:59
The second strategy of research
222
763366
2832
Ըստ երկրորդ մոտեցման՝
13:02
is to study a subject broadly
223
766198
1792
պետք է ընդհանուր մոտեցմամբ ուսումնասիրել առարկան՝
13:03
searching for unknown phenomena or patterns of known phenomena
224
767990
4776
գնալով անհայտ երևույթի կամ հայտնի երևույթի հետքերի ետևից,
13:08
like a hunter in what we call "the naturalist's trance,"
225
772766
3801
որսորդի նման, ինչն անվանում ենք «նատուրալիստական տրանս»,
13:12
the researcher of mind is open to anything interesting,
226
776567
3663
երբ հետազոտողի միտքը բաց է ցանկացած հետաքրքիր
13:16
any quarry worth taking.
227
780230
1384
և արժեքավոր նորության համար։
13:17
The search is not for the solution of the problem,
228
781614
2353
Այս դեպքում որոնում են ոչ թե խնդրի լուծումը,
13:19
but for problems themselves worth solving.
229
783967
3207
այլ լուծման արժանի խնդիրներ։
13:23
The two strategies of research,
230
787174
1992
Հետազոտությունների երկու դրույթները,
13:25
original research, can be stated as follows,
231
789166
3185
հատկապես իսկական հետազոտությունների, կարող են հետևյալ տեսքով ամփոփվել
13:28
in the final principle I'm going to offer you:
232
792351
4288
այն վերջին սկզբունքի մեջ, որը կներկայացնեմ.
13:32
For every problem in a given discipline of science,
233
796639
4264
Գիտության ցանկացած խնդրի համար
13:36
there exists a species or entity or phenomenon
234
800903
3575
գոյություն ունեն մեթոդներ և մոտեցումներ,
13:40
ideal for its solution.
235
804478
1946
որոնք կատարյալ են տվյալ խնդրի լուծման համար։
13:42
And conversely, for every species or other entity
236
806424
5398
Եվ հակառակը, ցանկացած մեթոդի կամ
13:47
or phenomenon, there exist important problems
237
811822
2936
մոտեցման համար գոյությունն ունեն կարևոր խնդիրներ,
13:50
for the solution of which, those particular objects of research are ideally suited.
238
814758
7577
որոնց լուծման համար դրանք կատարելապես համապատասխանում են։
13:58
Find out what they are.
239
822335
1937
Պարզելով դրանք՝
14:00
You'll find your own way to discover,
240
824272
3135
կգտնեք ձեր սեփական ուղին բացահայտելու,
14:03
to learn, to teach.
241
827407
2183
սովորելու և սովորեցնելու։
14:05
The decades ahead will see dramatic advances
242
829590
3433
Տասնամյակներ անց ահռելի առաջընթաց կգրանցվի
14:08
in disease prevention, general health, the quality of life.
243
833023
4567
հիվանդությունների կանխման, առողջապահության և կյանքի որակի հարցերում։
14:13
All of humanity depends on the knowledge and practice of the medicine and the science
244
837590
6025
Ողջ մարդկությունը կախված է բժշկության ոլորտի գիտելիքներից,
14:19
behind it you will master.
245
843615
1583
և դրա հետ առնչվող գիտություններից։
14:21
You have chosen a calling that will come in steps
246
845198
3464
Դուք ընտրել եք մի առաքելություն,
14:24
to give you satisfaction, at its conclusion, of a life well lived.
247
848662
5411
որը կտա ձեզ բավարարվածություն իբրև վերջնարդյունք, որ արժանավոր կյանքով եք ապրել։
14:29
And I thank you for having me here tonight.
248
854073
2613
Շնորհակալություն այսօր ինձ այստեղ հյուրընկալելոււ համար։
14:32
(Applause)
249
856686
5368
(Ցափահարություններ)
14:37
Oh, thank you.
250
862054
1272
Շնորհակալություն։
14:39
Thank you very much.
251
863326
7156
Շատ շնորհակալություն։
14:46
I salute you.
252
870482
4532
Ողջունում եմ բոլորիդ։
Translated by Siranush Seyranyan
Reviewed by Gohar Khachatryan

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.

Why you should listen

One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.

Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).

With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson. 

More profile about the speaker
E.O. Wilson | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee