TEDMED 2013
Amanda Bennett: We need a heroic narrative for death
Amanda Bennett: Zacznijmy myśleć o umieraniu jako bohaterskiej walce
Filmed:
Readability: 3.4
1,164,686 views
Amanda Bennet i jej mąż byli ludźmi pełnymi pasji i życia, przez cały czas, który spędzili ze sobą, łącznie z ostatnimi dniami. W tej ujmującej lecz potężnej prelekcji Amanda Bennett mówi o tym, dlaczego najbliżsi umierających, którzy nie chcą porzucić ostatniej nadziei, nie powinni być oskarżani o życie w „zakłamaniu”. Przekonuje, że o umieraniu należy myśleć i mówić inaczej, jako o bohaterstwie, bo przecież takie historie snujemy też podczas życia.
Amanda Bennett - Journalist
In "The Cost of Hope," Pulitzer Prize winning journalist Amanda Bennett brings an investigative angle to the conversation about end-of-life care. Full bio
In "The Cost of Hope," Pulitzer Prize winning journalist Amanda Bennett brings an investigative angle to the conversation about end-of-life care. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So I'd like you to come back with me
0
498
2659
Chciałabym, żebyście wrócili ze mną
00:15
just for a few minutes
1
3157
1901
na parę minut
00:17
to a dark night in China,
2
5058
2869
do ciemnej nocy w Chinach,
00:19
the night I met my husband.
3
7927
2721
nocy kiedy poznałam mojego męża.
00:22
It was a city so long ago that it was still called
4
10648
3443
Było to tak dawno temu,
że miasto nazywało się Pekin.
00:26
Peking.
5
14091
2113
00:28
So I went to a party.
6
16204
2621
Wybrałam się na przyjęcie.
00:30
I sat down next to a stout, middle-aged man
7
18825
3383
Usiadłam obok tęgiego pana
w średnim wieku
w średnim wieku
00:34
with owl glasses and a bow tie,
8
22208
3514
z okrągłymi okularami i muszką.
00:37
and he turned out to be a Fulbright scholar,
9
25722
2893
Okazało się, że jest naukowcem
z Fundacji Fulbrighta,
z Fundacji Fulbrighta,
studiującym w Chinach
00:40
there in China specifically to study
10
28615
3564
00:44
Sino-Soviet relations.
11
32179
2091
chińsko-sowieckie stosunki międzynarodowe.
00:46
What a gift it was to the eager,
12
34270
2400
Jaki to dar dla gorliwej,
00:48
young foreign correspondent that I was then.
13
36670
2758
młodej korespondentki, jaką wtedy byłam.
00:51
I'd pump him for information,
14
39428
2008
Maglowałam go o informacje,
00:53
I'm mentally scribbling notes
15
41436
1657
w głowie notując historie,
00:55
for the stories I plan to write.
16
43093
2309
które zamierzam napisać.
00:57
I talk to him for hours.
17
45402
2485
Rozmawialiśmy godzinami.
00:59
Only months later,
18
47887
3511
Dopiero po wielu miesiącach
01:03
I discover who he really was.
19
51398
2374
dowiedziałam się, kim naprawdę był.
01:05
He was the China representative
20
53772
2773
Był przedstawicielem Chin
01:08
for the American Soybean Association.
21
56545
4229
w Amerykańskim Stowarzyszeniu Uprawy Soi.
01:12
"I don't understand. Soybeans?
22
60774
3270
"Nie rozumiem. Soja?
01:16
You told me you were a Fulbright scholar."
23
64044
2755
Przecież powiedziałeś,
że jesteś naukowcem!".
że jesteś naukowcem!".
01:18
"Well, how long would you have talked to me
24
66799
1888
"Jak długo byś ze mną rozmawiała,
01:20
if I told you we're in soybeans?"
25
68687
2042
gdybym powiedział, że pracuję w soi?"
01:22
(Laughter)
26
70729
2481
(Śmiech)
01:25
I said, "You jerk."
27
73210
3292
Powiedziałam: "Ty świnio".
01:28
Only jerk wasn't the word I used.
28
76502
3753
Tylko że użyłam innego słowa.
01:32
I said, "You could've gotten me fired."
29
80255
4147
"Mogłam stracić pracę!"
01:36
And he said, "Let's get married."
30
84402
3537
A on na to: "Pobierzmy się,
01:39
(Laughter)
31
87939
1287
(Śmiech)
01:41
"Travel the world and have lots of kids."
32
89226
2896
zwiedźmy świat i miejmy dużo dzieci".
01:44
So we did.
33
92122
2098
Tak się stało.
01:46
(Laughter)
34
94220
2045
(Śmiech)
01:48
(Applause)
35
96265
5242
(Brawa)
01:53
And what an alive man Terence Bryan Foley
36
101507
3740
Jakim aktywnym człowiekiem okazał się
Terence Bryan Foley.
01:57
turned out to be.
37
105247
1447
01:58
He was a Chinese scholar
38
106694
1643
Był chińskim naukowcem,
02:00
who later, in his 60s,
39
108337
1866
który jako 60-latek,
02:02
got a Ph.D. in Chinese history.
40
110203
2552
obronił doktorat z chińskiej historii.
02:04
He spoke six languages,
41
112755
2488
Znał sześć języków,
02:07
he played 15 musical instruments,
42
115243
2488
grał na 15 instrumentach,
02:09
he was a licensed pilot,
43
117731
1776
był pilotem,
02:11
he had once been a San Francisco cable car operator,
44
119507
3171
kiedyś prowadził tramwaj w San Francisco.
02:14
he was an expert in swine nutrition,
45
122678
2834
Był specjalistą od żywienia
świń i krów mlecznych,
świń i krów mlecznych,
02:17
dairy cattle, Dixieland jazz, film noir,
46
125512
3781
ekspertem jazzu Dixieland
i czarno-białych filmów.
i czarno-białych filmów.
02:21
and we did travel the country, and the world,
47
129293
4184
Podróżowaliśmy także po kraju i świecie,
02:25
and we did have a lot of kids.
48
133477
2229
i założyliśmy liczną rodzinę.
02:27
We followed my job, and it seemed like
49
135706
1742
Podążaliśmy za moją pracą
i wydawało się,
i wydawało się,
02:29
there was nothing that we couldn't do.
50
137448
3567
że możemy osiągnąć wszystko.
02:33
So when we found the cancer,
51
141015
3782
Kiedy odkryliśmy nowotwór,
02:36
it doesn't seem strange to us at all
52
144797
2565
nie wydało nam się dziwne,
02:39
that without saying a word to each other,
53
147362
2633
że bez słowa uwierzyliśmy,
02:41
we believed that,
54
149995
2426
02:44
if we were smart enough
55
152421
2259
że przy dostatecznej bystrości
02:46
and strong enough and brave enough,
56
154680
4331
sile, odwadze
02:51
and we worked hard enough,
57
159011
2473
i ciężkiej pracy
02:53
we could keep him from dying ever.
58
161484
5278
możemy uchronić go od śmierci.
02:58
And for years, it seemed like we were succeeding.
59
166762
3499
Przez lata, zdawało się, że wygrywamy.
03:02
The surgeon emerged from the surgery.
60
170261
2879
Chirurg wyszedł z sali operacyjnej.
03:05
What'd he say? He said what surgeons always say:
61
173140
2277
Powiedział to, co zawsze mówią:
03:07
"We got it all."
62
175417
2002
"Wycięliśmy cały".
03:09
Then there was a setback when the pathologists
63
177419
3043
Potem komplikacja, gdy patolog
03:12
looked at the kidney cancer closely.
64
180462
2373
przyjrzał się rakowi nerki bliżej.
03:14
It turned out to be a rare,
65
182835
1629
Okazało się, że jest to rzadki,
03:16
exceedingly aggressive type,
66
184464
1809
niezwykle złośliwy typ raka,
03:18
with a diagnosis that was almost universally fatal
67
186273
3082
z diagnozą pewnej śmierci
03:21
in several weeks at most.
68
189355
2391
w, co najwyżej, kilka tygodni.
03:23
And yet, he did not die.
69
191746
3710
Ale nie umarł.
03:27
Mysteriously, he lived on.
70
195456
3510
Zadziwiająco - żył.
03:30
He coached Little League for our son.
71
198966
2084
Był trenerem drużyny bejsbolowej
naszego syna.
naszego syna.
03:33
He built a playhouse for our daughter.
72
201050
2552
Zbudował domek na drzewie
dla naszej córki.
dla naszej córki.
03:35
And meanwhile, I'm burying myself in the Internet
73
203602
3074
Tymczasem, ja po uszy w internecie,
03:38
looking for specialists.
74
206676
1674
szukałam specjalistów,
i lekarstwa.
03:40
I'm looking for a cure.
75
208350
2561
Minął rok
03:42
So a year goes by
76
210911
2077
03:44
before the cancer, as cancers do,
77
212988
3206
zanim rak powrócił.
03:48
reappears,
78
216194
2000
I kolejny wyrok śmierci,
03:50
and with it comes another death sentence,
79
218194
2076
03:52
this time nine months.
80
220270
2193
tym razem 9 miesięcy.
03:54
So we try another treatment, aggressive, nasty.
81
222463
4014
Próbujemy kolejnej terapii,
agresywnej i okropniej.
Jest tak źle, że musi przerwać,
03:58
It makes him so sick, he has to quit it,
82
226477
1820
04:00
yet still he lives on.
83
228297
3017
jednak żyje dalej.
04:03
Then another year goes by.
84
231314
1896
Mija kolejny rok.
04:05
Two years go by.
85
233210
1550
Następne dwa.
04:06
More specialists.
86
234760
1489
Więcej specjalistów.
04:08
We take the kids to Italy.
87
236249
1920
Zabieramy dzieci do Włoch.
04:10
We take the kids to Australia.
88
238169
2469
Jedziemy do Australii.
04:12
And then more years pass,
89
240638
2712
Mijają kolejne lata,
04:15
and the cancer begins to grow.
90
243350
2390
a rak ponownie rośnie.
04:17
This time, there's new treatments on the horizon.
91
245740
2535
Jest możliwość nowych terapii.
04:20
They're exotic. They're experimental.
92
248275
1936
Brzmią nietuzinkowo, eksperymentalnie.
04:22
They're going to attack the cancer in new ways.
93
250211
3208
Chcą atakować raka w nowy sposób.
04:25
So he enters a clinical trial, and it works.
94
253419
4326
Próbuje nowej metody, która działa.
04:29
The cancer begins to shrink,
95
257745
1929
Nowotwór zanika,
i po raz trzeci,
04:31
and for the third time,
96
259674
2277
04:33
we've dodged death.
97
261951
3359
uniknęliśmy śmierci.
04:37
So now I ask you,
98
265310
3297
Zapytam więc was,
04:40
how do I feel
99
268607
2389
co ja czuję,
04:42
when the time finally comes
100
270996
2514
gdy czas wreszcie nadchodzi,
04:45
and there's another dark night,
101
273510
2506
kolejnej ciężkiej nocy,
04:48
sometime between midnight and 2 a.m.?
102
276016
2501
między 12 a 2 nad ranem.
04:50
This time it's on the intensive care ward
103
278517
2974
Tym razem na OIOM-ie,
04:53
when a twentysomething resident
104
281491
1838
gdzie 20-letni stażysta,
04:55
that I've never met before
105
283329
2203
którego pierwszy raz widzę,
04:57
tells me that Terence is dying,
106
285532
2593
mówi mi, że Terence umiera.
05:00
perhaps tonight.
107
288125
2199
Może tej nocy.
05:02
So what do I say when he says,
108
290324
2793
Jak reaguję, gdy słyszę:
05:05
"What do you want me to do?"
109
293117
2814
"Co robimy?".
05:07
There's another drug out there.
110
295931
2012
Jest kolejny lek na rynku.
05:09
It's newer. It's more powerful.
111
297943
1688
Nowszy, bardziej skuteczny.
05:11
He started it just two weeks ago.
112
299631
2569
Zaczął go brać dwa tygodnie temu.
05:14
Perhaps there's still hope ahead.
113
302200
3109
Może jest jeszcze jakaś nadzieja.
05:17
So what do I say?
114
305309
1955
Co odpowiadam?
05:19
I say, "Keep him alive if you can."
115
307264
3356
"Utrzymajcie go przy życiu".
05:22
And Terence died six days later.
116
310620
3515
A Terence umiera 6 dni później.
05:26
So we fought, we struggled, we triumphed.
117
314135
4048
Była walka, problemy i zwycięstwa.
05:30
It was an exhilarating fight,
118
318183
1796
Była to emocjonująca bitwa
05:31
and I'd repeat the fight today
119
319979
1717
i powtórzyłabym ją dzisiaj
05:33
without a moment's hesitation.
120
321696
2649
bez chwili wahania.
05:36
We fought together, we lived together.
121
324345
2951
Walczyliśmy i żyliśmy razem.
05:39
It turned what could have been
122
327296
2104
Mogłoby to być
05:41
seven of the grimmest years of our life
123
329400
2734
7 najbardziej ponurych lat,
05:44
into seven of the most glorious.
124
332134
3611
ale okazały się najwspanialsze.
05:47
It was also an expensive fight.
125
335745
2775
Była to także droga walka.
05:50
It was the kind of fight and the kind of choices
126
338520
1961
Taki wybór,
05:52
that everyone here agrees
127
340481
1634
jak pewnie się zgodzicie,
05:54
pump up the cost of end-of-life care,
128
342115
2405
podnosi koszty opieki nad umierającymi
05:56
and of healthcare for all of us.
129
344520
2286
i opieki zdrowotnej dla wszystkich.
05:58
And for me, for us,
130
346806
3082
Dla mnie osobiście,
06:01
we pushed the fight right over the edge,
131
349888
2082
dotarliśmy do granic.
06:03
and I never got the chance to say to him
132
351970
3225
Nie miałam okazji powiedzieć mu tego,
06:07
what I say to him now almost every day:
133
355195
3420
co powtarzam codziennie,
kiedy już go nie ma:
kiedy już go nie ma:
06:10
"Hey, buddy, it was a hell of a ride."
134
358615
3077
"Hej kolego, była to kapitalna podróż".
06:13
We never got the chance to say goodbye.
135
361692
2488
Nie było nam dane się pożegnać.
06:16
We never thought it was the end.
136
364180
2279
Nigdy nie myśleliśmy, że to już koniec.
06:18
We always had hope.
137
366459
5179
Zawsze mieliśmy nadzieję.
06:23
So what do we make of all of this?
138
371638
3864
Jakie są wnioski?
06:27
Being a journalist, after Terence died,
139
375502
3578
Będąc dziennikarką, po śmierci Terence'a,
06:31
I wrote a book, "The Cost Of Hope."
140
379080
3289
napisałam książkę pt. "The Cost of Hope".
06:34
I wrote it because I wanted to know
141
382369
2150
Chciałam się dowiedzieć,
06:36
why I did what I did,
142
384519
1686
dlaczego postąpiłam tak, a nie inaczej.
06:38
why he did what he did,
143
386205
1801
dlaczego on tak postąpił
06:40
why everyone around us did what they did.
144
388006
2555
i wszyscy dookoła nas.
06:42
And what did I discover?
145
390561
1636
Co odkryłam?
06:44
Well, one of the things I discovered is that
146
392197
1574
Po pierwsze eksperci uważają,
06:45
experts think that one answer to
147
393771
3077
że odpowiedź tkwi w dokumencie,
06:48
what I did at the end was a piece of paper,
148
396848
2750
06:51
the advance directive,
149
399598
2158
deklaracji umierającego,
06:53
to help families get past the seemingly irrational choices.
150
401756
4340
która ma pomóc uniknąć pochopnych decyzji.
06:58
Yet I had that piece of paper.
151
406096
4114
Tak, miałam ten dokument.
07:02
We both did.
152
410210
2053
Obydwoje mieliśmy.
07:04
And they were readily available.
153
412263
1690
Był dostępny,
07:05
I had them right at hand.
154
413953
1939
na wyciągnięcie ręki.
07:07
Both of them said the same thing:
155
415892
2359
Obydwa dokumenty stwierdzały:
07:10
Do nothing if there is no further hope.
156
418251
4501
"Nie robić nic w razie braku nadziei".
07:14
I knew Terence's wishes
157
422752
2220
Wiedziałam o życzeniach Terence'a,
07:16
as clearly and as surely as I knew my own.
158
424972
3814
tak wyraziście jak o własnych.
07:20
Yet we never got to no further hope.
159
428786
5204
Jednak nie było momentu braku nadziei.
07:25
Even with that clear-cut paper in our hands,
160
433990
2757
Nawet z tymi wytycznymi na piśmie,
07:28
we just kept redefining hope.
161
436747
3256
ciągle wyznaczaliśmy nową nadzieję.
07:32
I believed I could keep him from dying,
162
440003
5292
Myślałam, że uchronię go przed śmiercią.
07:37
and I'd be embarrassed to say that if I hadn't seen
163
445295
2814
Może wstyd by mi było to przyznać,
07:40
so many people and have talked to so many people
164
448109
2211
ale wiele osób, z którymi rozmawiałam
07:42
who have felt exactly the same way.
165
450320
2674
czuło to samo co ja.
07:44
Right up until days before his death,
166
452994
3934
Tuż przed jego śmiercią
07:48
I felt strongly
167
456928
3326
czułam silnie, mocno
07:52
and powerfully, and, you might say, irrationally,
168
460254
4043
i prawdopodobnie irracjonalnie,
07:56
that I could keep him from dying ever.
169
464297
5247
że mogę uchronić go od śmierci.
08:01
Now, what do the experts call this?
170
469544
3235
Jak ten stan nazywają eksperci?
08:04
They say it's denial.
171
472779
2347
Mówią, że to mechanizm wyparcia.
08:07
It's a strong word, isn't it?
172
475126
2191
Mocne słowo, nieprawdaż?
08:09
Yet I will tell you that denial
173
477317
2397
Zaprzeczenie jednak
08:11
isn't even close to a strong enough word
174
479714
5114
nawet w małym procencie nie opisuje tego,
08:16
to describe what those of us
175
484828
2646
przez co przechodzą ludzie,
08:19
facing the death of our loved ones go through.
176
487474
3638
którzy muszą stawić czoła
śmierci bliskich.
śmierci bliskich.
08:23
And I hear the medical professionals say,
177
491112
2341
A doradcy medyczni powiedzą:
08:25
"Well, we'd like to do such-and-such,
178
493453
2083
"Chcemy zrobić to i tamto,
08:27
but the family's in denial.
179
495536
2451
ale rodzina nie przyjmuje do wiadomości.
08:29
The family won't listen to reason.
180
497987
2176
Rodzina nie słucha faktów.
08:32
They're in denial.
181
500163
2022
Zaparli się.
08:34
How can they insist on this treatment at the end?
182
502185
2352
Pacjent umiera, a oni chcą leczyć!
08:36
It's so clear, yet they're in denial."
183
504537
3304
Fakty są jasne, ale się uparli".
08:39
Now, I think this maybe isn't
184
507841
2007
Moim zdaniem, to nie jest
08:41
a very useful way of thinking.
185
509848
3004
użyteczny tok myślenia.
08:44
It's not just families either.
186
512852
2278
Nie tylko rodzin,
08:47
The medical professionals too,
187
515130
2125
specjalistów też.
08:49
you out there, you're in denial too.
188
517255
3360
Wy też żyjecie w zaprzeczeniu.
08:52
You want to help. You want to fix.
189
520615
2853
Chcecie pomóc, naprawić,
zrobić.
08:55
You want to do.
190
523468
1826
08:57
You've succeeded in everything you've done,
191
525294
2808
Odnosicie sukces we wszystkim,
09:00
and having a patient die,
192
528102
2042
a umierający pacjent
09:02
well, that must feel like failure.
193
530144
3579
musi wydawać się porażką.
09:05
I saw it firsthand.
194
533723
1844
Widziałam to z pierwszej ręki.
09:07
Just days before Terence died,
195
535567
2702
Parę dni przed śmiercią Terence'a,
09:10
his oncologist said,
196
538269
2018
jego onkolog powiedział:
09:12
"Tell Terence that better days are just ahead."
197
540287
3248
"Powiedz mężowi,
że lepsze dni są przed nim".
że lepsze dni są przed nim".
09:15
Days before he died.
198
543535
2382
Kilka dni przed śmiercią.
09:17
Yet Ira Byock,
199
545917
1433
Jednak Ira Byock,
09:19
the director of palliative medicine at Dartmouth
200
547350
2348
dyrektor medycyny paliatywnej w Dartmouth
09:21
said, "You know, the best doctor in the world
201
549698
2931
powiedział: "Najlepszemu lekarzowi świata
09:24
has never succeeded in making anyone immortal."
202
552629
4608
nie udało się dać
życia wiecznego pacjentom".
życia wiecznego pacjentom".
09:29
So what the experts call "denial," I call "hope,"
203
557237
6506
To, co eksperci nazywają zaprzeczeniem,
dla mnie jest nadzieją.
09:35
and I'd like to borrow a phrase
204
563743
2334
Chciałbym zapożyczyć zwrot
09:38
from my friends in software design.
205
566077
3221
od kolegów programistów.
09:41
You just redefine denial and hope,
206
569298
3562
Trzeba wymienić zaprzeczenie na nadzieję,
09:44
and it becomes a feature of being human.
207
572860
3228
a stanie się elementem człowieczeństwa.
09:48
It's not a bug.
208
576088
1861
To nie wirus komputerowy.
09:49
It's a feature.
209
577949
2326
To element programu.
09:52
(Laughter)
210
580275
3094
(Śmiech)
09:55
So we need to think more constructively
211
583369
3694
Musimy myśleć bardziej konstruktywnie,
09:59
about this very common, very profound
212
587063
4312
o tej wspólnej, dogłębnej
10:03
and very powerful human emotion.
213
591375
3956
i potężnej ludzkiej emocji.
10:07
It's part of the human condition,
214
595331
2624
Jest częścią bycia człowiekiem,
10:09
and yet our system and our thinking
215
597955
2177
a nasz system myślenia
10:12
isn't built to accommodate it.
216
600132
3169
nie umie się dostosować.
10:15
So Terence told me a story on that long-ago night,
217
603301
3055
Terence opowiedział mi bajeczkę
tamtej odległej nocy,
10:18
and I believed it.
218
606356
1905
w którą uwierzyłam.
10:20
Maybe I wanted to believe it.
219
608261
3114
Może chciałam uwierzyć.
10:23
And during Terence's illness, I, we,
220
611375
5329
Podczas choroby męża
oboje chcieliśmy wierzyć w historię
10:28
we wanted to believe the story
221
616704
1722
10:30
of our fight together too.
222
618426
2595
naszej wspólnej walki.
10:33
Giving up the fight -- for that's how it felt,
223
621021
3736
Kapitulacja, bo tak to odbieraliśmy,
10:36
it felt like giving up --
224
624757
1939
oznaczała rezygnację nie tylko z życia,
10:38
meant giving up not only his life
225
626696
2717
10:41
but also our story,
226
629413
3707
ale z naszej historii,
10:45
our story of us as fighters,
227
633120
2210
niepokonanych bojowników,
10:47
the story of us as invincible,
228
635330
2930
10:50
and for the doctors, the story of themselves
229
638260
2208
a dla lekarzy
10:52
as healers.
230
640468
2558
ich historię uzdrowicieli.
10:55
So what do we need?
231
643026
2684
Czego więc potrzeba?
10:57
Maybe we don't need a new piece of paper.
232
645710
2939
Może nie potrzebny jest żaden dokument.
11:00
Maybe we need a new story,
233
648649
2947
Może potrzebna jest nowa historia,
11:03
not a story about giving up the fight
234
651596
4009
nie ta o kapitulacji
11:07
or of hopelessness,
235
655605
2271
albo braku nadziei,
11:09
but rather a story of victory and triumph,
236
657876
3411
ale raczej o zwycięstwie,
11:13
of a valiant battle and, eventually,
237
661287
4843
o śmiałej bitwie i w końcu
11:18
a graceful retreat,
238
666130
2320
o pełnym gracji odwrocie.
11:20
a story that acknowledges
239
668450
3007
Historia, która potwierdza,
11:23
that not even the greatest general defeats every foe,
240
671457
3763
że nawet najlepszy generał
nie pokona wszystkich wrogów,
11:27
that no doctor has ever succeeded
241
675220
2621
że żadnemu lekarzowi nie udało się
11:29
in making anyone immortal,
242
677841
2390
dać życia wiecznego,
11:32
and that no wife, no matter how hard she tried,
243
680231
6066
i że żona, która mocno próbuje,
11:38
has ever stopped even the bravest,
244
686297
4685
nie uchroni najodważniejszego,
11:42
wittiest and most maddeningly lovable husband
245
690982
4049
najzabawniejszego i najukochańszego męża
11:47
from dying when it was his time to go.
246
695031
4193
od śmierci, kiedy nadejdzie czas.
11:51
People did mention hospice,
247
699224
2313
Ludzie wspomnieli o hospicjum,
11:53
but I wouldn't listen.
248
701537
3371
ale nie słuchałam.
11:56
Hospice was for people who were dying,
249
704908
3925
Hospicjum to miejsce dla umierających.
12:00
and Terence wasn't dying.
250
708833
2773
Terence nie umierał.
12:03
As a result, he spent just four days in hospice,
251
711606
2910
W rezultacie spędził 4 dni w hospicjum,
12:06
which I'm sure, as you all know,
252
714516
1817
jak zapewne wiecie,
12:08
is a pretty typical outcome,
253
716333
2090
jest naturalną koleją rzeczy.
12:10
and we never said goodbye
254
718423
1512
Nigdy się nie pożegnaliśmy,
12:11
because we were unprepared for the end.
255
719935
3055
gdyż nie spodziewaliśmy się końca.
12:14
We have a noble path to curing the disease,
256
722990
3747
Mamy szlachetne podejście do leczenia,
12:18
patients and doctors alike,
257
726737
2330
tak pacjenci, jak i lekarze,
12:21
but there doesn't seem to be
258
729067
2123
ale chyba brakuje
12:23
a noble path to dying.
259
731190
2600
w szlachetnego umierania.
12:25
Dying is seen as failing,
260
733790
3058
Umieranie uchodzi za porażkę.
12:28
and we had a heroic narrative
261
736848
2652
Snuliśmy heroiczną opowieść o walce,
12:31
for fighting together,
262
739500
2093
a zabrakło nam heroicznej
historii odpuszczania.
historii odpuszczania.
12:33
but we didn't have a heroic narrative for letting go.
263
741593
5030
12:38
So maybe we need a narrative
264
746623
4118
Może więc potrzebne jest opowiadanie,
12:42
for acknowledging the end, and for saying goodbye,
265
750741
3476
gdzie uwzględniamy śmierć i pożegnanie.
12:46
and maybe our new story will be
266
754217
2562
Nowa historia może być
12:48
about a hero's fight, and a hero's goodbye.
267
756779
4606
o heroicznej walce i pożegnaniu bohaterów.
12:53
Terence loved poetry,
268
761385
2467
Terence uwielbiał poezję.
12:55
and the Greek poet Constantine Cavafy
269
763852
3227
Grecki poeta Konstandinos Kawafis
12:59
is one of my favorite poets.
270
767079
2429
jest jednym z moich ulubionych.
13:01
So I'll give you a couple lines from him.
271
769508
2884
Chciałabym przytoczyć parę wersów.
13:04
This is a poem about Mark Antony.
272
772392
2216
Wiersz o Marku Antoniuszu.
13:06
You know Mark Antony, the conquering hero,
273
774608
2693
Znacie Antoniusza, wojowniczego bohatera,
13:09
Cleopatra's guy?
274
777301
1865
kochanka Kleopatry?
13:11
Actually, one of Cleopatra's guys.
275
779166
2537
No, jednego z kochanków.
13:13
And he's been a pretty good general.
276
781703
2425
Był niezłym generałem.
13:16
He's won all the fights,
277
784128
1060
Wygrał wszystkie walki,
13:17
he's eluded all the people that are out to get him,
278
785188
2455
wywinął się wszystkim wrogom,
13:19
and yet this time, finally,
279
787643
1788
ale tym razem,
13:21
he's come to the city of Alexandria
280
789431
1749
gdy powrócił do Aleksandrii,
13:23
and realized he's lost.
281
791180
1682
zdał sobie sprawę, że przegrał.
13:24
The people are leaving. They're playing instruments.
282
792862
1716
Ludzie opuszczają
i grają na instrumentach.
i grają na instrumentach.
13:26
They're singing.
283
794578
1323
Śpiewają.
13:27
And suddenly he knows he's been defeated.
284
795901
2600
Nagle zdaje sobie sprawę, że przegrał.
13:30
And he suddenly knows
285
798501
2179
Wie, że bogowie go opuścili
13:32
he's been deserted by the gods,
286
800680
2525
i czas się pożegnać.
13:35
and it's time to let go.
287
803205
1940
13:37
And the poet tells him what to do.
288
805145
1967
A poeta mówi mu, co ma robić.
13:39
He tells him how to say a noble goodbye,
289
807112
3266
Mówi, jak pożegnać się z godnością,
13:42
a goodbye that's fit for a hero.
290
810378
3847
która przystoi bohaterowi.
13:46
"As if long-prepared,
291
814225
2749
"Jakby przygotowany,
13:48
as if courageous,
292
816974
2679
odważny,
13:51
as it becomes you
293
819653
2597
że to ty,
13:54
who were worthy of such a city,
294
822250
2172
który był godny takiego miasta.
13:56
approach the window with a firm step,
295
824422
2403
Zbliż się do okna pewnym krokiem,
13:58
and with emotion,
296
826825
2535
i z uczuciem,
14:01
but not with the entreaties
297
829360
2199
ale bez lamentu,
14:03
or the complaints of a coward,
298
831559
2761
czy też żalu tchórza,
14:06
as a last enjoyment,
299
834320
1971
rozkoszuj się pod koniec,
14:08
listen to the sounds,
300
836291
2124
dźwiękami muzyki,
14:10
the exquisite instruments of the musical troops,
301
838415
3334
wyśmienitymi grajkami,
14:13
and bid her farewell,
302
841749
2281
i pożegnaj Aleksandrię,
14:16
the Alexandria you are losing."
303
844030
4415
którą tracisz".
14:20
That's a goodbye for a man who was larger than life,
304
848445
3690
To pożegnanie godne człowieka
większego niż życie.
większego niż życie.
14:24
a goodbye for a man
305
852135
2018
Pożegnanie dla mężczyzny,
14:26
for whom anything,
306
854153
1974
dla którego nic,
14:28
well, almost anything,
307
856127
3108
prawie nic,
14:31
was possible,
308
859235
1890
nie było niemożliwe.
14:33
a goodbye for a man who kept hope alive.
309
861125
3140
Człowieka, który zachował nadzieję.
14:36
And isn't that what we're missing?
310
864265
2193
Może tego nam brakuje?
14:38
How can we learn that people's decisions
311
866458
2059
Jak możemy się nauczyć,
14:40
about their loved ones
312
868517
1510
że decyzje podejmowane o bliskich
14:42
are often based strongly, powerfully,
313
870027
3929
są w bardzo potężny i irracjonalny sposób
14:45
many times irrationally,
314
873956
2852
14:48
on the slimmest of hopes?
315
876808
2344
oparte na cienkiej nici nadziei?
14:51
The overwhelming presence of hope
316
879152
3022
Wszechobecne poczucie nadziei
14:54
isn't denial.
317
882174
1423
nie jest zaprzeczeniem.
14:55
It's part of our DNA as humans,
318
883597
2820
To część naszego DNA jako istot ludzkich
14:58
and maybe it's time our healthcare system --
319
886417
2318
i może czas aby służba zdrowia,
15:00
doctors, patients, insurance companies, us,
320
888735
4484
doktorzy, pacjenci, ubezpieczalnie,
15:05
started accounting for the power of that hope.
321
893219
3974
zaczęli dostrzegać siłę nadziei.
15:09
Hope isn't a bug.
322
897193
2300
Nadzieja to nie wirus komputerowy.
15:11
It's a feature.
323
899493
2369
To element programu.
15:13
Thank you.
324
901862
2495
Dziękuję
15:16
(Applause)
325
904357
3055
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Amanda Bennett - JournalistIn "The Cost of Hope," Pulitzer Prize winning journalist Amanda Bennett brings an investigative angle to the conversation about end-of-life care.
Why you should listen
Amanda Bennett is the Executive Editor of Projects and Investigations for Bloomberg News. Previously she served for three years as the Managing Editor of projects for The Oregonian in Portland and was a reporter for The Wall Street Journal for more than 20 years.
In 1997 Bennett shared the Pulitzer Prize for national reporting for a Wall Street Journal investigation on the struggle against AIDS, and in 2001 received a second Pulitzer Prize, for public service, as the lead of a team at The Oregonian. In 2010 Bennett was elected as co-Chairman of the Pulitzer Prize Board.
Bennett has written six books. Her most recent book, The Cost of Hope, is part-memoir, part-investigative report, about her seven-year struggle within the American healthcare system to save her husband from cancer.
Amanda Bennett | Speaker | TED.com