TEDxChange
Mechai Viravaidya: How Mr. Condom made Thailand a better place for life and love
Մեչայ Վիրավաիդյա. Ինպես պարոն Պահպանակը բարեփոխեց Թայլանդը
Filmed:
Readability: 3.5
1,169,694 views
At TEDxChange, Thailand's "Mr. Condom," Mechai Viravaidya, walks us through the country's bold plan to raise its standard of living, starting in the 1970s. First step: population control. And that means a lot of frank, funny -- and very effective -- talk about condoms.
Mechai Viravaidya - Public health expert
Since 1974, Mechai Viravaidya has been creating and running innovative family planning and poverty reduction programs throughout Southeast Asia. Full bio
Since 1974, Mechai Viravaidya has been creating and running innovative family planning and poverty reduction programs throughout Southeast Asia. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Welcome to Thailand.
0
0
3000
Բարի գալուստ Թայլանդ:
00:18
Now, when I was a young man -- 40 years ago,
1
3000
3000
40 տարի առաջ, երբ ես երիտասարդ էի,
00:21
the country was very, very poor
2
6000
2000
Թայլանդը շատ, շատ աղքատ էր,
00:23
with lots and lots and lots of people living in poverty.
3
8000
3000
և բազմաթիվ մարդիկ ապրում էին աղքատության մեջ:
00:26
We decided to do something about it,
4
11000
3000
Մենք որոշեցինք մի բան անել այդ հարցով,
00:29
but we didn't begin with a welfare program
5
14000
2000
բայց մենք չսկսեցինք նպաստների ծրագիր,
00:31
or a poverty reduction program.
6
16000
3000
կամ աղքատության կրճատման ծրագիր:
00:34
But we began with a family-planning program,
7
19000
3000
Մենք սկսեցինք ընտանիքի պլանավորման ծրագիր,
00:37
following a very successful
8
22000
2000
մի շատ հաջող մոր և մանկան
00:39
maternal child health activity,
9
24000
2000
առողջության ծրագրից,
00:41
sets of activities.
10
26000
2000
ծրագրերի խմբից հետո:
00:43
So basically, no one would accept family planning
11
28000
3000
Դե, ոչ ոք չէր ընդունի ընտանիքի պլանավորում,
00:46
if their children didn't survive.
12
31000
2000
եթե իրենց երեխաները չգոյատևեին:
00:48
So the first step: get to the children, get to the mothers,
13
33000
3000
Այսպիսով առաջին քայլը` օգնել երեխաներին, հետո մայրերին
00:51
and then follow up with family planning.
14
36000
2000
ու հետո շարունակել ընտանիքի պլանավորմամբ:
00:53
Not just child mortality alone, you need also family planning.
15
38000
3000
Բավական չէ պայքարել մանկական մահացության դեմ, ձեզ նաև ընտանիքի պլանավորում է պետք:
00:56
Now let me take you back
16
41000
2000
Թույլ տվեք ձեզ հետ տանեմ ու բացատրեմ,
00:58
as to why we needed to do it.
17
43000
2000
թե ինչու մենք դա պետք է անեինք:
01:00
In my country, that was the case in 1974.
18
45000
3000
Իմ երկրում, 1974 թվականին, իրավիճակն այսպիսին էր:
01:03
Seven children per family --
19
48000
2000
Յոթ երեխա յուրաքանչյուր ընտանիքում:
01:05
tremendous growth at 3.3 percent.
20
50000
2000
Բնակչության հսկայական աճ` 3.3% արագությամբ:
01:07
There was just no future.
21
52000
2000
Ապագա պարզապես չկար:
01:09
We needed to reduce the population growth rate.
22
54000
2000
Հարկավոր էր նվազեցնել բնակչության աճի արագությունը:
01:11
So we said, "Let's do it."
23
56000
2000
Այսպիսով, մենք ասացինք. "Եկեք անենք դա":
01:13
The women said, "We agree. We'll use pills,
24
58000
2000
Կանայք ասացին. "Համաձայն ենք, հաբեր կօգտագործենք,
01:15
but we need a doctor to prescribe the pills,"
25
60000
3000
բայց հարկավոր է հաբերը նշանակող բժիշկ":
01:18
and we had very, very few doctors.
26
63000
2000
Իսկ մենք շատ քիչ բժիշկներ ունեինք:
01:20
We didn't take no as an answer;
27
65000
2000
Բայց մենք, ''ոչ"-ը որպես պատասխան չընդունեցինք,
01:22
we took no as a question.
28
67000
2000
ընդունեցինք "ոչ"-ը որպես հարց:
01:24
We went to the nurses and the midwives, who were also women,
29
69000
3000
Մենք գնացինք բուժքույրերի և մանկաբարձների մոտ, որոնք նույնպես կին էին,
01:27
and did a fantastic job
30
72000
2000
և նրանք հրաշալի գործ արեցին`
01:29
at explaining how to use the pill.
31
74000
2000
բացատրելով, թե ինչպես հաբերն օգտագործել:
01:31
That was wonderful,
32
76000
2000
Դա հրաշալի էր,
01:33
but it covered only 20 percent of the country.
33
78000
2000
բայց հասու էր երկրի միայն 20 տոկոսին:
01:35
What do we do for the other 80 percent --
34
80000
2000
Իսկ ի՞նչ անենք մյուս 80 տոկոսի համար.
01:37
leave them alone and say, "Well, they're not medical personnel."
35
82000
3000
մենակ թողնե՞նք ու ասե՞նք. "Դե, բուժանձնակազմ չկա":
01:40
No, we decided to do a bit more.
36
85000
2000
Ոչ, մենք որոշեցինք ավելին անել:
01:42
So we went to the ordinary people that you saw.
37
87000
3000
Մենք գնացինք հասարակ մարդկանց մոտ, որ դուք տեսաք նկարում:
01:45
Actually, below that yellow sign --
38
90000
2000
Այդ դեղին նշանի տակ:
01:47
I wish they hadn't wiped that,
39
92000
2000
Լավ կլիներ մաքրած չլինեին դա,
01:49
because there was "Coca-Cola" there.
40
94000
3000
որովհետև այնտեղ գրված էր "Կոկա-կոլա":
01:52
We were so much bigger than Coca-Cola in those days.
41
97000
3000
Այն օրերին մենք ավելի մեծ էինք, քան Կոկա-Կոլան:
01:55
And no difference,
42
100000
2000
Եվ տարբերություն չկար մեր ու Կոկա-Կոլայի միջև.
01:57
the people they chose were the people we chose.
43
102000
3000
մարդիկ, ում նրանք ընտրում էին, նույն մարդիկ էին, ում մենք էինք ընտրում:
02:00
They were well-known in the community,
44
105000
2000
Նրանք համայնքում ճանաչված էին,
02:02
they knew that customers were always right,
45
107000
2000
նրանք գիտեին, որ հաճախորդը միշտ ճիշտ է,
02:04
and they were terrific, and they practiced their family planning themselves.
46
109000
3000
և նրանք հիանալի էին, ու իրենք էլ էին ընտանիքի պլանավորում կատարում:
02:07
So they could supply pills and condoms
47
112000
2000
Այնպես որ նրանք կարող էին հաբեր և պահպանակներ մատակարարել
02:09
throughout the country, in every village of the country.
48
114000
2000
ամբողջ երկրով մեկ, երկրի ամեն մի գյուղում:
02:11
So there we are. We went to the people
49
116000
2000
Ահա, և այդպես: Մենք գնացինք մարդկանց մոտ,
02:13
who were seen as the cause of the problem
50
118000
2000
ովքեր պրոբլեմի պատճառն էին դիտարկվում,
02:15
to be the solution.
51
120000
2000
և դարձրինք նրանց պրոբլեմի լուծում:
02:17
Wherever there were people --
52
122000
2000
Որտեղ էլ որ մարդիկ կային,
02:19
and you can see boats with the women, selling things --
53
124000
2000
ովքեր ինչ-որ բան էին վաճառում, ահա կարող եք տեսնել կանանց նավակների մեջ,
02:21
here's the floating market
54
126000
2000
ահա լողացող շուկան,
02:23
selling bananas and crabs
55
128000
2000
որտեղ վաճառվում են բանան և խեցգետին,
02:25
and also contraceptives --
56
130000
2000
ինչպես նաև պահպանակներ.
02:27
wherever you find people,
57
132000
2000
որտեղ որ մարդիկ կան Թայլանդում,
02:29
you'll find contraceptives in Thailand.
58
134000
2000
դուք կգտնեք հակաբեղմնավորիչներ:
02:31
And then we decided, why not get to religion
59
136000
2000
Հետո մենք որոշեցինք դիմել կրոնի օգնությանը,
02:33
because in the Philippines,
60
138000
2000
քանզի Ֆիլիպիններում
02:35
the Catholic Church was pretty strong,
61
140000
2000
Կաթոլիկ եկեղեցին բավականին ուժեղ էր:
02:37
and Thai people were Buddhist.
62
142000
2000
իսկ թայլանդցիները բուդդիստ են:
02:39
We went to them and they said, "Look, could you help us?"
63
144000
2000
Մենք գնացինք նրանց մոտ ու նրանք հարցրին, թե արդյոք կարող ենք իրենց օգնել:
02:41
I'm there -- the one in blue, not the yellow --
64
146000
3000
Ես այնտեղ եմ, կապույտ հագուստովը, դեղինը չէ,
02:44
holding a bowl of holy water
65
149000
2000
ձեռքիս սուրբ ջրի աման է,
02:46
for the monk to sprinkle holy water
66
151000
2000
որպեսզի վանականը սուրբ ջուր ցողի
02:48
on pills and condoms
67
153000
2000
հաբերի ու պահպանակների վրա
02:50
for the sanctity of the family.
68
155000
3000
ընտանիքի սրբության համար:
02:53
And this picture was sent throughout the country.
69
158000
2000
Եվ այս նկարն ուղարկվեց ամբողջ երկրով մեկ:
02:55
So some of the monks in the villages were doing the same thing themselves.
70
160000
3000
Գյուղերում որոշ վանականներ նույն բանն իրենք էին անում:
02:58
And the women were saying, "No wonder we have no side-effects.
71
163000
3000
Ու կանայք ասում էին. "Զարմանալի չէ, որ մեզ մոտ կողմնակի ազդեցություն չի նկատվում.
03:01
It's been blessed."
72
166000
2000
օրհնված է":
03:03
That was their perception.
73
168000
2000
Այդպիսին էր նրանց ընկալումը:
03:05
And then we went to teachers.
74
170000
2000
Հետո մենք գնացինք ուսուցիչների մոտ:
03:07
You need everybody to be involved
75
172000
3000
Անհրաժշետ է բոլորին ներգրավել
03:10
in trying to provide whatever it is
76
175000
3000
ցանկացած բան մատուցելիս,
03:13
that make humanity a better place.
77
178000
2000
եթե այն մարդկությունը բարելավելու համար է:
03:15
So we went to the teachers.
78
180000
2000
Մենք գնացինք ուսուցիչների մոտ:
03:17
Over a quarter of a million were taught about family planning
79
182000
2000
Ավելի քան քառորդ միլիոն մարդ սովորեցին ընտանիքի պլանավորում
03:19
with a new alphabet -- A, B for birth, C for condom,
80
184000
3000
նոր այբուբենի միջոցով. Ծ-ծնունդ, Պ-պահպանակ,
03:22
I for IUD, V for vasectomy.
81
187000
2000
Ն-ներարգանդային միջոց, Վ-վասեկտոմիա:
03:24
And then we had a snakes and ladders game, where you throw dice.
82
189000
2000
Կար նաև օձերի ու աստիճանների խաղը, որտեղ զար ես գցում:
03:26
If you land on anything pro-family planning, you move ahead.
83
191000
3000
Ու եթե ընկնում ես ընտանիքի պլանավորման համար օգտակար դաշտի վրա, առաջ ես շարժվում:
03:29
Like, "Mother takes the pill every night.
84
194000
2000
Օրինակ, "Մայրիկն ամեն գիշեր հակաբեղմնավորիչ հաբ է ընդունում":
03:31
Very good, mother. Move ahead.
85
196000
2000
Շատ լավ, մայրիկ: Մի քայլ առաջ:
03:33
Uncle buys a condom. Very good, uncle. Move ahead.
86
198000
2000
Քեռին պահպանակ է գնում: Շատ լավ, քեռի: Մի քայլ առաջ:
03:35
Uncle gets drunk, doesn't use condom. Come back, start again."
87
200000
2000
Քեռին հարբում է և պահպանակ չի օգտագործում: Հետ արի և նորից սկսիր":
03:37
(Laughter)
88
202000
2000
(Ծիծաղ)
03:39
Again, education, class entertainment.
89
204000
3000
Կրկին, կրթություն, դասարանային զվարճանք:
03:42
And the kids were doing it in school too.
90
207000
2000
Երեխաները դպրոցում էլ էին դա սովորում:
03:44
We had relay races with condoms,
91
209000
2000
Մենք անցկացնում էինք պահպանակով ռելեի մրցավազքեր:
03:46
we had children's condom-blowing championship.
92
211000
2000
Մենք անցկացնում էինք պահպանակ փչելու մրցույթ:
03:48
And before long,
93
213000
2000
Եվ շատ շուտով,
03:50
the condom was know as the girl's best friend.
94
215000
3000
պահպանակը դարձավ աղջկա լավագույն ընկերը:
03:53
In Thailand, for poor people, diamonds don't make it --
95
218000
2000
Թայլանդում, աղքատների համար, ադամադներ չկան:
03:55
so the condom is the girl's best friend.
96
220000
3000
Այնպես որ աղջկա լավագույն ընկերը պահպանակն է:
03:59
We introduced our first microcredit program in 1975,
97
224000
3000
Մենք մեր առաջին միկրովարկային ծրագիրը մեկնարկեցինք 1975 թ.-ին,
04:02
and the women who organized it said,
98
227000
2000
և կազմակերպիչ կանայք ասացին,
04:04
"We only want to lend
99
229000
2000
որ ուզում են վարկեր տալ միայն
04:06
to women who practice family planning.
100
231000
2000
այն կանանց, ովքեր ընտանիքի պլանավորում են կատարում:
04:08
If you're pregnant, take care of your pregnancy.
101
233000
2000
Հղիները թող հոգ տանեն իրենց հղիության մասին:
04:10
If you're not pregnant, you can take a loan out from us."
102
235000
2000
Իսկ ոչ հղիները կարող են վարկեր վերցնել:
04:12
And that was run by them.
103
237000
2000
Կանայք էին դա ղեկավարում:
04:14
And after 35/36 years,
104
239000
2000
Եվ 35-36 տարի հետո,
04:16
it's still going on.
105
241000
2000
այն դեռ շարունակվում է:
04:18
It's a part of the Village Development Bank;
106
243000
2000
Այն Գյուղական Զարգացման Բանկի մաս է կազմում:
04:20
it's not a real bank, but it's a fund -- microcredit.
107
245000
3000
Դա իսկական բանկ չէ, այլ միկրովարկային ֆոնդ:
04:23
And we didn't need a big organization to run it --
108
248000
2000
Եվ մեզ հարկավոր չէր մեծ կազմակերպություն այն ղեկավարելու համար:
04:25
it was run by the villagers themselves.
109
250000
2000
Գյուղացիներն իրենք էին այն ղեկավարում:
04:27
And you probably hardly see a Thai man there,
110
252000
2000
Ոչ թե Թայլանդցի տղամարդիկ,
04:29
it's always women, women, women, women.
111
254000
3000
այլ միշտ կանայք, կանայք, կանայք:
04:32
And then we thought we'd help America,
112
257000
2000
Ու մենք մտածեցինք, որ Ամերիկային օգնենք,
04:34
because America's been helping everyone,
113
259000
2000
որովհետև Ամերիկան բոլորին օգնում է,
04:36
whether they want help or not.
114
261000
2000
անկախ նրանից, օգնություն ցանկանում են, թե ոչ:
04:38
(Laughter)
115
263000
5000
(Ծիծաղ)
04:43
And this is on the Fourth of July.
116
268000
3000
Հուլիսի չորսն էր:
04:46
We decided to provide vasectomy to all men,
117
271000
3000
Մենք որոշեցինք վասեկտոմիա կատարել բոլոր ցանկացող տղամարդկանց,
04:49
but in particular, American men to the front of the queue,
118
274000
2000
բայց ամերիկացի տղամարդկանց հերթում առաջ գցեցինք,
04:51
right up to the Ambassador's residence
119
276000
2000
ընդհուպ մինչև դեսպանի նստավայրը,
04:53
during his [unclear].
120
278000
2000
/պարզ չէ ինչ է ասվում/:
04:55
And the hotel gave us the ballroom for it --
121
280000
2000
Հյուրանոցը սրահ տվեց մեզ դրա համար:
04:57
very appropriate room.
122
282000
2000
Շատ հարմար սրահ:
04:59
(Laughter)
123
284000
3000
(Ծիծաղ)
05:02
And since it was near lunch time,
124
287000
2000
Եվ քանի որ լանչի ժամը մոտ էր,
05:04
they said, "All right, we'll give you some lunch.
125
289000
2000
նրանք նաև համաձայնվեցին մեզ լանչ տալ:
05:06
Of course, it must be American cola.
126
291000
2000
Իհարկե, պետք է լիներ ամերիկյան կոլա:
05:08
You get two brands, Coke and Pepsi.
127
293000
2000
Երկու ապրանքատեսակ կա` Կոլա և Պեպսի:
05:10
And then the food is either hamburger or hotdog."
128
295000
3000
Ուտելիքն էլ կամ նրբերշիկ է, կամ համբուրգեր:
05:13
And I thought a hotdog will be more symbolic.
129
298000
2000
Ու ես մտածեցի, որ նրբերշիկն ավելի խորհրդանշական է:
05:15
(Laughter)
130
300000
2000
(Ծիծաղ)
05:17
And here is this, then, young man called Willy Bohm
131
302000
3000
Ահա ՈՒիլլի Բոմ անունով երիտասարդը,
05:20
who worked for the USAID.
132
305000
2000
ով աշխատում էր ԱՄՆ միջազգային զարգացման գործակալության համար:
05:22
Obviously, he's had his vasectomy
133
307000
2000
Ակնհայտ է, նրա վասեկտոմիան արված է,
05:24
because his hotdog is half eaten, and he was very happy.
134
309000
3000
որովհետև նա կերել էր իր նրբերշիկի կեսն ու շատ երջանիկ էր:
05:27
It made a lot of news in America, and it angered some people also.
135
312000
3000
Դա ԱՄՆ-ում լրատվամիջոցներով տարածվեց, և որոշ մարդիկ զայրացան:
05:30
I said, "Don't worry. Come over and I'll do the whole lot of you."
136
315000
2000
Ես ասացի. "Մի անհանգստացեք, եկեք այստեղ, մենք Ձեզ համար էլ դա կանենք":
05:32
(Laughter)
137
317000
2000
(Ծիծաղ)
05:34
And what happened?
138
319000
2000
Եվ ի՞նչ տեղի ունեցավ:
05:36
In all this thing,
139
321000
2000
Այս ամբողջ ընթացքում,
05:38
from seven children to 1.5 children,
140
323000
2000
յոթ երեխայից հասանք 1.5 երեխայի:
05:40
population growth rate of 3.3 to 0.5.
141
325000
3000
Բնակչության աճի տեմպը 3.3-ից իջավ մինչև 0.5:
05:43
You could call it the Coca-Cola approach if you like --
142
328000
3000
Կարող եք անվանել սրան Կոկա-Կոլայի մոտեցում:
05:46
it was exactly the same thing.
143
331000
2000
Ճիշտ նույն բանն էր:
05:48
I'm not sure whether Coca-Cola followed us, or we followed Coca-Cola,
144
333000
3000
Վստահ չեմ` Կոկա-Կոլան էր հետևում մեզ, թե մենք Կոկա-Կոլային,
05:51
but we're good friends.
145
336000
2000
բայց լավ ընկերներ ենք:
05:53
And so that's the case of everyone joining in.
146
338000
2000
Ինչպես և բոլոր նրանք, ովքեր միացան մեզ:
05:55
We didn't have a strong government. We didn't have lots of doctors.
147
340000
3000
Մենք ուժեղ կառավարություն չունեինք: Մենք շատ բժիշկներ չունեինք:
05:58
But it's everybody's job
148
343000
2000
Բայց դա բոլոր նրանց գործն է,
06:00
who can change attitude and behavior.
149
345000
2000
ովքեր կարող են վերաբերմունք և վարքագիծ փոխել:
06:02
Then AIDS came along and hit Thailand,
150
347000
2000
Հետո ՁԻԱՀ-ը եկավ Թայլանդ,
06:04
and we had to stop doing a lot of good things
151
349000
2000
և մենք ստիպված էինք շատ լավ ծրագրեր դադարեցնել,
06:06
to fight AIDS.
152
351000
2000
որպեսզի ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարենք:
06:08
But unfortunately, the government was in denial, denial, denial.
153
353000
3000
Ցավոք, կառավարությունը անդադար ժխտում էր այդ պրոբլեմը:
06:11
So our work wasn't affected.
154
356000
2000
Ու մեր աշխատանքին չէին օժանդակում:
06:13
So I thought, "Well, if you can't go to the government, go to the military."
155
358000
3000
Ես մտածեցի, որ եթե կառավարութանը չեք կարող դիմել, դիմենք բանակին:
06:16
So I went to the military
156
361000
2000
Այսպիսով, ես գնացի ռազմական իշխանությունների մոտ
06:18
and asked to borrow 300 radio stations.
157
363000
2000
ու խնդրեցի փոխ վերցնել 300 ռադիոկայան:
06:20
They have more than the government,
158
365000
2000
Նրանք ավելի շատ բան ունեն, քան կառավարությունը,
06:22
and they've got more guns than the government.
159
367000
2000
ու ավելի շատ զենքեր, քան կառավարությունը:
06:24
So I asked them, could they help us
160
369000
2000
Ու ես նրանց օգնությունը խնդրեցի
06:26
in our fight against HIV.
161
371000
2000
ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարելու գործում:
06:28
And after I gave them statistics,
162
373000
2000
Եվ երբ ես նրանց ներկայացրի վիճակագրությունը,
06:30
they said, "Yes. Okay. You can use all the radio stations, television stations."
163
375000
3000
Նրանք ասացինք, որ կարող ենք օգտագործել ռադիոկայաններն ու հեռուստակայանները:
06:33
And that's when we went onto the airwaves.
164
378000
3000
Ահա այդ ժամանակ մենք եթեր դուրս եկանք:
06:36
And then we got a new prime minister soon after that.
165
381000
2000
Դրանից հետո շատ շուտով մենք նոր վարչապետ ունեցանք:
06:38
And he said, "Mechai, could you come and join?"
166
383000
3000
Ու նա ինձ ասաց. "Մեչայ, կգա՞ս և միանա՞ս մեզ":
06:41
He asked me in because he liked my wife a lot.
167
386000
2000
Նա ինձ խնդրեց, որովհետև կնոջս շատ էր հավանում:
06:43
So I said, "Okay."
168
388000
2000
Ու ես համաձայնվեցի:
06:45
He became the chairman of the National AIDS Committee
169
390000
2000
Նա դարձավ ՁԻԱՀ-ի ազգային հանձնաժողովի նախագահ,
06:47
and increased the budget fifty-fold.
170
392000
2000
և հիսուն անգամ ավելացրեց բյուջեն:
06:49
Every ministry, even judges, had to be involved in AIDS education --
171
394000
3000
Յուրաքաչյուր նախարարություն, նույնիսկ դատավորները, պետք է ներգրավված լինեին ՁԻԱՀ-ի մասին կրթության մեջ:
06:52
everyone -- and we said the public, institutions,
172
397000
3000
Յուրաքանչյուր մարդ: Հասարակությունը, հաստատությունները,
06:55
religious institutions, schools --
173
400000
2000
կրոնական հաստատությունները, դպրոցները,
06:57
everyone was involved.
174
402000
2000
բոլորը ներգրավված էին:
06:59
And here, every media person
175
404000
2000
Յուրաքանչյուր ԶԼՄ-ի աշխատող,
07:01
had to be trained for HIV.
176
406000
2000
ՄԻԱՎ-ի ուսուցանում էր անցնում:
07:03
And we gave every station half a minute extra
177
408000
3000
Մենք ամեն կայանի տվեցինք լրացուցիչ կես րոպե
07:06
for advertising to earn more money.
178
411000
3000
գովազդի համար, որպեսզի ավելի շատ գումար վաստակեին:
07:09
So they were happy with that.
179
414000
2000
Այնպես որ նրանք գոհ մնացին:
07:11
And then AIDS education in all schools,
180
416000
2000
Ապա արեցինք ՁԻԱՀ-ի մասին ուսուցանում բոլոր ուսումնական հաստատություններում`
07:13
starting from university.
181
418000
2000
սկսելով համալսարանից:
07:15
And these are high school kids teaching high school kids.
182
420000
3000
Ահա ավագ դպրոցի երեխաները ուսուցանում են ավագ դպրոցի երեխաներին:
07:18
And the best teachers were the girls, not the boys,
183
423000
2000
Եվ լավագույն ուսուցիչները աղջիկներն էին, ոչ թե տղաները:
07:20
and they were terrific.
184
425000
2000
Ու նրանք հրաշալի էին:
07:22
And these girls who go around teaching about safe sex and HIV
185
427000
3000
Այս աղջիկներին, ովքեր շրջում էին` ուսուցանելով ապահով սեռական հարաբերություններ և ՄԻԱՎ,
07:25
were known as Mother Theresa.
186
430000
3000
ճանաչում էին որպես Մայր Թերեզաներ:
07:28
And then we went down one more step.
187
433000
2000
Հետո մենք մի քայլ իջանք ներքև:
07:30
These are primary school kids -- third, fourth grade --
188
435000
2000
Սրանք տարրական դպրոցի աշակերտներ են` երրորդ, չորրորդ դասարանցիներ,
07:32
going to every household in the village,
189
437000
2000
ովքեր գնում էին գյուղի յուրաքանչյուր տուն,
07:34
every household in the whole of Thailand,
190
439000
2000
ամբողջ Թայլանդի յուրաքանչյուր տուն,
07:36
giving AIDS information and a condom
191
441000
2000
տարածելով ՁԻԱՀ-ի մասին տեղեկատվություն և պահպանակներ
07:38
to every household,
192
443000
2000
ամեն մի տուն.
07:40
given by these young kids.
193
445000
2000
դա անում էին այս փոքրիկ երեխաները:
07:42
And no parents objected, because we were trying to save lives,
194
447000
3000
Իսկ ծնողները չէին բողոքում, քանզի մենք փորձում էինք կյանքեր փրկել,
07:45
and this was a lifesaver.
195
450000
3000
և սա իրոք կյանք փրկող միջոց էր:
07:48
And we said, "Everyone needs to be involved."
196
453000
2000
Եվ մենք ասացինք, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է ներգրավված լինի:
07:50
So you have the companies also realizing
197
455000
2000
Մասնավոր ընկերությունները նույնպես գիտակցում էին,
07:52
that sick staff don't work, and dead customers don't buy.
198
457000
2000
որ հիվանդ աշխատակազմը չի աշխատի, իսկ մահացած հաճախորդները չեն գնի իրենց ապրանքը:
07:54
So they all trained.
199
459000
2000
Այնպես որ նրաք էլ էին ուսուցում կազմակերպում:
07:56
And then we have this Captain Condom,
200
461000
2000
Հետո այս Կապիտան Պահպանակը`
07:58
with his Harvard MBA,
201
463000
2000
Հարվարդից ստացած բիզնես վարչարարության մագիստրոսի կոչումով,
08:00
going to schools and night spots.
202
465000
2000
գնում էր դպրոցներն ու գիշերային կետերը:
08:02
And they loved him. You need a symbol of something.
203
467000
3000
Եվ նրան շատ սիրեցին: Ինչ-որ բանի խորհրդանիշ է պետք:
08:05
In every country, every program, you need a symbol,
204
470000
3000
Ամեն մի երկրում, ամեն մի ծրագրում հարկավոր է խորհրդանիշ,
08:08
and this is probably the best thing he's ever done with his MBA.
205
473000
3000
և դա հավանաբար նրա Բիզնեսի մագիստրոսի կոչման լավագույն օգտագործման ձևն էր:
08:11
(Laughter)
206
476000
3000
(Ծիծաղ)
08:14
And then we gave condoms out everywhere on the streets --
207
479000
2000
Հետո մենք պահպանակներ էինք բաժանում ամենուրեք փողոցներում,
08:16
everywhere, everywhere.
208
481000
2000
ամեն, ամեն տեղ:
08:18
In taxis, you get condoms.
209
483000
2000
Տաքսու մեջ ստանում ես պահպանակ:
08:20
And also, in traffic,
210
485000
2000
Երթևեկության ընթացքում,
08:22
the policemen give you condoms -- our "cops and rubbers" programs.
211
487000
3000
ոստիկանը քեզ պահպանակ է տալիս` դա մեր "մենթեր ու պահպանակներ" ծրագիրն էր:
08:25
(Laughter)
212
490000
3000
(Ծիծաղ)
08:28
So, can you imagine New York policemen giving out condoms?
213
493000
3000
Կարո՞ղ եք պատկերացնել, որ Նյու Յորքի ոստիկանը պահպանակներ բաժանի:
08:31
Of course I can. And they'd enjoy it immensely;
214
496000
3000
Ես անշուշտ կարող եմ: Եվ հսկայական բավականություն կստանայի դրանից:
08:34
I see them standing around right now, everywhere.
215
499000
2000
Ես նրանց տեսնում եմ կանգնած ամենուրեք:
08:36
Imagine if they had condoms,
216
501000
2000
Պատկերացրեք, որ նրանք պահպանակներ ունենային
08:38
giving out to all sorts of people.
217
503000
2000
ու բաժանեին տարբեր տեսակի մարդկանց:
08:40
And then, new change,
218
505000
2000
Հետո նոր փոփոխություններ արեցինք.
08:42
we had hair bands, clothing
219
507000
2000
մազակալներ, հագուստ,
08:44
and the condom for your mobile phone
220
509000
2000
պահպանակ բջջայինի համար
08:46
during the rainy season.
221
511000
2000
անձրևային սեզոնի համար:
08:48
(Laughter)
222
513000
2000
(Ծիծաղ)
08:50
And these were the condoms that we introduced.
223
515000
3000
Ահա սրանք մեր ներկայացրած պահպանակներն են:
08:55
One says, "Weapon of mass protection."
224
520000
2000
Մեկի վրա գրված է "Զանգվածային պաշտպանության զենք":
08:57
We found --
225
522000
2000
Ահա թե ինչ ենք մենք հայտնաբերել:
08:59
you know -- somebody here was searching for the weapon of mass destruction,
226
524000
3000
Գիտեք, այստեղ ինչ-որ մեկը զանգվածային ոչնչացման զենք էր փնտրում,
09:02
but we have found the weapon of mass protection: the condom.
227
527000
3000
բայց մենք գտել ենք զանգվածային պաշտպանության զենքը` պահպանակը:
09:05
And then it says here, with the American flag,
228
530000
2000
Այս մեկը` ամերիկյան դրոշով, ասում է,
09:07
"Don't leave home without it."
229
532000
2000
"Առանց դրա տնից դուրս մի արի":
09:09
But I have some to give out afterward.
230
534000
3000
Ես ավելի ուշ կբաժանեմ պահպանակներ:
09:12
But let me warn you, these are Thai-sized,
231
537000
2000
Բայց նախազգուշացնեմ, որ նրանք Թայլանդցիների չափով են,
09:14
so be very careful.
232
539000
2000
այպես որ ուշադիր եղեք:
09:16
(Laughter)
233
541000
2000
(Ծիծաղ)
09:18
And so you can see
234
543000
2000
Ինչպես տեսնում եք,
09:20
that condoms can do so many things.
235
545000
3000
պահպանակներն այնքան շատ բան կարող են անել:
09:23
Look at this --
236
548000
2000
Ահա նայեք:
09:25
I gave this to Al Gore and to Bill Senior also.
237
550000
3000
Ես սա նաև տվել եմ Ալ Գորին ու Բիլ Սենիորին:
09:28
Stop global warming; use condoms.
238
553000
3000
Կանգնեցրեք գլոբալ տաքացումը, օգտագործեք պահպանակ:
09:32
And then this is the picture I mentioned to you --
239
557000
3000
Իսկ սա այն նկարն է, որի մասին խոսեցի.
09:35
the weapon of mass protection.
240
560000
3000
զանգվածային պաշտպանության զենք:
09:38
And let the next Olympics save some lives.
241
563000
3000
Թող, որ հաջորդ Օլիմիպիական խաղերը կյանքեր փրկեն:
09:41
Why just run around?
242
566000
2000
Ինչու՞ անիմաստ վազվզել:
09:43
(Laughter)
243
568000
3000
(Ծիծաղ)
09:46
And then finally,
244
571000
2000
Եվ վերջապես,
09:48
in Thailand we're Buddhist, we don't have a God,
245
573000
3000
Թայլանդում մենք բուդդիստ ենք, աստված չունենք,
09:51
so instead, we say, "In rubber we trust."
246
576000
2000
փոխարենը ասում ենք. ''մենզ վստահում ենք պահպանակին /բառացի` ռեզինին/"
09:53
(Laughter)
247
578000
2000
(Ծիծաղ)
09:55
So you can see that we added everything to our endeavor
248
580000
2000
Ինչպես տեսնում եք, մենք ամեն ինչ օգտագործում էինք
09:57
to make life better for the people.
249
582000
2000
մարդկանց կյանքը բարելավելու համար:
09:59
We had condoms in all the refrigerators in the hotels and the schools,
250
584000
3000
Մենք պահպանակներ էինք դնում հյուրանոցի սառնարաններում ու դպրոցներում,
10:02
because alcohol impairs judgment.
251
587000
2000
քանի որ ալկոհոլը վնասում է դատողությունը:
10:04
And then what happened?
252
589000
2000
Եվ ի՞նչ տեղի ունեցավ:
10:06
After all this time, everybody joined in.
253
591000
3000
Այն բանից հետո, երբ բոլորը միացել էին մեզ,
10:09
According to the U.N.,
254
594000
1000
ըստ ՄԱԿ-ի`
10:10
new cases of HIV
255
595000
2000
ՄԻԱՎ-ի նոր դեպքերը
10:12
declined by 90 percent,
256
597000
2000
նվազեցին 90%-ով:
10:14
and according to the World Bank,
257
599000
2000
Եվ ըստ Համաշխարհային Բանկի`
10:16
7.7 million lives were saved.
258
601000
2000
7.7 միլիոն կյանք փրկվեց:
10:18
Otherwise there wouldn't be many Thais walking around today.
259
603000
3000
Հակառակ դեպքում այսօր այդքան էլ շատ Թայլանդցիներ չէին լինի:
10:21
So it just showed you, you could do something about it.
260
606000
3000
Դա ցույց տվեց, որ կարելի է այդ ուղղությամբ ինչ-որ բան անել:
10:24
90 percent of the funding came from Thailand.
261
609000
2000
Ֆինանսավորման 90%-ը գալիս էր Թայլանդից:
10:26
There was political commitment, some financial commitment,
262
611000
3000
Կար քաղաքական պարտավորություն, ֆինանսական պարտավորություն,
10:29
and everybody joined in the fight.
263
614000
2000
և բոլորը միացան պայքարին:
10:31
So just don't leave it to the specialists and doctors and nurses.
264
616000
3000
Այնպես որ պետք չէ ամեն ինչ թողնել բժիշկների և բուժքույրների վրա:
10:34
We all need to help.
265
619000
2000
Մենք բոլորս էլ պետք է օգնենք:
10:36
And then we decided to help people out of poverty,
266
621000
2000
Հետո մենք որոշեցինք օգնել մարդկանց դուրս գալ աղքատությունից,
10:38
now that we got AIDS somewhat out of the way --
267
623000
2000
երբ որ ՁԻԱՀ-ը ճանապարհից հեռացրել էինք,
10:40
this time, not with government alone,
268
625000
2000
այս անգամ ոչ միայն կառավարության հետ,
10:42
but in cooperation with the business community.
269
627000
3000
այլ բիզնես համայնքի հետ համագործակցելով:
10:45
Because poor people are business people
270
630000
2000
Որովհետև աղքատ մարդիկ նույնպես բիզնեսմեն են,
10:47
who lack business skills and access to credit.
271
632000
3000
ովքեր չունեն բիզնեսի հմտություններ և ում վարկերը հասանելի չեն:
10:50
Those are the things to be provided by the business community.
272
635000
3000
Հենց դրանք էլ բիզնես համայնքը տրամադրում է:
10:53
We're trying to turn them into barefoot entrepreneurs,
273
638000
3000
Մենք փորձում ենք աղքատ մարդկանց դարձնել 'ոտաբոբիկ ձեռնարկատերեր',
10:56
little business people.
274
641000
2000
փոքր բիզնեսմեններ:
10:58
The only way out of poverty is through business enterprise.
275
643000
2000
Բիզնես ձեռնարկատիրությունը աղքատությունից դուրս գալու միակ ճանապարհն է:
11:00
So, that was done.
276
645000
2000
Այդպես, դա էլ արեցինք:
11:02
The money goes from the company into the village
277
647000
2000
Գումարը գնում է ընկերությունից դեպի գյուղ
11:04
via tree-planting.
278
649000
2000
ծառատունկի միջոցով:
11:06
It's not a free gift.
279
651000
2000
Դա անվճար նվեր չէ:
11:08
They plant the trees, and the money goes into their microcredit fund,
280
653000
2000
Նրանք տնկում են ծառեր, իսկ գումարը գնում է միկրովարկային ֆոնդ,
11:10
which we call the Village Development Bank.
281
655000
2000
որը մենք անվանում ենք Գյուղական Զարգացման Հիմնադրամ:
11:12
Everybody joins in,
282
657000
2000
Բոլորը միանում են
11:14
and they feel they own the bank,
283
659000
2000
և իրենց զգում են բանկի սեփականատեր,
11:16
because they have brought the money in.
284
661000
2000
քանի որ նրանք են գումարը բերել:
11:18
And before you can borrow the money, you need to be trained.
285
663000
3000
Եվ վարկ վերցնելուց առաջ հարկավոր է ուսուցում անցնել:
11:21
And we believe if you want to help the poor,
286
666000
2000
Եվ մենք հավատում են, որ եթե ուզում ես աղքատներին օգնել,
11:23
those who are living in poverty,
287
668000
2000
մարդկանց, որ ապրում են աղքատության մեջ,
11:25
access to credit must be a human right.
288
670000
3000
վարկերի հասանելիությունը պետք է լինի մարդու իրավունք:
11:28
Access to credit must be a human right.
289
673000
2000
Վարկերի հասանելիությունը պետք է լինի մարդու իրավունք:
11:30
Otherwise they'll never get out of poverty.
290
675000
3000
Այլապես, նրանք երբևէ աղքատությունը չեն հաղթահարի:
11:33
And then before getting a loan, you must be trained.
291
678000
2000
Եվ վարկ վերցնելուց առաջ հարկավոր է ուսուցում անցնել:
11:35
Here's what we call a "barefoot MBA,"
292
680000
2000
Դա էլ մենք կոչում ենք "ոտաբոբիկ բիզնես ադմինիստրացիայի մագիստրոս"`
11:37
teaching people how to do business
293
682000
2000
ուսուցանել մարդկանց, թե ինչպես բիզնեսով զբաղվել,
11:39
so that, when they borrow money, they'll succeed with the business.
294
684000
3000
որպեսզի գումար փոխ առնելիս նրանց բիզնեսը հաջողություն ունենա:
11:42
These are some of the businesses:
295
687000
2000
Ահա բիզնեսների օրինակներ`
11:44
mushrooms, crabs, vegetables,
296
689000
3000
սունկ, ծովախեցգետին, բանջարեղեն,
11:47
trees, fruits,
297
692000
2000
ծառեր, մրգեղեն,
11:49
and this is very interesting -- Nike ice cream and Nike biscuits;
298
694000
3000
այս մեկը շատ հետաքրքիր է` Նայքի պաղպաղակ և Նայքի թխվածքաբլիթներ:
11:52
this is a village sponsored by Nike.
299
697000
2000
Սա Նայքիի կողմից հովանավորվող գյուղ է:
11:54
They said, "They should stop making shoes and clothes.
300
699000
2000
Նրանք ասացին, "Նրանք պետք է հագուստ ու կոշիկ այլևս չպատրաստեն,
11:56
Make these better, because we can afford them."
301
701000
3000
Ավելի լավ է սրանք պատրաստել, քանի որ մենք կարող են վճարել դրանց համար":
12:00
And then we have silk, Thai silk.
302
705000
2000
Մենք նաև ունենք մետաքա, թայլանդական մետաքս:
12:02
Now we're making Scottish tartans, as you can see on the left,
303
707000
3000
Ձախ կողմում կարող եք տեսնել շոտլանդական տարտաններ, որ մենք կարում ենք`
12:05
to sell to all people of Scottish ancestors.
304
710000
3000
վաճառելու շոտլանդական արմատներով բոլոր մարդկանց:
12:08
So anyone sitting in and watching TV,
305
713000
2000
Այնպես որ, ուրաքանչյուր մարդ, որ նտած հեռուստացույց է նայում
12:10
get in touch with me.
306
715000
2000
կարող է կապվել ինձ հետ:
12:12
And then this is our answer to Starbucks in Thailand --
307
717000
3000
Եվ ահա սա էլ մեր Թայլանդական պատասխանն է Սթարբաքսին:
12:15
"Coffee and Condoms."
308
720000
2000
"Սուրճ և պահպանակներ":
12:17
See, Starbucks you awake, we keep you awake and alive.
309
722000
3000
Տեսեք, Սթարբաքսը ձեզ պահում է արթուն ու ողջ:
12:20
That's the difference.
310
725000
2000
Դա է տարբերությունը:
12:22
Can you imagine, at every Starbucks
311
727000
2000
Պատկերացնու՞մ եք, յուրաքանչյուր Սթարբաքսում,
12:24
that you can also get condoms?
312
729000
2000
կարողանայիք նաև պահպանակ ձեռք բերել:
12:26
You can order your condoms with your with your cappuccino.
313
731000
3000
Կապուչինոյի հետ կարող ես պատվիրել նաև պահպանակներ:
12:31
And then now, finally in education,
314
736000
2000
Եվ ի վերջո, կրթության ոլորտում,
12:33
we want to change the school as being underutilized
315
738000
3000
պետք է դպրոցը թերօգտագործված հաստատությունից
12:36
into a place where it's a lifelong learning center for everyone.
316
741000
4000
դարձնենք ողջ կյանքի ընթացքում ուսուցման կենտրոն բոլորի համար:
12:40
We call this our School-Based Integrated Rural Development.
317
745000
3000
Մենք դա անվանում ենք "Դպրոցի վրա հիմնված ինտեգրացված գյուղական զարգացում":
12:43
And it's a center, a focal point
318
748000
2000
Եվ սա տնտեսական և սոցիալական զարգացման
12:45
for economic and social development.
319
750000
2000
կենտրոնն է, ֆոկուսային կետը:
12:47
Re-do the school,
320
752000
2000
Վերակազմավորել դպրոցը,
12:49
make it serve the community needs.
321
754000
3000
ծառայեցնել այն համայնքի կարիքներին:
12:52
And here is a bamboo building --
322
757000
2000
Ահա այս բամբուկից կառուցվածքը:
12:54
all of them are bamboo.
323
759000
2000
Նրանք բոլորը բամբուկից են:
12:56
This is a geodesic dome made of bamboo.
324
761000
3000
Այս գեոդեզիկ գմբեթը բամբուկից է:
12:59
And I'm sure Buckminster Fuller would be very, very proud
325
764000
3000
Եվ վստահ եմ` Բաքմինսթր Ֆուլլերը հպարտ կլիներ
13:02
to see a bamboo geodesic dome.
326
767000
3000
տեսնել բամբուկից գեոդեզիկ գմբեթ
13:05
And we use vegetables around the school ground,
327
770000
2000
Մենք դպրոցի այգում բանջարեղեն ենք օգտագործում,
13:07
so they raise their own vegetables.
328
772000
2000
նրանք իրենց սեփական բանջարեղենն են աճեցնում:
13:09
And then, finally, I firmly believe,
329
774000
3000
Եվ, ի վերջո, ես խորապես հավատում եմ,
13:12
if we want the MDGs to work --
330
777000
2000
որ եթե ուզում են ՀԶՆ-ներն աշխատեն,
13:14
the Millennium Development Goals --
331
779000
2000
Հազարամյակի զարգացման նպատակները,
13:16
we need to add family planning to it.
332
781000
2000
Մենք պետք դրանց ավելացնենք ընտանիքի պլանավորում:
13:18
Of course, child mortality first and then family planning --
333
783000
3000
Իհարկե, սկզբում մանկական մահացության խնդիրը, այնուհետ ընտանիքի պլանավորում:
13:21
everyone needs family planning service --
334
786000
2000
Յուրաքանչյուրին անհրաժեշտ է ընտանիք պլանավորման ծառայություն:
13:23
it's underutilized.
335
788000
2000
Այն քիչ է օգտագործվում:
13:25
So we have now found the weapon of mass protection.
336
790000
2000
Մենք հայտնաբերել ենք զանգվածային պաշտպանության զենքը:
13:27
And we also ask the next Olympics
337
792000
2000
Մենք նաև խնդրում ենք, որ հաջորդ Օլիմպիական խաղերը
13:29
to be involved in saving lives.
338
794000
3000
նույպես ներգրավվեն կյանքեր փրկելու գործում:
13:32
And then, finally, that is our network.
339
797000
3000
Եվ ահա, վերջապես սա մեր ցանցն է:
13:35
And these are our Thai tulips.
340
800000
3000
Եվ սրանք մեր թայլանդական կակաչներն են:
13:38
(Laughter)
341
803000
2000
Ծիծաղ
13:40
Thank you very much indeed.
342
805000
2000
Շատ շնորհակալություն:
13:42
(Applause)
343
807000
2000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Mechai Viravaidya - Public health expertSince 1974, Mechai Viravaidya has been creating and running innovative family planning and poverty reduction programs throughout Southeast Asia.
Why you should listen
Mechai Viravaidya is the founder and chair of the Population and Community Development Association (PDA). He's a widely acclaimed leader in the fields of public health, education and community development.
Since 1974, Mr. Mechai has initiated community-based family planning services, innovative poverty reduction and rural education programs, large-scale rural development and environmental programs, as well as groundbreaking HIV/AIDS prevention activities throughout Southeast Asia.
Mechai Viravaidya | Speaker | TED.com