TED2004
Eve Ensler: Happiness in body and soul
Eve Ensler o szczęściu w ciele i duszy
Filmed:
Readability: 3.9
1,319,042 views
Eve Ensler, autorka "Monologów waginy", opowiada o tym, jak rozmowa z przyjaciółkami o menopauzie doprowadziła do serii przedstawień i imprez dotyczących tematów seksualnych, zapoczątkowała światową kampanię przeciwko przemocy wobec kobiet oraz pozwoliła jej samej odnaleźć szczęście.
Eve Ensler - Playwright, activist
Eve Ensler created the ground-breaking "Vagina Monologues," whose success propelled her to found V-Day -- a movement to end violence against women and girls everywhere. Full bio
Eve Ensler created the ground-breaking "Vagina Monologues," whose success propelled her to found V-Day -- a movement to end violence against women and girls everywhere. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I bet you're worried.
0
1000
2000
Na pewno się martwicie.
00:27
(Laughter)
1
3000
2000
(Śmiech)
00:29
I was worried. That's why I began this piece.
2
5000
4000
Ja się martwiłam, dlatego napisałam ten tekst.
00:33
I was worried about vaginas. I was worried what we think about vaginas,
3
9000
6000
Martwiłam się o pochwy, o to, co o nich myślimy,
00:39
and even more worried that we don't think about them.
4
15000
4000
a jeszcze bardziej, że o nich nie myślimy.
00:43
I was worried about my own vagina.
5
19000
2000
Martwiłam się o swoją waginę.
00:45
It needed a context, a culture, a community of other vaginas.
6
21000
5000
Potrzebowała kontekstu, kultury, wspólnoty wagin.
00:50
There is so much darkness and secrecy surrounding them.
7
26000
4000
Pochwy są spowite mrokiem i tajemnicze.
00:54
Like the Bermuda Triangle, nobody ever reports back from there.
8
30000
5000
Jak Trójkąt Bermudzki, stamtąd nikt nie nadaje komunikatów.
00:59
(Laughter)
9
35000
1000
(Śmiech).
01:00
In the first place, it's not so easy to even find your vagina.
10
36000
4000
Po pierwsze, trudno znaleźć swoją pochwę.
01:04
Women go days, weeks, months, without looking at it.
11
40000
3000
Kobiety nie widują jej miesiącami.
01:07
I interviewed a high-powered businesswoman;
12
43000
2000
Pewna bizneswoman
01:09
she told me she didn't have time.
13
45000
3000
powiedziała mi, że nie ma na to czasu.
01:12
"Looking at your vagina," she said, "is a full day's work."
14
48000
3000
"Oglądanie pochwy to zajęcie na cały dzień".
01:15
(Laughter)
15
51000
1000
(Śmiech)
01:16
"You've got to get down there on your back, in front of a mirror,
16
52000
3000
"Trzeba leżeć na plecach, przed lustrem,
01:19
full-length preferred. You've got to get in the perfect position,
17
55000
3000
najlepiej dużym, w idealnej pozycji,
01:22
with the perfect light, which then becomes shadowed by the angle you're at.
18
58000
4000
w odpowiednim świetle, ale i tak je zasłonisz.
01:26
You're twisting your head up, arching your back, it's exhausting."
19
62000
3000
Odwracasz głowę, wyginasz plecy, co za wysiłek".
01:29
She was busy; she didn't have time.
20
65000
3000
Była zapracowana, nie miała na to czasu.
01:32
So I decided to talk to women about their vaginas.
21
68000
3000
Postanowiłam wypytać kobiety o ich pochwy.
01:35
They began as casual vagina interviews,
22
71000
3000
Zaczęło się od luźnych wywiadów o pochwach,
01:38
and they turned into vagina monologues.
23
74000
3000
z których powstały "Monologi waginy".
01:41
I talked with over 200 women. I talked to older women,
24
77000
4000
Rozmawiałam z ponad 200 kobietami, starymi,
01:45
younger women, married women, lesbians, single women;
25
81000
3000
młodymi, zamężnymi, lesbijkami, samotnymi.
01:48
I talked to corporate professionals, college professors, actors, sex workers;
26
84000
5000
Bizneswoman, profesorki, aktorki, prostytutki,
01:53
I talked to African-American women, Asian-American women,
27
89000
4000
kobiety pochodzenia afrykańskiego, azjatyckiego,
01:57
Native-American women, Caucasian women, Jewish women.
28
93000
4000
Indianki, białe, Żydówki.
02:01
OK, at first women were a little shy, a little reluctant to talk.
29
97000
5000
Z początku wstydziły się rozmawiać,
02:06
Once they got going, you couldn't stop them.
30
102000
3000
ale jak zaczęły, nie sposób było im było przerwać.
02:09
Women love to talk about their vaginas -- they do.
31
105000
4000
Kobiety uwielbiają mówić o swoich pochwach.
02:13
Mainly because no one's ever asked them before.
32
109000
3000
Głównie dlatego, że nikt o nie wcześniej nie pytał.
02:16
(Laughter)
33
112000
1000
(Śmiech)
02:17
Let's just start with the word "vagina" -- vagina, vagina.
34
113000
5000
Zacznijmy od samego słowa "pochwa".
02:22
It sounds like an infection at best. Maybe a medical instrument.
35
118000
5000
Brzmi jak nazwa choroby, przyrządu medycznego.
02:27
"Hurry, nurse, bring the vagina."
36
123000
2000
"Siostro, proszę mi podać waginę".
02:29
(Laughter)
37
125000
1000
(Śmiech)
02:30
Vagina, vagina, vagina. It doesn't matter how many times
38
126000
3000
Wagina - ile by go nie powtarzać,
02:33
you say the word, it never sounds like a word you want to say.
39
129000
3000
to słowo nie zabrzmi przyjemnie.
02:36
It's a completely ridiculous, totally un-sexy word.
40
132000
5000
Słowo idiotyczne, zupełnie niezmysłowe.
02:41
If you use it during sex, trying to be politically correct,
41
137000
3000
Wyobraź sobie, że podczas seksu mówisz:
02:44
"Darling, would you stroke my vagina," you kill the act right there.
42
140000
6000
"Kochanie, popieść moją waginę" - od razu klapa.
02:50
(Laughter)
43
146000
1000
(Śmiech)
02:51
I'm worried what we call them and don't call them.
44
147000
4000
Martwię się, jak na nie mówimy i nie mówimy.
02:55
In Great Neck, New York, they call it a "pussy-cat."
45
151000
3000
W Great Neck mówią na pochwę "myszka".
02:58
A woman told me there, her mother used to tell her,
46
154000
2000
Matka mówi córce:
03:00
"Don't wear panties, dear, underneath your pajamas.
47
156000
2000
"Nie wkładaj majtek pod piżamę,
03:02
You need to air out your pussy-cat."
48
158000
2000
myszka musi się przewietrzyć".
03:04
(Laughter)
49
160000
4000
(Śmiech)
03:08
In Westchester they call it a "pooky," in New Jersey a "twat."
50
164000
5000
W Westchester mówi się "pooky", w New Jersey "twat".
03:13
There's powder-box, derriere, a pooky, a poochy, a poopy,
51
169000
5000
Puderniczka, rufa, piczka, sikula,
03:18
a poopaloo, a pooninana, a padepachetchki, a pow, and a peach.
52
174000
4000
pitula, pipa, pupilka, kosmatka i brzoskwinka.
03:22
(Laughter)
53
178000
2000
(Śmiech)
03:24
There's toadie, dee dee, nishi, dignity, coochie snorcher, cooter,
54
180000
5000
Ropuszka, kuciapa, cipencja, dziubdziunia, bździocha,
03:29
labi, gladis siegelman, va, wee-wee, whore-spot, nappy dugout,
55
185000
9000
cipa, siuśka, brocha, psipsiula, śliamczek, pizda, dziura,
03:38
mungo, ghoulie, powder-box, a "mimi" in Miami,
56
194000
6000
bułeczka, picza, puderniczka, "mimi" w Miami,
03:44
a "split knish" in Philadelphia, and a "schmende" in the Bronx.
57
200000
6000
"pierożek" w Filadelfii i "szmenda" w Bronksie.
03:50
(Laughter)
58
206000
1000
(Śmiech)
03:51
I am worried about vaginas.
59
207000
2000
Martwię się o pochwy.
03:53
This is how the "Vagina Monologues" begins.
60
209000
3000
Właśnie tak zaczynają się "Monologi waginy",
03:56
But it really didn't begin there; it began with a conversation with a woman.
61
212000
6000
ale naprawdę zaczęły się od rozmowy z pewną kobietą.
04:02
We were having a conversation about menopause,
62
218000
3000
Rozmawiałyśmy o menopauzie
04:05
and we got onto the subject of her vagina --
63
221000
2000
i doszłyśmy do tematu jej pochwy,
04:07
which you'll do if you're talking about menopause.
64
223000
2000
co naturalne w tym kontekście.
04:09
And she said things that really shocked me about her vagina --
65
225000
3000
Zaszokowało mnie, jak o niej mówiła,
04:12
that it was dried-up and finished and dead -- and I was kind of shocked.
66
228000
4000
że jest wysuszona, skończona i martwa; byłam w szoku.
04:16
And so I said to a friend casually, "Well, what do you think about your vagina?"
67
232000
3000
Więc zapytałam koleżankę, co myśli o swojej pochwie.
04:19
And that woman said something more amazing,
68
235000
3000
Powiedziała coś jeszcze bardziej zaskakującego,
04:22
and then the next woman said something more amazing,
69
238000
2000
następna jeszcze bardziej,
04:24
and before I knew it, every woman was telling me
70
240000
2000
i wszystkie znały kogoś
04:26
I had to talk to somebody about their vagina because they had an amazing story,
71
242000
3000
z jeszcze ciekawszą opowieścią o waginie.
04:29
and I was sucked down the vagina trail.
72
245000
3000
Tak wciągnął mnie szlak pochwowy.
04:32
(Laughter)
73
248000
2000
(Śmiech)
04:34
And I really haven't gotten off it. I think if you had told me
74
250000
3000
Idę nim do tej pory, ale gdybym za młodu
04:37
when I was younger that I was going to grow up, and be in shoe stores,
75
253000
3000
usłyszała, że kiedy będę dorosła,
04:40
and people were going to scream out, "There she is, the Vagina Lady!"
76
256000
3000
będą za mną krzyczeć "Patrz, to ta od waginy",
04:43
I don't know that that would have been my life ambition.
77
259000
3000
nie wiem, czy wybrałabym tę drogę.
04:46
(Laughter)
78
262000
1000
(Śmiech)
04:47
But I want to talk a little bit about happiness and the relationship
79
263000
3000
Powiem coś o szczęściu i jego związku
04:50
to this whole vagina journey because
80
266000
2000
z tą "podróżą pochwową",
04:52
it has been an extraordinary journey that began eight years ago.
81
268000
3000
bo to wyjątkowa podróż, która trwa już 8 lat.
04:55
I think before I did the "Vagina Monologues"
82
271000
3000
Myślę, że przed napisaniem "Monologów waginy"
04:58
I didn't really believe in happiness.
83
274000
3000
tak naprawdę nie wierzyłam w szczęście.
05:01
I thought that only idiots were happy, to be honest.
84
277000
3000
Sądziłam, że szczęście jest dla idiotów.
05:04
I remember when I started practicing Buddhism 14 years ago,
85
280000
4000
Kiedy 14 lat temu zaczęłam praktykować buddyzm,
05:08
and I was told that the end of this practice was to be happy,
86
284000
3000
słyszałam, że jego celem jest szczęście.
05:11
I said, "How could you be happy and live in this world of suffering
87
287000
3000
Zapytałam, jak można być szczęśliwym,
05:14
and live in this world of pain?" I mistook happiness for a lot of other things,
88
290000
6000
żyjąc w świecie cierpienia? Myliłam szczęście z czym innym,
05:20
like numbness or decadence or selfishness.
89
296000
4000
z brakiem uczuć, dekadencją czy samolubstwem.
05:24
And what happened through the course of the "Vagina Monologues"
90
300000
2000
Dzięki "Monologom waginy"
05:26
and this journey is I think I have come to understand
91
302000
3000
i tej podróży zaczęłam chyba lepiej rozumieć szczęście.
05:29
a little bit more about happiness.
92
305000
2000
i tej podróży zaczęłam chyba lepiej rozumieć szczęście.
05:31
There're three qualities I want to talk about.
93
307000
3000
Chciałabym opowiedzieć o trzech sprawach.
05:34
One is seeing what's right in front of you, and talking about it,
94
310000
5000
Raz - widzieć, co jest przed nami, mówić o tym.
05:39
and stating it. I think what I learned from talking about the vagina,
95
315000
4000
Myślę, że dzięki rozmowom o pochwie
05:43
and speaking about the vagina, is it was the most obvious thing --
96
319000
3000
nauczyłam się, że to rzecz oczywista.
05:46
it was right in the center of my body and the center of the world --
97
322000
3000
Była w środku mojego ciała, w centrum świata,
05:49
and yet it was the one thing nobody talked about.
98
325000
3000
a mimo to nie rozmawiało się o niej.
05:52
The second thing is that what talking about the vagina did
99
328000
4000
Sprawa druga - moje rozmowy o pochwie
05:56
is it opened this door which allowed me to see
100
332000
3000
otwarły drzwi i zobaczyłam, że można
05:59
that there was a way to serve the world to make it better.
101
335000
3000
służyć światu i zmieniać go na lepsze.
06:02
And that's where the deepest happiness has actually come from.
102
338000
4000
I właśnie to jest źródłem najgłębszego szczęścia.
06:06
And the third principle of happiness, which I've realized recently.
103
342000
4000
Trzecią zasadę szczęścia pojęłam niedawno.
06:10
Eight years ago, this momentum and this energy, this "V-wave" started --
104
346000
4000
Ta energia i pęd, "fala W", zaczęły się 8 lat temu.
06:14
and I can only describe it as a "V-wave" because, to be honest,
105
350000
3000
Mogę to opisać tylko jako "falę W",
06:17
I really don't understand it completely; I feel at the service of it.
106
353000
4000
bo nie do końca ją rozumiem, ale jej służę.
06:21
But this wave started, and if I question the wave,
107
357000
3000
Kiedy próbowałam kwestionować tę falę,
06:24
or try to stop the wave or look back at the wave,
108
360000
3000
zatrzymać ją, albo patrzeć na nią z perspektywy,
06:27
I often have the experience of whiplash
109
363000
3000
czułam się, jakbym miała skręcić sobie kark.
06:30
or the potential of my neck breaking. But if I go with the wave,
110
366000
4000
Ale kiedy daję się ponieść fali,
06:34
and I trust the wave and I move with the wave, I go to the next place,
111
370000
3000
ufam i płynę z nurtem - wtedy idę naprzód.
06:37
and it happens logically and organically and truthfully.
112
373000
3000
I to dzieje się logicznie, naturalnie i prawdziwie.
06:40
And I started this piece, particularly with stories and narratives,
113
376000
6000
Kiedy zaczęłam książkę, od opowieści i relacji,
06:46
and I was talking to one woman and that led to another woman
114
382000
3000
rozmowa z jedną kobietą prowadziła do drugiej.
06:49
and that led to another woman, and then I wrote those stories down
115
385000
4000
Potem spisałam wszystkie te opowieści
06:53
and I put them out in front of other people.
116
389000
2000
i wystawiłam na scenie.
06:55
And every single time I did the show at the beginning,
117
391000
2000
Na początku po każdym przedstawieniu
06:57
women would literally line up after the show
118
393000
3000
kobiety ustawiały się do mnie w kolejce,
07:00
because they wanted to tell me their stories.
119
396000
3000
bo chciały opowiedzieć swoją historię.
07:03
And at first I thought, "Oh great, I'll hear about wonderful orgasms,
120
399000
2000
Myślałam, że będzie o orgazmach,
07:05
and great sex lives, and how women love their vaginas."
121
401000
4000
udanym życiu seksualnym i miłości do waginy.
07:09
But in fact, that's not what women lined up to tell me.
122
405000
3000
Ale nie o tym chciały mi opowiedzieć.
07:12
What women lined up to tell me was how they were raped,
123
408000
3000
Czekały, żeby opowiedzieć, jak zostały zgwałcone,
07:15
and how they were battered, and how they were beaten,
124
411000
3000
jak były maltretowane, bite,
07:18
and how they were gang-raped in parking lots,
125
414000
2000
gwałcone zbiorowo na parkingach,
07:20
and how they were incested by their uncles.
126
416000
2000
i molestowane przez wujków.
07:22
And I wanted to stop doing the "Vagina Monologues"
127
418000
3000
Chciałam przestać wystawiać "Monologi waginy",
07:25
because it felt too daunting. I felt like a war photographer
128
421000
3000
bo czułam się przytłoczona, jak fotografka wojenna,
07:28
who takes pictures of terrible events, but doesn't intervene on their behalf.
129
424000
4000
która robi zdjęcia horrorów, ale nie interweniuje.
07:32
And so in 1997, I said, "Let's get women together.
130
428000
4000
Dlatego w 1997 roku powiedziałam: "Zbierzmy kobiety.
07:36
What could we do with this information that all these women are being violated?"
131
432000
5000
Co zrobić z wiedzą o tym ogromie przemocy?"
07:41
And it turned out, after thinking and investigating,
132
437000
4000
I po zastanowieniu się i zbadaniu sprawy, okazało się,
07:45
that I discovered -- and the UN has actually said this recently --
133
441000
3000
że odkryłam, co potwierdził niedawno ONZ,
07:48
that one out of every three women on this planet
134
444000
3000
że jedna na trzy kobiety żyjące na tej planecie
07:51
will be beaten or raped in her lifetime.
135
447000
3000
zostanie kiedyś zgwałcona albo pobita.
07:54
That's essentially a gender; that's essentially a resource of the planet, which is women.
136
450000
5000
Płeć, która jest w zasadzie bogactwem naszej planety.
07:59
So in 1997 we got all these incredible women together and we said,
137
455000
3000
Zebraliśmy te niesamowite kobiety i zapytaliśmy,
08:02
"How can we use the play, this energy, to stop violence against women?"
138
458000
5000
jak wykorzystać tę sztukę i energię, aby powstrzymać przemoc wobec kobiet?"
08:07
And we put on one event in New York City, in the theater,
139
463000
2000
Na spotkanie w Nowym Jorku
08:09
and all these great actors came -- from Susan Sarandon,
140
465000
3000
przyszły wspaniałe aktorki, Susan Sarandon,
08:12
to Glenn Close, to Whoopi Goldberg -- and we did one performance
141
468000
3000
Glenn Close, Whoopi Goldberg,
08:15
on one evening, and that catalyzed this wave, this energy.
142
471000
6000
i to przedstawienie zapoczątkowało tę falę, tę energię.
08:21
And within five years, this extraordinary thing began to happen.
143
477000
4000
W ciągu pięciu lat zaczęły się dziać niesamowite rzeczy.
08:25
One woman took that energy and she said, "I want to bring this wave,
144
481000
4000
Pewna kobieta zaraziła się tą energią
08:29
this energy, to college campuses," and so she took the play
145
485000
4000
i postanowiła ponieść falę na uniwersytety.
08:33
and she said, "Let's use the play and have performances of the play
146
489000
3000
Wystawiała sztukę corocznie,
08:36
once a year, where we can raise money to stop violence against women
147
492000
3000
zbierając fundusze na walkę z przemocą wobec kobiet
08:39
in local communities all around the world."
148
495000
3000
w lokalnych społecznościach na całym świecie.
08:42
And in one year, it went to 50 colleges, and then it expanded.
149
498000
3000
W jednym roku przedstawienie obiegło 50 uczelni,
08:45
And over the course of the last six years, it's spread
150
501000
3000
a przez ostatnie sześć lat szła coraz dalej,
08:48
and it's spread and it's spread and it's spread around the world.
151
504000
3000
dociera na cały świat.
08:51
What I have learned is two things. One: that the epidemic
152
507000
6000
Dowiedzieliśmy się, że epidemia przemocy wobec kobiet
08:57
of violence towards women is shocking; it's global;
153
513000
4000
jest szokująca, ma zasięg globalny, sięga głęboko
09:01
it is so profound and it is so devastating,
154
517000
2000
i ma bardzo niszczycielskie skutki,
09:03
and it is so in every little pocket of every little crater,
155
519000
3000
jest w każdym leju po bombie, każdej społeczności
09:06
of every little society, that we don't even recognize it
156
522000
2000
tak, że jej nie dostrzegamy,
09:08
because it's become ordinary. This journey has taken me to Afghanistan,
157
524000
6000
bo tak spowszedniała. Podróż zawiodła mnie do Afganistanu,
09:14
where I had the extraordinary honor and privilege to go into
158
530000
5000
gdzie miałam niezwykły zaszczyt i przywilej
09:19
parts of Afghanistan under the Taliban -- I was dressed in a burqa --
159
535000
3000
odwiedzić w burce rejony talibańskie.
09:22
and I went in with an extraordinary group called the
160
538000
3000
Pojechałam tam z wyjątkową grupą o nazwie
09:25
Revolutionary Association of the Women of Afghanistan,
161
541000
3000
"Rewolucyjne Stowarzyszenie Kobiet Afganistanu",
09:28
and I saw firsthand how women had been stripped
162
544000
3000
i na własne oczy przekonałam się,
09:31
of every single right that was possible to strip women of --
163
547000
4000
jak kobiety pozbawia się wszelkich możliwych praw,
09:35
from being educated, to being employed, to being
164
551000
4000
począwszy od prawa do nauki, pracy,
09:39
actually allowed to eat ice cream.
165
555000
2000
po prawo do jedzenia lodów.
09:41
For those of you who don't know it, it was illegal to eat ice cream under the Taliban.
166
557000
3000
Pod rządami Talibów lody były nielegalne.
09:44
And I actually saw and met women who had been flogged
167
560000
4000
Osobiście poznałam kobiety, które zostały wychłostane
09:48
by being caught eating vanilla ice cream.
168
564000
3000
za to, że jadły lody waniliowe.
09:51
And I was taken to the secret ice cream-eating place in a little town,
169
567000
4000
Byłam w miejscu, gdzie w tajemnicy jadło się lody.
09:55
where we went to a back room, and women were seated
170
571000
3000
Poszłyśmy do pokoju na tyłach, usiadłyśmy
09:58
and a curtain was pulled around us, and they were served vanilla ice cream.
171
574000
4000
otoczono nas zasłoną i podano lody waniliowe.
10:02
And women lifted their burqas and ate this ice cream,
172
578000
3000
Kiedy podniosły burki i zjadły lody,
10:05
and I don't think I ever understood pleasure until that moment,
173
581000
3000
zrozumiałam, co znaczy "przyjemność"
10:08
and how women have found a way to keep their pleasure alive.
174
584000
4000
i że kobiety znalazły sposób, żeby pozwolić jej przetrwać.
10:12
It has taken me, this journey, to Islamabad, where I have
175
588000
3000
Ta podróż zawiodła mnie do Islamabadu,
10:15
witnessed and met women with their faces melted off.
176
591000
3000
gdzie poznałam kobiety o spalonych twarzach.
10:18
It has taken me to Juarez, Mexico, where I was a week ago,
177
594000
4000
Do Juarez w Meksyku, gdzie byłam tydzień temu
10:22
where I have literally been there in parking lots
178
598000
3000
i gdzie dosłownie na parkingach
10:25
where bones of women have washed up and been dumped
179
601000
3000
kości kobiet walają się
10:28
next to Coca-Cola bottles.
180
604000
3000
obok butelek po coca-coli.
10:31
It has taken me to universities
181
607000
2000
Na uniwersytety całego kraju,
10:33
all over this country where girls are date-raped and drugged.
182
609000
3000
gdzie dziewczyny odurza się i gwałci na randkach.
10:36
I have seen terrible, terrible, terrible violence.
183
612000
4000
Byłam świadkiem okrutnej przemocy.
10:40
But I have also recognized, in the course of seeing that violence,
184
616000
4000
Ale widząc tę przemoc przekonałam się również,
10:44
that being in the face of things and seeing actually
185
620000
3000
że gdy staniemy w obliczu tych zdarzeń,
10:47
what's in front of us is the antidote to depression and to a feeling
186
623000
6000
znika depresja i poczucie,
10:53
that one is worthless and has no value.
187
629000
2000
że nic nie znaczymy.
10:55
Because before the "Vagina Monologues,"
188
631000
2000
Bo przed "Monologami waginy"
10:57
I will say that 80 percent of my consciousness was closed off
189
633000
3000
moja świadomość była w 80% zamknięta na to,
11:00
to what was really going on in this reality.
190
636000
3000
co się tak naprawdę dzieje.
11:03
And that closing-off closed off my vitality and my life energy.
191
639000
5000
To zamknięcie blokowało moją energię życiową.
11:08
What has also happened is in the course of these travels --
192
644000
2000
Poza tym w czasie tych podróży
11:10
and it's been an extraordinary thing -- is that every single place
193
646000
4000
działo się coś niezwykłego, wszędzie gdzie jechałam,
11:14
that I have gone to in the world, I have met a new species.
194
650000
3000
mianowicie wszędzie poznawałam nowe gatunki.
11:17
And I really love hearing about all these species at the bottom of the sea.
195
653000
4000
Kocham słuchać o tych żyjątkach na dnie morza.
11:21
And I was thinking about how being with these
196
657000
2000
Przebywanie z wyjątkowymi ludźmi,
11:23
extraordinary people on this particular panel
197
659000
3000
którzy biorą udział w tym panelu,
11:26
that it's beneath, beyond, and between,
198
662000
3000
czuję, jakbym była pod, poza i pomiędzy,
11:29
and the vagina kind of fits into all those categories.
199
665000
3000
a wagina pasuje do wszystkich tych kategorii.
11:32
(Laughter)
200
668000
1000
(Śmiech)
11:33
But one of the things I've seen is this species --
201
669000
3000
Dostrzegłam coś w nich,
11:36
and it is a species, and it is a new paradigm,
202
672000
3000
to nowy gatunek, nowy paradygmat,
11:39
and it doesn't get reported in the press or in the media
203
675000
2000
o którym nie słychać w mediach,
11:41
because I don't think good news ever is news,
204
677000
4000
bo widzów nie interesują dobre wiadomości,
11:45
and I don't think people who are transforming the planet
205
681000
2000
a ci, co zmieniają świat
11:47
are what gets the ratings on TV shows.
206
683000
3000
nie podbijają oglądalności.
11:50
But every single country I have been to -- and in the last six years
207
686000
3000
Ale w każdym kraju, w którym byłam,
11:53
I've been to about 45 countries, and many tiny little villages and cities and towns --
208
689000
5000
a odwiedziłam około 45 krajów, wiele miast i wiosek,
11:58
I have seen something what I've come to call "vagina warriors."
209
694000
4000
widziałam ludzi, których nazwę "wojowniczkami waginy".
12:02
A "vagina warrior" is a woman, or a vagina-friendly man,
210
698000
4000
To kobiety przyjazne waginie, lub mężczyźni,
12:06
who has witnessed incredible violence or suffered it,
211
702000
4000
świadkowie lub ofiary niewiarygodnej przemocy,
12:10
and rather than getting an AK-47 or a weapon of mass destruction
212
706000
4000
które zamiast chwytać za karabin,
12:14
or a machete, they hold the violence in their bodies;
213
710000
5000
albo maczetę, zatrzymały przemoc w ciele,
12:19
they grieve it; they experience it; and then they go out and devote
214
715000
5000
opłakały ją, doświadczyły jej, a następnie poświęciły życie
12:24
their lives to making sure it doesn't happen to anybody else.
215
720000
4000
staraniom, by to samo nie przytrafiło się innym.
12:28
I have met these women everywhere on the planet.
216
724000
3000
Takie kobiety spotykam w każdym zakątku świata.
12:31
And I want to tell a few stories because I believe that
217
727000
2000
Chcę opowiedzieć kilka historii,
12:33
stories are the way that we transmit information,
218
729000
3000
bo opowieści to sposób, w jaki przekazujemy informacje,
12:36
where it goes into our bodies. And I think that one of the things
219
732000
3000
tak, że trafiają do ciała.
12:39
about being at TED that's been very interesting
220
735000
3000
Na TED intryguje mnie między innymi,
12:42
is that I live in my body a lot, and I don't live in my head very much anymore.
221
738000
4000
że zwykle żyję już głównie w ciele, nie w głowie,
12:46
And this is a very heady place.
222
742000
2000
a tutaj jest dużo głowy.
12:48
And it's been really interesting to be in my head
223
744000
3000
I bardzo ciekawie jest w mojej głowie.
12:51
for the last two days; I've been very disoriented --
224
747000
2000
Siedząc w niej, jestem zdezorientowana...
12:53
(Laughter)
225
749000
1000
(Śmiech)
12:54
because I think the world, the V-world, is very much in your body.
226
750000
4000
bo świat "W" jest bardzo skupiony w ciele.
12:58
It's a body world, and the species really exists in the body,
227
754000
4000
To świat ciała, a ludzie naprawdę istnieją w ciele,
13:02
and I think there's a real significance in us
228
758000
2000
i myślę, że to bardzo znaczące,
13:04
attaching our bodies to our heads -- that that separation
229
760000
3000
że ciało kojarzymy z głową, że to oddzielenie
13:07
has created a divide that is often separating purpose from intent.
230
763000
6000
tworzy podział, który często oddziela cel od intencji.
13:13
And the connection between body and head often brings those things into union.
231
769000
6000
A połączenie ciała i głowy często je jednoczy.
13:19
I want to talk about three particular people
232
775000
2000
Opowiem o trzech osobach,
13:21
that I've met, vagina warriors, who really transformed my understanding
233
777000
4000
wojowniczkach waginy, które zmieniły moje rozumienie
13:25
of this whole principle and species,
234
781000
2000
całej tej zasady i gatunku,
13:27
and one is a woman named Marsha Lopez.
235
783000
3000
a jedną z nich jest Marsha Lopez.
13:30
Marsha Lopez was a woman I met in Guatemala.
236
786000
3000
Poznałam Marshę Lopez w Gwatemali.
13:33
She was 14 years old, and she was in a marriage
237
789000
3000
Miała 14 lat i była zamężna,
13:36
and her husband was beating her on a regular basis,
238
792000
3000
a mąż regularnie ją bił,
13:39
and she couldn't get out because she was addicted to the relationship
239
795000
4000
i nie mogła się uwolnić, bo uzależniła się od tego związku
13:43
and she had no money. Her sister was younger than her
240
799000
3000
i nie miała pieniędzy. Jej młodsza siostra
13:46
and she applied -- we had a "stop rape" contest a few years ago in New York --
241
802000
5000
zgłosiła się do konkursu "powstrzymać gwałt" w Nowym Jorku,
13:51
and she applied, hoping that she would become a finalist
242
807000
3000
w nadziei, że będzie finalistką
13:54
and she could bring her sister.
243
810000
2000
i będzie mogła sprowadzić siostrę.
13:56
She did become a finalist; she brought Marsha to New York.
244
812000
4000
Dostała się do finału i sprowadziła Marshę.
14:00
And at that time we did this extraordinary V-Day
245
816000
2000
Był to wielki "Dzień W",
14:02
at Madison Square Garden where we sold out the entire testosterone-filled dome,
246
818000
5000
wyprzedałyśmy całą pełną testosteronu halę Madison Square Garden,
14:07
18,000 people standing up to say
247
823000
2000
18 000 ludzi wstało, żeby powiedzieć
14:09
"yes" to vaginas, which was really a pretty incredible transformation.
248
825000
4000
"tak" pochwom, to była naprawdę niesamowita odmiana.
14:13
And she came, and she witnessed this, and she decided
249
829000
3000
Marsha to zobaczyła, postanowiła wrócić do kraju,
14:16
that she would go back and leave her husband,
250
832000
2000
odejść od męża
14:18
and that she would bring V-Day to Guatemala.
251
834000
2000
i sprowadzić "Dzień W" do Gwatemali.
14:20
She was 21 years old. I went to Guatemala and she had sold out
252
836000
4000
Miała 21 lat. Byłam tam - wyprzedano bilety
14:24
the National Theater of Guatemala.
253
840000
3000
na uroczystość w gwatemalskim Teatrze Narodowym.
14:27
And I watched her walk up on stage in her red short dress, and high heels,
254
843000
5000
Weszła na scenę w krótkiej czerwonej sukience i szpilkach
14:32
and she stood there and she said, "My name is Marsha.
255
848000
2000
i powiedziała: "Nazywam się Marsha.
14:34
I was beaten by my husband for five years.
256
850000
4000
Mąż bił mnie przez pięć lat.
14:38
He almost murdered me. I left and you can too."
257
854000
3000
Omal nie zabił. Odeszłam - i wy też możecie".
14:41
And the entire 2,000 people went absolutely crazy.
258
857000
4000
Cały dwutysięczny tłum zupełnie oszalał.
14:45
There's a woman named Esther Chavez
259
861000
2000
Opowiem wam o Esther Chavez.
14:47
who I met in Juarez, Mexico. And Esther Chavez
260
863000
3000
Poznałam ją w Juarez, w Meksyku.
14:50
was a brilliant accountant in Mexico City; she was 72 years old;
261
866000
3000
Była świetną księgową, miała 72 lata
14:53
and she was planning to retire.
262
869000
2000
i zamierzała przejść na emeryturę.
14:55
She went to Juarez to take care of an ailing aunt, and over the course of it,
263
871000
5000
Przyjechała zająć się chorą ciotką i zaczęła odkrywać,
15:00
she began to discover what was happening to the murdered
264
876000
2000
co dzieje się z mordowanymi i zaginionymi kobietami.
15:02
and disappeared women of Juarez.
265
878000
3000
co dzieje się z mordowanymi i zaginionymi kobietami.
15:05
She gave up her life; she moved to Juarez;
266
881000
3000
Zmieniła plany życiowe, przeprowadziła się do Juarez
15:08
she started to write the stories which documented the disappeared women.
267
884000
4000
i zaczęła spisywać historie dokumentujące znikanie kobiet.
15:12
300 women have disappeared
268
888000
2000
300 kobiet przepadło bez śladu,
15:14
in a border town because they're brown and poor.
269
890000
2000
bo miały ciemną skórę i były biedne.
15:16
There has been no response to the disappearance,
270
892000
2000
Nikogo to nie zainteresowało
15:18
and not one person has been held accountable.
271
894000
2000
i nie znaleziono winnych.
15:20
She began to document it; she opened a center called Casa Amiga;
272
896000
5000
Zaczęła to dokumentować, otwarła centrum "Casa Amiga"
15:25
and in six years, she has literally brought this
273
901000
2000
i w ciągu sześciu lat sprawiła,
15:27
to the consciousness of the world.
274
903000
2000
że świat się o tym dowiedział.
15:29
We were there a week ago, when there were 7,000 people on the street,
275
905000
3000
Byłyśmy tam tydzień temu, na ulicę wyszło 7 000 osób,
15:32
and it was truly a miracle. And as we walked through the streets,
276
908000
4000
a to naprawdę cud - kiedy szliśmy ulicami,
15:36
the people of Juarez, who normally don't even come into the streets
277
912000
3000
mieszkańcy Juarez, którzy zwykle nie wychodzą,
15:39
because the streets are so dangerous, literally stood there and wept
278
915000
3000
bo jest zbyt niebezpiecznie, stali i płakali,
15:42
to see that other people from the world had showed up
279
918000
3000
kiedy zobaczyli, że ludzie z innych stron świata
15:45
for that particular community.
280
921000
3000
przyjechali specjalnie dla nich.
15:48
There's another woman named Agnes. And Agnes, for me,
281
924000
4000
Inna kobieta, Agnes, dla mnie jest uosobieniem
15:52
epitomizes what a vagina warrior is.
282
928000
2000
"wojowniczki waginy".
15:54
I met her three years ago in Kenya. And Agnes was mutilated as a little girl,
283
930000
6000
Poznałam ją 3 lata temu w Kenii. Okaleczono ją jako dziecko,
16:00
she was circumcised against her will
284
936000
2000
została obrzezana wbrew swojej woli,
16:02
when she was 10 years old, and she really made a decision
285
938000
4000
w wieku 10 lat. Solennie postanowiła że nie chce,
16:06
that she didn't want this practice to continue anymore in her community.
286
942000
4000
żeby w jej społeczności kontynuowano tę praktykę.
16:10
So when she got older she created this incredible thing:
287
946000
3000
Więc kiedy dorosła, stworzyła coś niewiarygodnego,
16:13
it's an anatomical sculpture of a woman's body; it's half a woman's body.
288
949000
5000
anatomiczną rzeźbę połowy kobiecego ciała.
16:18
And she walked through the Rift Valley, and she had
289
954000
3000
Wędrowała z nią po Rift Valley,
16:21
vagina and vagina replacement parts where she would teach
290
957000
3000
miała składany model sromu
16:24
girls and parents and boys and girls what a healthy vagina looks like,
291
960000
4000
i uczyła dzieci i rodziców, jak wygląda zdrowy srom,
16:28
and what a mutilated vagina looks like. And in the course of her travel
292
964000
4000
a jak wygląda okaleczony. W trakcie swojej wędrówki
16:32
she walked literally for eight years through the Rift Valley,
293
968000
3000
dosłownie chodziła przez osiem lat po Rift Valley,
16:35
through dust, through sleeping on the ground -- because the Masais are nomads,
294
971000
4000
w kurzu, śpiąc na ziemi - bo Masajowie są nomadami
16:39
and she would literally have to find them, and they would move,
295
975000
4000
i musiała ich szukać, bo się przemieszczają.
16:43
and she would find them again. She saved 1,500 girls from being cut.
296
979000
5000
Uchroniła 1500 dziewcząt przed nożem.
16:48
And in that time she created an alternative ritual which involved
297
984000
3000
Stworzyła alternatywny rytuał przejścia
16:51
girls coming of age without the cut.
298
987000
3000
w wiek dorosły, bez obrzezania.
16:54
When we met her three years ago,
299
990000
2000
Spytałyśmy, co "Dzień W" może dla niej zrobić.
16:56
we said, "What could V-Day do for you?"
300
992000
2000
Spytałyśmy, co "Dzień W" może dla niej zrobić.
16:58
And she said, "Well, if you got me a Jeep, I could get around a lot faster."
301
994000
3000
Powiedziała "Kupcie mi dżipa, będę podróżować szybciej".
17:01
(Laughter)
302
997000
1000
(Śmiech)
17:02
So we bought her a Jeep. And in the year that she had the Jeep,
303
998000
3000
W roku, w którym kupiliśmy jej dżipa,
17:05
she saved 4,500 girls from being cut. So then we said to her,
304
1001000
4000
uchroniła 4 500 dziewczynek przed obrzezaniem.
17:09
"Agnes, well, what else could we do for you?" And she said,
305
1005000
2000
Zapytaliśmy, jak jeszcze pomóc.
17:11
"Well, Eve, you know, if you gave me some money,
306
1007000
2000
"Gdybyście dali mi pieniądze,
17:13
I could open a house and girls could run away and they could be saved."
307
1009000
4000
mogłabym otworzyć dom dla dziewczynek, które uciekły".
17:17
And I want to tell this little story about my own beginnings
308
1013000
3000
Opowiem jeszcze krótko o swoich początkach,
17:20
because it's very interrelated to happiness and Agnes.
309
1016000
4000
bo to bardzo związane ze szczęściem i z Agnes.
17:24
When I was a little girl -- and I grew up
310
1020000
3000
Dorastałam w bogatej społeczności,
17:27
in a wealthy community; it was an upper-middle class white community,
311
1023000
4000
to była biała, wyższa klasa średnia.
17:31
and it had all the trappings
312
1027000
2000
Wydawałoby się,
17:33
and the looks of a perfectly nice, wonderful, great life.
313
1029000
5000
że to przyjemne i cudowne życie.
17:38
And everyone was supposed to be happy in that community
314
1034000
3000
W tej społeczności wszyscy mieli być szczęśliwi,
17:41
and, in fact, my life was hell. I lived with an alcoholic father
315
1037000
3000
a moje życie było piekłem. Ojciec alkoholik
17:44
who beat me and molested me, and it was all inside that.
316
1040000
3000
właśnie tam bił mnie i molestował.
17:47
And always as a child I had this fantasy that somebody would come and rescue me.
317
1043000
5000
Jako dziecko fantazjowałam, że ktoś przyjdzie mi na pomoc.
17:52
And I actually made up a little character whose name was Mr. Alligator,
318
1048000
3000
Wymyśliłam postać, Pana Aligatora,
17:55
and I would call him up when things got really bad,
319
1051000
3000
i kiedy było naprawdę strasznie, wołałam go
17:58
and I would say it was time to come and pick me up.
320
1054000
2000
i mówiłam, że ma po mnie przyjść.
18:00
And I would go and pack a little bag and I would wait for Mr. Alligator to come.
321
1056000
4000
Pakowałam małą torbę i czekałam na Pana Aligatora.
18:04
Now, Mr. Alligator never did come,
322
1060000
2000
Nigdy się nie pojawił,
18:06
but the idea of Mr. Alligator coming actually saved my sanity
323
1062000
5000
ale dzięki tej fantazji nie zwariowałam
18:11
and made it OK for me to keep going because I believed,
324
1067000
2000
i jakoś dałam radę przetrwać,
18:13
in the distance, there would be someone coming to rescue me.
325
1069000
4000
bo wierzyłam, że ktoś mnie uratuje.
18:17
Cut to 40-some-odd years later, we go to Kenya,
326
1073000
4000
40 lat później jesteśmy w Kenii,
18:21
and we're walking, we arrive at the opening of this house --
327
1077000
4000
na otwarciu tego domu.
18:25
and Agnes hadn't let me come to the house for days
328
1081000
2000
Agnes nie wpuszczała mnie wcześniej,
18:27
because they were preparing this whole ritual.
329
1083000
2000
bo przygotowywały cały rytuał.
18:29
And I want to tell you a great story. When Agnes first started
330
1085000
3000
Kiedy Agnes zaczynała walkę
18:32
fighting to stop female genital mutilation in her community,
331
1088000
4000
przeciwko obrzezaniu kobiet w swojej społeczności,
18:36
she had become an outcast, and she was exiled and she was slandered,
332
1092000
3000
stała się wyrzutkiem i została wygnana i zniesławiona,
18:39
and the whole community turned against her.
333
1095000
2000
społeczność obróciła się przeciwko niej.
18:41
But, being a vagina warrior, she kept going,
334
1097000
3000
Ale ponieważ jest wojowniczką waginy, nie poddała się.
18:44
and she kept committing herself to transforming consciousness.
335
1100000
3000
I nadal poświęcała się zmienianiu świadomości.
18:47
And in the Masai community, goats and cows are the most valued possession.
336
1103000
5000
U Masajów kozy i krowy to najcenniejszy dobytek.
18:52
They're like the Mercedes-Benz of the Rift Valley.
337
1108000
4000
W Rift Valley są jak mercedesy.
18:56
And she said, two days before the house opened, two different people
338
1112000
4000
Dwa dni przed otwarciem domu dwie różne osoby
19:00
arrived to give her a goat each, and she said to me,
339
1116000
3000
podarowały jej kozę. Powiedziała:
19:03
"I knew then that female genital mutilation would end one day in Africa."
340
1119000
5000
"Wtedy zrozumiałam, że obrzezanie kiedyś się skończy".
19:08
Anyway, we arrived, and when we arrived,
341
1124000
3000
Kiedy przyjechałyśmy na miejsce,
19:11
there were hundreds of girls dressed in red, homemade dresses --
342
1127000
4000
zobaczyłyśmy setki dziewcząt w czerwonych sukienkach,
19:15
which is the color of the Masai and the color of V-Day --
343
1131000
3000
a to jest kolor Masajów i kolor "Dnia W".
19:18
and they greeted us, and they had made up these songs
344
1134000
3000
Przywitały nas ułożonymi samodzielnie pieśniami,
19:21
that they were singing about the end of suffering,
345
1137000
2000
o końcu cierpienia,
19:23
and the end of mutilation, and they walked us down the path.
346
1139000
3000
o końcu okaleczania - i poprowadziły nas ścieżką.
19:26
And it was a gorgeous day in the African sun,
347
1142000
2000
Wspaniały dzień, afrykańskie słońce,
19:28
and the dust was flying and the girls were dancing,
348
1144000
3000
w powietrzu unosił się kurz, dziewczyny tańczyły,
19:31
and there was this house, and it said, "V-Day Safe House for the Girls."
349
1147000
5000
był dom z tablicą "Bezpieczny Dom 'Dnia W' dla dziewcząt".
19:36
And it hit me in that moment that it had taken 47 years,
350
1152000
5000
I w tym momencie zrozumiałam, że trwało to 47 lat,
19:41
but that Mr. Alligator had finally shown up.
351
1157000
3000
ale Pan Aligator w końcu się zjawił.
19:44
And he'd show up obviously in a form that it took me a long time to understand,
352
1160000
5000
Pokazał się w postaci, której zrozumienie długo mi zajęło,
19:49
which is that when we give
353
1165000
3000
a chodzi o to, że kiedy dajemy światu to,
19:52
in the world what we want the most, we heal the broken part inside each of us.
354
1168000
6000
czego pragniemy najbardziej, leczymy swoje rany.
19:58
And I feel, in the last eight years,
355
1174000
3000
I czuję, że w ciągu ostatnich ośmiu lat
20:01
that this journey, this miraculous vagina journey,
356
1177000
3000
ta cudowna podróż waginy
20:04
has taught me this really simple thing, which is that happiness exists in action;
357
1180000
7000
nauczyła mnie prostej rzeczy, czyli że szczęście istnieje w działaniu,
20:11
it exists in telling the truth and saying what your truth is;
358
1187000
4000
istnieje w odkrywaniu i głoszeniu swojej prawdy,
20:15
and it exists in giving away what you want the most.
359
1191000
4000
i istnieje w dawaniu tego, czego pragniesz najbardziej.
20:19
And I feel that knowledge and that journey
360
1195000
4000
Czuję, że ta wiedza i podróż to wyjątkowe przywileje,
20:23
has been an extraordinary privilege,
361
1199000
2000
Czuję, że ta wiedza i podróż to wyjątkowe przywileje,
20:25
and I feel really blessed to have been here today to communicate that to you.
362
1201000
4000
i jestem szczęśliwa, że mogłam tu być i się tym podzielić.
20:29
Thank you very much.
363
1205000
2000
Bardzo dziękuję.
20:31
(Applause)
364
1207000
3000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Eve Ensler - Playwright, activistEve Ensler created the ground-breaking "Vagina Monologues," whose success propelled her to found V-Day -- a movement to end violence against women and girls everywhere.
Why you should listen
Inspired by intimate conversations with friends, Eve Ensler wrote The Vagina Monologues. The play recounts tender, funny, gripping and horrifying stories she gathered from hundreds of women about their bodies, their sexual experiences, and yes, their vaginas. Since its first staging in 1996, it has been translated into more than 45 languages, performed in more than 120 countries and re-created as an HBO film.
The Vagina Monologues' success allowed Ensler to create V-Day, a global activist movement to end violence against women and girls, which has so far raised $85 million to prevent violence and protect abused women. In February 2011, Ensler received the Isabelle Stephenson Tony Award for her philanthropic work. Ensler has also drawn praise for The Good Body, a play that cuts to women's obsession with their appearance, and her film What I Want My Words to Do to You, which portrays a writing group she leads at a correctional facility for women. Today, she continues to find new projects and push the envelope. Her latest play, I Am an Emotional Creature: The Secret Life of Girls Around the World, hit the New York Times bestseller list and just wrapped a workshop production in Johannesburg -- nest stop is Paris and then Berkeley in June 2012.
Eve Ensler | Speaker | TED.com