TEDxRainier
Chris Bliss: Comedy is translation
Chris Bliss: Komedia jako proces tłumaczenia
Filmed:
Readability: 4.9
764,430 views
Każdy akt komunikacji jest w pewnym stopniu formą tłumaczenia. Na konferencji TEDxRainier pisarz Chris Bliss mocno zastanawia się w jaki sposób z pomocą komedii można przełożyć głębokie prawdy tak, aby zostały zrozumiane przez masowego odbiorcę. *** Tłumaczenie planszy widocznej na początku wystąpienia: "Wiele lat później, stojąc przed plutonem egzekucyjnym, pułkownik Aureliano Buendia przypomniał sobie popołudnie sprzed lat, gdy odkrył istnienie lodu, który pokazał mu jego ojciec". Zdanie otwierające "Sto lat samotności" Gabriela Garcii Márqueza. *** Traduttore, traditore (tłumacz, zdrajca) - stare włoskie porzekadło ***
Chris Bliss - Writer
Chris Bliss explores the inherent challenge of communication, and how comedy opens paths to new perspectives. Full bio
Chris Bliss explores the inherent challenge of communication, and how comedy opens paths to new perspectives. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Gabriel García Márquez is one of my favorite writers,
0
0
2000
Gabriel García Márquez
00:17
for his storytelling,
1
2000
2000
to jeden z moich ulubionych pisarzy,
00:19
but even more, I think,
2
4000
2000
jest mistrzem narracji, a co ważniejsze
00:21
for the beauty and precision of his prose.
3
6000
2000
jego proza jest piękna i precyzyjna.
00:23
And whether it's the opening line from "One Hundred Years of Solitude"
4
8000
4000
Jak pierwsze zdanie "Stu lat samotności",
00:27
or the fantastical stream of consciousness
5
12000
2000
czy fantastyczny strumień świadomości
00:29
in "Autumn of the Patriarch,"
6
14000
2000
w "Jesieni patriarchy",
00:31
where the words rush by,
7
16000
2000
gdzie jego wyobraźnia napędza słowa
00:33
page after page of unpunctuated imagery
8
18000
2000
strona po stronie, bez interpunkcji,
00:35
sweeping the reader along
9
20000
2000
porywając ze sobą czytelnika,
00:37
like some wild river
10
22000
2000
niczym dzika rzeka wijąca się
00:39
twisting through a primal South American jungle,
11
24000
2000
przez południowoamerykańską dżunglę,
00:41
reading Márquez is a visceral experience.
12
26000
3000
czytanie Márqueza to burza emocji.
00:44
Which struck me as particularly remarkable
13
29000
2000
Szczególnie uderzyło mnie,
00:46
during one session with the novel
14
31000
2000
gdy pewnego razu czytając tę powieść
00:48
when I realized that I was being swept along
15
33000
2000
uświadomiłem sobie, że wciągnęła mnie
00:50
on this remarkable, vivid journey
16
35000
3000
ta nadzwyczajna, barwna podróż
00:53
in translation.
17
38000
2000
w świat translacji.
00:55
Now I was a comparative literature major in college,
18
40000
2000
Specjalizowałem się w komparatystyce,
00:57
which is like an English major,
19
42000
2000
to coś podobego do filologii angielskiej,
00:59
only instead of being stuck studying Chaucer for three months,
20
44000
2000
ale zamiast ślęczeć nad Chaucerem,
01:01
we got to read great literature in translation
21
46000
2000
czytaliśmy przekłady świetnej literatury
01:03
from around the world.
22
48000
2000
z całego świata.
01:05
And as great as these books were,
23
50000
2000
Mimo, że książki te były wspaniałe,
01:07
you could always tell
24
52000
2000
zawsze miało się wrażenie,
01:09
that you were getting close to the full effect.
25
54000
2000
że jedynie zbliżamy się do oryginału.
01:11
But not so with Márquez
26
56000
2000
Odwrotnie niż z Márquezem,
01:13
who once praised his translator's versions
27
58000
2000
który kiedyś pochwalił przekłady,
01:15
as being better than his own,
28
60000
3000
mówiąc, że są lepsze niż jego dzieła.
01:18
which is an astonishing compliment.
29
63000
3000
To zdumiewający komplement.
01:21
So when I heard that the translator, Gregory Rabassa,
30
66000
2000
Kiedy usłyszałem, że jego tłumacz,
01:23
had written his own book on the subject,
31
68000
2000
Gregory Rabassa, napisał o tym książkę,
01:25
I couldn't wait to read it.
32
70000
2000
musiałem ją przeczytać.
01:27
It's called apropos of the Italian adage
33
72000
2000
Tytuł to odwołanie do włoskiego porzekadła,
01:29
that I lifted from his forward,
34
74000
2000
które tu zaprezentowałem,
01:31
"If This Be Treason."
35
76000
2000
"Jeśli to zdrada".
01:33
And it's a charming read.
36
78000
2000
To urzekająca lektura.
01:35
It's highly recommended for anyone who's interested
37
80000
2000
Szczerze polecam ją każdemu
01:37
in the translator's art.
38
82000
2000
zainteresowanemu sztuką przekładu.
01:39
But the reason that I mention it
39
84000
2000
Ale wspominam o niej dlatego,
01:41
is that early on, Rabassa offers
40
86000
2000
że na początku Rabassa
01:43
this elegantly simple insight:
41
88000
4000
przekazuje elegancko prostą myśl:
01:47
"Every act of communication
42
92000
2000
"Każdy akt komunikacji
01:49
is an act of translation."
43
94000
3000
jest tłumaczeniem".
01:52
Now maybe that's been obvious to all of you for a long time,
44
97000
3000
Może dla was jest to od dawna oczywiste,
01:55
but for me,
45
100000
2000
ale ja, mimo że napotykałem
01:57
as often as I'd encountered
46
102000
2000
ale ja, mimo że napotykałem
01:59
that exact difficulty on a daily basis,
47
104000
2000
takie same trudności w codziennej pracy,
02:01
I had never seen the inherent challenge of communication
48
106000
3000
nie sądziłem, że wyzwania komunikacji
02:04
in so crystalline a light.
49
109000
2000
można przedstawić tak przejrzyście.
02:06
Ever since I can remember
50
111000
2000
Od kiedy świadomie
02:08
thinking consciously about such things,
51
113000
2000
rozważałem na ten temat,
02:10
communication has been my central passion.
52
115000
2000
komunikacja była moją główną pasją.
02:12
Even as a child,
53
117000
2000
Nawet jako dziecko wiedziałem,
02:14
I remember thinking that what I really wanted most in life
54
119000
3000
że najbardziej na świecie chciałbym
02:17
was to be able to understand everything
55
122000
3000
móc zrozumieć wszystko,
02:20
and then to communicate it to everyone else.
56
125000
3000
a potem przekazać to pozostałym.
02:23
So no ego problems.
57
128000
3000
Żadnego problemu z ego.
02:26
It's funny, my wife, Daisy,
58
131000
2000
Pewnego razu moja żona Daisy,
02:28
whose family is littered with schizophrenics --
59
133000
2000
która ma w rodzinie
02:30
and I mean littered with them --
60
135000
3000
zatrzęsienie schizofreników,
02:33
once said to me, "Chris, I already have a brother who thinks he's God.
61
138000
4000
powiedziała mi: "Chris, mam już brata, który myśli, że jest Bogiem".
02:37
I don't need a husband who wants to be."
62
142000
2000
"Nie potrzebuję męża, który chce nim być".
02:39
(Laughter)
63
144000
2000
(śmiech)
02:41
Anyway, as I plunged through my 20s
64
146000
2000
Mając dwadzieścia kilka lat
02:43
ever more aware of how unobtainable
65
148000
2000
coraz bardziej uświadamiałem sobie,
02:45
the first part of my childhood ambition was,
66
150000
3000
że nie osiągnę tego celu z dzieciństwa,
02:48
it was that second part,
67
153000
2000
skupiłem się więc na drugim,
02:50
being able to successfully communicate to others
68
155000
2000
dotyczącym przekazywania innym
02:52
whatever knowledge I was gaining,
69
157000
2000
wiedzy, którą zdobywałem,
02:54
where the futility of my quest really set in.
70
159000
3000
wtedy jednak zobaczyłem bezskuteczność tych dążeń.
02:57
Time after time,
71
162000
2000
Wielokrotnie próbowałem podzielić się jakąś doniosłą prawdą
02:59
whenever I set out to share some great truth
72
164000
2000
Wielokrotnie próbowałem podzielić się jakąś doniosłą prawdą
03:01
with a soon-to-be grateful recipient,
73
166000
2000
z kimś, kto powinien mi być wdzięczny,
03:03
it had the opposite effect.
74
168000
3000
osiągałem jednak efekt odwrotny.
03:06
Interestingly, when your opening line of communication is,
75
171000
2000
Fascynujące, jak zaczynając od:
03:08
"Hey, listen up,
76
173000
2000
"Słuchaj uważnie, bo chcę obdarzyć cię poważną wiedzą",
03:10
because I'm about to drop some serious knowledge on you,"
77
175000
4000
"Słuchaj uważnie, bo chcę obdarzyć cię poważną wiedzą",
03:14
it's amazing how quickly you'll discover
78
179000
2000
niechybnie i szybko napotkasz
03:16
both ice and the firing squad.
79
181000
3000
ścianę lodu i pluton egzekucyjny.
03:20
Finally, after about 10 years
80
185000
2000
W końcu, po 10 latach
03:22
of alienating friends and strangers alike,
81
187000
3000
zrażania do siebie przyjaciół i obcych,
03:25
I finally got it,
82
190000
2000
wreszcie doszedłem
03:27
a new personal truth all my own,
83
192000
3000
do osobistego przekonania,
03:30
that if I was going to ever communicate well with other people
84
195000
4000
że jeśli chcę dobrze komunikować innym
03:34
the ideas that I was gaining,
85
199000
2000
pomysły, na które wpadałem,
03:36
I'd better find a different way of going about it.
86
201000
2000
lepiej znaleźć inny sposób.
03:38
And that's when I discovered comedy.
87
203000
3000
Wtedy właśnie odkryłem komedię.
03:41
Now comedy travels along a distinct wavelength
88
206000
3000
Komedia działa na innej częstotliwości,
03:44
from other forms of language.
89
209000
2000
niż pozostałe formy wypowiedzi.
03:46
If I had to place it on an arbitrary spectrum,
90
211000
2000
Plasując komedię na skali,
03:48
I'd say it falls somewhere
91
213000
2000
umieściłbym ją
03:50
between poetry and lies.
92
215000
3000
gdzieś między poezją a kłamstwem.
03:54
And I'm not talking about all comedy here,
93
219000
2000
Nie mówię o wszystkich odmianach,
03:56
because, clearly, there's plenty of humor
94
221000
2000
bo istnieje wiele odcieni humoru,
03:58
that colors safely within the lines of what we already think and feel.
95
223000
3000
które przedstawiają co myślimy i czujemy.
04:01
What I want to talk about
96
226000
2000
Chcę podkreślić unikatową
04:03
is the unique ability that the best comedy and satire has
97
228000
3000
cechę najlepszej komedii i satyry:
04:06
at circumventing our ingrained perspectives --
98
231000
3000
omijanie zakorzenionych w nas poglądów.
04:09
comedy as the philosopher's stone.
99
234000
3000
Komedia jest kamieniem filozoficznym.
04:12
It takes the base metal of our conventional wisdom
100
237000
3000
Przemienia naszą konwencjonalną wiedzę
04:15
and transforms it through ridicule
101
240000
2000
za pomocą śmiechu
04:17
into a different way of seeing
102
242000
2000
w inną formę postrzegania
04:19
and ultimately being in the world.
103
244000
2000
oraz istnienia.
04:21
Because that's what I take
104
246000
2000
To właśnie rozumiem poprzez
04:23
from the theme of this conference: Gained in Translation.
105
248000
3000
temat tej konferencji: "Zyskane w tłumaczeniu".
04:26
That it's about communication
106
251000
2000
Chodzi o rodzaj komunikacji,
04:28
that doesn't just produce greater understanding
107
253000
2000
która nie pozwala jedynie lepiej coś zrozumieć,
04:30
within the individual,
108
255000
2000
która nie pozwala jedynie lepiej coś zrozumieć,
04:32
but leads to real change.
109
257000
2000
ale powoduje prawdziwe zmiany.
04:34
Which in my experience means communication
110
259000
2000
Jest to forma komunikacji,
04:36
that manages to speak to and expand
111
261000
3000
pozwalająca na poszerzenie i przemówienie
04:39
our concept of self-interest.
112
264000
3000
do naszej interesowności.
04:42
Now I'm big on speaking to people's self-interest
113
267000
2000
Ludzka interesowność jest istotna,
04:44
because we're all wired for that.
114
269000
2000
bo przecież dotyczy każdego.
04:46
It's part of our survival package,
115
271000
2000
To element strategii przetrwania,
04:48
and that's why it's become so important for us,
116
273000
3000
więc własny interes jest dla nas ważny
04:51
and that's why we're always listening at that level.
117
276000
3000
i słuchamy tego, co przydatne.
04:54
And also because that's where,
118
279000
3000
Również dlatego,
04:57
in terms of our own self-interest,
119
282000
2000
że dbając o własny interes,
04:59
we finally begin to grasp
120
284000
2000
potrafimy uświadomić sobie
05:01
our ability to respond, our responsibility
121
286000
3000
naszą odpowiedzialność
05:04
to the rest of the world.
122
289000
2000
za resztę świata.
05:06
Now as to what I mean by the best comedy and satire,
123
291000
3000
Przez najlepszą komedię czy satyrę
05:09
I mean work that comes first and foremost
124
294000
2000
rozumiem to, co jest przede wszystkim
05:11
from a place of honesty and integrity.
125
296000
3000
szczere i rzetelne.
05:14
Now if you think back
126
299000
2000
Przypomnijmy sobie jak
05:16
on Tina Fey's impersonations on Saturday Night Live
127
301000
3000
Tina Fey z Saturday Night Live wcieliła się
05:19
of the newly nominated vice presidential candidate
128
304000
2000
w kandydatkę na wiceprezydenta,
05:21
Sarah Palin,
129
306000
2000
Sarah Palin.
05:23
they were devastating.
130
308000
2000
Po prostu niszczyła.
05:25
Fey demonstrated far more effectively than any political pundit
131
310000
3000
Fey lepiej niż znawcy polityki pokazała
05:28
the candidate's fundamental lack of seriousness,
132
313000
3000
całkowity brak powagi kandydatki,
05:31
cementing an impression
133
316000
2000
ugruntowując wrażenie,
05:33
that the majority of the American public still holds today.
134
318000
3000
jakie ma do dziś większość Amerykanów.
05:36
And the key detail of this
135
321000
2000
Kluczową sprawą jest to,
05:38
is that Fey's scripts weren't written by her
136
323000
2000
że Fey nie pisała żadnych scenariuszy,
05:40
and they weren't written by the SNL writers.
137
325000
2000
nie robili tego też autorzy programu.
05:42
They were lifted verbatim
138
327000
2000
Czerpała dosłownie
05:44
from Palin's own remarks.
139
329000
2000
z wystąpień samej Palin.
05:46
(Laughter)
140
331000
4000
(śmiech)
05:50
Here was a Palin impersonator
141
335000
2000
Wcielając się w Palin,
05:52
quoting Palin word for word.
142
337000
2000
cytowała ją słowo w słowo.
05:54
Now that's honesty and integrity,
143
339000
2000
Dzięki szczerości i rzetelności
05:56
and it's also why Fey's performances
144
341000
2000
wystąpienia Fey
05:58
left such a lasting impression.
145
343000
2000
pozostawiły tak trwałe wrażenie.
06:00
On the other side of the political spectrum,
146
345000
3000
Po przeciwnej stronie sceny politycznej
06:03
the first time that I heard Rush Limbaugh
147
348000
2000
jest Rush Limbaugh, który umieścił
06:05
refer to presidential hopeful John Edwards as the Breck girl
148
350000
4000
kandydata na prezydenta Johna Edwardsa na reklamie szamponu.
06:09
I knew that he'd made a direct hit.
149
354000
3000
Wiedziałem, że to strzał w dziesiątkę.
06:12
Now it's not often that I'm going to associate
150
357000
2000
Rzadko zdarza mi się łączyć
06:14
the words honesty and integrity with Limbaugh,
151
359000
3000
szczerość i rzetelność z Limbaughem,
06:17
but it's really hard to argue with that punchline.
152
362000
3000
ale trudno nie docenić tej puenty.
06:20
The description perfectly captured
153
365000
2000
Obrazek ten doskonale uchwycił
06:22
Edwards' personal vanity.
154
367000
2000
próżną osobowość Edwardsa.
06:24
And guess what?
155
369000
2000
Wiecie co?
06:26
That ended up being the exact personality trait
156
371000
2000
Okazało się, że ta właśnie cecha
06:28
that was at the core of the scandal that ended his political career.
157
373000
3000
spowodowała upadek jego politycznej kariery.
06:33
Now The Daily Show with John Stewart
158
378000
2000
Daily Show Jona Stewarta
06:35
is by far the most --
159
380000
2000
to najbardziej...
06:37
(Applause)
160
382000
5000
(brawa)
06:44
(Laughter)
161
389000
2000
(śmiech)
06:46
it's by far the most well-documented example
162
391000
3000
...najbardziej znany przykład
06:49
of the effectiveness of this kind of comedy.
163
394000
3000
na skuteczność takiej komedii.
06:52
Survey after survey,
164
397000
2000
Wiele niezależnych sondaży
06:54
from Pew Research to the Annenberg Center for Public Policy,
165
399000
3000
opinii publicznej wykazało,
06:57
has found that Daily Show viewers are better informed about current events
166
402000
3000
że widzowie Daily Show lepiej orientują się w bieżących sprawach,
07:00
than the viewers of all major network and cable news shows.
167
405000
4000
niż widzowie programów informacyjnych największych stacji.
07:04
(Applause)
168
409000
3000
(brawa)
07:07
Now whether this says more
169
412000
2000
Nieistotne, czy mówi to więcej
07:09
about the conflict between integrity and profitability
170
414000
3000
o konflikcie między rzetelnością a zyskiem
07:12
of corporate journalism
171
417000
2000
w komercyjnym dziennikarstwie,
07:14
than it does about the attentiveness of Stewart's viewers,
172
419000
2000
niż o uwadze widzów Stewarta,
07:16
the larger point remains
173
421000
2000
rzecz w tym,
07:18
that Stewart's material
174
423000
2000
że materiały Stewarta
07:20
is always grounded in a commitment to the facts --
175
425000
3000
zawsze odnoszą się do faktów -
07:23
not because his intent is to inform. It's not.
176
428000
2000
nie dlatego, że chce informować.
07:25
His intent is to be funny.
177
430000
2000
On chce być zabawny.
07:27
It just so happens that Stewart's brand of funny
178
432000
3000
Humor Stewarta nie działa,
07:30
doesn't work unless the facts are true.
179
435000
3000
jeśli nie ma oparcia w faktach.
07:33
And the result is great comedy
180
438000
2000
W rezultacie powstaje świetna komedia,
07:35
that's also an information delivery system
181
440000
3000
przekazująca jednocześnie informacje
07:38
that scores markedly higher in both credibility and retention
182
443000
3000
rzetelniejsze i łatwiejsze do zapamiętania,
07:41
than the professional news media.
183
446000
3000
niż te oferowane przez tradycyjne media.
07:44
Now this is doubly ironic
184
449000
2000
Podwójną ironią jest fakt,
07:46
when you consider that what gives comedy its edge
185
451000
3000
że tym, co nadaje komedii zdolność
07:49
at reaching around people's walls
186
454000
2000
docierania do ludzi,
07:51
is the way that it uses deliberate misdirection.
187
456000
3000
jest umyślne wprowadzanie w błąd.
07:54
A great piece of comedy is a verbal magic trick,
188
459000
3000
Świetna komedia to słowne sztuczki,
07:57
where you think it's going over here
189
462000
2000
kierujące uwagę widza w jedną stronę,
07:59
and then all of a sudden you're transported over here.
190
464000
3000
by później nagle przeskoczyć gdzie indziej.
08:02
And there's this mental delight
191
467000
2000
Czujemy umysłową frajdę
08:04
that's followed by the physical response of laughter,
192
469000
2000
i reagujemy śmiechem,
08:06
which, not coincidentally,
193
471000
2000
co nieprzypadkowo
08:08
releases endorphins in the brain.
194
473000
2000
powoduje wydzielanie endorfin w mózgu.
08:10
And just like that, you've been seduced
195
475000
2000
Ot tak, skłania to nas
08:12
into a different way of looking at something
196
477000
2000
do odmiennego spojrzenia,
08:14
because the endorphins have brought down your defenses.
197
479000
3000
bo endorfiny osłabiają naszą obronę.
08:17
This is the exact opposite
198
482000
2000
Jest to reakcja odwrotna
08:19
of the way that anger and fear and panic,
199
484000
2000
do złości, strachu czy paniki,
08:21
all of the flight-or-fight responses, operate.
200
486000
3000
które wywołują postawę "uciekaj lub walcz".
08:24
Flight-or-fight releases adrenalin,
201
489000
3000
Ta zaś powoduje wydzielanie adrenaliny,
08:27
which throws our walls up sky-high.
202
492000
2000
która wywołuje silną reakcję obronną.
08:29
And the comedy comes along,
203
494000
2000
Komedia oddziałuje
08:31
dealing with a lot of the same areas
204
496000
2000
na te obszary,
08:33
where our defenses are the strongest --
205
498000
2000
które bronione są najsilniej,
08:35
race, religion, politics, sexuality --
206
500000
3000
jak rasa, religia, polityka, seksualność.
08:38
only by approaching them through humor instead of adrenalin,
207
503000
3000
Działa poprzez humor i zamiast adrenaliny
08:41
we get endorphins
208
506000
2000
mamy endorfiny.
08:43
and the alchemy of laughter turns our walls into windows,
209
508000
3000
Alchemia śmiechu zmienia mury obronne w okna,
08:46
revealing a fresh and unexpected point of view.
210
511000
3000
dając zaskakująco świeże spojrzenie na sprawę.
08:49
Now let me give you an example from my act.
211
514000
3000
Oto przykład z mojego repertuaru.
08:52
I have some material
212
517000
2000
Jeden z moich numerów traktuje
08:54
about the so-called radical gay agenda,
213
519000
2000
o tak zwanym radykalnym gejowskim programie,
08:56
which starts off by asking,
214
521000
2000
a zaczyna się od pytania
08:58
how radical is the gay agenda?
215
523000
2000
jak radykalny jest ten program.
09:00
Because from what I can tell, the three things gay Americans seem to want most
216
525000
3000
Z tego co wiem, geje w Ameryce pragną
09:03
are to join the military, get married and start a family.
217
528000
3000
być w armii, zawrzeć małżeństwo i założyć rodzinę.
09:06
(Laughter)
218
531000
4000
(śmiech)
09:10
Three things I've tried to avoid my entire life.
219
535000
4000
Tych rzeczy starałem się unikać przez całe życie.
09:14
(Laughter)
220
539000
2000
(śmiech)
09:16
Have at it you radical bastards. The field is yours.
221
541000
3000
Bierzcie śmiało, paskudni ekstremiści.
09:19
(Laughter)
222
544000
3000
(śmiech)
09:22
And that's followed by these lines
223
547000
2000
Potem mamy nawiązanie
09:24
about gay adoption:
224
549000
2000
do adopcji dzieci przez gejów.
09:26
What is the problem with gay adoption?
225
551000
2000
Jaki widzimy w tym problem?
09:28
Why is this remotely controversial?
226
553000
2000
Dlaczego jest to tak kontrowersyjne?
09:30
If you have a baby and you think that baby's gay,
227
555000
3000
Jeśli sądzisz, że twoje dziecko jest gejem,
09:33
you should be allowed to put it up for adoption.
228
558000
2000
powinieneś mieć prawo oddać je do adopcji.
09:35
(Laughter)
229
560000
2000
(śmiech)
09:37
You have given birth to an abomination.
230
562000
2000
Twoje dziecko to abominacja.
09:39
Remove it from your household.
231
564000
3000
Usuń ją ze swego domu.
09:43
Now by taking the biblical epithet "abomination"
232
568000
3000
Używając biblijnego określenia "abominacja"
09:46
and attaching it to the ultimate image of innocence, a baby,
233
571000
4000
i zestawiając je z symbolem niewinności, jakim jest dziecko,
09:50
this joke short circuits the emotional wiring
234
575000
2000
ten dowcip powoduje zwarcie na obwodach emocji,
09:52
behind the debate
235
577000
2000
ten dowcip powoduje zwarcie na obwodach emocji,
09:54
and it leaves the audience with the opportunity, through their laughter,
236
579000
3000
dając słuchaczom możliwość zakwestionowania tematu
09:57
to question its validity.
237
582000
2000
poprzez jego obśmianie.
09:59
Misdirection isn't the only trick
238
584000
2000
Wprowadzenie w błąd
10:01
that comedy has up its sleeve.
239
586000
2000
to nie jedyny as w rękawie komedii.
10:03
Economy of language
240
588000
2000
Ekonomia wypowiedzi
10:05
is another real strong suit of great comedy.
241
590000
2000
to kolejna mocna cecha dobrej komedii.
10:07
There are few phrases
242
592000
2000
Istnieje kilka zdań
10:09
that pack a more concentrated dose of subject and symbol
243
594000
3000
bardziej symbolicznych i treściwych
10:12
than the perfect punchline.
244
597000
2000
niż najlepsza puenta.
10:14
Bill Hicks -- and if you don't know his work,
245
599000
2000
Bill Hicks.. jeśli nie znacie jego dokonań,
10:16
you should really Google him --
246
601000
2000
powinniście poszukać na Google..
10:18
Hicks had a routine
247
603000
2000
Hicks ma stały numer
10:20
about getting into one of those childhood bragging contests on the playground,
248
605000
3000
o przechwałkach dzieci na placu zabaw,
10:23
where finally the other kid says to him,
249
608000
2000
w którym jedno z nich mówi do niego,
10:25
"Huh? Well my dad can beat up your dad,"
250
610000
3000
"Mój tata wlałby twojemu",
10:28
to which Hicks replies,
251
613000
2000
na co Hicks odpowiada,
10:30
"Really? How soon?"
252
615000
2000
"Naprawdę? No to kiedy?"
10:32
(Laughter)
253
617000
5000
(śmiech)
10:37
That's an entire childhood
254
622000
2000
Oto całe dzieciństwo
10:39
in three words.
255
624000
2000
zawarte w trzech słowach.
10:41
(Laughter)
256
626000
3000
(śmiech)
10:44
Not to mention what it reveals
257
629000
2000
Nie wspominając co to mówi
10:46
about the adult who's speaking them.
258
631000
2000
o dorosłym autorze tych słów.
10:48
And one last powerful attribute
259
633000
2000
Ostatnim potężnym atrybutem
10:50
that comedy has as communication
260
635000
2000
komedii jako formy komunikacji
10:52
is that it's inherently viral.
261
637000
2000
jest jej zaraźliwość.
10:54
People can't wait
262
639000
2000
Ludzie nie mogą się doczekać,
10:56
to pass along that new great joke.
263
641000
2000
żeby sprzedać nowy świetny dowcip.
10:58
And this isn't some new phenomenon of our wired world.
264
643000
3000
Nie jest to nowe zjawisko globalnej komunikacji.
11:01
Comedy has been crossing country
265
646000
2000
Komedia przekraczała granice
11:03
with remarkable speed
266
648000
2000
z nadzwyczajną szybkością
11:05
way before the Internet, social media,
267
650000
2000
długo przed nastaniem internetu,
11:07
even cable TV.
268
652000
2000
a nawet telewizji kablowej.
11:09
Back in 1980
269
654000
2000
W latach 80.,
11:11
when comedian Richard Pryor accidentally set himself on fire
270
656000
3000
gdy komik Richard Pryor niechcący się podpalił
11:14
during a freebasing accident,
271
659000
2000
podczas palenia kokainy,
11:16
I was in Los Angeles the day after it happened
272
661000
2000
byłem w Los Angeles dzień po tym zdarzeniu,
11:18
and then I was in Washington D.C. two days after that.
273
663000
4000
a dwa dni później pojechałem do Waszyngtonu.
11:22
And I heard the exact same punchline on both coasts --
274
667000
3000
Na obu wybrzeżach usłyszałem ten sam dowcip,
11:25
something about the Ignited Negro College Fund.
275
670000
4000
coś o Funduszu Uczelnianym (U)palonego Murzyna.
11:29
Clearly, it didn't come out of a Tonight Show monologue.
276
674000
4000
Oczywiście, dowcip nie pochodził z Tonight Show.
11:33
And my guess here -- and I have no research on this --
277
678000
2000
Zgaduję, choć nie mam dowodów,
11:35
is that if you really were to look back at it and if you could research it,
278
680000
3000
że gdyby dało się to zbadać, okazałoby się,
11:38
you'd find out that comedy
279
683000
2000
że komedia to drugie najstarsze
11:40
is the second oldest viral profession.
280
685000
2000
zjawisko przekazu między ludźmi.
11:42
First there were drums
281
687000
2000
Najpierw były bębny,
11:44
and then knock-knock jokes.
282
689000
2000
potem dowcipy "puk, puk, kto tam".
11:46
(Laughter)
283
691000
2000
(śmiech)
11:48
But it's when you put all of these elements together --
284
693000
3000
Jeśli zbierzemy następujące elementy,
11:51
when you get the viral appeal of a great joke
285
696000
3000
zaraźliwość doskonałych dowcipów
11:54
with a powerful punchline
286
699000
2000
i mocną puentę płynącą
11:56
that's crafted from honesty and integrity,
287
701000
2000
ze szczerości i rzetelności,
11:58
it can have a real world impact
288
703000
3000
mogłyby one mieć rzeczywisty wpływ
12:01
at changing a conversation.
289
706000
2000
na przemiany w komunikacji.
12:03
Now I have a close friend, Joel Pett,
290
708000
2000
Mój bliski przyjaciel, Joel Pett,
12:05
who's the editorial cartoonist
291
710000
2000
to autor dowcipów rysunkowych
12:07
for the Lexington Herald-Leader.
292
712000
2000
w gazecie Lexington Herald-Leader.
12:09
And he used to be the USA Today Monday morning guy.
293
714000
3000
Robił też poranną rubrykę USA Today w poniedziałki.
12:12
I was visiting with Joel
294
717000
2000
Odwiedziłem Joela
12:14
the weekend before the Copenhagen conference on climate change opened
295
719000
3000
na tydzień przed konferencją klimatyczną w Kopenhadze
12:17
in December of 2009.
296
722000
2000
w grudniu 2009 roku.
12:19
And Joel was explaining to me
297
724000
2000
Joel wyjaśnił mi,
12:21
that, because USA Today
298
726000
2000
że USA Today to jedna z czterech
12:23
was one of America's four papers of record,
299
728000
2000
najbardziej wpływowych gazet w Stanach,
12:25
it would be scanned by virtually everyone in attendance at the conference,
300
730000
4000
więc będzie przeglądana przez prawie wszystkich uczestników konferencji,
12:29
which meant that, if he hit it out of the park with his cartoon
301
734000
3000
co oznacza, że jeśli umieści w niej swój rysunek
12:32
on Monday, the opening day of the conference,
302
737000
2000
w poniedziałek, kiedy zacznie się konferencja,
12:34
it could get passed around
303
739000
2000
będą go oglądać
12:36
at the highest level among actual decision-makers.
304
741000
3000
najwyżsi rangą decydenci.
12:39
So we started talking about climate change.
305
744000
3000
Zaczęliśmy rozmawiać o zmianach klimatu.
12:42
And it turned out that Joel and I
306
747000
2000
Okazało się, że nas obydwu
12:44
were both bothered by the same thing,
307
749000
2000
niepokoiła ta sama rzecz,
12:46
which was how so much of the debate
308
751000
2000
mianowicie dlaczego tak dużo w debacie
12:48
was still focused on the science
309
753000
2000
poświęcono temu, w jakim stopniu nauka jest kompletna.
12:50
and how complete it was or wasn't,
310
755000
2000
poświęcono temu, w jakim stopniu nauka jest kompletna.
12:52
which, to both of us,
311
757000
2000
Obaj pomyśleliśmy,
12:54
seems somewhat intentionally off point.
312
759000
3000
że nie w tym rzecz.
12:57
Because first of all, there's this false premise
313
762000
3000
Po pierwsze dlatego, że pokutuje fałszywe założenie,
13:00
that such a thing as complete science exists.
314
765000
4000
że istnieje coś takiego jak kompletna nauka.
13:04
Now Governor Perry of my newly-adopted state of Texas
315
769000
3000
Gubernator Perry z Teksasu, gdzie od niedawna mieszkam,
13:07
was pushing this same line this past summer
316
772000
3000
grał na tej samej strunie zeszłego lata,
13:10
at the beginning of his oops-fated campaign
317
775000
4000
na początku pełnej wpadek kampanii nominacyjnej
13:14
for the Republican presidential nomination,
318
779000
3000
na prezydenta z ramienia republikanów,
13:17
proclaiming over and over that the science wasn't complete
319
782000
3000
głosząc niezłomnie, że nauka nie jest kompletna,
13:20
at the same time that 250
320
785000
3000
w czasie gdy w 250
13:23
out of 254 counties in the state of Texas
321
788000
3000
z 254 hrabstw w stanie Teksas
13:26
were on fire.
322
791000
3000
szalały pożary.
13:29
And Perry's policy solution
323
794000
2000
Politycznym rozwiązaniem Perry'ego
13:31
was to ask the people of Texas
324
796000
2000
były prośby do mieszkańców
13:33
to pray for rain.
325
798000
3000
o modlitwy o deszcz.
13:36
Personally, I was praying for four more fires
326
801000
2000
Osobiście modliłem się o te cztery pożary,
13:38
so we could finally complete the damn science.
327
803000
3000
żeby w końcu nauka była kompletna.
13:41
(Laughter)
328
806000
5000
(śmiech)
13:46
But back in 2009,
329
811000
2000
Jednak w roku 2009
13:48
the question Joel and I kept turning over and over
330
813000
3000
wciąż zadawaliśmy sobie z Joelem pytanie,
13:51
was why this late in the game
331
816000
2000
dlaczego na tym etapie
13:53
so much energy was being spent talking about the science
332
818000
3000
tyle energii poświęcano rozmowom o nauce,
13:56
when the policies necessary to address climate change
333
821000
3000
skoro zarządzenia o walce ze zmianami klimatu
13:59
were unequivocally beneficial for humanity in the long run
334
824000
4000
były bezsprzecznie korzystne dla ludzkości
14:03
regardless of the science.
335
828000
2000
niezależnie od badań.
14:05
So we tossed it back and forth until Joel came up with this.
336
830000
3000
Zmagaliśmy się, aż Joel wpadł na to.
14:08
Cartoon: "What if it's a big hoax and we create a better world for nothing?"
337
833000
8000
Na rysunku: "A co jeśli to wielkie oszustwo i budujemy lepszy świat na próżno"?
14:16
(Laughter)
338
841000
3000
(śmiech)
14:19
You've got to love that idea.
339
844000
2000
Wiedziałem, że wam się spodoba.
14:21
(Applause)
340
846000
7000
(brawa)
14:28
How about that? How about we create a better world for nothing?
341
853000
4000
I co myślicie? Co jeśli budujemy lepszy świat na próżno?
14:32
Not for God, not for country, not for profit --
342
857000
3000
Nie dla Boga, nie dla ojczyzny, nie dla zysku,
14:35
just as a basic metric for global decision-making.
343
860000
4000
tylko jako pretekst do podejmowania globalnych decyzji.
14:39
And this cartoon hit the bull's eye.
344
864000
3000
Ten rysunek trafia w dziesiątkę.
14:42
Shortly after the conference was over,
345
867000
2000
Tuż po zakończeniu konferencji
14:44
Joel got a request for a signed copy
346
869000
2000
przewodniczący Agencji Ochrony Środowiska
14:46
from the head of the EPA in Washington
347
871000
2000
poprosił Joela o autograf na rysunku,
14:48
whose wall it now hangs on.
348
873000
2000
by powiesić go sobie na ścianie.
14:50
And not long after that, he got another request for a copy
349
875000
3000
Niedługo potem padła prośba
14:53
from the head of the EPA in California
350
878000
2000
od przewodniczącej Agencji z Kalifornii,
14:55
who used it as part of her presentation
351
880000
3000
która użyła rysunku w swojej prezentacji
14:58
at an international conference on climate change
352
883000
3000
na międzynarodowej konferencji klimatycznej
15:01
in Sacramento last year.
353
886000
2000
w Sacramento w zeszłym roku.
15:03
And it didn't stop there.
354
888000
2000
I to wcale nie koniec.
15:05
To date, Joel's gotten requests from over 40 environmental groups,
355
890000
3000
Do dziś Joel otrzymał jakieś 40 próśb od organizacji
15:08
in the United States, Canada and Europe.
356
893000
3000
ze Stanów Zjednoczonych, Kanady i Europy.
15:11
And earlier this year,
357
896000
2000
W tym roku
15:13
he got a request from the Green Party in Australia
358
898000
2000
Partia Zielonych z Australii poprosiła go
15:15
who used it in their campaign
359
900000
2000
o zgodę na wykorzystanie rysunku
15:17
where it became part of the debate
360
902000
2000
w swojej kampanii,
15:19
that resulted in the Australian parliament
361
904000
3000
której skutkiem było uchwalenie przez parlament
15:22
adopting the most rigorous carbon tax regime
362
907000
2000
najbardziej surowego podatku węglowego na świecie.
15:24
of any country in the world.
363
909000
3000
najbardziej surowego podatku węglowego na świecie.
15:27
(Applause)
364
912000
5000
(brawa)
15:32
That is a lot of punch
365
917000
2000
Niezła puenta,
15:34
for 14 words.
366
919000
3000
jak na 14 słów.
15:37
So my suggestion to those of you out here
367
922000
2000
Zalecam tym z was,
15:39
who are seriously focused on creating a better world
368
924000
3000
którzy poważnie myślą o budowaniu lepszego świata,
15:42
is to take a little bit of time each day
369
927000
2000
by każdego dnia poświęcić czas
15:44
and practice thinking funny,
370
929000
3000
na ćwiczenie zabawnego myślenia.
15:47
because you might just find the question that you've been looking for.
371
932000
3000
Może odkryjecie pytanie, które warto zadać.
15:50
Thank you.
372
935000
2000
Dziękuję.
15:52
(Applause)
373
937000
2000
(brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Chris Bliss - WriterChris Bliss explores the inherent challenge of communication, and how comedy opens paths to new perspectives.
Why you should listen
Chris Bliss is a national headline comedian, with credits including the Tonight Show and the Late Show with David Letterman, as well as an internationally renowned variety artist, opening for superstars from Eric Clapton to Michael Jackson.
In 2005, he founded MyBillofRights.org, with the mission of creating monuments and permanent displays of the Bill of Rights in civic spaces across America. The organization expects to dedicate America’s first monument celebrating the Bill of Rights at the Arizona Capitol Mall, in December 2012.
Chris Bliss | Speaker | TED.com