TEDWomen 2010
Hanna Rosin: New data on the rise of women
هانا رۆسین: داتای نوێ دەربارەی دەرکەوتنی ئافرەتان
Filmed:
Readability: 3.4
1,047,470 views
هانا ڕۆسین چەند داتایەکی نوێ نیشان دەدات کە تیایاندا ئافرەتان زیاتر لە پیاوان دەستیان گرتووە بەسەر کاروباری گرنگدا، هەر وەک ڕێژەی دەرچوون لە زانکۆکان ئایا
ئەمە هێمای " کۆتایی هاتنی پیاوانە" لە ئەمریکاو جیهاندا؟ ...پێدەچێت وا نەبێت.. بەڵام ئەوان هێما بۆ وەرچارخانێکی کۆمەڵایەتی گرنگ دەکەن کە پێویستی بە گفتوگۆیەکی قوڵ هەیە
Hanna Rosin - Journalist
Hanna Rosin isn’t afraid to shine a skeptical spotlight on people’s cherished ideals, whether it’s politically correct dogma or the conservative Christian agenda. Full bio
Hanna Rosin isn’t afraid to shine a skeptical spotlight on people’s cherished ideals, whether it’s politically correct dogma or the conservative Christian agenda. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
We are now going through an amazing and unprecedented moment
0
0
3000
ئێستا ئێمە بەرەو کاتێکی بێ وێنە و سەرنج ڕاکێش دەڕۆین
00:18
where the power dynamics between men and women
1
3000
2000
کە هێزی داینامیکی لە نێوان پیاو و ژندا
00:20
are shifting very rapidly,
2
5000
3000
بەشێوەیەکی خێرا دەگۆڕدرێت
00:23
and in many of the places where it counts the most,
3
8000
2000
لەزۆربەی ئەو شوێنانەی کە زۆرترینیشیان بریتین لە
00:25
women are, in fact, taking control of everything.
4
10000
3000
ژن، لەڕاستیدا دەسەڵاتی هەموو شتێک دەگرنە دەست
00:28
In my mother's day, she didn't go to college.
5
13000
2000
دایکم لە ڕۆژانی ژیانیدا، نەچوو بۆ زانکۆ
00:30
Not a lot of women did.
6
15000
2000
زۆربەی ژنەکان ئەوەیان نەکرد بوو
00:32
And now, for every two men who get a college degree,
7
17000
3000
لەئێستادا، بۆ هەموو دوو پیاوێک کە بڕوانامەی زانکۆ بەدەست دێنن
00:35
three women will do the same.
8
20000
2000
لەبەرامبەردا سێ ئافرەت ئەو بڕوانامەیە بەدەست دێنن
00:37
Women, for the first time this year,
9
22000
2000
لەم ساڵدا ئافرەت بۆ یەکەم جار
00:39
became the majority of the American workforce.
10
24000
2000
زۆرینەی هێزی کاریان لە ئەمریکادا پێکهێنا
00:41
And they're starting to dominate lots of professions --
11
26000
3000
دەستیان کردوە بە دەست گرتن بەسەر زۆربەی پیشەکاندا
00:44
doctors, lawyers,
12
29000
2000
دکتۆرەکان، پارێزەرەکان
00:46
bankers, accountants.
13
31000
2000
فەرمانبەرە بانکیەکان، ژمێریارەکان
00:48
Over 50 percent of managers are women these days,
14
33000
3000
لەم ڕۆژانەدا لە سەروو % ٥٠ ی کارگێڕەکان بریتین لە ئافرەت
00:51
and in the 15 professions
15
36000
2000
لە پانزە بەشی جیاوازی
00:53
projected to grow the most in the next decade,
16
38000
2000
پڕۆژەکان، کە بەزۆری گەشە دەکەن لە دە ساڵی داهاتوودا
00:55
all but two of them are dominated by women.
17
40000
2000
لە هەموو پڕۆژەکان دوانیان دەستیان بەسەردا گیراوە لەلایەن ژنەوە
00:57
So the global economy is becoming a place
18
42000
2000
ئابوری لە جیهاندا دەبێت بە شوێنێک
00:59
where women are more successful than men,
19
44000
2000
کە ئافرەتان زیاتر سەرکەوتوون وەک لە پیاو
01:01
believe it or not,
20
46000
2000
باوەڕ بکەیت یان نا
01:03
and these economic changes
21
48000
2000
ئەم ئاڵوگۆڕیە ئابوریانە
01:05
are starting to rapidly affect our culture --
22
50000
2000
بەرەو ئەوە دەچێت کە کاریگەری هەبێت لەسەر داب و نەریتمان
01:07
what our romantic comedies look like,
23
52000
2000
ئەو پەیوەندیە خۆشەویستیە پێکەنیناویەی ئێمە لەچی دەچێت
01:09
what our marriages look like,
24
54000
2000
هاوسەرگیرێتی ئێمە لەچی دەچێت
01:11
what our dating lives look like,
25
56000
2000
ڕۆژەکانی ژیانمان لە چی دەچێت
01:13
and our new set of superheroes.
26
58000
2000
ئەو کەسانەی کە تازە دەبن بە پاڵەوانمان
01:15
For a long time, this is the image of American manhood that dominated --
27
60000
3000
بۆ ماوەیەکی زۆر، ئەمە وێنەی هەرزەکارانی ئەمەریکایە کە زاڵ دەبن بەسەریاندا
01:18
tough, rugged,
28
63000
2000
توندی، سەختی
01:20
in control of his own environment.
29
65000
2000
کۆنتڕۆڵی ئەم ژینگەیەی ئێمە دەکات
01:22
A few years ago, the Marlboro Man was retired
30
67000
2000
چەند ساڵیک لەمەو پێش پیاوی مارلبۆرۆ خانەنشین کرا
01:24
and replaced by this
31
69000
2000
وە گۆڕا بەمە
01:26
much less impressive specimen,
32
71000
2000
گۆڕا بەکەسێک کە ئارەزوی نەبوو بۆ پیشەکەی
01:28
who is a parody of American manhood,
33
73000
2000
کێ بەرپرسیارە لەم گاڵتەجاریە بە هەرزەکارانی ئەمەریکا
01:30
and that's what we have in our commercials today.
34
75000
3000
ئەو شتەی کە ئێمە ئەمڕۆ لە بازرگانیەکاندا هەمانە
01:33
The phrase "first-born son"
35
78000
2000
دەستەواژەی، یەکەم کوڕی لە دایک بوو
01:35
is so deeply ingrained in our consciousness
36
80000
3000
کە زۆر بەقوڵی چەسپاوە لە بیرۆکەی ئێمەدا
01:38
that this statistic alone shocked me.
37
83000
2000
کە ئەم ئامارە منی تووشی سەرسوڕمان کردوە
01:40
In American fertility clinics,
38
85000
2000
لەبەرهەمی دەرمانگەکانی ئەمەریکا
01:42
75 percent of couples
39
87000
2000
لە %٧٥ ی دوانەکان
01:44
are requesting girls and not boys.
40
89000
2000
داوا دەکەن کە کچیان هەبێت نەک کوڕ
01:46
And in places where you wouldn't think,
41
91000
2000
وە لەم ناوچانەدا کە بیرناکرێتەوە
01:48
such as South Korea, India and China,
42
93000
3000
هەروەک لە باشوری کۆریاو هیند و چین
01:51
the very strict patriarchal societies
43
96000
2000
لە کۆمەڵگەیەکی زۆر توند
01:53
are starting to break down a little,
44
98000
2000
کە وردە وردە بەرەو داڕووخان دەچن
01:55
and families are no longer
45
100000
2000
وە خێزانەکان چیتر ناتوانن
01:57
strongly preferring first-born sons.
46
102000
3000
بەشێوەیەکی بەهێز لەدایک بونی یەکەم کوڕ پەسەند بکەن
02:00
If you think about this, if you just open your eyes to this possibility
47
105000
3000
گەر بێتو بیر لەمە بکەیتەوە، ئەگەر تەنها چاوەکانت بکەیتەوە و سەیری ئەم بیرۆکەیە بکەیت
02:03
and start to connect the dots,
48
108000
2000
وە دەست بکەیت بە بەیەکەوە بەستنی خاڵەکان
02:05
you can see the evidence everywhere.
49
110000
2000
دەتوانن بەڵگەکان ببینی لە هەموو شوێنێک
02:07
You can see it in college graduation patterns,
50
112000
2000
دەتوانیت ئەمە لە شێوازی دەرچونی زانکۆدا ببینیت
02:09
in job projections,
51
114000
2000
لە پڕۆژەکانی ئیشدا
02:11
in our marriage statistics,
52
116000
2000
لە ئاماری هاوسەرگیریدا
02:13
you can see it in the Icelandic elections, which you'll hear about later,
53
118000
3000
دەتوانن ئەمە ببینن لە دەنگدانی ئایسلەندا، کە گوێت لێ دەبێت، لەبارەیەوە دواتر
02:16
and you can see it on South Korean surveys on son preference,
54
121000
3000
دەتوانن ئەمە ببینن لە کۆریای باشور، لەو ئامارەی کە لەسەر پەسەندکردنی کوڕە
02:19
that something amazing and unprecedented
55
124000
2000
کە شتێکی سەرنج ڕاکێش و بێوێنەیە
02:21
is happening with women.
56
126000
2000
ڕوودەدات لە ژنەکاندا
02:23
Certainly this is not the first time that we've had great progress with women.
57
128000
3000
بەدڵنیایەوە ئەمە یەکەم جار نیە کە پێشکەوتنێکی وا گەورە هەبێت لە ژنەکاندا
02:26
The '20s and the '60s also come to mind.
58
131000
3000
ساڵی بیستەکان و شەستەکان دێتەوە بیرمان
02:29
But the difference is that, back then,
59
134000
2000
بەڵام جیاوازییان لەگەڵ ئەو کاتە ئەوەیە
02:31
it was driven by a very passionate feminist movement
60
136000
3000
کە ئەو کاتە لەلایەن بزوتنەوەیەکی فیمینیزمەوە بەڕێوەدەبرا
02:34
that was trying to project its own desires,
61
139000
2000
کە هەوڵی ئەوەیان دەدا ئارەزوەکانیان بکەن بە پڕۆژە
02:36
whereas this time, it's not about passion,
62
141000
2000
بەڵام لە ئێستادا، لەبارەی سۆزەوە نیە
02:38
and it's not about any kind of movement.
63
143000
2000
هەروەها لەبارەی هیچ جۆرێک لە جوڵەکان نیە
02:40
This is really just about the facts
64
145000
2000
بەڵکو بەدڵنیایەوە لەبارەی ڕاستیەکانە
02:42
of this economic moment that we live in.
65
147000
2000
لەبارەی ئەو بارە ئابورییەوەیە کە تێیدا دەژین
02:44
The 200,000-year period
66
149000
2000
بۆ ماوەی دوو سەد هەزار ساڵ
02:46
in which men have been top dog
67
151000
2000
کە پیاوەکان دەسەڵاتداری یەکەمی ڕێکخراوەکان بوون
02:48
is truly coming to an end, believe it or not,
68
153000
3000
بەشێوەیەکی ڕاستی بەرەو کۆتا دەڕوات، باوەڕبکەین یان نا
02:51
and that's why I talk about the "end of men."
69
156000
3000
لەبەرئەوەیە کە من باسی کۆتایی سەردەمی پیاوەکان دەکەم
02:54
Now all you men out there,
70
159000
2000
ئێستا ئەو پیاوانەی لە دەرەوەن
02:56
this is not the moment where you tune out or throw some tomatoes,
71
161000
3000
کاتی ئەوەنیە کە بێنە دەرەوە یان تەماتە فڕێ بدەن
02:59
because the point is that this
72
164000
2000
لەبەرئەوەی حاڵەتەکە بەو شێوەیە کە
03:01
is happening to all of us.
73
166000
2000
کە بەسەر هەمووماندا ڕوویداوە
03:03
I myself have a husband and a father
74
168000
3000
من خۆم خاوەنی مێردێکم لەگەڵ باوکمدا
03:06
and two sons whom I dearly love.
75
171000
2000
لەگەڵ دوو کوڕ کە زۆر خۆشم دەوێن
03:08
And this is why I like to talk about this,
76
173000
2000
لەبەرئەمەیە کە حەزدەکەم باس لەمە بکەم
03:10
because if we don't acknowledge it,
77
175000
2000
لەبەرئەوەی ئەگەر ئێمە نەزانین لەبارەیەوە
03:12
then the transition will be pretty painful.
78
177000
2000
ئەو کاتە تێپەڕاندنی ئازاردەر دەبێت
03:14
But if we do take account of it,
79
179000
2000
بەڵام ئەگەر تێپەڕاندنەکە هەژمار بکرێت
03:16
then I think it will go much more smoothly.
80
181000
2000
ئەو کاتە واهەست دەکەم کا زۆر ئاساییانە تێدەپەڕێت
03:19
I first started thinking about this about a year and a half ago.
81
184000
3000
من لەسەرەتادا بیرم لەمە دەکردەوە نزیکەی ساڵ و نیوێک لەمەو پێش
03:22
I was reading headlines about the recession just like anyone else,
82
187000
3000
ناوی ئەو وتارانەم دەخوێندەوە کە لەبارەی سستی ئابوریەوە بوو هەروەکو ئەوانەی تر
03:25
and I started to notice a distinct pattern --
83
190000
2000
دەستم کرد بە تێبینی کردنی شێوازێکی ئاشکرا
03:27
that the recession was affecting men
84
192000
3000
کە سستی ئابوری کاریگەری لەسەر پیاوان بوە
03:30
much more deeply than it was affecting women.
85
195000
2000
زیاتر لەوەی کە کاریگەری لەسەر ژنان بوە
03:32
And I remembered back to about 10 years ago
86
197000
2000
بیرم کەوتەوە با بگەڕێنەوە بۆ دە ساڵ لەمەوپێش
03:34
when I read a book by Susan Faludi
87
199000
3000
کاتێک کتێبی (سوسان فالودیم) خوێندەوە
03:37
called "Stiffed: The Betrayal of the American Man,"
88
202000
3000
بەناوی توندی، پیاوە خیانەتکارەکانی ئەمەریکا
03:40
in which she described how hard the recession had hit men,
89
205000
3000
کە وەسفی ئەو بارە سستە قورسە ئابورییەی دەکرد لەسەر ژیانی پیاوان
03:43
and I started to think about
90
208000
2000
منیش دەستم کردبوو بە بیرکرنەوە لەبرەی ئەوەوە
03:45
whether it had gotten worse this time around in this recession.
91
210000
3000
لەم کاتەدا سستی ئابوری بەرەو خراپتر دەچێت
03:48
And I realized that two things were different this time around.
92
213000
3000
لەوە تێگەشتبووم کە دوو شت لەم دەورەدا جیاوازن
03:51
The first was that
93
216000
2000
یەکەمیان ئەوە بوو کە
03:53
these were no longer just temporary hits
94
218000
2000
زۆر ناخایەنێت بەڵکو لێدانێکی کاتییە
03:55
that the recession was giving men --
95
220000
2000
داشکانەکە بەسەر پیاواندا شکایەوە
03:57
that this was reflecting a deeper
96
222000
2000
کە کاردانەوەی دەبێت بەقوڵی
03:59
underlying shift in our global economy.
97
224000
2000
گۆڕینی بنچینەیی لە جیهانی ئابوریدا
04:01
And second, that the story was no longer
98
226000
2000
وە دوەمیان، ئەوەیە کە ئەم چیرۆکە بەردەوام نابێت
04:03
just about the crisis of men,
99
228000
2000
تەنها لەبەرئەوەی تەنگوچەڵەمەیە بۆ پیاوەکان
04:05
but it was also about what was happening to women.
100
230000
2000
بەڵام لەبارەی ئەو شتانەیە کە ڕوویداوە لەسەر ئافرەت
04:07
And now look at this second set of slides.
101
232000
2000
ئێستا سەیری خاڵەکانی دووەم دەکەین
04:09
These are headlines about what's been going on with women in the next few years.
102
234000
3000
چەند وتارێک هەیە لەبارەی ئەوەی کە چی ڕوودەدات لەسەر ژن لەچەند ساڵی داهاتوو
04:12
These are things we never could have imagined a few years ago.
103
237000
3000
چەند شتێک هەیە کە هەرگیز بەخەیاڵماندا نەدەهات لە چەند ساڵی ڕابردوودا
04:15
Women, a majority of the workplace.
104
240000
2000
ژنەکان زۆربەی ئیشکەرەکان دەگرێتەوە
04:17
And labor statistics: women take up most managerial jobs.
105
242000
3000
بە پێی ئامارێکی ئیشکەرەکان: ژنەکان زۆربەی پۆستە باڵاکان وەردەگرن لە ئیشەکاندا
04:20
This second set of headlines --
106
245000
2000
لەسەر وتاری دووەمدا
04:22
you can see that families and marriages are starting to shift.
107
247000
3000
دەتوانی ببینین کە خێزانەکان و ژن و مێردەکان دەست دەکەن بە گۆڕان
04:25
And look at that last headline --
108
250000
2000
سەیری کۆتا وتار بکەن
04:27
young women earning more than young men.
109
252000
2000
ژنە گەنجەکان زیاتر فێر دەبن وەک لە پیاوە گەنجەکان
04:29
That particular headline comes to me from a market research firm.
110
254000
3000
هەندێ وتاری تایبەت لە دەزگای توێژینەوەی بازاڕەکانەوە دێت بۆم
04:32
They were basically asked by one of their clients
111
257000
3000
بەشێوەیەکی بنچینەیی پرسیار دەکرێت لەلایەن یەکێک لەو مشتەریانەوە
04:35
who was going to buy houses in that neighborhood in the future.
112
260000
3000
کێ دەیەوێت لەو دەورووبەرە خانوو بکڕێت لە داهاتوودا
04:38
And they expected that it would be young families,
113
263000
2000
وە پێشبینی ئەوە دەکرێت کە خێزانە گەنجەکان بن
04:40
or young men, just like it had always been.
114
265000
2000
یان پیاوە گەنجەکان، هەروەک لەوەو پێش چۆن بوە
04:42
But in fact, they found something very surprising.
115
267000
2000
بەڵام لەڕاستیدا، هەندێک شتیان دۆزییەوە کە زۆر سەرسوڕهێنەر بوو
04:44
It was young, single women
116
269000
2000
ئەو گەنجە، ئافرەتێکی تەنیا بوو
04:46
who were the major purchasers of houses in the neighborhood.
117
271000
3000
کە سەرەکیترین کڕیاری خانوو بوو لە ناوچەکە
04:49
And so they decided, because they were intrigued by this finding,
118
274000
3000
لەبەرئەوەی گومانیان هەبوو لە ئەنجامەکە، بڕیاریاندا
04:52
to do a nationwide survey.
119
277000
2000
تا ڕاپرسیەکی فراوانتر بکرێت
04:54
So they spread out all the census data,
120
279000
2000
لەبەرئەوە هەموو داتای سەرژمێریەکانیان بڵاوکردەوە
04:56
and what they found, the guy described to me as a shocker,
121
281000
3000
ئەوانەی دەستیان کەوتبوو، کوڕەکە باسی کرد هەروەکو شتێکی داخورپاو بوو بۆ من
04:59
which is that in 1,997
122
284000
3000
کە ئەوە لە ساڵی ١٩٩٧ دا بوو
05:02
out of 2,000 communities,
123
287000
2000
لە ٢ هەزار کۆمەڵگەدا
05:04
women, young women,
124
289000
2000
ژنەکان، ژنە گەنجەکان
05:06
were making more money than young men.
125
291000
2000
کە پارەیەکی زۆرتر پەیدا دەکەن بە بەراورد بە پیاوە گەنجەکان
05:08
So here you have a generation of young women
126
293000
2000
کەواتە، لێرەدا نەوەیەک لە گەنجی ژنمان هەیە
05:10
who grow up thinking of themselves
127
295000
2000
کاتێک گەورە دەبن بیر لە خۆیان دەکەنەوە
05:12
as being more powerful earners
128
297000
2000
وەک کەسێکی ئازا و بەدەست هێنەر
05:14
than the young men around them.
129
299000
2000
بە بەراورد بە پیاوە گەنجەکان لە دەوروبەریان دا
05:16
Now, I've just laid out the picture for you,
130
301000
3000
ئێستا، من تەنها وێنەیەکم بۆ ئێوە باس کرد
05:19
but I still haven't explained to you why this is happening.
131
304000
3000
بەڵام تا ئێستا بۆم ڕوون نەکردونەتەوە کە بۆچی ئەمە ڕوو دەدات
05:22
And in a moment, I'm going to show you a graph,
132
307000
2000
لەم کاتەدا، وێنەیەکتان نیشان دەدەم
05:24
and what you'll see on this graph --
133
309000
2000
چی دەبینن لەسەر ئەم وێنەیە
05:26
it begins in 1973,
134
311000
2000
دەست پێدەکات لە ساڵی ١٩٧٣
05:28
just before women start flooding the workforce,
135
313000
2000
تەنها پێش دەستپێکردنی لافاوی ئیش کردن لە لایەن ژنەوە
05:30
and it brings us up to our current day.
136
315000
3000
ئەمەیە ئێمە دەهێنێت بۆ ئەم ڕۆژە
05:33
And basically what you'll see
137
318000
2000
بەشێوەیەکی بنچینەیی چی دەبینن
05:35
is what economists talk about
138
320000
2000
ئەوە ئەو شتەیە کە ئابوریناسەکان قسە دەکەن لەبارەیەوە
05:37
as the polarization of the economy.
139
322000
2000
وەک لایەنگیریەک بۆ ئابوری
05:39
Now what does that mean?
140
324000
2000
ئێستا ئەمە چی دەگەیەنێت؟
05:41
It means that the economy is dividing into high-skill, high-wage jobs
141
326000
3000
ئەوە دەگەیەنێت کە ئابوری دابەش دەبێت بەسەر دوو بەشدا، ئاستی بەرز، ئیشی داهات بەرز
05:44
and low-skill, low-wage jobs --
142
329000
2000
ئاستی نزم، ئیشی داهات نزم
05:46
and that the middle, the middle-skill jobs,
143
331000
3000
مام ناوەند، ئاستی ئیش مام ناوەند
05:49
and the middle-earning jobs, are starting to drop out of the economy.
144
334000
3000
بەدەست هێنانی ئیشی مام ناوەند، باری ئابوری بەرەو لاوازی دەبات
05:52
This has been going on for 40 years now.
145
337000
2000
ئەمە بۆ ماوەی ٤٠ ساڵە بەردەوامە هەتاکو ئێستا
05:54
But this process is affecting men
146
339000
2000
بەڵام ئەم پڕۆسەیە ئەو کاریگەریەی هەیەتی لەسەر پیاوەکان
05:56
very differently than it's affecting women.
147
341000
2000
زۆر جیاوازترە لەو کاریگەریەی کەلەسەر ژنان هەیەتی
05:58
You'll see the women in red, and you'll see the men in blue.
148
343000
3000
دەتوانن پیاوان لە بەشی (سور) و ژنان لە بەشی (شین) ببینن
06:01
You'll watch them both drop out of the middle class,
149
346000
3000
ئێەی ئەوان دەبینن کە دێنە دەرەوە لە چینەکانی ناوەڕاستدا
06:04
but see what happens to women and see what happens to men.
150
349000
2000
بەڵام تەماشاکە، کە چی ڕوودەدات لە پیاواندا هەروەها لە ژنانیشدا
06:08
There we go.
151
353000
2000
لێرەوە دەست پێدەکەین
06:10
So watch that. You see them both drop out of the middle class.
152
355000
3000
کەواتە سەیری ئەوە بکە، هەردووکیان دەبینن کە دێنە دەرەوە لە چینی ناوەڕاستدا
06:13
Watch what happens to the women. Watch what happens to the men.
153
358000
3000
سەیربکەن چی ڕوودەدا لە ژنەکاندا، چی ڕوودەدا لە پیاوەکاندا
06:16
The men sort of stagnate there,
154
361000
2000
پیاوەکان لەوێ پەنگیان خواردوە
06:18
while the women zoom up in those high-skill jobs.
155
363000
2000
بەڵام ژنەکان وادەردەکەون کە ئاستی ئیشیان بەرز بێت و بەرز دەبنەوە
06:20
So what's that about?
156
365000
2000
کەواتە ئەوە لەبارەی چیەوەیە؟
06:22
It looks like women got some power boost on a video game,
157
367000
3000
وەک ئەوە وایە کە ژنان توانای زیاتریان هەیە لە یاریە ڤیدۆیەکاندا
06:25
or like they snuck in some secret serum into their birth-control pills
158
370000
3000
یان وەک ئەوە وایە کە بەشاراوەیی چەند ژەمێک حەپی کۆنتڕۆڵکردنی منداڵ بوون بخۆن
06:28
that lets them shoot up high.
159
373000
2000
کە ئەوە یارمەتیان دەدات بەرزببنەوە
06:30
But of course, it's not about that.
160
375000
2000
بەڵام بەدڵةیاییەوە ئەوە لەبارەی ئەوەوە نیە
06:32
What it's about is that the economy has changed a lot.
161
377000
3000
بەڵکو لەبارەی ئەوەوەیە کە باری ئابوری هەندێک گۆڕانکاری بەسەردا هاتوە
06:35
We used to have a manufacturing economy,
162
380000
2000
ئەوەمان بەکاردەهێنا بۆ بنیاتنانی باری ئابوری
06:37
which was about building goods and products,
163
382000
2000
کە لەبارەی بنیاتنانێک و بەرهەمهێنانێکی باشەوەیە
06:39
and now we have a service economy
164
384000
3000
ئێستا ئێمە خزمەتگوزاری ئابوریمان هەیە
06:42
and an information and creative economy.
165
387000
2000
لەگەڵ زانیاری و دروست بوونی ئابوری
06:44
Those two economies require very different skills,
166
389000
3000
ئەم دوو بارە ئابوریە پێویستی بە ئاستی زۆر جیاواز هەیە
06:47
and as it happens, women have been much better
167
392000
2000
هەروەکو ڕوودەدات. ژنانن زۆر باشترن
06:49
at acquiring the new set of skills than men have been.
168
394000
3000
لەوەرگرتنی شارەزایی بە بەراورد لەگەڵ پیاوان
06:52
It used to be that you were
169
397000
2000
وەک ئەوە وایە کە
06:54
a guy who went to high school
170
399000
2000
کەسێک چووبێت بۆ خوێندنگای ئامادەیی
06:56
who didn't have a college degree,
171
401000
2000
کە نمرەی کۆلێژی نیە
06:58
but you had a specific set of skills,
172
403000
2000
بەڵام تۆ کۆمەڵێک شارەزایی تایبەتیت هەیە
07:00
and with the help of a union,
173
405000
2000
لەگەڵ یارمەتی لە ڕێکخراوەکانەوە
07:02
you could make yourself a pretty good middle-class life.
174
407000
2000
تۆ دەتوانی خۆت والێبکەیت کە لە ژیانی چینە مامناوەندەکاندا زۆر باش بیت
07:04
But that really isn't true anymore.
175
409000
2000
بەڵام بەدڵنیاییەوە ئەمە چیتر ڕاست نیە
07:06
This new economy is pretty indifferent
176
411000
2000
ئەم بارە ئابوریە تازەیە شتێکی داهێنراوی نوێیە
07:08
to size and strength,
177
413000
2000
لە ڕووی قەبارەو هێزەوە
07:10
which is what's helped men along all these years.
178
415000
2000
ئەو شتەیە کە چەند ساڵێک یارمەتی پیاوی دا
07:12
What the economy requires now
179
417000
2000
ئەوەی کە ئابوری دەوێت لە ئێستادا
07:14
is a whole different set of skills.
180
419000
2000
ئاستی شارەزایی زۆر جیاوازە
07:16
You basically need intelligence,
181
421000
2000
بەشێوەیەکی بنچینەیی پێویستت بەزانیاری هەیە
07:18
you need an ability to sit still and focus,
182
423000
3000
پێویستت بە توانایەک هەیە بۆ مانەوەو جەخت کردنەوە
07:21
to communicate openly,
183
426000
2000
بۆ گفتوگۆکردن بەشێوەیەکی کراوەیی
07:23
to be able to listen to people
184
428000
2000
بۆ ئەوەی بتوانیت گوێ لە مرۆڤەکان بگریت
07:25
and to operate in a workplace that is much more fluid than it used to be,
185
430000
3000
بۆ ئەوەی کارەکەت ئەنجام بدەیت بەشێوەیەکی نەرم و نیانی کە پێشتر ڕووی نەداوە
07:28
and those are things that women do extremely well,
186
433000
2000
هەموو ئەم شتانە ژنەکان دەتوانن بیکەن زۆر بەباشی
07:30
as we're seeing.
187
435000
2000
هەروەک دەیبینین
07:32
If you look at management theory these days,
188
437000
2000
ئەگەر سەیری تیۆری بەڕێوەبردن بکەین لەم ڕۆژانەدا
07:34
it used to be that our ideal leader
189
439000
2000
وەک ئەوە وایە کە سەرکردە نمونەییەکەمان
07:36
sounded something like General Patton, right?
190
441000
2000
لەوە دەچێت وەک جەنەڕاڵ (پاتۆرن بێت)، ڕاستە؟
07:38
You would be issuing orders from above.
191
443000
2000
دەبێت جێبەجێکردنی فەرمانەکان لەسەرەوە بێت
07:40
You would be very hierarchical.
192
445000
2000
کەسەکان بەپێی پلەو پایەکان دەگۆڕێن
07:42
You would tell everyone below you what to do.
193
447000
2000
پێویستە بە هەموو ئەو کەسانە بڵێین کە لەخوار تۆوەن چی بکەن
07:44
But that's not what an ideal leader is like now.
194
449000
2000
بەڵام ئەوە سەرکردەی نمونەیی نیە
07:46
If you read management books now,
195
451000
2000
ئەگەر کتێبی کارگێڕی بخوێنیتەوە
07:48
a leader is somebody who can foster creativity,
196
453000
3000
سەرکردە کەسێکە کە دەتوانێت داهێنانێک بەرهەم بهێنێت
07:51
who can get his -- get the employees -- see, I still say "his" --
197
456000
3000
دەتوانێت دەستی بکەوێت..فەرمانبەرەکانی دەست بکەوێت...دەبینن، هێشتا دەڵێم ئەو
07:54
who can get the employees to talk to each other,
198
459000
2000
دەتوانێت فەرمانبەرەکانی دەست بکەوێت قسە لەگەڵ هەموویان بکات
07:56
who can basically build teams and get them to be creative.
199
461000
3000
دەتوانێت تیمەکان بنیات بنێت بە شێوەیەکی بنچینەیی وە هانیان بدات بۆ داهێنان
07:59
And those are all things that women do very well.
200
464000
3000
هەموو ئەم شتانە ژنەکان دەتوانن بەباشی بیکەن
08:02
And then on top of that, that's created a kind of cascading effect.
201
467000
3000
هەروەها لەسەرووی هەموویانەوە، دروستبوونی کۆمەڵێک گۆڕانکاریەکی یەک لەدوای یەکە
08:05
Women enter the workplace at the top,
202
470000
2000
هەروەها لەسەرووی هەموویانەوە، چوونە ناو ئیشە لەلایەن ژنەوە
08:07
and then at the working class,
203
472000
2000
هەروەها لە چینی کرێکاراندا
08:09
all the new jobs that are created
204
474000
2000
هەموو ئەو ئیشانەی کە دروست بوون
08:11
are the kinds of jobs that wives used to do for free at home.
205
476000
3000
جۆرێکە لە ئیش کە ژنان ئەوە دەکەن بۆ سەربەست بوونیان لە ماڵەوە
08:14
So that's childcare,
206
479000
2000
هەروەها چاودێری منداڵەکانیان
08:16
elder care and food preparation.
207
481000
2000
چاودێری بەتەمەنەکان لەگەڵ ئامادەکردنی خۆراک
08:18
So those are all the jobs that are growing,
208
483000
2000
کەواتە ئەوە ئەو جۆرە ئیشانەیە کە ئاستیان بەرزدەبێتەوە
08:20
and those are jobs that women tend to do.
209
485000
2000
هەروەها ئەوە ئەو جۆرە ئیشانەیە کە ژنان دەیانەوێت بیکەن
08:22
Now one day it might be
210
487000
2000
لەوانەیە ڕۆژێک لە ڕۆژان
08:24
that mothers will hire an out-of-work,
211
489000
3000
ئەو دایکانە کەسێک بەکرێ بگرن
08:27
middle-aged, former steelworker guy
212
492000
2000
لە تەمەنێکی مامناوەندا، کوڕێکی ئیشکەر
08:29
to watch their children at home,
213
494000
2000
کە چاودێری منداڵەکانیان بکەن لە ماڵەوە
08:31
and that would be good for the men, but that hasn't quite happened yet.
214
496000
3000
ئەوە باشە بۆ پیاوەکان، بەڵام تا ئێستا ئەوە ڕووی نەداوە
08:34
To see what's going to happen, you can't just look at the workforce that is now,
215
499000
3000
بۆ ئەوەی ببینین کە چێ ڕوودەدات، ناتوانین ئێستا سەیری هێزی کار بکەین
08:37
you have to look at our future workforce.
216
502000
3000
پێویستە ئێستا سەیری هێزی کارمان بکەین بۆ داهاتوومان
08:40
And here the story is fairly simple.
217
505000
3000
لێرەدا ئەم چیرۆکە زۆر سادەیە
08:43
Women are getting college degrees
218
508000
2000
ژنان نمرەی زانکۆ بەدەست دەهێنن
08:45
at a faster rate than men.
219
510000
2000
بەشێوەیەکی خێراتر بە بەراورد لەگەڵ پیاوان
08:47
Why? This is a real mystery.
220
512000
2000
بۆچی؟ ئەمە نهێنیەکی ڕاستەقینەییە
08:49
People have asked men, why don't they just go back to college,
221
514000
3000
خەڵک داوا لە پیاوان دەکەن، بۆچی ناگەڕێنەوە بۆ زانکۆ
08:52
to community college, say, and retool themselves,
222
517000
2000
بۆ ناو کۆمەڵگەی زانکۆ، دەڵێن، بۆ خۆتان نوێ ناکەنەوە
08:54
learn a new set of skills?
223
519000
2000
بۆ فێربونی کۆمەڵێک شارەزایی تازە؟
08:56
Well it turns out that they're just very uncomfortable doing that.
224
521000
3000
باشە ئەوانە دەگەڕێنەوە بۆ ئەوەی کە ئەوەندە حەزیان لەو کارە نیە
08:59
They're used to thinking of themselves as providers,
225
524000
2000
ئەوان وابیردەکەنەوە لە خۆیان هەروەکو دابینکەرێک
09:01
and they can't seem to build the social networks
226
526000
2000
ناتوانن خۆیان واببینن لە دروستکردنی تۆڕێکی کۆمەڵایەتیدا
09:03
that allow them to get through college.
227
528000
2000
کە یارمەتیان بدات بۆ چونە ناو کۆلێژ
09:05
So for some reason
228
530000
2000
لەبەر چەند هۆکارێک
09:07
men just don't end up going back to college.
229
532000
2000
پیاوەکان ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ کۆلێژ
09:09
And what's even more disturbing
230
534000
2000
ئەوەی کە زۆر بێزارکەرە
09:11
is what's happening with younger boys.
231
536000
2000
ئەویش ئەوەیە کە چی بەسەر کوڕە گەنجەکاندا دێت
09:13
There's been about a decade of research
232
538000
2000
ماوەیەک دەبێت توێژنەوەیەک دەریخستوە
09:15
about what people are calling the "boy crisis."
233
540000
2000
لەبارەی ئەوەی کە خەڵکی چۆن تەنگوچەڵەمەی کوڕەکانیان باس دەکەن
09:17
Now the boy crisis is this idea
234
542000
2000
تەنگوچەڵەمەی کوڕەکان ئێستا ئەوەیە
09:19
that very young boys, for whatever reason,
235
544000
3000
کە کوڕە گەنجەکان، لەبەر هەرهۆکارێک بێت
09:22
are doing worse in school than very young girls,
236
547000
3000
ئاستیان خراپترە لە خوێندنگاکاندا بە بەراورد لەگەڵ کچە گەنجەکان
09:25
and people have theories about that.
237
550000
2000
خەڵک بۆچونی خۆیان هەیە لەم بارەیەوە
09:27
Is it because we have an excessively verbal curriculum,
238
552000
2000
لەبەرئەوە پەیڕەوێکی زاری لەڕادەبەدەرمان هەیە
09:29
and little girls are better at that than little boys?
239
554000
2000
کە هەندێک لە کچەکان زۆر باشترن لە هەندێک لە کوڕەکان
09:31
Or that we require kids to sit still too much,
240
556000
3000
یان پێویست دەکات منداڵەکان زیاتر بهێڵینەوە
09:34
and so boys initially feel like failures?
241
559000
2000
لەبەرئەوەیە کە کوڕەکان هەرلەسەرەتاوە هەست دەکەن وەک شکستخواردویەک؟
09:36
And some people say it's because,
242
561000
2000
هەندێک خەڵک دەڵین لەبەرئەوەیە
09:38
in 9th grade, boys start dropping out of school.
243
563000
2000
لە تەمەنی نۆ ساڵیدا، دەست دەکەن بە دەرهێنانی کوڕەکان لەخوێندندا
09:40
Because I'm writing a book about all this, I'm still looking into it,
244
565000
3000
لەبەرئەوەی ئێستا من کتێبێک دەنوسم لەبارەی هەموو ئەو شتانەوە، من هێشتا سەیری ئەمە دەکەم
09:43
so I don't have the answer.
245
568000
2000
لەبەرئەوە من هێشتا وەڵامم دەست نەکەوتوە
09:45
But in the mean time, I'm going to call on the worldwide education expert,
246
570000
3000
بەڵام لە هەمان کاتدا، من بانگی پسپۆڕی پەروەردەیی دەکەم لە جیهاندا
09:48
who's my 10-year-old daughter, Noa,
247
573000
2000
ئەویش کچە تەمەن دە ساڵیەکەی خۆمە، نوا
09:50
to talk to you about
248
575000
2000
قسەدەکات بۆ ئێوە لەبارەی
09:52
why the boys in her class do worse.
249
577000
3000
ئایا بۆچی کوڕەکان لەپۆلەکەیدا خراپ دەبن
09:55
(Video) Noa: The girls are obviously smarter.
250
580000
2000
(ڤیدیۆ) نوا: بەشێوەیەکی ئاشکرا کچەکان زیرەک ترن
09:57
I mean they have much larger vocabulary.
251
582000
3000
مەبەستم ئەوەیە کە کچەکان ووشەی زیاتر و گەورەتر دەزانن
10:00
They learn much faster.
252
585000
2000
ئەوان خێراتر فێر دەبن
10:02
They are more controlled.
253
587000
2000
زیاتر خۆیان ڕێکخستوە
10:04
On the board today for losing recess tomorrow, only boys.
254
589000
3000
لەسەر بۆردی دیاریکردنی خوێندکارە تەمەڵەکان، تەنها کوڕەکان دەبینرێن
10:07
Hanna Rosin: And why is that?
255
592000
2000
هانا رۆسین: ئەوە بۆچی وایە؟
10:09
Noa: Why? They were just not listening to the class
256
594000
2000
نوا: بۆچی؟ لەبەرئەوەی ئەوان هیچ گوێ ناگرن لە پۆلدا
10:11
while the girls sat there very nicely.
257
596000
2000
لە کاتێکدا کچەکان لەوێ دانیشتوون بەشێوەیەکی جوان
10:13
HR: So there you go.
258
598000
2000
هانا رۆسلین: تۆ فەرموو
10:15
This whole thesis really came home to me
259
600000
2000
ئەو وتارە بەدڵنیاییەوە هاتە ماڵەوەش بۆ من
10:17
when I went to visit a college in Kansas City --
260
602000
3000
کاتێک من چووم بۆ سەردانی کۆلێژ لە شاری کانساس
10:20
working-class college.
261
605000
2000
کۆلێژەکە سەرقاڵ بوون
10:22
Certainly, when I was in college, I had certain expectations about my life --
262
607000
3000
بەدڵنیاییەوە، کاتێک لە کۆلێژ بووم، هەندێک بیروڕای تایبەتیم هەبوو لە بارەی ژیانمەوە
10:25
that my husband and I would both work,
263
610000
3000
کە من و مێردەکەم هەردووکمان پێویستە ئیش بکەین
10:28
and that we would equally raise the children.
264
613000
2000
هەروەها منداڵەکانمان بەشێوەیەکی یەکسان گەورە بکەین
10:30
But these college girls
265
615000
2000
بەڵام کچەکانی ئەم کۆلێژە
10:32
had a completely different view of their future.
266
617000
2000
بەتەواوی بینینێکی جیاوزیان هەیە بۆ داهاتویان
10:34
Basically, the way they said it to me is
267
619000
3000
بەڕاستی، ئەو قسەیەی ئەوان بە منیان دەگوت ئەوە بوو
10:37
that they would be working 18 hours a day,
268
622000
2000
ئەوان دەیانویست ئیش بکەن بۆ ماوەی هەژدە کاتژمێر لە ڕۆژێکدا
10:39
that their husband would maybe have a job,
269
624000
2000
مێردەکانیان لەوانەیە بیانەوێت ئیش بکەن
10:41
but that mostly he would be at home taking care of the kiddies.
270
626000
3000
بەڵام بەشێوەیەکی گشتی ئەوان دەبێت لە ماڵەوە بن بۆ ئەوەی ئاگاداری منداڵەکانیان بن
10:44
And this was kind of a shocker to me.
271
629000
2000
ئەوە شتێکی زۆر سەرسوڕهێنەر بوو بۆ من
10:46
And then here's my favorite quote from one of the girls:
272
631000
2000
پاشان ئەم وتەیەم لە یەکێک لە کچەکانەوە وەرگرت
10:48
"Men are the new ball and chain."
273
633000
3000
پیاوەکان تۆپ و زنجیری تازەن
10:51
(Laughter)
274
636000
3000
پێکەنین
10:54
Now you laugh,
275
639000
2000
ئێستا ئێوە پێدەکەنن
10:56
but that quote has kind of a sting to it, right?
276
641000
2000
بەڵام ئەم وتەیە جۆرێکە لە پێوەدان، وانیە؟
10:58
And I think the reason it has a sting
277
643000
2000
وابیردەکەمەوە کە هۆکاری ئەم پێوەدانە ئەوەیە
11:00
is because thousands of years of history
278
645000
2000
لەماوەی هەزاران ساڵی مێژوودا
11:02
don't reverse themselves
279
647000
2000
وەکو خۆیان نەماونەتەوە
11:04
without a lot of pain,
280
649000
2000
بەبێ چەشتنی هەندێک ئازار
11:06
and that's why I talk about
281
651000
2000
هەر لەبەرئەوەشە من قسەدەکەم لەبارەیەیەوە
11:08
us all going through this together.
282
653000
2000
با هەموومان بەیەکەوە پێیدا تێپەڕ بین
11:11
The night after I talked to these college girls,
283
656000
2000
ئەو شەوە دوای قسەکردنم لەگەڵ کچەکانی کۆلێژەکە
11:13
I also went to a men's group in Kansas,
284
658000
2000
هەروەها ڕۆشتم بۆ گروپی پیاوان لە کەنساس
11:15
and these were exactly the kind of victims of the manufacturing economy
285
660000
3000
ئەمانە هەمووی جۆرێک بوون لە قوربانی لە دروست بوونی ئابوری
11:18
which I spoke to you about earlier.
286
663000
2000
هەروەکو قسەم لەگەڵ تۆدا کرد پێشتر
11:20
They were men who had been contractors,
287
665000
2000
چەندین پیاو هەبوون کە خەریکی گرێبەست کردن بوون
11:22
or they had been building houses
288
667000
2000
یان خەریکی دروست کردنی خانوەکانن
11:24
and they had lost their jobs after the housing boom,
289
669000
2000
ئەوان ئیشەکانیان لەدەستدا لە دوای زەرەرکردن لە خانوەکانیاندا
11:26
and they were in this group because they were failing to pay their child support.
290
671000
3000
ئەوان لەم گروپانەدان لەبەرئەوەی سەرکەوتوو نەبون لە پێدانی پارە بۆ پشتگیری منداڵەکانیان
11:29
And the instructor was up there in the class
291
674000
2000
وە مامۆستاکانیان لە پۆلەکانیان بوون
11:31
explaining to them all the ways
292
676000
2000
هەموو ڕێگاکان بۆ ئەوان ڕوون بکەینەوە
11:33
in which they had lost their identity in this new age.
293
678000
3000
کە ناسنامەی خۆیان لەدەست دەدەن لەم تەمەنە تازەیاندا
11:36
He was telling them they no longer had any moral authority,
294
681000
3000
ئەو بەوان دەڵێن کە چیتر لایەنی ئەخلاقی نەماوە لە ئەنجامدانی ئەو کارە
11:39
that nobody needed them for emotional support anymore,
295
684000
2000
کە هیچ کەسێک پێویستی بەوان نیە بۆ پاڵپشتیکردنی لایەنی سۆزداری
11:41
and they were not really the providers.
296
686000
2000
لە ڕاستیدا ئەوان دابینکەر نین
11:43
So who were they?
297
688000
2000
کەواتە، ئەوان کێن؟
11:45
And this was very disheartening for them.
298
690000
2000
ئەمە ئەو ڕێگەیە بوو کە ئەوانی زیاتر دواخست
11:47
And what he did was he wrote down on the board
299
692000
2000
ئەوەی کە ئەو کردی ئەوە بوو کە لەسەر تەختەکە نوسیبوی
11:49
"$85,000,"
300
694000
2000
هەشتاو پێنج هەزار دۆلار
11:51
and he said, "That's her salary,"
301
696000
2000
هەرەوەها وتی: ئەوە موچەی کچەکەیەتی
11:53
and then he wrote down "$12,000."
302
698000
3000
دوای ئەوە دوانزە هەزار دۆلاری نوسی
11:56
"That's your salary.
303
701000
2000
ئەوە موچەی تۆیە
11:58
So who's the man now?" he asked them.
304
703000
2000
کەواتە ئێستا پیاوەکە کێیە؟ ئەو لەوانی پرسی
12:00
"Who's the damn man?
305
705000
2000
پیاوی نەفرەتی کێیە؟
12:02
She's the man now."
306
707000
2000
ئێستا ئەو کچە پیاوە
12:04
And that really sent a shudder through the room.
307
709000
2000
ئەوە ئەو شتەیە کە دەردەکەوێت لە ژووەرەکەوە
12:06
And that's part of the reason I like to talk about this,
308
711000
2000
ئەوە بەشێکە لە هۆکارەکە کە دەمەوێت قسە بکەم لەبارەیەوە
12:08
because I think it can be pretty painful,
309
713000
2000
لەبەرئەوەی من واهەست دەکەم کە ئازاردەرە
12:10
and we really have to work through it.
310
715000
2000
بەدڵنیاییەوە پێویستە ئیش لەسەر ئەمە بکەین
12:12
And the other reason it's kind of urgent
311
717000
2000
هۆکارەکەی تر جۆرێکە لە پێویستی
12:14
is because it's not just happening in the U.S.
312
719000
2000
لەبەرئەوەیە کە تەنها لە ئەمەریکادا ڕوونادات
12:16
It's happening all over the world.
313
721000
2000
بەڵکو لە هەموو جیهاندا ڕوودەدات
12:18
In India, poor women are learning English
314
723000
2000
لە هیند، ئاافرەتە هەژارەکان فێری ئینگلیزی دەبن
12:20
faster than their male counterparts
315
725000
2000
خێراتر لە پیاوانی هاوشانی خۆیان
12:22
in order to staff the new call centers
316
727000
2000
بۆ ئەوەی ستافێکی تازەی سەنتەری پەیوەندیەکان دروست بکەن
12:24
that are growing in India.
317
729000
2000
کە گەشەی کردوە لە هیندستان
12:26
In China, a lot of the opening up of private entrepreneurship
318
731000
3000
لە چین، ڕێژەیەکی زۆر هاوکاری کردن لە کەرتی تایبەتدا هەیە
12:29
is happening because women are starting businesses,
319
734000
2000
ڕوودەدات لەبەرئەوەی ژنان دەستیان کردوە بە ئیش کردن
12:31
small businesses, faster than men.
320
736000
2000
ئیشی بچوک، خێراتر لە پیاوان
12:33
And here's my favorite example, which is in South Korea.
321
738000
3000
ئەمە نمونەیەکی بچوکە، کە تایبەتە بە کۆریای باشور
12:36
Over several decades,
322
741000
2000
بۆ چەند ساڵێک دەبێت
12:38
South Korea built one of the most patriarchal societies we know about.
323
743000
3000
کۆریای باشور بەهێزترین سیستەمی پیاو سالاری دروست کردوە کە ئێمە بینیبێتمان
12:41
They basically enshrined the second-class status of women
324
746000
4000
بەشێوەیەکی دیار، ئافرەت ببوە دووەم چین
12:45
in the civil code.
325
750000
2000
لە یاسای مەدەنی ئەو ووڵاتەدا
12:47
And if women failed to birth male children,
326
752000
2000
ئەگەر ئافرەت نەیتوانی منداڵی کوڕی بێت
12:49
they were basically treated like domestic servants.
327
754000
3000
ئەوا بەشێوەی خزمەتکارێک ڕەفتاریان لەگەڵ دەکرێت
12:52
And sometimes family would pray to the spirits to kill off a girl child
328
757000
3000
هەندێک کات خێزان نوێژیان دەکرد و دەپاڕانەوە تا منداڵە کچەکەیان بمرێت
12:55
so they could have a male child.
329
760000
2000
تاکو منداڵێکی کوڕیان ببێت
12:57
But over the '70s and '80s,
330
762000
2000
بەڵام لەدوای حەفتاکان و هەشتاکانەوە
12:59
the South Korea government decided they wanted to rapidly industrialize,
331
764000
3000
کاتێک حکومەتی کۆریای باشور بڕیاری دا ببێت بە ووڵاتێکی بازرگانی و مۆدێرن
13:02
and so what they did was,
332
767000
2000
ئەوەی ئەنجامیان دا ئەوە بوو
13:04
they started to push women into the workforce.
333
769000
2000
هانی ژنانیان دەدا کە بچن کار بکەن
13:06
Now they've been asking a question since 1985:
334
771000
3000
لە ساڵی ١٩٨٥ وە ئەو پرسیارە دەکرێت
13:09
"How strongly do you prefer a first-born son?"
335
774000
2000
تاچەند دەتەوێت ئەو منداڵەی کە لەدایک دەبێت بەهێز و کوڕ بێت؟
13:11
And now look at the chart.
336
776000
2000
ئێستا تەماشای هێڵکاریەکە بکە
13:13
That's from 1985 to 2003.
337
778000
3000
ئەو لە ساڵی ١٩٨٥ وە بۆ ساڵی ٢٠٠٣ یە
13:16
How much do you prefer a first-born son?
338
781000
2000
تا چەند بەلاتەوە پەسەندە یەکەم منداڵت کوڕ بێت؟
13:18
So you can see that these economic changes
339
783000
2000
کەواتە دەتوانیت ئەو گۆڕانکاریە ئابوریانە ببینیت
13:20
really do have a strong effect on our culture.
340
785000
3000
کە کاریگەریەکی زۆریان لەسەر کۆمەڵگاکەمان هەیە
13:23
Now because we haven't fully processed this information,
341
788000
3000
لەبەرئەوەی ئەم زانیاریەمان بەباشی بەکار نەهێناوە
13:26
it's kind of coming back to us in our pop culture
342
791000
2000
تاڕادەیەک دەکەوێتە سەر خۆمان لەم کۆمەڵگەیەدا
13:28
in these kind of weird and exaggerated ways,
343
793000
3000
کە ئەم جۆرە شتە نامۆیانە بەشێوەیەکی زیادەڕەویی
13:31
where you can see that the stereotypes are changing.
344
796000
3000
دەیان بینین کە ئەم شتە زیادانە دەگۆڕێن
13:34
And so we have on the male side
345
799000
2000
کەواتە ئێمە لایەنگیری نێرینە دەکەین
13:36
what one of my colleagues likes to call the "omega males" popping up,
346
801000
3000
کە یەکێک لە هاوڕێیانی کۆلێژم دەیەوێت ناوی بنێت "کۆتایی هاتنی نێرینە" نزیک دەبێتەوە
13:39
who are the males who are romantically challenged losers
347
804000
2000
کە نێرینەکان بەشێوەیەکی ڕۆمانسی گۆڕاون بۆ دۆڕاو
13:41
who can't find a job.
348
806000
2000
کە ناتوانن کارێک بدۆزنەوە
13:43
And they come up in lots of different forms.
349
808000
3000
وە بەچەند شێوەیەکی جیاواز دێنە پێشیەوە
13:46
So we have the perpetual adolescent.
350
811000
3000
کەواتە ئێمە چینێکمان هەیە کە بۆ هەتا هەتایە دەمنێنێتەوە
13:49
We have the charmless misanthrope.
351
814000
3000
چینێکمان هەیە کە بێسەرنج وڕق لە دڵن
13:52
Then we have our Bud Light guy
352
817000
2000
پاشان گەشە دەکات و دەبێتە کوڕێکی ڕوناکی
13:54
who's the happy couch potato.
353
819000
2000
دڵخۆش دەبێت بە سەیرکردنی کاتێکی زۆر بە دیار تەلەفیزیۆنەوە
13:56
And then here's a shocker: even America's most sexiest man alive,
354
821000
3000
لێرەدا شتێکی سەیر هەیە: زۆربەی ئەمریکیەکان هەتا زیاتر لە ژیاندا بن زیتر هەستیار تر دەبن
13:59
the sexiest man alive
355
824000
2000
پیاوە هەستیارە زیندوەکان
14:01
gets romantically played these days in a movie.
356
826000
2000
ڕۆڵێکی ڕۆمانسییان پێدەدرێت لەم ڕۆژانەدا لە فیلمەکاندا
14:03
And then on the female side, you have the opposite,
357
828000
3000
بەڵام لەلایەکی ترەوە دەربارەی ژنان، شتەکە پێچەوانە دەبێتەوە
14:06
in which you have these crazy superhero women.
358
831000
3000
کۆمەڵێک لەم ژنە پاڵەوانانەمان هەیە
14:09
You've got Lady Gaga.
359
834000
3000
ئێوە خاتوو (گاگا)تان بینوە
14:12
You've got our new James Bond, who's Angelina Jolie.
360
837000
3000
(جەیمس بۆند)ێکی تازەمان دەست کەوتوە کە ئەویش (ئەنجلینا جولی)یە
14:15
And it's not just for the young, right?
361
840000
3000
ئەوە تەنها بۆ لاوەکان نیە، وانیە؟
14:18
Even Helen Mirren can hold a gun these days.
362
843000
3000
پاشان (هێلین میرین) توانی چەکێک هەڵگرێت لەم ڕۆژانەدا
14:21
And so it feels like we have to move from this place
363
846000
3000
کەواتە هەستێکت لا دروست دەبێت وەک ئەوە وایە دەبێت ئێمە بجوڵێین لەم شوێنەوە
14:24
where we've got these uber-exaggerated images
364
849000
3000
بۆ شوێنێک کە بتوانین ئەم وێنە خەیاڵیە ئەفسانەیانەمان دەست بکەوێت
14:27
into something that feels a little more normal.
365
852000
3000
وە هەست بە شتێک بکەین کە زیاتر لە شتێکی ئاساییە
14:30
So for a long time in the economic sphere,
366
855000
2000
لبەرئەوەیە بۆ ماوەیەکی دوروو درێژ لە بواری ئابوریدا
14:32
we've lived with the term "glass ceiling."
367
857000
2000
ئێمە ژیاوین لەگەڵ مەودای سەقفی شوشەیی
14:34
Now I've never really liked this term.
368
859000
2000
هەرگیز حەزم لەم مەودایە نەبوە
14:36
For one thing, it puts men and women
369
861000
2000
لەبەر یەک شت، پیاوان و ژنان دادەنێت
14:38
in a really antagonistic relationship with one another,
370
863000
3000
لە پەیوەندیەکی دژواری ڕاستەقینەدا لەگەڵ کەسێکی تردا
14:41
because the men are these devious tricksters up there
371
866000
2000
لەبەرئەوەی پیاوەکان فێڵباز و تەڵەکابازن لەم ناوچەیەدا
14:43
who've put up this glass ceiling.
372
868000
2000
ئەوانەی کە سەقفی شوشە بەرزدەکەنەوە
14:45
And we're always below the glass ceiling, the women.
373
870000
3000
ئافرەتان هەمیشە لە ژێر ئەو سەقفە شوشەیەدان
14:48
And we have a lot of skill and experience,
374
873000
3000
هەروەها ئێمە زۆر شارەزایی و لێوەشاوەییمان هەیە
14:51
but it's a trick, so how are you supposed to prepare
375
876000
2000
بەڵام هەمووی فێڵە، لەبەرئەوە تۆ پێشنیاری چی دەکەیت بۆ خۆ ئامادەکردن
14:53
to get through that glass ceiling?
376
878000
2000
بۆ ئەوەی لەو سەقفە شوشەییە دەربچیت؟
14:55
And also, "shattering the glass ceiling" is a terrible phrase.
377
880000
3000
هەروەها گوێنەدان بەو سەقفە شوشەیە کارێکی زۆر خراپە
14:58
What crazy person
378
883000
2000
چ کەسێکی شێت
15:00
would pop their head through a glass ceiling?
379
885000
2000
سەری خۆی دەهێنێتە دەرەوە لە سەقفە شوشەکە؟
15:02
So the image that I like to think of,
380
887000
2000
ئەوە ئەو شێوەیەیە کە من حەزدەکەم بیر بکەمەوە لە بارەیەوە
15:04
instead of glass ceiling,
381
889000
2000
لە جیاتی سەقفی شوشەیی
15:06
is the high bridge.
382
891000
2000
ئەویش پردە پەرزەکەیە
15:08
It's definitely terrifying to stand at the foot of a high bridge,
383
893000
3000
بەڕاستی زۆر ترسێنەرە وەستان بە پێوە لەسەر پردێکی بەرز
15:11
but it's also pretty exhilarating,
384
896000
2000
بەڵام هەروەها زۆر پێی دڵخۆش و شاد دەبیت
15:13
because it's beautiful up there,
385
898000
2000
لەبەرئەوەی سەرەوە زۆر جوانە
15:15
and you're looking out on a beautiful view.
386
900000
3000
تۆ لەوێوە سەیری دیمەنێکی جوان دەکەیت
15:18
And the great thing is there's no trick like with the glass ceiling.
387
903000
3000
لەوە خۆشتر ئەوەیە کە فێڵ کردن نیە، وەک ئەوەی لە سەقفە شوشەکە هەبوو
15:21
There's no man or woman standing in the middle
388
906000
2000
نە پیاو، نە ئافرەت لەوێ نین کە وەستا بن لەو ناوەڕاستەدا
15:23
about to cut the cables.
389
908000
2000
کە بیانەوێت وایەرەکان لەوێ ببڕن
15:25
There's no hole in the middle that you're going to fall through.
390
910000
2000
هیچ بۆشاییەک نیە لە ناوەڕاستدا کە لێوەی بکەویتە خوارەوە
15:27
And the great thing is that you can take anyone along with you.
391
912000
3000
گەورەترین شت ئەوەیە کە تۆ دەتوانیت هەرکەسێک کە دەتەوێت بیبەیت لەگەڵ خۆتدا
15:30
You can bring your husband along.
392
915000
2000
دەتوانیت هاوسەرەکەت بهێنیت بەدرێژایی کات
15:32
You can bring your friends, or your colleagues,
393
917000
2000
دەتوانیت هاوڕێکانت بهێنیت، یان هاوڕێی کۆلێژ
15:34
or your babysitter to walk along with you.
394
919000
2000
یان بەخێوکەری منداڵەکەت لەگەڵتدا بێت و پیاسەبکەن
15:36
And husbands can drag their wives across, if their wives don't feel ready.
395
921000
3000
وە پیاوەکان دەتوانن خێزانەکانیان بهێنن ئەگەر خێزانەکانیان هەستیان بە ئامادەبوون نەکردبوو
15:39
But the point about the high bridge
396
924000
2000
بەڵام ئەو خاڵەی کە لە بارەی پردە بەرزەکەوەیە
15:41
is that you have to have the confidence
397
926000
2000
ئەوەیە کە باوەڕت بە خۆت هەبێت
15:43
to know that you deserve to be on that bridge,
398
928000
2000
بزانیت کە شایستەی ئەوەیت لەسەر ئەو پردە بیت
15:45
that you have all the skills and experience you need
399
930000
3000
تۆ هەموو ئەو شارەزایی و لێهاتوییەی کە پێویستە هەتە
15:48
in order to walk across the high bridge,
400
933000
3000
بۆ ئەوەی بڕۆیت بە درێژایی ئەو پردە بەرزە
15:51
but you just have to make the decision
401
936000
2000
بەڵام پێویستە کە تۆ بڕیار بدەیت
15:53
to take the first step and do it.
402
938000
2000
وە هەنگاو بنێی بەرەو یەکەم هەنگاو و ئەنجامی بدەیت
15:55
Thanks very much.
403
940000
2000
زۆر سوپاس
15:57
(Applause)
404
942000
9000
چەپڵە
ABOUT THE SPEAKER
Hanna Rosin - JournalistHanna Rosin isn’t afraid to shine a skeptical spotlight on people’s cherished ideals, whether it’s politically correct dogma or the conservative Christian agenda.
Why you should listen
Hanna Rosin is the sort of journalist who dares to articulate what people are thinking – only they hadn’t realized it yet. Born in Israel and raised in Queens, the co-founder of women’s site DoubleX (an offshoot of Slate) and contributing editor at the Atlantic Monthly is probably best known for the furor raised by her article titled (not by her) “The End of Men”—which asserts that the era of male dominance has come to an end as women gain power in the postindustrial economy. A similar furor greeted her well-researched piece “The Case Against Breastfeeding,” which questioned the degree to which scientific evidence supports breast-feeding’s touted benefits.
Rosin has covered religion and politics for the Washington Post and contributes to such publications as the New Yorker and the New Republic. Her book God’s Harvard: A Christian College on a Mission to Save America peers into the inner workings of Patrick Henry College, a seven-year school for evangelical Christians aspiring to political and cultural influence.
Hanna Rosin | Speaker | TED.com