TED2017
Wanuri Kahiu: Fun, fierce and fantastical African art
Wanuri Kahiu: ပျော်ရွင်သော၊ ခက်ထန်သော၊ ဆန်းပြားသော အာဖရိကန် အနုပညာ။
Filmed:
Readability: 4
894,360 views
ကျွန်ုပ်တို့ဟာ အာဖရိကဆိုရင် စစ်၊ ဆင်းရဲမှုနဲ့ ကြီးမားတဲ့ ပျက်စီးမှုဖြစ်နေတယ်ဆိုတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေနဲ့ပဲ အရမ်းကို ကျင့်သားရနေတယ်လို့ TED ဝိုင်းတော်သား Wanuri Kahiu ကဆိုပါတယ်။ ပျော်ရွှင်မှုက ဘယ်မှာလဲ။ "AfroBubbleGum" ကို မိတ်ဆက်ပေးရင်း နိုင်ငံရေး လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုမပါပဲ အာဖရိကန် အနုပညာဟာ မြူးကြွ၊ ရွှင်မြူးဖွယ်ဖြစ်တာပါ။ အာဖရိကရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို ပြောပြဖို့ ကဏ္ဍစုံပါဝင်တဲ့ လူသား တွေ့ကြုံခံစားမှုတွေကို ဖမ်းယူတဲ့ အနုပညာ ဘာကြောင့် လိုအပ်တာလဲလို့ Kahiu
ရှင်းပြသလိုပဲ ဒါဟာ အလေးအနက်မဟုတ်တာရဲ့ တန်ဖိုး အားလုံးကို ပြန်လည်သုံးသပ်ကြည့်လိုက်ပါ။
Wanuri Kahiu - Filmmaker, writer
Wanuri Kahiu wants to curate, commission and create art that celebrates fun, fierce and frivolous Africa. Full bio
Wanuri Kahiu wants to curate, commission and create art that celebrates fun, fierce and frivolous Africa. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, my mother's a pediatrician,
0
984
2964
ကျွန်မအမေက ကလေးအထူးကုပါ၊
00:15
and when I was young,
she'd tell the craziest stories
she'd tell the craziest stories
1
3972
3814
ကျွန်မ ငယ်ငယ်တုန်းကဆို
သိပ္ပံနဲ့ သူမရဲ့ သည်းလွန်းတဲ့ စိတ်ကူး
သိပ္ပံနဲ့ သူမရဲ့ သည်းလွန်းတဲ့ စိတ်ကူး
00:19
that combined science
with her overactive imagination.
with her overactive imagination.
2
7810
3223
စိတ်ကူးပေါင်းစပ်ထားတဲ့ အကြောင်ဆုံး
ပုံပြင်တွေ ပြောပြောနေတာပေါ့။
ပုံပြင်တွေ ပြောပြောနေတာပေါ့။
00:23
One of the stories she told
was that if you eat a lot of salt,
was that if you eat a lot of salt,
3
11624
4151
သူမပြောခဲ့တဲ့ ပုံပြင်တစ်ပုဒ်က
ဆားတွေ အများကြီးစားရင်
ဆားတွေ အများကြီးစားရင်
00:27
all of the blood rushes up your legs,
4
15799
3669
သွေးအားလုံးဟာ ခြေထောက်တွေဆီကို
ကိုယ်ခန္ဓာကနေ
ကိုယ်ခန္ဓာကနေ
00:31
through your body,
5
19492
1252
ဆောင့်တက်သွားကာ
00:32
and shoots out the top of your head,
6
20768
2079
ခေါင်းထိပ်ကနေ ပေါက်ထွက်ပြီး
00:34
killing you instantly.
7
22871
1702
နင် ချက်ချင်း သေမယ်တဲ့။
00:36
(Laughter)
8
24597
1060
(ရယ်သံများ)
00:37
She called it "high blood pressure."
9
25681
1812
ဒါကို "သွေးတိုးတာ" လို့ သူမခေါ်တယ်။
00:39
(Laughter)
10
27517
1644
(ရယ်သံများ)
00:41
This was my first experience
with science fiction,
with science fiction,
11
29185
2910
ဒါက သိပ္ပံ ဇာတ်လမ်းနဲ့
ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံး အတွေ့အကြုံပါ၊
ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံး အတွေ့အကြုံပါ၊
00:44
and I loved it.
12
32119
1285
ကျွန်မ သဘောကျတယ်။
00:45
So when I started to write
my own science fiction and fantasy,
my own science fiction and fantasy,
13
33951
3127
ဒါနဲ့ ကျွန်မကိုယ်ပိုင် သိပ္ပံ ဇာတ်လမ်းနဲ့
စိတ်ကူးယဉ် စရေးတော့
စိတ်ကူးယဉ် စရေးတော့
00:49
I was surprised that it
was considered un-African.
was considered un-African.
14
37102
2494
ဒါက အာဖရိကန် မဆန်ဘူးလို့
ထင်မြင်ခံရတာ အံ့ဩမိတယ်။
ထင်မြင်ခံရတာ အံ့ဩမိတယ်။
00:52
So naturally, I asked, what is African?
15
40294
2615
ဒီတော့ အလွယ်လေးပဲ မေးတာက
"အာဖရိကန်ဆိုတာဘာလဲ။"
"အာဖရိကန်ဆိုတာဘာလဲ။"
00:54
And this is what I know so far:
16
42933
1860
ဒါကတော့ ကျွန်မ ခုထိ သိထားသမျှပါ၊
00:57
Africa is important.
17
45735
1522
အာဖရိကဟာ အရေးကြီးတယ်၊
01:00
Africa is the future.
18
48023
1431
အာဖရိကဟာ အနာဂတ်ပါ။
01:01
It is, though.
19
49478
1266
ဒါက အလုံးစုံပါ။
01:03
And Africa is a serious place
where only serious things happen.
where only serious things happen.
20
51254
4323
အာဖရိကဟာ လေးနက်တဲ့ အရာတွေပဲ
ဖြစ်ပျက်တဲ့ လေးနက်တဲ့ နေရာတစ်ခုပါ။
ဖြစ်ပျက်တဲ့ လေးနက်တဲ့ နေရာတစ်ခုပါ။
01:07
So when I present my work somewhere,
someone will always ask,
someone will always ask,
21
55601
4475
ဒီတော့ ကျွန်မလက်ရာကို တစ်နေရာရာမှာ
တင်ပြတော့ တစ်ယောက်ယောက် အမြဲမေးမှာက
တင်ပြတော့ တစ်ယောက်ယောက် အမြဲမေးမှာက
01:12
"What's so important about it?
22
60100
2571
"ဒီအကြောင်းက ဘာများ ဒီလောက် အရေးကြီးတာလဲ၊
01:14
How does it deal with real African issues
23
62695
2519
ဒါက တကယ့် အဖရိကန် ပြဿနာတွေကို
ဘယ်လို ဖြရှင်းပေးလဲ။
ဘယ်လို ဖြရှင်းပေးလဲ။
01:17
like war, poverty, devastation or AIDS?"
24
65238
5368
ဥပမာ စစ်၊ ဆင်းရဲမှု၊ ပျက်စီးမှု
(သို့) AIDS ပေါ့။
(သို့) AIDS ပေါ့။
01:22
And it doesn't.
25
70630
1209
ဒါက ဖြေရှင်းမပေးဘူး။
01:24
My work is about Nairobi pop bands
that want to go to space
that want to go to space
26
72287
5337
ကျွန်မလက်ရာက အာကာသကိုသွားချင်တဲ့
Nairobi ခေတ်ပေါ် ဝိုင်းတွေပါ၊
Nairobi ခေတ်ပေါ် ဝိုင်းတွေပါ၊
01:29
or about seven-foot-tall robots
27
77648
3128
(သို့) ချစ်စိတ်ဝင်တဲ့ခုနှစ်ပေမြင့်တဲ့
01:32
that fall in love.
28
80800
1472
စက်ရုပ်တွေပေါ့။
01:34
It's nothing incredibly important.
29
82673
3213
မယုံနိုင်အောင် အရေးပါတာ ဘာမှမမဟုတ်ဘူး။
01:37
It's just fun, fierce and frivolous,
30
85910
3383
ပျော်တယ်၊ ခင်ထန်တယ်၊ ပေါ့ပြက်ပြက်ပဲ၊
01:41
as frivolous as bubble gum --
31
89317
2611
ကပ်စေးနဲပူဖောင်းတွေလို ပေါ့ပြက်ပြက်ပါ။
01:43
"AfroBubbleGum."
32
91952
1335
"AfroBubbleGum."
01:46
So I'm not saying that
agenda art isn't important;
agenda art isn't important;
33
94421
3265
ဒါနဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်က အနုပညာက
အရေးမပါဘူးလို့ ပြောနေတာမဟုတ်ဘူး။
အရေးမပါဘူးလို့ ပြောနေတာမဟုတ်ဘူး။
01:49
I'm the chairperson of a charity
34
97710
2275
ကျွန်မက HIV၊ ပြောင်းလဲရေးနဲ့
01:52
that deals with films and theaters
that write about HIV and radicalization
that write about HIV and radicalization
35
100009
6957
မလိင်အင်္ဂါ ဖြတ်တောက်ခြင်းအကြောင်း
ရေးသားတဲ့ ရုပ်ရှင်၊ ပြဇာတ်တွေနဲ့ဆိုင်တဲ့
ရေးသားတဲ့ ရုပ်ရှင်၊ ပြဇာတ်တွေနဲ့ဆိုင်တဲ့
01:58
and female genital mutilation.
36
106990
2263
လူမှုရေးအသင်းရဲ့ သဘာပတိပါ။
02:01
It's vital and important art,
37
109277
2281
ဒါက အဓိကကျပြီး အရေးပါတဲ့ အနုပညာဆိုပေမဲ့
02:03
but it cannot be the only art
that comes out of the continent.
that comes out of the continent.
38
111582
3552
ဒီတိုက်က ထွက်တာဆိုလို့ ဒီအနုပညာပဲ
မဟုတ်နိုင်ပါဘူး။
မဟုတ်နိုင်ပါဘူး။
02:08
We have to tell more stories
39
116372
2336
တက်ကြွတဲ့ ပြောစရာဇာတ်လမ်းတွေ
02:10
that are vibrant.
40
118732
1415
ထပ်ရှိပါသေးတယ်။
02:13
The danger of the single story
is still being realized.
is still being realized.
41
121277
3951
တစ်ပုဒ်တည်းသော ဇာတ်လမ်းရဲ့
အန္တရာယ်က အကောင်အထည်ဖော်နေဆဲပါ။
အန္တရာယ်က အကောင်အထည်ဖော်နေဆဲပါ။
02:18
And maybe it's because of the funding.
42
126059
1819
ရံပုံငွေကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါသေးတယ်။
02:19
A lot of art is still dependent
on developmental aid.
on developmental aid.
43
127902
3903
အနုပညာအများအပြားဟာ ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ
အကူကို အားပြုနေရဆဲပါ။
အကူကို အားပြုနေရဆဲပါ။
02:23
So art becomes a tool for agenda.
44
131829
2866
ဒီတော့ အနုပညာဟာ လုပ်ငန်းစဉ်အတွက်
ကိရိယာဖြစ်လာတယ်။
ကိရိယာဖြစ်လာတယ်။
02:27
Or maybe it's because we've only seen
one image of ourselves for so long
one image of ourselves for so long
45
135910
4418
(သို့) ဖန်တီးပုံကို အားလုံးသိတဲ့ ကျွန်မ
တို့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ပုံရိပ်တစ်ခုတည်းကိုပဲ
တို့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ပုံရိပ်တစ်ခုတည်းကိုပဲ
02:32
that that's all we know how to create.
46
140352
2447
အကြာကြီး မြင်ခဲ့တာကြောင့်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊
02:34
Whatever the reason, we need a new way,
47
142823
3173
ဘာအကြောင်းပဲဖြစ်ဖြစ် နည်းလမ်းသစ်
တစ်ခု လိုပါတယ်၊
တစ်ခု လိုပါတယ်၊
02:38
and AfroBubbleGum is one approach.
48
146020
1845
AfroBubbleGum က နည်းလမ်းတစ်ခုပါ။
02:40
It's the advocacy of art for art's sake.
49
148571
3296
ဒါက အနုပညာသည် အနုပညာအတွက်ဆိုတဲ့
အားပေးထောက်ခံမှုပါ။
အားပေးထောက်ခံမှုပါ။
02:44
It's the advocacy of art
that is not policy-driven
that is not policy-driven
50
152669
2996
မူဝါဒ (သို့ လုပ်ငန်းစဉ်ကနေ
မမောင်းနှင်တဲ့ အနုပညာရဲ့
မမောင်းနှင်တဲ့ အနုပညာရဲ့
02:47
or agenda-driven
51
155689
1532
အားပေးထောက်ခံမှုပါ။
02:49
or based on education,
52
157245
1939
(သို့) ပညာရေးအခြေခံတဲ့
02:51
just for the sake of imagination:
53
159208
3366
စိတ်ကူးအတွက်သက်သက်ဆိုတာပေါ့။
02:54
AfroBubbleGum art.
54
162598
1553
AfroBubbleGum art ပါ။
02:56
And we can't all be AfroBubbleGumists.
55
164829
2386
အားလုံးတော့ AfroBubbleGumists
မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
02:59
We have to judge our work
for its potential poverty porn pitfalls.
for its potential poverty porn pitfalls.
56
167239
4046
လက်ရာကို ၎င်းဖြစ်လာနိုင်တဲ့ မကောင်းတဲ့
ဘေးရန်တွေအတွက် ခန့်မှန်းဖို့လိုတယ်။
ဘေးရန်တွေအတွက် ခန့်မှန်းဖို့လိုတယ်။
03:03
We have to have tests
that are similar to the Bechdel test,
that are similar to the Bechdel test,
57
171309
3253
Bechdel စမ်းသပ်မှုလို အလားတူ
စမ်းသပ်မှုတွေလုပ်ပြီး
စမ်းသပ်မှုတွေလုပ်ပြီး
03:09
and ask questions like:
58
177364
1713
ဒီလိုမေးခွန်းတွေ မေးဖို့လိုတယ်။
03:11
Are two or more Africans
in this piece of fiction healthy?
in this piece of fiction healthy?
59
179655
3568
ဒီစိတ်ကူးယဉ် လက်ရာထဲက အာဖရိကန် နှစ်ယောက်
(သို့) ပိုတဲ့သူတွေ ကျန်းမာရဲ့လား။
(သို့) ပိုတဲ့သူတွေ ကျန်းမာရဲ့လား။
03:17
Are those same Africans financially stable
and not in need of saving?
and not in need of saving?
60
185096
5195
ဒီအာဖရိကန်တွေပဲ ငွေကြေးပိုင်း တည်ငြိမ်လား၊
ငွေစုဖို့ မလိုသူတွေလား။
ငွေစုဖို့ မလိုသူတွေလား။
03:23
Are they having fun and enjoying life?
61
191373
2888
သူတို့တွေ ပျော်ရွှင်ပြီး ဘဝကို
နှစ်ခြိုက်နေကြလား။
နှစ်ခြိုက်နေကြလား။
03:26
And if we can answer yes
to two or more of these questions,
to two or more of these questions,
62
194285
3098
ဒီမေးခွန်း နှစ်ခု (သို့) ဒိထက်ပိုပြီး
ဟုတ်တယ်လို့ အဖြေရနိုင်ရင်
ဟုတ်တယ်လို့ အဖြေရနိုင်ရင်
03:29
then surely we're AfroBubbleGumists.
63
197407
1971
AfroBubbleGumists ဆိုတာ သေချာပါတယ်။
03:32
(Laughter)
64
200035
1549
(ရယ်သံများ)
03:33
(Applause)
65
201608
4777
(လက်ခုပ်သံများ)
03:38
And fun is political,
66
206409
1489
ပျော်ရွှင်မှုဟာ နိုင်ငံရေးပါ၊
03:40
because imagine if we have
images of Africans who were vibrant
images of Africans who were vibrant
67
208447
4252
အကြောင်းက တက်ကြွ၊ ချစ်စရာ
ကောင်းကာ တိုးပွားနေပြီး
ကောင်းကာ တိုးပွားနေပြီး
03:44
and loving and thriving
68
212723
2043
လှပ၊တက်ကြွတဲ့ ဘဝမှာနေနေသူ အာဖရိကန်တွေရဲ့
03:46
and living a beautiful, vibrant life.
69
214790
2288
ပုံရိပ်တွေရှိလားလို့ စိတ်ကူးကြည့်လို့ပါ။
03:49
What would we think of ourselves then?
70
217102
2381
ဒါဆို မိမိတို့ကိုယ်ကို ဘယ်လိုထင်မိကြမလဲ။
03:51
Would we think that maybe
we're worthy of more happiness?
we're worthy of more happiness?
71
219507
2847
ကျွန်မတို့ ပိုပျော်ရွှင်တာနဲ့ ထိုက်တာ
ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ထင်လား
ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ထင်လား
03:54
Would we think of our shared humanity
through our shared joy?
through our shared joy?
72
222979
3839
ကျွန်မတို့ရဲ့ တူညီတဲ့ ပျော်ရွှင်မှုကြောင့်
တူညီတဲ့ လူ့သဘောသဘာဝကို တွေးမိကြမလား။
တူညီတဲ့ လူ့သဘောသဘာဝကို တွေးမိကြမလား။
03:59
I think of these things when I create.
73
227567
1930
ဖန်တီးစဉ်က ဒီအကြောင်းတွေကို တွေးပါတယ်။
04:01
I think of the people and the places
that give me immeasurable joy,
that give me immeasurable joy,
74
229947
3201
တိုင်းတာမရနိုင်တဲ့ ပျော်ရွှင်မှုကိုပေးတဲ့
လူတွေ၊ နေရာတွေကို တွေးပြီး
လူတွေ၊ နေရာတွေကို တွေးပြီး
04:05
and I work to represent them.
75
233172
1983
ဒါတွေကို ကိုယ်စားပြုဖို့ လုပ်ကိုင်ပါတယ်။
04:07
And that's why I write stories
76
235179
1637
ဒါကြောင့်ပဲ အပင်တွေကို ကယ်တင်ဖို့
04:08
about futuristic girls that risk
everything to save plants
everything to save plants
77
236840
4470
အရာရာကို စွန့်စားတဲ့ ခေတ်လွန် မိန်းကလေး
တွေအကြောင်း ဇာတ်လမ်းတွေရေးတယ်၊
တွေအကြောင်း ဇာတ်လမ်းတွေရေးတယ်၊
04:13
or to race camels
78
241334
2229
(သို့) ကုလာအုပ် ပြေးပွဲလုပ်ဖို့
04:15
or even just to dance,
79
243587
2440
(သို့) ကဖို့သက်သက်၊
04:18
to honor fun,
80
246051
1721
ပျော်ရွှင်မှုကို ဂုတ်ယူဖို့တောင်ပါ၊
04:19
because my world is mostly happy.
81
247796
2123
အကြောင်းက ကျွန်မကမ္ဘာက
အများစု ပျော်လို့ပါ။
အများစု ပျော်လို့ပါ။
04:21
And I know happiness is a privilege
in this current splintered world
in this current splintered world
82
249943
3770
ဆက်လက်မျှော်လင့်ဖို့ လုံ့လဝီရိယ လိုအပ်ရာ
လက်ရှိ အပိုင်းပိုင်းကွဲနေတဲ့
လက်ရှိ အပိုင်းပိုင်းကွဲနေတဲ့
04:25
where remaining hopeful
requires diligence.
requires diligence.
83
253737
3754
ဒီကမ္ဘာမှာ ပျော်ရွှင်မှုဟာ
အထူးခံစားခွင့်ဆိုတာ သိပါတယ်။
အထူးခံစားခွင့်ဆိုတာ သိပါတယ်။
04:31
But maybe, if you join me
in creating, curating and commissioning
in creating, curating and commissioning
84
259285
5343
ဒါပေမဲ့ ဖြစ်နိုင်တာက ပိုတဲ့ AfroBubbleGum
အနုပညာ ဖန်တီးရာ၊ ထိန်းသိမ်းရာ
အနုပညာ ဖန်တီးရာ၊ ထိန်းသိမ်းရာ
04:36
more AfroBubbleGum art,
85
264652
2029
တာဝန်ပေးရာမှာ သင်တို့ပူးပေါင်းရင်တော့
04:38
there might be hope
for a different view of the world,
for a different view of the world,
86
266705
2778
ကမ္ဘာကြီးရဲ့ မတူညီတဲ့ အမြင်အတွက်
မျှော်လင့်ချက်ရှိလောက်တယ်။
မျှော်လင့်ချက်ရှိလောက်တယ်။
04:41
a happy Africa view
87
269507
2156
ပျော်ရွှင်တဲ့ အာဖရိက အမြင်ပေါ့၊
04:43
where children are strangely traumatized
88
271687
2028
အဲဒီမှာ ကလေးတွေ သူတို့အမေရဲ့
မှောင်မည်းတဲ့
မှောင်မည်းတဲ့
04:45
by their mother's dark sense of humor,
89
273739
1943
ဟာသဉာဏ်ကြောင့် ထူးဆန်းစွာ သောကရောက်ရာလေ။
04:47
(Laughter)
90
275706
1037
(ရယ်သံများ)
04:48
but also they're claiming fun,
fierce and frivolous art
fierce and frivolous art
91
276767
4562
ဒါပေမဲ့ အလေးအနက်မဟုတ်တဲ့ အာဖရိကန်
အရာအားလုံးဆိုတာကြောင့်
အရာအားလုံးဆိုတာကြောင့်
04:53
in the name of all things
unseriously African.
unseriously African.
92
281353
4205
ပျော်ရွင်မှု၊ ခက်ထန်မှုနဲ့ ပေါ့ပြက်ပြက်
အနုပညာကိုလည်း တောင်းဆိုနေပါတယ်။
အနုပညာကိုလည်း တောင်းဆိုနေပါတယ်။
04:58
Because we're AfroBubbleGumists
93
286090
2622
အကြောင်းက ကျွန်မတို့ဟာ
AfroBubbleGumist တွေဖြစ်ပြီး
AfroBubbleGumist တွေဖြစ်ပြီး
05:00
and there's so many more of us
than you can imagine.
than you can imagine.
94
288736
2853
သင်စိတ်ကူးကြည့်နိုင်တာထက်
အများကြီး ပိုများလို့ပါ။
အများကြီး ပိုများလို့ပါ။
05:04
Thank you so much.
95
292090
1204
ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
05:05
(Applause)
96
293318
3831
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Wanuri Kahiu - Filmmaker, writerWanuri Kahiu wants to curate, commission and create art that celebrates fun, fierce and frivolous Africa.
Why you should listen
Born in Nairobi, TED Fellow Wanuri Kahiu is part of the new generation of African filmmakers. Her films have received international acclaim and have been screened in more than 100 film festivals around the world. To date, Kahiu has written and directed six films and is working on her second feature length film.
Kahiu's first feature film, From a Whisper, based on the real events surrounding the 1998 twin bombings of US Embassies in Kenya and Tanzania, won Best Narrative Feature in 2010 at the Pan African Film Festival in Los Angeles as well as five awards at the African Movie Academy Award, including Best Director and Best Screenplay.
In 2009 Wanuri produced TV documentary For Our Land about Nobel Peace Prize Laureate Professor Wangari Maathai for MNET, a pan-African cable station. In 2010, her short science fiction Pumzi premiered at Sundance and went on to win best short film at Cannes and the silver at Carthage Film Festival in Tunisia. Pumzi also earned Kahiu the Citta di Venezia 2010 award in Venice, Italy. She is currently in post production on her second feature film, Rafiki, as well as a feature length documentary Ger about UNHCR Goodwill Ambassador Ger Duany.
Wanuri Kahiu | Speaker | TED.com