TEDxRainier
Chris Bliss: Comedy is translation
Chris Bliss: Hài kịch là sự chuyển tải.
Filmed:
Readability: 4.9
764,430 views
Mỗi hoạt động giao tiếp, dưới một góc độ nào đó, là một hoạt động chuyển tải. Trên sân khấu TEDxRainier, nhà văn Chris Bliss đã trải lòng về cách những tuyệt phẩm hài kịch có thể chuyển tải những sự thật sâu sắc tới công chúng.
Chris Bliss - Writer
Chris Bliss explores the inherent challenge of communication, and how comedy opens paths to new perspectives. Full bio
Chris Bliss explores the inherent challenge of communication, and how comedy opens paths to new perspectives. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Gabriel García Márquez is one of my favorite writers,
0
0
2000
Gabriel García Márquez là một trong những nhà văn tôi yêu thích,
00:17
for his storytelling,
1
2000
2000
bởi vì phong cách ông kể chuyện,
00:19
but even more, I think,
2
4000
2000
và hơn thế nữa, bởi vì,
00:21
for the beauty and precision of his prose.
3
6000
2000
vẻ đẹp và tính chân thực trong văn xuôi của ông.
00:23
And whether it's the opening line from "One Hundred Years of Solitude"
4
8000
4000
Cho dù đó đó là dòng mở đầu của tác phẩm Trăm năm cô đơn
00:27
or the fantastical stream of consciousness
5
12000
2000
hay là dòng ý thức huyền ảo
00:29
in "Autumn of the Patriarch,"
6
14000
2000
trong "Mùa thu của Trưởng lão",
00:31
where the words rush by,
7
16000
2000
khi ngôn từ tuôn chảy,
00:33
page after page of unpunctuated imagery
8
18000
2000
từ trang này sang trang khác ngập những hình tượng nối tiếp nhau
00:35
sweeping the reader along
9
20000
2000
cứ thế cuốn người đọc vào trang sách của ông,
00:37
like some wild river
10
22000
2000
như thể một dòng sông hoang dại
00:39
twisting through a primal South American jungle,
11
24000
2000
uốn lượn vào thẳm sâu một cánh rừng già Nam Mỹ,
00:41
reading Márquez is a visceral experience.
12
26000
3000
đọc văn chương Márquez là một trải nghiệm thấu tận tim gan.
00:44
Which struck me as particularly remarkable
13
29000
2000
Điều gây cho tôi ấn tượng đặc biệt khó phai
00:46
during one session with the novel
14
31000
2000
trong suốt thời gian đọc tiểu thuyết của ông
00:48
when I realized that I was being swept along
15
33000
2000
là khi tôi nhận ra tôi đang được hòa quyện
00:50
on this remarkable, vivid journey
16
35000
3000
vào cuộc hành trình sinh động và ấn tượng
00:53
in translation.
17
38000
2000
của việc dịch thuật.
00:55
Now I was a comparative literature major in college,
18
40000
2000
Bởi lẽ đó tôi đã chọn chuyên ngành văn học so sánh ở trường đại học,
00:57
which is like an English major,
19
42000
2000
cũng gần giống như Ngữ văn Anh,
00:59
only instead of being stuck studying Chaucer for three months,
20
44000
2000
nhưng thay vì chăm chú đọc Chaucer trong ba tháng liên tục,
01:01
we got to read great literature in translation
21
46000
2000
chúng tôi đọc các tác phẩm văn học vĩ đại qua bản dịch
01:03
from around the world.
22
48000
2000
đến từ khắp nơi trên thế giới.
01:05
And as great as these books were,
23
50000
2000
Và cũng vĩ đại như nguyên tác,
01:07
you could always tell
24
52000
2000
bạn có thể luôn nói rằng
01:09
that you were getting close to the full effect.
25
54000
2000
bạn đang đến rất gần với những gì tác giả muốn chuyển tải
01:11
But not so with Márquez
26
56000
2000
Nhưng điều đó không đúng với Márquez
01:13
who once praised his translator's versions
27
58000
2000
người đã từng ngợi khen những bản chuyển ngữ các tác phẩm của ông
01:15
as being better than his own,
28
60000
3000
là hay hơn cả bản gốc.
01:18
which is an astonishing compliment.
29
63000
3000
thật sự đó là một lời khen gây ngạc nhiên.
01:21
So when I heard that the translator, Gregory Rabassa,
30
66000
2000
Vì vậy khi tôi nghe tin dịch giả Gregory Rabassa
01:23
had written his own book on the subject,
31
68000
2000
đã viết quyển sách về vấn đề dịch thuật
01:25
I couldn't wait to read it.
32
70000
2000
tôi không thể chờ đợi để được đọc nó.
01:27
It's called apropos of the Italian adage
33
72000
2000
Quyển sách được mệnh danh là sự kịp thời của châm ngôn Ý
01:29
that I lifted from his forward,
34
74000
2000
mà tôi đã đón trước để đọc.
01:31
"If This Be Treason."
35
76000
2000
"Nếu một sự mưu phản"
01:33
And it's a charming read.
36
78000
2000
Đó là một quyển sách được viết rất cuốn hút.
01:35
It's highly recommended for anyone who's interested
37
80000
2000
và được đề xuất làm sách tham khảo cho những ai có hứng thú
01:37
in the translator's art.
38
82000
2000
với nghệ thuật dịch thuật.
01:39
But the reason that I mention it
39
84000
2000
Nhưng lí do để tôi đề cập đến quyển sách
01:41
is that early on, Rabassa offers
40
86000
2000
là trước đó, Rabassa đã đưa ra
01:43
this elegantly simple insight:
41
88000
4000
một nhìn nhận giản đơn một cách thanh thoát:
01:47
"Every act of communication
42
92000
2000
"Mỗi hoạt động giao tiếp
01:49
is an act of translation."
43
94000
3000
là một hoạt động chuyển tải."
01:52
Now maybe that's been obvious to all of you for a long time,
44
97000
3000
Điều này có thể đã là là hiển nhiên với tất cả các bạn từ lâu,
01:55
but for me,
45
100000
2000
nhưng với tôi,
01:57
as often as I'd encountered
46
102000
2000
dù đối mặt với chính khó khăn đó
01:59
that exact difficulty on a daily basis,
47
104000
2000
thường xuyên như cơm bữa,
02:01
I had never seen the inherent challenge of communication
48
106000
3000
chưa bao giờ tôi nhận ra thử thách căn bản của giao tiếp
02:04
in so crystalline a light.
49
109000
2000
một cách sáng rõ như vậy.
02:06
Ever since I can remember
50
111000
2000
Kể từ lúc tôi có thể nhớ
02:08
thinking consciously about such things,
51
113000
2000
là đã suy nghĩ một cách có ý thức về những điều như vậy,
02:10
communication has been my central passion.
52
115000
2000
thì sự giao tiếp đã trở thành niềm đam mê chủ yếu của tôi.
02:12
Even as a child,
53
117000
2000
Ngay từ lúc còn là một đứa trẻ,
02:14
I remember thinking that what I really wanted most in life
54
119000
3000
tôi nhớ tôi đã nghĩ rằng điều mà mình thực sự mong muốn nhất trong đời
02:17
was to be able to understand everything
55
122000
3000
là có khả năng để hiểu được mọi điều
02:20
and then to communicate it to everyone else.
56
125000
3000
và có thể giao tiếp với mọi người.
02:23
So no ego problems.
57
128000
3000
À không phải vấn đề về cái tôi đâu.
02:26
It's funny, my wife, Daisy,
58
131000
2000
Thật hài hước là, vợ tôi, Daisy,
02:28
whose family is littered with schizophrenics --
59
133000
2000
với một gia đình đầy rẫy những người mắc bệnh hoang tưởng -
02:30
and I mean littered with them --
60
135000
3000
và tôi muốn nói là đầy rẫy --
02:33
once said to me, "Chris, I already have a brother who thinks he's God.
61
138000
4000
có lần nói với tôi, "Chris, em đã có một ông anh cứ luôn nghĩ mình là Chúa.
02:37
I don't need a husband who wants to be."
62
142000
2000
Nên em không cần một ông chồng muốn trở thành Chúa đâu."
02:39
(Laughter)
63
144000
2000
(Tiếng cười)
02:41
Anyway, as I plunged through my 20s
64
146000
2000
Dù sao thì, khi những năm tháng tuổi hai mươi đã vụt qua,
02:43
ever more aware of how unobtainable
65
148000
2000
khi tôi nhận thức được nhiều hơn là mình không thể
02:45
the first part of my childhood ambition was,
66
150000
3000
đạt được phần đầu của ước mơ thời thơ ấu,
02:48
it was that second part,
67
153000
2000
chính ở phần thứ hai,
02:50
being able to successfully communicate to others
68
155000
2000
đó là khả năng chuyển tải thành công tới mọi người
02:52
whatever knowledge I was gaining,
69
157000
2000
bất cứ kiến thức nào tôi thu nhận được
02:54
where the futility of my quest really set in.
70
159000
3000
là nơi tôi thực sự nhận ra sự vô vọng trong hành trình của mình.
02:57
Time after time,
71
162000
2000
Lần này sang lần khác
02:59
whenever I set out to share some great truth
72
164000
2000
mỗi lần tôi bắt đầu chia sẻ một vài sự thật lớn lao
03:01
with a soon-to-be grateful recipient,
73
166000
2000
với một người sắp-trở-thành một người nghe trung thành,
03:03
it had the opposite effect.
74
168000
3000
tôi đều nhận được kết quả ngược với mong đợi.
03:06
Interestingly, when your opening line of communication is,
75
171000
2000
Thật thú vị là, khi bạn mở đầu buổi nói chuyện bằng câu,
03:08
"Hey, listen up,
76
173000
2000
"Mọi người chú ý,
03:10
because I'm about to drop some serious knowledge on you,"
77
175000
4000
tôi sắp truyền thụ cho các bạn những thông tin nghiêm túc đây."
03:14
it's amazing how quickly you'll discover
78
179000
2000
thì bạn sẽ phát hiện ra nhanh chóng một cách đáng ngạc nhiên
03:16
both ice and the firing squad.
79
181000
3000
cả sự thờ ơ và thái độ căm ghét.
03:20
Finally, after about 10 years
80
185000
2000
Cuối cùng thì, sau khoảng 10 năm
03:22
of alienating friends and strangers alike,
81
187000
3000
làm bực bội cả bạn bè lẫn người xa lạ,
03:25
I finally got it,
82
190000
2000
cuối cùng thì tôi cũng hiểu ra
03:27
a new personal truth all my own,
83
192000
3000
một sự thật mới mẻ của riêng mình tôi
03:30
that if I was going to ever communicate well with other people
84
195000
4000
rằng nếu tôi muốn giao tiếp tốt với người khác
03:34
the ideas that I was gaining,
85
199000
2000
về những ý tưởng mà tôi có
03:36
I'd better find a different way of going about it.
86
201000
2000
thì tốt hơn tôi nên tìm một con đường khác để làm điều đó.
03:38
And that's when I discovered comedy.
87
203000
3000
Và đó chính là khi tôi khám phá ra hài kịch.
03:41
Now comedy travels along a distinct wavelength
88
206000
3000
Hài kịch đi theo một kênh riêng biệt
03:44
from other forms of language.
89
209000
2000
so với những loại hình ngôn ngữ khác.
03:46
If I had to place it on an arbitrary spectrum,
90
211000
2000
Nếu như phải đặt hài kịch vào một vị trí tùy ý
03:48
I'd say it falls somewhere
91
213000
2000
tôi xin nói rằng nó nằm ở đâu đó
03:50
between poetry and lies.
92
215000
3000
giữa thơ ca và những lời bịa đặt.
03:54
And I'm not talking about all comedy here,
93
219000
2000
Tôi không phải đang nói về tất cả các thể loại hài kịch,
03:56
because, clearly, there's plenty of humor
94
221000
2000
bởi vì, hiển nhiên rằng có rất nhiều kiểu hài hước
03:58
that colors safely within the lines of what we already think and feel.
95
223000
3000
có tác động an toàn trong đường biên của những gì chúng ta đã suy nghĩ và cảm nhận được.
04:01
What I want to talk about
96
226000
2000
Điều mà tôi muốn nói đến
04:03
is the unique ability that the best comedy and satire has
97
228000
3000
là khả năng độc đáo mà vở hài kịch tuyệt nhất và sự châm biếm có thể làm được
04:06
at circumventing our ingrained perspectives --
98
231000
3000
trong việc làm lung lạc những kì vọng đã in sâu vào tiềm thức chúng ta -
04:09
comedy as the philosopher's stone.
99
234000
3000
hài kịch giống như viên đá tạo vàng vậy.
04:12
It takes the base metal of our conventional wisdom
100
237000
3000
Điều đó đòi hỏi cái khung kim loại chắc chắn làm từ sự thông thái vốn có
04:15
and transforms it through ridicule
101
240000
2000
để biến đổi sự bông đùa đơn thuần
04:17
into a different way of seeing
102
242000
2000
sang một cách nhìn nhận khác
04:19
and ultimately being in the world.
103
244000
2000
và một chỉnh thể tồn tại trong thế giới.
04:21
Because that's what I take
104
246000
2000
Bởi đó là điều tôi ngộ ra
04:23
from the theme of this conference: Gained in Translation.
105
248000
3000
từ chủ đề của hội nghị lần này: Thành công trong Dịch thuật.
04:26
That it's about communication
106
251000
2000
Rằng việc giao tiếp
04:28
that doesn't just produce greater understanding
107
253000
2000
không chỉ tạo ra sự thấu hiểu sâu sắc hơn
04:30
within the individual,
108
255000
2000
trong mỗi cá nhân
04:32
but leads to real change.
109
257000
2000
mà còn đưa đến sự thay đổi thật sự.
04:34
Which in my experience means communication
110
259000
2000
Mà theo kinh nghiệm của tôi, sự thay đổi đó được hiểu là
04:36
that manages to speak to and expand
111
261000
3000
việc giao tiếp có thể giúp truyền đạt và phát triển
04:39
our concept of self-interest.
112
264000
3000
quan niệm của chúng ta về tính vị kỉ.
04:42
Now I'm big on speaking to people's self-interest
113
267000
2000
Tôi đang rất có hứng thú nói về tính vị kỉ của con người
04:44
because we're all wired for that.
114
269000
2000
bởi lẽ tất cả chúng ta đều nghiêm túc khi nói về vấn đề này.
04:46
It's part of our survival package,
115
271000
2000
Nó là một phần trong hành trang sinh tồn của chúng ta,
04:48
and that's why it's become so important for us,
116
273000
3000
và chính vì vậy mà nó trở nên quan trọng,
04:51
and that's why we're always listening at that level.
117
276000
3000
cũng chính vì vậy mà chúng ta luôn lắng nghe về nó với một thái độ nghiêm túc.
04:54
And also because that's where,
118
279000
3000
Và cũng bởi vì đó là khởi điểm,
04:57
in terms of our own self-interest,
119
282000
2000
xét trong phạm vi tính vị kỉ của chính chúng ta,
04:59
we finally begin to grasp
120
284000
2000
chúng ta, cuối cùng đã bắt đầu nắm chặt lấy
05:01
our ability to respond, our responsibility
121
286000
3000
khả năng phản ứng cũng như trách nhiệm của mình
05:04
to the rest of the world.
122
289000
2000
đối với phần còn lại của thế giới.
05:06
Now as to what I mean by the best comedy and satire,
123
291000
3000
Đó là điều tôi muốn nói về những tuyệt phẩm hài kịch và châm biếm,
05:09
I mean work that comes first and foremost
124
294000
2000
ý tôi là những thành quả mà trên hết mọi yếu tố
05:11
from a place of honesty and integrity.
125
296000
3000
bắt nguồn từ sự trung thực và chính trực.
05:14
Now if you think back
126
299000
2000
Khi bạn nhớ lại tất cả
05:16
on Tina Fey's impersonations on Saturday Night Live
127
301000
3000
những màn "học theo" Tina Fey trong chương trình Saturday Night
05:19
of the newly nominated vice presidential candidate
128
304000
2000
của một ứng viên vừa được bổ nhiệm chức phó tổng thống,
05:21
Sarah Palin,
129
306000
2000
bà Sarah Palin,
05:23
they were devastating.
130
308000
2000
những màn học theo đó đều đã thảm bại.
05:25
Fey demonstrated far more effectively than any political pundit
131
310000
3000
Fey đã thể hiện xuất sắc hơn bất cứ một nhà diễn thuyết chính trị nào -
05:28
the candidate's fundamental lack of seriousness,
132
313000
3000
sự thiếu nghiêm túc trong bản chất của Palin
05:31
cementing an impression
133
316000
2000
tô đậm thêm một ấn tượng
05:33
that the majority of the American public still holds today.
134
318000
3000
mà phần đông công chúng Mỹ ngày nay vẫn có.
05:36
And the key detail of this
135
321000
2000
Mấu chốt của vấn đề là
05:38
is that Fey's scripts weren't written by her
136
323000
2000
kịch bản của Fey không phải do chính cô ấy viết
05:40
and they weren't written by the SNL writers.
137
325000
2000
hay là do các kịch bản gia của Saturday Night viết.
05:42
They were lifted verbatim
138
327000
2000
Các kịch bản đó đều được lấy nguyên văn
05:44
from Palin's own remarks.
139
329000
2000
từ các nhận xét của chính bà Palin.
05:46
(Laughter)
140
331000
4000
(Tiếng cười)
05:50
Here was a Palin impersonator
141
335000
2000
Đây là một người bắt chước Palin
05:52
quoting Palin word for word.
142
337000
2000
trích dẫn từng lời từng chữ của bà ta.
05:54
Now that's honesty and integrity,
143
339000
2000
Và đó - những điều tôi gọi là sự trung thực và chính trực,
05:56
and it's also why Fey's performances
144
341000
2000
đó cũng là lí do vì sao những màn biểu diễn của Fey
05:58
left such a lasting impression.
145
343000
2000
lại để lại những ấn tượng dài lâu như vậy.
06:00
On the other side of the political spectrum,
146
345000
3000
Một ví dụ khác từ chính trường,
06:03
the first time that I heard Rush Limbaugh
147
348000
2000
lần đầu tiên tôi nghe Rush Limbaugh
06:05
refer to presidential hopeful John Edwards as the Breck girl
148
350000
4000
ví von ứng cử viên triển vọng cho chức tổng thống John Edwards là cô nàng Breck
06:09
I knew that he'd made a direct hit.
149
354000
3000
tôi biết rằng Limbaugh đã làm một cú đánh trực diện.
06:12
Now it's not often that I'm going to associate
150
357000
2000
Tất nhiên không phải bao giờ tôi cũng
06:14
the words honesty and integrity with Limbaugh,
151
359000
3000
gắn mác trung thực và chính trực cho Limbaugh,
06:17
but it's really hard to argue with that punchline.
152
362000
3000
nhưng khó mà cãi được cách kết bài của anh ta.
06:20
The description perfectly captured
153
365000
2000
Mô tả đó làm nổi bật một cách hoàn hảo
06:22
Edwards' personal vanity.
154
367000
2000
hư danh của Edwards.
06:24
And guess what?
155
369000
2000
Và các bạn đoán xem?
06:26
That ended up being the exact personality trait
156
371000
2000
Cái kết đó cũng chính là đặc điểm nhận dạng
06:28
that was at the core of the scandal that ended his political career.
157
373000
3000
cốt lõi scandal đã kết thúc sự nghiệp chính trị của ông ấy.
06:33
Now The Daily Show with John Stewart
158
378000
2000
Bây giờ hãy đến với The Daily Show cùng John Stewart
06:35
is by far the most --
159
380000
2000
đỉnh của đỉnh --
06:37
(Applause)
160
382000
5000
(Tiếng vỗ tay)
06:44
(Laughter)
161
389000
2000
(Tiếng cười)
06:46
it's by far the most well-documented example
162
391000
3000
đỉnh của đỉnh trong các ví dụ được dẫn chứng
06:49
of the effectiveness of this kind of comedy.
163
394000
3000
về tính hiệu quả của thể loại hài kịch này.
06:52
Survey after survey,
164
397000
2000
Hàng loạt các khảo sát,
06:54
from Pew Research to the Annenberg Center for Public Policy,
165
399000
3000
từ Trung tâm nghiên cứu Pew cho đến Trung tâm Chính sách công Annenberg
06:57
has found that Daily Show viewers are better informed about current events
166
402000
3000
đều cho thấy khán giả của Daily Show được thông tin tốt hơn về các vấn đề thời sự
07:00
than the viewers of all major network and cable news shows.
167
405000
4000
hơn khán giả của bất cứ kênh thông tin hay chương trình tin tức nào khác.
07:04
(Applause)
168
409000
3000
(Tiếng vỗ tay)
07:07
Now whether this says more
169
412000
2000
Dù cho điều này thể hiện
07:09
about the conflict between integrity and profitability
170
414000
3000
về sự mâu thuẫn giữa tính trung thực và việc thu lợi nhuận
07:12
of corporate journalism
171
417000
2000
trong giới báo chí truyền thông
07:14
than it does about the attentiveness of Stewart's viewers,
172
419000
2000
nhiều hơn là thái độ lưu tâm từ phía khán giả của Stewart,
07:16
the larger point remains
173
421000
2000
thì điểm quan trọng hơn vẫn là
07:18
that Stewart's material
174
423000
2000
các chất liệu Stewart sử dụng
07:20
is always grounded in a commitment to the facts --
175
425000
3000
luôn được bắt rễ từ trong sự thật --
07:23
not because his intent is to inform. It's not.
176
428000
2000
không phải vì chủ đích của anh ta là tuyên ngôn sự thật. Không phải đâu.
07:25
His intent is to be funny.
177
430000
2000
Chủ đích của anh ta là gây cười.
07:27
It just so happens that Stewart's brand of funny
178
432000
3000
Thật đúng khi nói rằng kiểu hài hước của Stewart
07:30
doesn't work unless the facts are true.
179
435000
3000
sẽ chẳng có tác dụng gì trừ khi những sự việc anh ta đề cập là có thật.
07:33
And the result is great comedy
180
438000
2000
Và kết quả là vở hài kịch tuyệt vời
07:35
that's also an information delivery system
181
440000
3000
cũng đồng thời là một hệ thống truyền tải thông tin
07:38
that scores markedly higher in both credibility and retention
182
443000
3000
rõ ràng là ghi điểm hơn nhiều cả về lòng tin và sự nhớ đến của khán giả
07:41
than the professional news media.
183
446000
3000
so với các phương tiện truyền thông chuyên nghiệp.
07:44
Now this is doubly ironic
184
449000
2000
Thật là mỉa mai hơn gấp bội
07:46
when you consider that what gives comedy its edge
185
451000
3000
khi bạn nghiền ngẫm để thấy rằng lợi thế của hài kịch
07:49
at reaching around people's walls
186
454000
2000
trong việc tiếp cận bức ngăn của công chúng
07:51
is the way that it uses deliberate misdirection.
187
456000
3000
chính là ở cách nó cố ý đánh lạc hướng họ.
07:54
A great piece of comedy is a verbal magic trick,
188
459000
3000
Một vở hài kịch sâu sắc cũng giống như một trò ảo thuật với chữ nghĩa,
07:57
where you think it's going over here
189
462000
2000
khi bạn nghĩ sự việc đang xảy ra ở đằng này
07:59
and then all of a sudden you're transported over here.
190
464000
3000
thì bất thình lình bạn lại được dẫn dắt đến đằng kia.
08:02
And there's this mental delight
191
467000
2000
Và chính sự vui vẻ trong tinh thần
08:04
that's followed by the physical response of laughter,
192
469000
2000
- hệ quả của phản ứng vật lí là những tràng cười -
08:06
which, not coincidentally,
193
471000
2000
một cách không hề ngẫu nhiên,
08:08
releases endorphins in the brain.
194
473000
2000
sẽ làm phát tiết một loại hoóc môn an thần trong não.
08:10
And just like that, you've been seduced
195
475000
2000
Như vậy là, bạn vừa được dẫn dụ
08:12
into a different way of looking at something
196
477000
2000
vào một cách nhìn nhận khác về sự việc
08:14
because the endorphins have brought down your defenses.
197
479000
3000
bởi loại hoóc môn đó đã dẹp bỏ sự phòng thủ của cơ thể bạn.
08:17
This is the exact opposite
198
482000
2000
Tác dụng này đối nghịch hoàn toàn
08:19
of the way that anger and fear and panic,
199
484000
2000
với tác dụng của cơn tức giận và sợ hãi và hoang mang,
08:21
all of the flight-or-fight responses, operate.
200
486000
3000
tất cả những phản ứng phòng vệ, gây ra.
08:24
Flight-or-fight releases adrenalin,
201
489000
3000
Những phản ứng phòng vệ này giải phóng adrenalin,
08:27
which throws our walls up sky-high.
202
492000
2000
làm cao thêm những bức ngăn sợ hãi của chúng ta.
08:29
And the comedy comes along,
203
494000
2000
Và rồi hài kịch thổi đến,
08:31
dealing with a lot of the same areas
204
496000
2000
xoa dịu nhiều vùng tương tự trên não
08:33
where our defenses are the strongest --
205
498000
2000
những vùng có tín hiệu phòng vệ mạnh nhất --
08:35
race, religion, politics, sexuality --
206
500000
3000
chủng tộc, tôn giáo, chính trị, bản năng tình dục --
08:38
only by approaching them through humor instead of adrenalin,
207
503000
3000
chỉ bằng cách tiếp cận chúng bằng sự hài hước thay vì adrenalin,
08:41
we get endorphins
208
506000
2000
chúng ta mới có được các hoóc môn an thần
08:43
and the alchemy of laughter turns our walls into windows,
209
508000
3000
và sự huyền nhiệm của tiếng cười mở cửa những vách ngăn,
08:46
revealing a fresh and unexpected point of view.
210
511000
3000
làm hé lộ một nhân sinh quan bất ngờ và tươi mới.
08:49
Now let me give you an example from my act.
211
514000
3000
Bây giờ cho phép tôi được đưa ra một ví dụ.
08:52
I have some material
212
517000
2000
Tôi có một ý tưởng
08:54
about the so-called radical gay agenda,
213
519000
2000
về cái gọi là chương trình nghị sự cấp tiến về đồng tính nam,
08:56
which starts off by asking,
214
521000
2000
tôi sẽ bắt đầu bằng câu hỏi,
08:58
how radical is the gay agenda?
215
523000
2000
chương trình nghị sự về đồng tính nam cấp tiến như thế nào?
09:00
Because from what I can tell, the three things gay Americans seem to want most
216
525000
3000
Bởi lẽ theo kinh nghiệm của tôi, ba điều mà những đồng tính nam ở Mỹ muốn nhất
09:03
are to join the military, get married and start a family.
217
528000
3000
là nhập ngũ, làm đám cưới và lập gia đình.
09:06
(Laughter)
218
531000
4000
(Tiếng cười)
09:10
Three things I've tried to avoid my entire life.
219
535000
4000
Ba điều mà cả đời tôi né tránh.
09:14
(Laughter)
220
539000
2000
(Tiếng cười)
09:16
Have at it you radical bastards. The field is yours.
221
541000
3000
Cái này tiến bộ đến đâu, xin mời các bạn tự phán xét.
09:19
(Laughter)
222
544000
3000
(Tiếng cười)
09:22
And that's followed by these lines
223
547000
2000
và điều đó kéo theo những vấn đề
09:24
about gay adoption:
224
549000
2000
về việc bỏ rơi trẻ đồng tính:
09:26
What is the problem with gay adoption?
225
551000
2000
Có chuyện gì với việc bỏ rơi trẻ đồng tính?
09:28
Why is this remotely controversial?
226
553000
2000
Tại sao điều này lại ít được bàn đến?
09:30
If you have a baby and you think that baby's gay,
227
555000
3000
Nếu bạn có một đứa con và bạn nghĩ con bạn là gay,
09:33
you should be allowed to put it up for adoption.
228
558000
2000
có thể bạn sẽ được phép đem con bỏ chợ đấy.
09:35
(Laughter)
229
560000
2000
(Tiếng cười)
09:37
You have given birth to an abomination.
230
562000
2000
Bạn đã sinh ra một vật gớm ghiếc.
09:39
Remove it from your household.
231
564000
3000
Hãy vứt nó ra khỏi nhà bạn đi.
09:43
Now by taking the biblical epithet "abomination"
232
568000
3000
Mượn hình ảnh "vật gớm ghiếc" trong kinh thánh
09:46
and attaching it to the ultimate image of innocence, a baby,
233
571000
4000
và gán nó cho hình ảnh ngây thơ muôn thưở, một đứa bé,
09:50
this joke short circuits the emotional wiring
234
575000
2000
trò đùa này làm đứt mạch cảm xúc
09:52
behind the debate
235
577000
2000
trong cuộc tranh luận
09:54
and it leaves the audience with the opportunity, through their laughter,
236
579000
3000
và điều đó để lại cho người nghe cơ hội, thông qua tiếng cười của họ,
09:57
to question its validity.
237
582000
2000
hoài nghi về chân giá trị của nó.
09:59
Misdirection isn't the only trick
238
584000
2000
Đánh lạc hướng không phải là chiêu duy nhất
10:01
that comedy has up its sleeve.
239
586000
2000
trong túi bí quyết của hài kịch.
10:03
Economy of language
240
588000
2000
Sự kiệm lời
10:05
is another real strong suit of great comedy.
241
590000
2000
cũng là một thế mạnh của vở hài kịch tuyệt vời.
10:07
There are few phrases
242
592000
2000
Có một vài cụm từ
10:09
that pack a more concentrated dose of subject and symbol
243
594000
3000
có thể cô đọng nhiều vấn đề hơn
10:12
than the perfect punchline.
244
597000
2000
so với một cái kết hoàn hảo.
10:14
Bill Hicks -- and if you don't know his work,
245
599000
2000
Bill Hicks -- nếu bạn không biết gì về ông ấy,
10:16
you should really Google him --
246
601000
2000
bạn có thể Google --
10:18
Hicks had a routine
247
603000
2000
Hicks đã làm một chuyến
10:20
about getting into one of those childhood bragging contests on the playground,
248
605000
3000
thâm nhập vào những cuộc đọ tài khoe khoang của bọn trẻ ở trường học,
10:23
where finally the other kid says to him,
249
608000
2000
và cuối cùng có một đứa trẻ đến nói với ông ấy,
10:25
"Huh? Well my dad can beat up your dad,"
250
610000
3000
"Biết gì không, bố cháu có thể đánh bại bố bác,"
10:28
to which Hicks replies,
251
613000
2000
thế là Hick đáp trả,
10:30
"Really? How soon?"
252
615000
2000
"Thế à? Thế phải đợi đến bao giờ?"
10:32
(Laughter)
253
617000
5000
(Tiếng cười)
10:37
That's an entire childhood
254
622000
2000
Trẻ con là như vậy đó
10:39
in three words.
255
624000
2000
chỉ trong từng ấy từ thôi.
10:41
(Laughter)
256
626000
3000
(Tiếng cười)
10:44
Not to mention what it reveals
257
629000
2000
Chưa kể đến những gì mà nó tiết lộ
10:46
about the adult who's speaking them.
258
631000
2000
về người lớn đã phát ngôn nó.
10:48
And one last powerful attribute
259
633000
2000
Và đóng góp đáng kể cuối cùng
10:50
that comedy has as communication
260
635000
2000
của hài kịch trong việc giao tiếp
10:52
is that it's inherently viral.
261
637000
2000
là nó được truyền đi rất nhanh.
10:54
People can't wait
262
639000
2000
Người ta không thể đợi để
10:56
to pass along that new great joke.
263
641000
2000
truyền tai nhau một câu chuyện vui hay ho.
10:58
And this isn't some new phenomenon of our wired world.
264
643000
3000
Đây chẳng phải một hiện tượng mới mẻ gì trong xã hội.
11:01
Comedy has been crossing country
265
646000
2000
Hài kịch vượt qua biên giới quốc gia
11:03
with remarkable speed
266
648000
2000
với tốc độ đáng kể
11:05
way before the Internet, social media,
267
650000
2000
trước cả Internet, mạng xã hội,
11:07
even cable TV.
268
652000
2000
kể cả truyền hình.
11:09
Back in 1980
269
654000
2000
Trở lại năm 1980
11:11
when comedian Richard Pryor accidentally set himself on fire
270
656000
3000
khi diễn viên hài Richard Pryor vô tình tự làm bỏng mình
11:14
during a freebasing accident,
271
659000
2000
trong một tai nạn do thuốc lá.
11:16
I was in Los Angeles the day after it happened
272
661000
2000
Sau đó một ngày tôi đang ở Los Angeles
11:18
and then I was in Washington D.C. two days after that.
273
663000
4000
và hôm sau thì tôi đang ở thủ đô Washington
11:22
And I heard the exact same punchline on both coasts --
274
667000
3000
Tôi đã nghe nút thắt giống hệt như vậy từ cả hai phía--
11:25
something about the Ignited Negro College Fund.
275
670000
4000
điều gì đó về Quỹ Ignited Negro College.
11:29
Clearly, it didn't come out of a Tonight Show monologue.
276
674000
4000
Hẳn là tin này không nhảy ra từ một màn độc thoại nào đó của Tonight Show.
11:33
And my guess here -- and I have no research on this --
277
678000
2000
Và suy đoán của tôi -- tôi không có ý đi sâu vào chuyện này --
11:35
is that if you really were to look back at it and if you could research it,
278
680000
3000
là nếu bạn thật sự phải xem xét lại sự việc và có thể nghiền ngẫm nó,
11:38
you'd find out that comedy
279
683000
2000
bạn sẽ phát hiện ra rằng hài kịch
11:40
is the second oldest viral profession.
280
685000
2000
là lĩnh vực cổ xưa thứ hai lan truyền như virus.
11:42
First there were drums
281
687000
2000
Đầu tiên trống nổi lên
11:44
and then knock-knock jokes.
282
689000
2000
sau thì là những chuyện hài chả liên quan.
11:46
(Laughter)
283
691000
2000
(Tiếng cười)
11:48
But it's when you put all of these elements together --
284
693000
3000
Nhưng chính cái lúc bạn liên kết tất cả các yếu tố lại--
11:51
when you get the viral appeal of a great joke
285
696000
3000
sự cuốn hút có sức lan truyền rộng rãi
11:54
with a powerful punchline
286
699000
2000
với một kết thúc đầy uy lực
11:56
that's crafted from honesty and integrity,
287
701000
2000
được đan kết từ sự chân thành và trung thực,
11:58
it can have a real world impact
288
703000
3000
thì câu chuyện có thể gây ảnh hưởng thật sự
12:01
at changing a conversation.
289
706000
2000
trong việc thay đổi một cuộc đối thoại.
12:03
Now I have a close friend, Joel Pett,
290
708000
2000
Tôi có một người bạn thân, Joel Pett,
12:05
who's the editorial cartoonist
291
710000
2000
là một người biên tập tranh biếm họa
12:07
for the Lexington Herald-Leader.
292
712000
2000
cho tờ Lexington Herald-Leader.
12:09
And he used to be the USA Today Monday morning guy.
293
714000
3000
Anh ấy từng làm cho USA Today Monday.
12:12
I was visiting with Joel
294
717000
2000
Tôi đã đi cùng với Joel
12:14
the weekend before the Copenhagen conference on climate change opened
295
719000
3000
trong dịp cuối tuần trước khi hội nghị Copenhagen về biến đối khí hậu khai mạc
12:17
in December of 2009.
296
722000
2000
vào tháng 12 năm 2009.
12:19
And Joel was explaining to me
297
724000
2000
Joel giải thích cho tôi là
12:21
that, because USA Today
298
726000
2000
bởi vì tờ USA Today
12:23
was one of America's four papers of record,
299
728000
2000
là một trong bốn tờ điểm báo ở Mỹ,
12:25
it would be scanned by virtually everyone in attendance at the conference,
300
730000
4000
nên gần như tất cả những người tham gia hội nghị sẽ xem nó,
12:29
which meant that, if he hit it out of the park with his cartoon
301
734000
3000
có nghĩa là, nếu anh ta đem tung tờ điểm báo này vào công viên
12:32
on Monday, the opening day of the conference,
302
737000
2000
kèm với tranh của anh vào thứ Hai, ngày khai mạc hội nghị,
12:34
it could get passed around
303
739000
2000
thì tranh sẽ được phát tán
12:36
at the highest level among actual decision-makers.
304
741000
3000
trong giới những người có quyền hành ở mức cao nhất.
12:39
So we started talking about climate change.
305
744000
3000
Sau đó chúng tôi bắt đầu nói về biến đổi khí hậu.
12:42
And it turned out that Joel and I
306
747000
2000
Hóa ra là Joel và tôi
12:44
were both bothered by the same thing,
307
749000
2000
đều băn khoăn về cùng một việc,
12:46
which was how so much of the debate
308
751000
2000
đó là, tại sao mà nhiều cuộc tranh cãi
12:48
was still focused on the science
309
753000
2000
vẫn tiếp tục chú trọng vào thứ khoa học này
12:50
and how complete it was or wasn't,
310
755000
2000
và việc nó có hoàn thiện hay là không,
12:52
which, to both of us,
311
757000
2000
điều mà, với chúng tôi,
12:54
seems somewhat intentionally off point.
312
759000
3000
không hiểu sao lại có vẻ là cố ý lạc đề.
12:57
Because first of all, there's this false premise
313
762000
3000
Bởi lẽ trên tất cả, có một tiền đề sai lầm
13:00
that such a thing as complete science exists.
314
765000
4000
rằng có tồn tại một thứ gọi là khoa học hoàn thiện.
13:04
Now Governor Perry of my newly-adopted state of Texas
315
769000
3000
Trong hoàn cảnh đó Thống đốc bang Texas, ngài Perry,
13:07
was pushing this same line this past summer
316
772000
3000
đã đẩy mạnh hoạt động tương tự trong mùa hè vừa qua
13:10
at the beginning of his oops-fated campaign
317
775000
4000
vào phần mở màn cho chiến dịch suýt-hỏng của ông ấy
13:14
for the Republican presidential nomination,
318
779000
3000
để tranh chức Ứng cử viên Tổng thống Đảng Cộng hòa,
13:17
proclaiming over and over that the science wasn't complete
319
782000
3000
quả quyết nhấn mạnh rằng khoa học không hề hoàn thiện
13:20
at the same time that 250
320
785000
3000
khi mà
13:23
out of 254 counties in the state of Texas
321
788000
3000
250 trong số 254 hạt của bang Texas
13:26
were on fire.
322
791000
3000
đang bị hạn hán.
13:29
And Perry's policy solution
323
794000
2000
Và giải pháp của Perry
13:31
was to ask the people of Texas
324
796000
2000
là yêu cầu nguời dân bang Texas
13:33
to pray for rain.
325
798000
3000
cầu trời cho mưa xuống.
13:36
Personally, I was praying for four more fires
326
801000
2000
Cá nhân tôi thì đã cầu thêm bốn lần hạn nữa
13:38
so we could finally complete the damn science.
327
803000
3000
để có thể hoàn thiện nốt cái thứ khoa học chết tiệt ấy.
13:41
(Laughter)
328
806000
5000
(Tiếng cười)
13:46
But back in 2009,
329
811000
2000
Nhưng trở lại năm 2009,
13:48
the question Joel and I kept turning over and over
330
813000
3000
câu hỏi mà Joel và tôi cứ luôn thắc mắc
13:51
was why this late in the game
331
816000
2000
là tại sao đến lúc này rồi
13:53
so much energy was being spent talking about the science
332
818000
3000
người ta vẫn bỏ ra quá nhiều công sức để nói về thứ khoa học này
13:56
when the policies necessary to address climate change
333
821000
3000
khi mà những chính sách cần thiết để giải quyết vấn đề
13:59
were unequivocally beneficial for humanity in the long run
334
824000
4000
biến đổi khí hậu rõ ràng là có lợi cho con người về lâu về dài
14:03
regardless of the science.
335
828000
2000
bất kể khoa học đằng sau chúng.
14:05
So we tossed it back and forth until Joel came up with this.
336
830000
3000
Vậy nên chúng tôi lật đi lật lại vấn đề đến lúc Joel nghĩ ra cái này.
14:08
Cartoon: "What if it's a big hoax and we create a better world for nothing?"
337
833000
8000
"Nếu đó là một trò xỏ lá, và chúng ta làm thế giới tốt hơn chẳng vì điều gì cả?"
14:16
(Laughter)
338
841000
3000
(cười)
14:19
You've got to love that idea.
339
844000
2000
Bạn sẽ thích ý tưởng đó thôi.
14:21
(Applause)
340
846000
7000
(vỗ tay)
14:28
How about that? How about we create a better world for nothing?
341
853000
4000
Thế thì sao? Tại sao không làm thế giới tốt đẹp hơn chẳng vì cái gì cả?
14:32
Not for God, not for country, not for profit --
342
857000
3000
Chẳng phải vì Chúa, chẳng phải vì quốc gia hay vì lợi nhuận--
14:35
just as a basic metric for global decision-making.
343
860000
4000
chỉ như cột mốc đầu tiên cho tư duy toàn cầu.
14:39
And this cartoon hit the bull's eye.
344
864000
3000
Và bức biếm họa này đánh trúng trọng tâm đấy.
14:42
Shortly after the conference was over,
345
867000
2000
Không lâu sau khi hội nghị kết thúc,
14:44
Joel got a request for a signed copy
346
869000
2000
Joel nhận được lời đề nghị kí tặng bản copy
14:46
from the head of the EPA in Washington
347
871000
2000
từ người đứng đầu EPA ở Washingotn
14:48
whose wall it now hangs on.
348
873000
2000
để treo bức tranh lên tường.
14:50
And not long after that, he got another request for a copy
349
875000
3000
Và ít ngày sau, anh nhận được lời đề nghị tương tự
14:53
from the head of the EPA in California
350
878000
2000
từ người đứng đầu EPA ở California
14:55
who used it as part of her presentation
351
880000
3000
người đã dùng bản copy đó trong bài thuyết trình
14:58
at an international conference on climate change
352
883000
3000
tại một hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu
15:01
in Sacramento last year.
353
886000
2000
ở Sacramento năm ngoái.
15:03
And it didn't stop there.
354
888000
2000
Và không chỉ có vậy.
15:05
To date, Joel's gotten requests from over 40 environmental groups,
355
890000
3000
Tới bây giờ, Joel đã nhận được lời đề nghị từ hơn 40 nhóm hành động
15:08
in the United States, Canada and Europe.
356
893000
3000
vì môi trường ở Mỹ, Canada và châu Âu.
15:11
And earlier this year,
357
896000
2000
Trong đầu năm nay,
15:13
he got a request from the Green Party in Australia
358
898000
2000
anh ấy nhận được đề nghị từ Đảng Xanh ở Úc
15:15
who used it in their campaign
359
900000
2000
cho phép sử dụng hình ảnh này trong chiến dịch của họ
15:17
where it became part of the debate
360
902000
2000
và nó góp phần vào cuộc tranh luận
15:19
that resulted in the Australian parliament
361
904000
3000
đã có tác động đến nghị viện Úc trong việc
15:22
adopting the most rigorous carbon tax regime
362
907000
2000
tán thành chế độ đánh thuế mức carbon nghiêm ngặt nhất
15:24
of any country in the world.
363
909000
3000
đối với bất kì quốc gia nào trên thế giới.
15:27
(Applause)
364
912000
5000
(vỗ tay)
15:32
That is a lot of punch
365
917000
2000
Điều đó là một khích lệ lớn
15:34
for 14 words.
366
919000
3000
cho một câu nói 14 từ.
15:37
So my suggestion to those of you out here
367
922000
2000
Vậy nên tôi có một góp ý cho quí vị ngồi đây,
15:39
who are seriously focused on creating a better world
368
924000
3000
những người thực sự muốn kiến tạo một thế giới tốt đẹp hơn
15:42
is to take a little bit of time each day
369
927000
2000
là hãy dành chút ít thời gian mỗi ngày
15:44
and practice thinking funny,
370
929000
3000
để rèn thói quen suy nghĩ hài hước,
15:47
because you might just find the question that you've been looking for.
371
932000
3000
bởi lẽ có thể bạn vừa tìm ra câu hỏi bạn đã tìm kiếm bấy lâu.
15:50
Thank you.
372
935000
2000
Cảm ơn quí vị.
15:52
(Applause)
373
937000
2000
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Chris Bliss - WriterChris Bliss explores the inherent challenge of communication, and how comedy opens paths to new perspectives.
Why you should listen
Chris Bliss is a national headline comedian, with credits including the Tonight Show and the Late Show with David Letterman, as well as an internationally renowned variety artist, opening for superstars from Eric Clapton to Michael Jackson.
In 2005, he founded MyBillofRights.org, with the mission of creating monuments and permanent displays of the Bill of Rights in civic spaces across America. The organization expects to dedicate America’s first monument celebrating the Bill of Rights at the Arizona Capitol Mall, in December 2012.
Chris Bliss | Speaker | TED.com