Federica Bianco: How we use astrophysics to study earthbound problems
Federica Bianco: ရူပနက္ခတ္တပညာနဲ့ လက်တွေ့ပြဿနာတွေကို ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုလေ့လာမလဲ။
TED Fellow Federica Bianco is a cross-disciplinary scientist who can't stay still. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
across the universe.
ကျွန်မလေ့လာပါတယ်။
I have the incredible opportunity
စကြာဝဠာတစ်ခုလုံးကို လေ့လာဖို့
only that, always that,
ချုပ်နှောင်ထားသလို ခံစားရစေတယ်။
keeping attention and getting bored
ပျင်းတတ်တာက
ပြောင်းနိုင်မယ်ဆိုရင်ရော။
touch or interact with
သူလေ့လာတဲ့ အရာတွေနဲ့
to figure out why or how it blew up.
အခန်းထဲ ကြယ်တစ်လုံးကို မဖောက်ကြည့်နိုင်ဘူး။
ဗီဒီယိုတွေနေပဲ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။
that originated space and time,
မဟာပေါက်ကွဲမှုကနေ
of stars and galaxies,
ဖြစ်တည်လာပုံနဲ့
လေ့လာပြီးပဲ သိခဲ့ရတယ်။
as complex as the entire universe,
ရှုပ်ထွေးတဲ့စနစ်တစ်ခုကို လေ့လာဖို့
at extracting simple models and solutions
ကြီးမားရှုပ်ထွေးတဲ့ ဒေတာစုတွေကနေ
အဖြေတွေ ထုတ်တတ်ရပါတယ်။
ဘာတွေထပ်လုပ်နိုင်ဦးမလဲ။
around towards us?
လှည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် ဘာဖြစ်လာမလဲ။
that is exactly what we are doing.
ခုပြောသလို လုပ်နေကြပါတယ်။
ရူပနက္ခတ္တပညာရှင်လည်းဖြစ်တဲ့
in New York University in 2013,
နယူးယောက်တက္ကသိုလ်မှာ တည်ထောင်ခဲ့ပါတယ်။
ကြယ်တွေလေ့လာသလို လေ့လာတာပါ။
of exploding stars.
ကျွန်မတို့လေ့လာရပါတယ်။
ထိုနည်းတူ လေ့လာပြီးတော့
the city needs and consumes
သုံးသလဲ မှန်းဆနိုင်၊တိုင်းတာနိုင်တယ်။
or growing urban environments.
ဓာတ်အားစနစ် လုပ်ဖို့ကူပေးနိုင်တယ်။
we capture plumes of pollution.
ညစ်ညမ်းဓာတ်ငွေ့တွေကို မှတ်တမ်းတင်ပါတယ်။
of greenhouse gases in New York City
ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့တွေရဲ့ ၇၅%ဟာ
burning oil for heat.
ဒီလိုအဆောက်အအုံမျိူးက ထွက်ပါတယ်။
ညစ်ညမ်းမှုကို တိုင်းတာနိုင်ပါတယ်။
with air quality sensors.
on each New York City building,
အရည်သွေးတိုင်းစက်တွေ တပ်ထားပြီး
ဒေတာဖတ်ရမှာကို တွေးကြည့်ပါ။
we built a mathematical model,
ခြေရာခံရှာဖွေနိုင်တဲ့ သင်္ချာပုံစံငယ်
and track these plumes
နယူးယောက်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားတစ်စုနဲ့
ဘေးမဖြစ်တဲ့ မီးခိုးငွေ့လား၊
white and evanescent;
ညစ်ညမ်းဓာတ်ငွေ့လားဆိုတာ
dark and persistent --
with a map of neighborhood pollution.
မူရေးဆွဲသူတွေဆီ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်။
created transformational solutions.
ဒီနယ်ပယ်စုံရောတဲ့ ပရောဂျက်ကထွက်စေခဲ့တယ်။
we use in astrophysics
ဒေတာဆန်းစစ်တဲ့နည်းနာတွေက
သူတို့စီရင်စုမှာ ဖြစ်နေတဲ့
a California district attorney
in their jurisdiction.
ကျွန်မတို့ အကူညီတောင်းခံရပါတယ်။
or sitting in jail,
တရားစီရင်ခံဖို့ နှစ်ချီစောင့်နေတဲ့
what kind of cases dragged on,
သူတို့ သိချင်တယ်၊
to explore to understand it,
ဒေတာစုအကြီးကြီးရှိတယ်၊
in their office to do so.
public policy professor Angela Hawken,
Angela Hawkenနဲ့ အတူတွဲပြီး
a visual dashboard
ပိုမြင်လွယ်၊နားလည်လွယ်စေမယ့်
the prosecution process.
ရှေ့နေတွေအတွက် လုပ်ပေးခဲ့ပါတယ်။
analyzed their data,
ဒေတာတွေကို ကြည့်ပြီး
of the process
သူတို့စီရင်စုတွေက
in their jurisdiction.
လေ့လာခဲ့ကြပါတယ်။
လေ့လာတဲ့နည်းတွေကို
thousands of stellar explosions,
ဘက်လိုက်မှုတွေကို လေ့လာချင်ရင်
to other jurisdictions
လုပ်ပြီးသားဖြစ်သွားပါတယ်။
domain experts and astrophysicists
ရူပနက္ခတပညာရှင်တွေ ပူးပေါင်းမှုဟာ
အထောက်အပံ့ဖြစ်တဲ့
အဖြေတွေ ဖန်တီးခဲ့ပါတယ်။
to urban science,
ကျွန်မယူသွားသလို၊
back to astrophysics.
ရူပနက္ခတ္တပညာဆီ ပြန်ယူသွားနိုင်ပါတယ်။
onto interstellar dust.
ကြယ်ပေါက်ကွဲမှုက အလင်းပြန်မှု။
as white, evanescent, moving features,
မီးခိုးငွေ့လိုပဲ ဖြူပြီးပျောက်လွယ်တဲ့
that detect plumes in city images
အလင်းပဲ့တင်ထပ်တာကို ထောက်လှမ်းဖို့
in images of the sky.
ပုံစံငယ်ကိုပဲ ကျွန်မပြုပြင်နေပါတယ်။
that interest and excite me,
ကျွန်မကိုစိတ်ဝင်စားစေတဲ့ အရာတွေကို
အရည်အချင်းတစ်ခုဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။
that can generate new insight
မြေလှန်ပစ်နိုင်တဲ့အဖြေသစ်တွေဆီ ဦးတည်စေတဲ့
transformational solutions.
ABOUT THE SPEAKER
Federica Bianco - Cross-disciplinary scientistTED Fellow Federica Bianco is a cross-disciplinary scientist who can't stay still.
Why you should listen
Astrophysicist, professor, professional boxer and TED Fellow Federica Bianco studies stellar explosions, using the same methodologies to understand urban and social problems. She uses data-science to both study the universe and tackle problems on earth, like pollution in New York City, prosecutorial justice and how city lights can create resilient electric grids and.
Bianco splits her time as a professor at the University of Delaware in the Department of Physics and Astrophysics (where she runs a lab focusing on light curves), the Biden School of Public Policy and Administration and the Urban Observatory, where she uses her astrophysics skills to study urban problems. She is also the coordinator the Large Synoptic Survey Telescope (LSST) Science Collaboration, a network of more than 1,500 scientists. The LSST, under construction in Chile, will go online in 2023 to survey the night sky and image the southern hemisphere sky at unprecedented depth and resolution. The collaboration will study everything about it, from the thousands of changes it will discover in the sky every night to billions of stars and galaxies, many that have never been seen before.
Bianco has published more than 100 peer-reviewed papers, was a Smithsonian predoctoral and James Arthur postdoctoral fellow and was the recipient of a Department of Energy "Innovative Development in Energy-Related Applied Science" grant. When she isn't doing science, you will find her in the boxing ring, where she has made a name for herself as "The MadScientist." She is known for fighting her heart out both in and out of the ring.
Federica Bianco | Speaker | TED.com