TEDIndia 2009
Mallika Sarabhai: Dance to change the world
Маллика Сарабаи: Хорвоог өөрчлөх бүжиг
Filmed:
Readability: 3.2
591,517 views
TEDIndia арга хэмжээнд бүжигчин, жүжигчин, улс төрч Маллика Сарабаи бүжгээр дамжуулан, улс төр, нийгэм, эсвэл хувь хүнд өөрчлөлт хийх хамгийн үр дүнтэй арга нь урлаг байж болох юм гэсэн санааг дэвшүүлнэ.
Mallika Sarabhai - Dancer, actor, activist
As the leader of Darpana, Mallika Sarabhai is a pioneer in using dance and the arts for social change. Full bio
As the leader of Darpana, Mallika Sarabhai is a pioneer in using dance and the arts for social change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
One day a one-eyed monkey came into the forest.
0
0
4000
Нэгэн өдөр нэг нүдтэй сармагчин ойд иржээ.
Сармагчин нэгэн эмэгтэй модны ёроолд
00:19
Under a tree she saw a woman
1
4000
2000
бясалгаж байхыг харжээ.
00:21
meditating furiously.
2
6000
3000
00:24
The one-eyed monkey recognized the woman, a Sekhri.
3
9000
3000
Нэг нүдтэй сармагчин түүнийг
Сэкри давхаргынх болохыг танив.
00:29
She was the wife of an even more famous Brahmin.
4
14000
3000
Мөн бүсгүй Брахмин давхаргын
нэр хүндтэй хүний эхнэр байлаа.
нэр хүндтэй хүний эхнэр байлаа.
(Бөмбөр)
00:35
To watch her better, the one-eyed monkey climbed onto the tree.
5
20000
4000
Сармагчин түүнийг сайн харахаар
модонд авирчээ.
модонд авирчээ.
00:41
Just then, with a loud bang,
6
26000
2000
Гэнэт чанга дуу гарч, диваажингийн
үүд нээгдэж гэнэ.
үүд нээгдэж гэнэ.
00:43
the heavens opened. (Claps)
7
28000
2000
Ойн цоорхойд Индра бурхан бууж ирээд,
00:46
And the god Indra jumped into the clearing.
8
31000
2000
бясалгаж суугаа Сэкри бүсгүйг харжээ.
00:50
Indra saw the woman, a Sekhri.
9
35000
2000
00:52
Ah-hah.
10
37000
2000
Гэтэл бүсгүй Индраг огт анзаарахгүй
байсан тул
байсан тул
00:54
The woman paid him no heed.
11
39000
3000
00:57
So, Indra, attracted, threw her onto the floor,
12
42000
2000
Индра түүнийг газар унаган хүчиндэж
гэнэ.
гэнэ.
00:59
and proceeded to rape her.
13
44000
2000
01:06
Then Indra disappeared. (Clap! Clap!)
14
51000
4000
Тэгээд Индра гэнэт алга болов.
01:10
And the woman's husband, the Brahmin, appeared.
15
55000
3000
Бүсгүйн нөхөр Брахмин эр гарч ирлээ.
01:16
He realized at once what had happened.
16
61000
2000
Тэр юу болсныг даруй ойлгожээ.
01:18
So, he petitioned the higher gods
17
63000
2000
Иймд эр дээд бурхадад хандан,
01:20
so that he may have justice.
18
65000
4000
өөрт нь шудрага хандаж,
үнэнийг тогтоохыг хүсчээ.
үнэнийг тогтоохыг хүсчээ.
01:24
So, the god Vishnu arrived.
19
69000
3000
Ингээд Вишнү бурхан ирлээ:
01:29
"Are there any witnesses?"
20
74000
3000
“Болсон явдлыг гэрчлэх гэрч байгаа юм уу?”
01:32
"Just a one-eyed monkey," said the Brahmin.
21
77000
2000
“Нэг нүдтэй сармагчин л байгаа”
гэж Брахмин хариулав.
гэж Брахмин хариулав.
01:34
Now, the one-eyed monkey
22
79000
2000
Нэг нүдэт сармагчин бүсгүйд туслахыг
01:36
really wanted for the woman, a Sekhri, to get justice,
23
81000
4000
маш их хүссэн тул болсон бүх явдлыг
01:40
so she retold events exactly as they had happened.
24
85000
3000
бодитоор ярьж өгч гэнэ.
01:51
Vishnu gave his judgment.
25
96000
3000
Вишнү бурхан шийдвэрээ
гаргажээ:
гаргажээ:
01:54
"The god Indra has sinned,
26
99000
2000
“Индра бурхан Брахмин эрийн эсрэг
01:56
in that he has sinned against ... a Brahmin.
27
101000
4000
нүгэл үйлдсэн байна.
02:00
May he be called to wash away his sins."
28
105000
4000
Нүглийг нь наминчлуулахаар дууд” гэжээ.
02:04
So, Indra arrived,
29
109000
2000
Индра ирээд мориор тахил өргөж гэнэ.
02:06
and performed the sacrifice of the horse.
30
111000
3000
02:09
And so it transpired
31
114000
2000
Ийнхүү морь амиа алдаж,
02:11
that a horse was killed,
32
116000
2000
02:13
a god was made sin-free,
33
118000
4000
бурхан нүглээс ангижирч,
02:17
a Brahmin's ego was appeased,
34
122000
3000
Брахмин эрийн санаа амарч,
02:20
a woman ... was ruined,
35
125000
3000
бүсгүй... амьдралаа баллуулж,
02:23
and a one-eyed monkey was left ...
36
128000
4000
харин нэг нүдэт сармагчин
02:32
very confused at what we humans call justice.
37
137000
6000
хүмүүсийн нэрлэх шударга ёсыг
гайхшран хоцорчээ.
гайхшран хоцорчээ.
Энэтхэг улсад 3 минут тутамд
хүчингийн хэрэг гардаг.
хүчингийн хэрэг гардаг.
02:38
In India there is a rape every three minutes.
38
143000
5000
Үүнээс зөвхөн 25%-ийг нь
цагдаад мэдээллэдэг ба
цагдаад мэдээллэдэг ба
02:43
In India, only 25 percent of rapes
39
148000
5000
02:48
come to a police station,
40
153000
2000
02:50
and of these 25 percent that come to a police station,
41
155000
5000
цагдаад ирсэн хэргүүдээс зөвхөн
4%-д ял шийтгэл оноодог байна.
02:55
convictions are only in four percent of the cases.
42
160000
4000
Тэгэхээр маш олон эмэгтэй
хохироод үлддэг байна.
хохироод үлддэг байна.
02:59
That's a lot of women who don't get justice.
43
164000
3000
03:02
And it's not only about women.
44
167000
2000
Энэ нь зөвхөн эмэгтэйчүүдийн
асуудал биш.
асуудал биш.
03:04
Look around you, look at your own countries.
45
169000
3000
Эргэн тойрноо, өөрийн улс орноо хар.
03:07
There is a certain pattern in who gets charged with crimes.
46
172000
5000
Гэмт хэргийнхээ төлөө ял шийтгэл авдаг
оноохдоо
оноохдоо
тогтсон хэв маягийг дагадаг уу
гэлтэй байдаг.
гэлтэй байдаг.
03:12
If you're in Australia, it's mostly aboriginals who are in jail.
47
177000
5000
Австрали улсад ихэвчлэн нутгийн
уугуул иргэд
уугуул иргэд
шоронд ял эдэлдэг.
03:17
If you're in India, it's either Muslims or Adivasis,
48
182000
3000
Энэтхэгт бол муслиман шашинтнууд,
03:20
our tribals, the Naxalites.
49
185000
2000
адьвасууд, эсвэл наксалитууд л байдаг.
03:22
If you're in the U.S., it's mostly the blacks.
50
187000
5000
Америкт бол ихэнхдээ өнгөт арьстай
иргэд ял сонсдог.
иргэд ял сонсдог.
03:27
There is a trend here.
51
192000
2000
Үүнээс нэгэн чиг хандлага
ажиглагдаж байна.
ажиглагдаж байна.
03:29
And the Brahmins and the gods, like in my story,
52
194000
3000
Миний ярьсан үлгэрт гарсан
Брахмин хүмүүс, бурхадууд
03:32
always get to tell their truth as The Truth.
53
197000
3000
өөрийн үнэнийг туйлын ҮНЭН болгодог.
03:35
So, have we all become
54
200000
3000
Тэгэхээр бид үлгэрт гардаг шиг,
03:38
one-eyed -- two-eyed instead of one-eyed -- monkeys?
55
203000
3000
хоёр нүдтэй сармагчин шиг
03:41
Have we stopped seeing injustice?
56
206000
4000
шударга бус байдлыг олж харж чадахаа
больсон гэж үү?
больсон гэж үү?
03:45
Good morning.
57
210000
2000
Өглөөний мэнд.
03:48
(Applause)
58
213000
4000
(Алга ташилт)
Би энэ бяцхан өгүүллэгийг 550 орчим удаа
03:52
You know, I have told this story
59
217000
5000
03:57
close to 550 times,
60
222000
2000
40 улсын хүмүүст,
03:59
in audiences in 40 countries,
61
224000
2000
04:01
to school students, to black-tie dinners at the Smithsonian, and so on and so forth,
62
226000
5000
сургуулийн хүүхдүүдээс эхлэн
Смитсонианий албан ёсны
хүлээн авалтад хүүрнэж байлаа.
хүлээн авалтад хүүрнэж байлаа.
04:06
and every time it hits something.
63
231000
2000
Өгүүлэх тоолонд минь нэгийг бодуулдаг.
04:08
Now, if I were to go into the same crowd
64
233000
2000
Хэрэв би тэдэн дээр очоод зүгээр л
04:10
and say, "I want to lecture you about justice and injustice,"
65
235000
3000
“Би шудрага, шударга бус байдлын талаар
04:13
they would say, "Thank you very much, we have other things to do."
66
238000
3000
ярилцмаар байна” гэсэн бол тэд
"Маш их баярлалаа, гэхдээ бидэнд
04:16
And that is the astonishing power of art.
67
241000
4000
хийх өөр зүйлс бий" гэх байсан.
Урлагийн гайхалтай чанар нь үүнд л оршдог.
04:20
Art can go through where other things can't.
68
245000
3000
Бусад зүйлс хүрч чадахааргүй газарт
урлаг хүрч чаддаг.
урлаг хүрч чаддаг.
04:23
You can't have barriers, because it breaks through your prejudices,
69
248000
4000
Таны өрөөсгөл ойлголт, нүүрээ нуусан
маск бүрийг
маск бүрийг
нураадаг тул та "Би бол энэ,
би бол ийм хүн," гэх
би бол ийм хүн," гэх
04:27
breaks through everything that you have as your mask,
70
252000
3000
04:30
that says, "I am this, I am that, I am that."
71
255000
3000
ямар ч хаалтны хаана нуугдах боломжгүй.
04:33
No. It breaks through those.
72
258000
2000
Урлаг тэр бүх хаалтыг
нэвтрэн гарч,
нэвтрэн гарч,
04:35
And it reaches somewhere where other things don't.
73
260000
2000
бусад зүйлс хүрдэггүй зүйлсэд хүрдэг.
04:37
And in a world where attitudes are so difficult to change,
74
262000
3000
Хүмүүсийн хандлагыг өөрчлөхөд
04:40
we need a language that reaches through.
75
265000
4000
маш хэцүү болсон өнөө үед
бидэнд бүх саадыг нэвтрэн гарч чаддаг
хэл хэрэгтэй.
хэл хэрэгтэй.
04:45
Hitler knew it; he used Wagner
76
270000
2000
Хитлер үүнийг мэддэг байсан ба
04:47
to make all the Nazis feel wonderful and Aryan.
77
272000
4000
нацистуудыг өөдрөг байлгахын тулд
Вагнерийг ашигладаг байсан.
04:51
And Mr. Berlusconi knows it, as he sits atop
78
276000
2000
Ноён Берлускони ч үүнийг мэддэг.
04:53
this huge empire of media and television and so on and so forth.
79
278000
4000
Тиймдээ ч хэвлэл мэдээллийн өөрийн гэсэн
гүрэнтэй билээ.
гүрэнтэй билээ.
04:57
And all of the wonderful creative minds who are in all the advertising agencies,
80
282000
4000
Бидэнд огт хэрэггүй зүйлсийг зарж,
корпорациудад тусладаг
05:01
and who help corporate sell us things we absolutely don't require,
81
286000
4000
зар сурталчилгааны агентлагууд ч мөн
урлагийн хүч чадлыг мэддэг.
05:05
they also know the power of the arts.
82
290000
3000
05:08
For me it came very early.
83
293000
3000
Би үүнийг маш эрт ойлгосон.
Бүжиг дэглээч ээж минь намайг бага байхад
05:11
When I was a young child, my mother, who was a choreographer,
84
296000
2000
05:13
came upon a phenomenon that worried her.
85
298000
3000
нэг үйл явдалд санаа зовж эхэлсэн юм.
05:16
It was a phenomenon where young brides
86
301000
2000
Гужарат хэмээх тосгоны залуу бэрүүд
05:18
were committing suicide in rural Gujarat,
87
303000
2000
хадмуудынхаа мөнгө олж ир гэсэн
дарамт шахалтаас болж
дарамт шахалтаас болж
05:20
because they were being forced to bring more and more money for their in-laws' families.
88
305000
5000
амиа егүүтгэх хэрэг олширч байсан юм.
05:25
And she created a dance piece which then Prime Minister Nehru saw.
89
310000
4000
Ээжийн минь дэглэсэн бүжиг ерөнхий сайд
Нэрүд хүрсэн юм.
Нэрүд хүрсэн юм.
Ерөнхий сайд ээжээс минь,
“Бүжиг чинь юу өгүүлж байна вэ” гэж асуув.
“Бүжиг чинь юу өгүүлж байна вэ” гэж асуув.
05:29
He came to talk to her and said, "What is this about?"
90
314000
2000
05:31
She told him and he set out the first inquiry
91
316000
4000
Ээж минь тайлбарлаж,
улмаар Неру бидний мэдэх
улмаар Неру бидний мэдэх
"Инжний Бүжиг" хэмээх
судалгааны эхлэлийг тавьсан.
судалгааны эхлэлийг тавьсан.
05:35
into what today we call Dowry Dance.
92
320000
3000
05:38
Imagine a dance piece
93
323000
2000
Өнөөг хүртэл олон мянган эмэгтэйчүүдийн
05:40
for the first inquiry into something
94
325000
2000
амийг авч оддог зүйлийг судлах үндэсийг
05:42
that even today kills thousands of women.
95
327000
5000
бүжиг тавьсан гээд төсөөл дөө.
05:47
Many years later, when I was working with the director Peter Brook
96
332000
3000
Түүнээс хойш олон жилийн дараа
намайг
намайг
найруулагч Питр Брүкийн Махабхарата
жүжигт феминист эмэгтэй
жүжигт феминист эмэгтэй
05:50
in "The Mahabharata" playing this feisty feminine feminist
97
335000
4000
Драупадийн дүрд тоглож байхад
05:54
called Draupadi, I had similar experiences.
98
339000
3000
надад төстэй зүйл тохиолдсон юм.
05:57
Big fat black mamas in the Bronx
99
342000
2000
Бронксын махлаг эмэгтэйчүүд над дээр ирж,
05:59
used to come and say, "Hey girl, that's it!"
100
344000
3000
"Охин минь, наа чинь юм шүү дээ!"
гэнэ.
гэнэ.
06:02
And then these trendy young things in the Sorbonne would say,
101
347000
2000
Сорбонний залуухан ганган
бүсгүйчүүд ч мөн,
бүсгүйчүүд ч мөн,
06:04
"Madame Draupadi, on n'est pas feministe, mais ça? Ça!"
102
349000
5000
"Феминизм гэж энэ биш үү? Тийм ээ!"
06:09
And then aboriginal women in Africa
103
354000
2000
Африкийн уугуул эмэгтэйчүүд ирж,
06:11
would come and say, "This is it!"
104
356000
4000
"Энэ чинь л мөн дөө" гэдэг байв.
06:15
And I thought, "This is what we need,
105
360000
3000
Тэгээд би “Энэ л бидний хэл болж чадах
06:18
as a language."
106
363000
3000
зүйл юм байна” гэж бодсон.
06:21
We had somebody from public health. And Devdutt also mentioned public health.
107
366000
4000
Сая нийгмийн эрүүл мэндийн талаар
хүмүүс ярьлаа.
хүмүүс ярьлаа.
06:25
Well, millions of people around the world die
108
370000
3000
Дэлхий даяар жил бүр сая сая хүмүүс
усны бохирдолоос болж хорвоог орхидог.
06:28
of waterborne disease every year.
109
373000
2000
06:30
And that's because there is no clean water to drink,
110
375000
3000
Энэ нь ундны цэвэр усны хомс байдал,
мөн Энэтхэг зэрэг улсуудад хүмүүс
06:33
or in countries like India,
111
378000
2000
06:35
people don't know that they need to soap their hands before defecation.
112
380000
3000
гараа савандах ёстойг
мэддэггүй зэргээс шалтгаалдаг.
мэддэггүй зэргээс шалтгаалдаг.
06:38
So, what do they do?
113
383000
2000
Тэгэхээр хүмүүс яадаг вэ?
06:40
They drink the water they know is dirty,
114
385000
2000
Тэд ус бохир байгааг мэдсэн ч ууж,
06:42
they get cholera, they get diarrhea, they get jaundice
115
387000
3000
тахал, шамбрам, шарлалт зэрэг өвчнөөр
06:45
and they die.
116
390000
2000
нас бардаг.
06:47
And governments have not been able to provide clean water.
117
392000
5000
Төр цэвэр усаар хангаж чаддаггүй.
Хэдий оролдож болох ч хоолой, суваг татаж
чадахгүй л байна.
чадахгүй л байна.
06:52
They try and build it. They try and build pipelines; it doesn't happen.
118
397000
3000
06:55
And the MNCs give them machines that they cannot afford.
119
400000
4000
Улс дамнасан томоохон корпорациуд
зардал нь дийлдэхгүй төхөөрөмж бэлэглэдэг.
06:59
So what do you do? Do you let them die?
120
404000
2000
Тэгэхээр хүмүүсээ зүгээр үхүүлээд байх уу?
07:01
Well, somebody had a great idea.
121
406000
2000
Нэгэн хүнд гайхалтай санаа төржээ.
07:03
And it was a simple idea. It was an idea that could not profit anybody
122
408000
3000
Түүний санаа хэнд ч ашиг өгөхгүй ч,
07:06
but would help health in every field.
123
411000
4000
салбар бүрийн эрүүл мэндэд туслах
энгийн санаа байлаа.
энгийн санаа байлаа.
07:10
Most houses in Asia and India
124
415000
2000
Энэтхэг болон Азийн ихэнх орнуудын
айл гэрт
айл гэрт
07:12
have a cotton garment.
125
417000
2000
даавуун хувцас хэрэглэл байдаг.
07:14
And it was discovered, and WHO endorses this,
126
419000
4000
Цэвэрхэн даавууг 8 нугалж, ус шүүхэд,
усан дахь нянг 80% хүртэл цэвэршүүлж
чаддагийг нээж,
чаддагийг нээж,
07:18
that a clean cotton garment folded eight times over,
127
423000
3000
07:21
can reduce bacteria up to 80 percent from water sieved through.
128
426000
4000
ДЭМБ үүнийг мөн баталгажуулсан.
07:25
So, why aren't governments blaring this on television?
129
430000
4000
Тэгвэл яагаад төр засаг үүнийг
телевизээр сурталчлахгүй байна вэ?
телевизээр сурталчлахгүй байна вэ?
07:29
Why isn't it on every poster across the third world?
130
434000
4000
Яагаад үүнийг хөгжиж буй орнуудын
лоозон бүрт наахгүй байна вэ?
07:33
Because there is no profit in it.
131
438000
2000
Учир нь үүнд ашиг байхгүй.
07:35
Because nobody can get a kickback.
132
440000
2000
Хэн ч үүгээр мөнгө олохгүй.
07:37
But it still needs to get to people.
133
442000
2000
Гэсэн ч хүмүүст энэ талаар
мэдээлэх хэрэгтэй.
мэдээлэх хэрэгтэй.
07:39
And here is one of the ways we get it to people.
134
444000
2000
Хүмүүст хүргэх нэгэн арга бий.
07:41
[Video] Woman: Then get me one of those fancy water purifiers.
135
446000
3000
[Бичлэг] Эмэгтэй: Тэгвэл надад
гоё ус цэвэршүүлэгчнээсээ аваад өг л дөө.
07:44
Man: You know how expensive those are.
136
449000
3000
Эрэгтэй: Тэд нар ямар үнэтэйг
чи мэднэ шүү дээ.
чи мэднэ шүү дээ.
07:47
I have a solution that requires neither machine,
137
452000
4000
Харин надад машин, мод, хийн
алийг нь ч шаардахгүй өөр шийдэл байна.
07:51
nor wood, nor cooking gas.
138
456000
5000
Эмэгтэй: Ямар шийдэл?
07:57
Woman: What solution?
139
462000
2000
07:59
Man: Listen, go fetch that cotton sari you have.
140
464000
3000
Эрэгтэй: Хуучин даавуун саригаа
гаргаад ир.
гаргаад ир.
08:02
Boy: Grand-dad, tell me the solution please.
141
467000
2000
Хүү: Өвөө, ямар арга гэдгийг
хэл л дээ.
хэл л дээ.
08:04
Man: I will tell all of you. Just wait.
142
469000
2000
Эрэгтэй: Хэлж өгнө өө, хүлээж бай.
08:06
Woman: Here father. (Man: Is it clean?) Woman: Yes, of course.
143
471000
3000
Эмэгтэй: Энэ байна.
Эрэгтэй: Цэвэрхэн үү?
08:09
Man: Then do as I tell you. Fold the sari into eight folds.
144
474000
3000
Эмэгтэй: Тийм ээ, мэдээж.
Эрэгтэй: Дагаад хийгээрэй.
08:12
Woman: All right, father.
145
477000
2000
Саригаа 8 нугална.
Эмэгтэй: За, аав аа.
08:14
Man: And you, you count that she does it right. (Boy: All right, grand-dad.)
146
479000
3000
Эрэгтэй: Чи тоолоорой.
Хүү: За, өвөө.
08:17
Man: One, two, three, four folds we make.
147
482000
2000
Эрэгтэй: Нэг, хоёр, гурав, дөрөв нугалаад,
08:19
All the germs from the water we take.
148
484000
3000
усан дах нянг бүгдийг авна даа.
08:22
Chorus: One, two, three, four folds we make.
149
487000
2000
Хамт: Нэг, хоёр, гурав, дөрөв нугалаад,
08:24
All the germs from the water we take.
150
489000
3000
усан дах нянг бүгдийг авна даа.
Тав, зургаа, долоо, найм нугалаад,
08:27
Five, six, seven, eight folds we make.
151
492000
2000
08:29
Our drinking water safe we make.
152
494000
3000
ундны ус маань цэвэрхэн боллоо.
Тав, зургаа, долоо, найм нугалаад,
08:32
Five, six, seven, eight folds we make.
153
497000
2000
ундны ус маань цэвэрхэн боллоо.
08:34
Our drinking water safe we make.
154
499000
3000
08:37
Woman: Here, father, your eight-times folded cotton sari.
155
502000
2000
Эмэгтэй: Саригаа найм нугалчихлаа,
аав аа.
аав аа.
08:39
Man: So this is the cotton sari.
156
504000
3000
Эрэгтэй: Энэ даавуун сариг ашиглаад
08:42
And through this we will have clean water.
157
507000
3000
бид цэвэрхэн устай болох болно!
(Алга ташилт)
08:45
(Applause)
158
510000
4000
08:49
I think it's safe to say that all of us here
159
514000
2000
Өдрөөс өдөрт хүчирхийлэл ихсэж байгаад
08:51
are deeply concerned about the escalating violence in our daily lives.
160
516000
5000
энд байгаа хүн бүхэн санаа зовдог байх.
Их сургуулиуд зөрчилдөөн шийдвэрлэх талаар
08:56
While universities are trying to devise courses in conflict resolution,
161
521000
3000
хичээл бэлдэж,
08:59
and governments are trying to stop skirmishes at borders,
162
524000
4000
төр засаг хилийн мөргөлдөөнүүдийг
зогсоох гэж оролддог ч
зогсоох гэж оролддог ч
09:03
we are surrounded by violence, whether it's road rage,
163
528000
3000
бид хүчирхийллээр хүрээлүүлсээр байдаг.
Замын хөдөлгөөн дэх уур, гэр бүлийн
хүчирхийлэл,
хүчирхийлэл,
09:06
or whether it's domestic violence,
164
531000
2000
09:08
whether it's a teacher beating up a student and killing her
165
533000
4000
гэрийн даалгавраа хийгээгүйнх нь төлөө
багш нь шавиа зодох гээд хаа сайгүй
болж байдаг.
болж байдаг.
09:12
because she hasn't done her homework, it's everywhere.
166
537000
3000
09:15
So, why are we not doing something
167
540000
2000
Тэгвэл бид яагаад өдөр тутам гарч буй
хүчирхийллийг
хүчирхийллийг
09:17
to actually attend that problem on a day to day basis?
168
542000
2000
зогсоох ямар нэг арга хэмжээ
авахгүй байна вэ?
авахгүй байна вэ?
09:19
What are we doing to try and make children
169
544000
3000
Бид хүүхэд, залууст хүчирхийллийг
09:22
and young people realize
170
547000
2000
байж боломгүй үйлдэл бөгөөд
09:24
that violence is something that we indulge in,
171
549000
3000
урьдчилан сэргийлэх боломжтой зүйл
гэдгийг ойлгуулж,
гэдгийг ойлгуулж,
09:27
that we can stop,
172
552000
2000
хүчирхийлэл, уур, бухимдлаас өөр,
09:29
and that there are other ways of actually
173
554000
2000
09:31
taking violence, taking anger, taking frustrations
174
556000
4000
бусдад хор хөнөөлгүй
шийдэл байдгийг ойлгуулахаар
09:35
into different things that do not harm other people.
175
560000
3000
юу хийж байгаа билээ?
09:38
Well, here is one such way.
176
563000
3000
Нэгэн арга байна.
09:41
(Video) (Laughs) You are peaceful people.
177
566000
5000
[Бичлэг](Инээд) Та нар бол тайван хүмүүс.
Аав ээж чинь тайван хүмүүс байсан.
09:46
Your parents were peaceful people.
178
571000
4000
Өвөө эмээ чинь тайван хүмүүс байсан.
09:50
Your grandparents were peaceful people.
179
575000
4000
09:54
So much peace in one place?
180
579000
4000
Ийм их амар амгалан нэг газар байдаг аа?
09:58
How could it be otherwise?
181
583000
3000
Тийм тайван байхаас өөр яах вэ?
10:01
(Music)
182
586000
4000
(Хөгжим)
Гэхдээ...
10:05
But, what if ...
183
590000
5000
Тийм ээ. Гэхдээ хэрэв....
10:10
Yes. What if ...
184
595000
5000
чиний өчүүхэн нэг хэсэг
10:15
One little gene in you
185
600000
2000
10:17
has been trying to get through?
186
602000
3000
зөрүүдлэх гээд байвал яах вэ?
10:20
From your beginnings in Africa,
187
605000
2000
Африк дах үүслээс эхлэн,
10:22
through each generation, may be passed on to you,
188
607000
3000
үе дамжин явсаар, чиний үе хүртэл
ирсэн байх.
ирсэн байх.
10:25
in your creation. It's a secret urge, hiding deep in you.
189
610000
4000
Энэ бол дотор чинь нуугдаж буй нууцхан
өдөөлт.
өдөөлт.
10:29
And if it's in you, then it's in me too. Oh, dear.
190
614000
6000
Чамд байгаа бол надад ч бас байгаа байх.
Яанаа.
Яанаа.
10:35
It's what made you smack your baby brother,
191
620000
4000
Энэ л чамайг дүүгээ цохих, жоомыг дэвсэх,
10:39
stamp on a cockroach, scratch your mother.
192
624000
3000
ээжийгээ маажихад хүргэдэг тэр зүйл.
10:42
It's the feeling that wells up from deep inside,
193
627000
3000
Энэ бол нөхөр чинь гэртээ согтуу ирэхэд
10:45
when your husband comes home drunk and you wanna tan his hide.
194
630000
5000
чиний дотроос оргилон гардаг
тэр мэдрэмж.
тэр мэдрэмж.
Ажилдаа явж байхад саад болдог
дугуйчныг егүйтгэмээр,
дугуйчныг егүйтгэмээр,
10:50
Want to kill that cyclist on the way to work,
195
635000
3000
10:53
and string up your cousin 'cause she's such a jerk. Oh, dear.
196
638000
7000
өөдгүй үеэлээ шийтгэмээр.
Яанаа.
Яанаа.
11:00
And as for outsiders, white, black or brown,
197
645000
3000
Харин гадныхныг цагаан, хар, бороор ялгаж,
11:03
tar and feather them, and whip them out of town.
198
648000
3000
хотоосоо хөөж орхино.
11:06
It's that little gene. It's small and it's mean.
199
651000
3000
Чиний бяцхан гень. Маш жижиг бас их хорон.
11:09
Too small for detection, it's your built-in protection.
200
654000
4000
Олж илрүүлэхэд дэндүү жижигхэн.
Өөрийгөө хамгаалах аргатай.
Өөрийгөө хамгаалах аргатай.
11:13
Adrenaline, kill. It'll give you the will.
201
658000
3000
Адреналин эрмэлзлийг чинь өдөөнө.
11:16
Yes, you'd better face it 'cause you can't displace it.
202
661000
3000
Чамд эвлэрэхээс өөр сонголт байхгүй.
11:19
You're V-I-O-L-E-N-T.
203
664000
3000
Чи бол Х-Э-Р-Ц-Г-И-Й.
11:22
Cause you're either a victim, or on top, like me.
204
667000
7000
Яагаад гэвэл чи нэг бол хохирогч,
эсвэл над шиг хэргийн эзэн.
[В гэдэг.... 1996 он]
11:42
Goodbye, Abraham Lincoln.
205
687000
5000
Баяртай, Абрахам Линколь.
11:47
Goodbye, Mahatma Gandhi.
206
692000
4000
Баяртай, Махатма Ганди.
Баяртай, Мартин Льютер Кинг.
11:51
Goodbye, Martin Luther King.
207
696000
4000
11:55
Hello, gangs from this neighborhood
208
700000
4000
Сайн байна уу, өөр хоорондоо тэмцэлдэх
11:59
killing gangs from that neighborhood.
209
704000
4000
жижиг хотын дээрэмчид ээ.
12:03
Hello governments of rich countries
210
708000
3000
Сайн байна уу, хоолоо ч авч дийлэхгүй
ядуу орнуудад
ядуу орнуудад
12:06
selling arms to governments of poor countries
211
711000
4000
буу зэвсэг зардаг баян орнууд аа.
12:10
who can't even afford to give them food.
212
715000
4000
12:14
Hello civilization. Hello, 21st century.
213
719000
5000
Сайн байна уу, соёл иргэншил ээ.
Сайн байна уу, 21-р зуун.
12:19
Look what we've ...
214
724000
5000
Бидний юу...
12:24
look what they've done.
215
729000
5000
тэдний юу хийснийг хараач.
12:29
(Applause)
216
734000
6000
(Алга ташилт)
12:35
Mainstream art, cinema,
217
740000
3000
Дэлхий даяар урлаг, киногоор дамжуулан
12:38
has been used across the world to talk about social issues.
218
743000
4000
нийгмийн асуудлыг дэлгэж тавьдаг.
12:42
A few years ago we had a film called Rang De Basanti,
219
747000
3000
Хэдэн жилийн өмнө Ранг Дэ Басанти хэмээх
кино гарч
кино гарч
12:45
which suddenly spawned thousands of young people
220
750000
4000
мянга мянган залуусыг сайн дураараа
нийгмийн өөрчлөлт гаргахад
сэдэлжүүлсэн.
сэдэлжүүлсэн.
12:49
wanting to volunteer for social change.
221
754000
2000
12:51
In Venezuela, one of the most popular
222
756000
2000
Венесуэлийн нэгэн алдарт
олон ангит киноны
олон ангит киноны
12:53
soap operas has a heroine called Crystal.
223
758000
2000
гол дүрийн баатрыг Кристал гэдэг.
12:55
And when, onscreen, Crystal got breast cancer,
224
760000
4000
Түүний хөхний хорт хавдар тусдаг хэсэг
дэлгэцээр гарсны дараа
дэлгэцээр гарсны дараа
12:59
75,000 more young women went to have mammographies done.
225
764000
6000
75,000 залуу эмэгтэйчүүд шинжилгээнд
орсон байна.
орсон байна.
13:05
And of course, "The Vagina Monologues" we know about.
226
770000
2000
Бид бүгд “Үтрээний хүүрнэл”-ийг мэднэ
13:07
And there are stand-up comics
227
772000
2000
Мөн арьс өнгө, үндэс угсаагаар ялгаварлах
асуудлыг хөнддөг
асуудлыг хөнддөг
13:09
who are talking about racial issues, about ethnic issues.
228
774000
3000
хошин шогийн жүжигчид байна.
13:12
So, why is it,
229
777000
2000
Тэгвэл яагаад
13:14
that if we think that we all agree
230
779000
3000
бид бүгд илүү сайхан, шудрага нийгэм
хэрэгтэй гэдэгтэй
хэрэгтэй гэдэгтэй
13:17
that we need a better world,
231
782000
2000
санал нийлж байгаа атлаа,
13:19
we need a more just world,
232
784000
2000
яагаад биднийг тусгаарлах ханыг
13:21
why is it that we are not using the one language
233
786000
2000
үгүй хийж чадна гэдгээ баталсан
13:23
that has consistently showed us
234
788000
2000
13:25
that we can break down barriers, that we can reach people?
235
790000
4000
ганц хэлийг хэрэглэхгүй байна вэ?
13:29
What I need to say to the planners of the world,
236
794000
3000
Би шийдвэр гаргагчид, засгийн газрууд,
13:32
the governments, the strategists
237
797000
2000
стратеги боловсруулдаг хэн бүхэнд хандан
13:34
is, "You have treated the arts as the cherry on the cake.
238
799000
5000
"Та бүхэн урлагийг бялуун дээрх чимэглэл
хэмээн үзсээр ирсэн ч,
хэмээн үзсээр ирсэн ч,
13:39
It needs to be the yeast."
239
804000
2000
урлаг бялууны хөрөнгө байх хэрэгтэй."
гэж хэлмээр байна.
гэж хэлмээр байна.
13:41
Because, any future planning,
240
806000
3000
Учир нь ирээдүйн төлөвлөгөөнд
13:44
if 2048 is when we want to get there,
241
809000
3000
2048 он гэхэд бид тэнд
хүрсэн байна гэж тусгавал
хүрсэн байна гэж тусгавал
13:47
unless the arts are put with the scientists,
242
812000
3000
урлагийг эрдэмтэд, эдийн засагчид,
13:50
with the economists,
243
815000
2000
ирээдүйг бүтээлцэх хэн бүхэн
13:52
with all those who prepare for the future, badly,
244
817000
5000
өргөнөөр хэрэглэхгүй бол
бид зорилгодоо хүрэхгүй.
13:57
we're not going to get there.
245
822000
3000
Энэ салбаруудыг холбохоос нааш
бид тэнд хүрэхгүй.
бид тэнд хүрэхгүй.
14:00
And unless this is actually internalized, it won't happen.
246
825000
4000
14:04
So, what is it that we require? What is it that we need?
247
829000
3000
Тэгэхээр бидэнд хэрэгтэй, шаардлагатай
зүйл юу вэ?
зүйл юу вэ?
14:07
We need to break down our vision
248
832000
3000
Бид ирээдүйг бүтээгч, зөв замнал
14:10
of what planners are,
249
835000
2000
гэж үздэг ойлголтуудаа
14:12
of what the correct way of a path is.
250
837000
3000
задалж, нягтлах хэрэгтэй.
14:15
And to say all these years of trying
251
840000
2000
Мөн илүү сайхан нийгмийн төлөө
зүтгэсэн олон жил маань
зүтгэсэн олон жил маань
14:17
to make a better world, and we have failed.
252
842000
2000
үр бүтээлгүй өнгөрсөн гэдгээ
хэлэх хэрэгтэй.
хэлэх хэрэгтэй.
14:19
There are more people being raped. There are more wars.
253
844000
3000
Хүчирхийлэл ихэсч, дайн олширч,
14:22
There are more people dying of simple things.
254
847000
3000
энгийн зүйлс олон
хүний амийг авч байна.
хүний амийг авч байна.
14:25
So, something has got to give. And that is what I want.
255
850000
3000
Иймд ямар нэг зүйл хийх хэрэгтэй.
Миний хүсэж буй зүйл бол энэ.
Миний хүсэж буй зүйл бол энэ.
14:28
Can I have my last audio track please?
256
853000
3000
Хамгийн сүүлийн аяыг минь
тавьж өгнө үү?
тавьж өгнө үү?
14:33
Once there was a princess who whistled beautifully.
257
858000
4000
Маш сайхан шүгэлддэг нэгэн гүнж байж гэнэ.
(Шүгэл)
14:37
(Whistling)
258
862000
3000
14:40
Her father the king said, "Don't whistle."
259
865000
3000
Түүний хаан аав, хатан ээж хоёр
14:43
Her mother the queen said, "Hai, don't whistle."
260
868000
3000
“Битгий шүгэлд” гэж хэлдэг байв.
14:46
But the princess continued whistling.
261
871000
3000
Гэсэн ч гүнж шүгэлдсээр л байлаа.
14:49
(Whistling)
262
874000
4000
(Шүгэл)
14:53
The years went by and the princess grew up
263
878000
2000
Олон жил өнгөрч гүнж өсөн томорсоор,
14:55
into a beautiful young woman,
264
880000
2000
үзэсгэлэн гуа бүсгүй болж,
14:57
who whistled even more beautifully.
265
882000
2000
илүү сайхан шүгэлддэг болжээ.
14:59
(Whistling)
266
884000
5000
(Шүгэл)
15:04
Her father the king said, "Who will marry a whistling princess?"
267
889000
4000
Нэгэн өдөр хаан аав хатан ээж хоёр
“Шүгэлддэг гүнжтэй хэн тоож
гэрлэх бол?” гэж гэнэ.
гэрлэх бол?” гэж гэнэ.
15:08
Her mother the queen said, "Who will marry a whistling princess?"
268
893000
4000
15:12
But the king had an idea.
269
897000
2000
Гэтэл хаан аавд нэгэн санаа төрж,
15:14
He announced a Swayamvara.
270
899000
2000
охиндоо нөхөр олох зан үйл зарлаж гэнэ.
15:16
He invited all the princes to come and defeat his daughter at whistling.
271
901000
4000
Хаан ханхүү бүрийг урьж, хэн охиноос нь
илүү шүгэлдэхийг үзэхээр болжээ.
илүү шүгэлдэхийг үзэхээр болжээ.
15:20
"Whoever defeats my daughter shall have half my kingdom
272
905000
3000
“Миний охиноос илүү шүгэлдсэн ханхүүд
15:23
and her hand in marriage!"
273
908000
3000
би хаант улсынхаа талыг өгч,
охиноо богтлоно.” гэжээ.
охиноо богтлоно.” гэжээ.
15:26
Soon the palace filled with princes whistling.
274
911000
5000
Ханхүү нар шүгэлдэж өгч гэнэ.
15:31
(Whistling)
275
916000
2000
(Шүгэл)
15:33
Some whistled badly.
276
918000
3000
Зарим нь муу,
зарим нь сайн шүгэлдэв.
15:36
Some whistled well.
277
921000
2000
15:38
But nobody could defeat the princess.
278
923000
4000
Харин хэн ч охиноос илүү шүгэлдсэнгүй.
Хаан “Одоо яах вэ?” гэж гайхшрав.
15:42
"Now what shall we do?" said the king.
279
927000
3000
Хатан “Одоо яах вэ?” гэж санаа зовов.
15:45
"Now what shall we do?" said the queen.
280
930000
2000
15:47
But the princess said, "Father, Mother, don't worry.
281
932000
3000
Тэгтэл гүнж “Аав, ээж хоёр минь,
15:50
I have an idea. I am going to go to each of these young men
282
935000
3000
зүгээр дээ, надад нэг
санаа байна.
санаа байна.
“Би ханхүү нараас тэд
надад ялагдснаа
надад ялагдснаа
15:53
and I am going to ask them
283
938000
2000
15:55
if they defeated correctly.
284
940000
2000
зөвшөөрч буй эсэхийг асуух болно.
15:57
And if somebody answers, that shall be my wish."
285
942000
3000
Тийм гэж хэлсэн нь миний нөхөр болог"
гэжээ.
гэжээ.
16:00
So she went up to each and said, "Do you accept that I have defeated you?"
286
945000
4000
Тэгээд гүнж ханхүү бүр дээр очиж
“надад ялагдсанаа
хүлээн зөвшөөрөх үү?” гэхэд
хүлээн зөвшөөрөх үү?” гэхэд
16:04
And they said, "Me? Defeated by a woman?
287
949000
2000
тэд “Би юу? Эмэгтэй хүнд ялагдана гэж үү?
16:06
No way, that's impossible! No no no no no! That's not possible."
288
951000
4000
Тэр бол боломжгүй зүйл. Үгүй.” гэжээ.
16:10
Till finally one prince said,
289
955000
2000
Гэтэл нэгэн ханхүү
16:12
"Princess, I accept, you have defeated me."
290
957000
4000
“Гүнж минь, би танд ялагдсанаа
хүлээж байна” гэв.
хүлээж байна” гэв.
16:18
"Uh-huh ..." she said.
291
963000
2000
Гүнж "Тийм үү" гээд,
16:20
"Father, mother, this man shall be my wife."
292
965000
4000
“Аав аа, ээж ээ, энэ хүн
миний эхнэр болно” гэж гэнэ.
16:24
(Whistling)
293
969000
5000
(Шүгэл)
16:29
Thank you.
294
974000
2000
Баярлалаа.
16:31
(Applause)
295
976000
15000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Mallika Sarabhai - Dancer, actor, activistAs the leader of Darpana, Mallika Sarabhai is a pioneer in using dance and the arts for social change.
Why you should listen
Mallika Sarabhai is a powerhouse of communication and the arts in India. Educated in business, she now leads the Darpana dance company, which works in the Bharatanatyam and Kuchipudi forms. She's also a writer, publisher, actor, producer, anchorwoman ... and all her varied forms of artistic engagement are wrapped around a deep social conscience.
In the mid-1980s, she spent five years playing the lead character Draupadi in Peter Brook's Mahabharata in venues around the world. Returning to India, she entered a fertile period of choreography and creativity, starting with the dance Shakti: The Power of Women. She has founded a TV production company that produces activist programming in Gujarati, and runs Mapin, a publisher of books on art and design.
This spring, she made a run for the Lok Sabha, campaigning on a platform of social responsibility, and focusing on the problems of average people in India regardless of caste or language. She came third in her district, Gandhinagar, in Gujarat, but she has continued her campaign to promote social justice there and in the rest of India.
Mallika Sarabhai | Speaker | TED.com