TEDMED 2009
Ken Kamler: Medical miracle on Everest
Ken Kamler - medyczny cud na Evereście
Filmed:
Readability: 3.5
829,174 views
Kiedy wydarzyła się największa tragedia w historii Mount Everestu, Ken Kamler był jedynym lekarzem na tej górze. Na TEDMED opowiedział nieprawdopodobną historię o tym, jak wspinacze pokonywali ekstremalne warunki i - wykorzystując technologię obrazowania mózgu - zilustrował medyczny cud - przypadek człowieka, który przetrwał 36 godzin zakopany pod śniegiem.
Ken Kamler - Adventure physician
Ken Kamler has served as doctor on some of the world’s most daring expeditions, but also performs delicate microsurgery when at home in New York. Full bio
Ken Kamler has served as doctor on some of the world’s most daring expeditions, but also performs delicate microsurgery when at home in New York. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
OK. We've heard a lot of people
0
0
3000
Dobrze. Na tej konferencji
00:18
speak at this conference
1
3000
2000
usłyszeliśmy wielu mówców
00:20
about the power of the human mind.
2
5000
3000
opowiadających o sile ludzkiego umysłu.
00:23
And what I'd like to do today
3
8000
2000
A ja mam dziś zamiar
00:25
is give you a vivid example
4
10000
2000
dać wam wyrazisty przykład
00:27
of how that power can be unleashed
5
12000
2000
tego, jak ta siła może zostać wyzwolona
00:29
when someone is in a survival situation,
6
14000
3000
gdy ktoś walczy o przetrwanie,
00:32
how the will to survive can bring that out in people.
7
17000
3000
jak wola przeżycia uwalnia niezwykłą moc.
00:36
This is an incident which occurred on Mount Everest;
8
21000
3000
To jest zdarzenie, które miało miejsce na Evereście.
00:39
it was the worst disaster in the history of Everest.
9
24000
4000
Była to największa tragedia w historii tej góry.
00:43
And when it occurred, I was the only doctor on the mountain.
10
28000
3000
I kiedy się zdarzyła, byłem jedynym lekarzem na miejscu.
00:46
So I'll take you through that
11
31000
2000
A więc opowiem wam o tym
00:48
and we'll see what it's like
12
33000
3000
i zobaczymy jak to jest,
00:51
when someone really
13
36000
2000
kiedy ktoś naprawdę
00:53
summons the will to survive.
14
38000
2000
okazuje wolę przetrwania.
00:55
OK, this is Mount Everest.
15
40000
2000
Dobrze. To jest Mt Everest.
00:57
It's 29,035 feet high.
16
42000
2000
Ma on wysokość 8848m.
00:59
I've been there six times: Four times I did work with National Geographic,
17
44000
3000
Byłem tam sześć razy, cztery razy pracowałem dla National Geographic,
01:02
making tectonic plate measurements;
18
47000
2000
przy pomiarach płyty tektonicznej.
01:04
twice, I went with NASA
19
49000
2000
Dwa razy wybrałem się tam z NASA
01:06
doing remote sensing devices.
20
51000
3000
i pracowaliśmy nad urządzeniami do teledetekcji.
01:09
It was on my fourth trip to Everest
21
54000
2000
W trakcie mojej czwartej wyprawy na Everest
01:11
that a comet passed over the mountain. Hyakutake.
22
56000
3000
kometa Hyakutake przeleciała nad górą.
01:14
And the Sherpas told us then
23
59000
2000
Szerpowie powiedzieli nam wtedy,
01:16
that was a very bad omen,
24
61000
2000
że to bardzo zły znak,
01:18
and we should have listened to them.
25
63000
2000
i powinniśmy byli ich posłuchać.
01:20
Everest is an extreme environment.
26
65000
3000
Everest to środowisko ekstremalne.
01:23
There's only one-third as much oxygen at the summit as there is at sea level.
27
68000
3000
Na szczycie jest tylko jedna trzecia tlenu, który znajduje się w powietrzu na poziomie morza.
01:26
Near the summit, temperatures
28
71000
2000
W pobliżu wierzchołka temperatury
01:28
can be 40 degrees below zero.
29
73000
2000
spadają do 40 stopni poniżej zera.
01:30
You can have winds 20 to 40 miles an hour.
30
75000
2000
Wiatr może wiać z prędkością 10-20 m/s.
01:32
It's actually a wind-chill factor
31
77000
2000
To daje efekt wychłodzenia
01:34
which is lower than a summer day on Mars.
32
79000
3000
silniejszy niż w letni dzień na Marsie.
01:38
I remember one time being up near the summit,
33
83000
2000
Pewnego razu, w pobliżu szczytu,
01:40
I reached into my down jacket
34
85000
2000
sięgnąłem pod kurtkę puchową
01:42
for a drink from my water bottle,
35
87000
2000
żeby napić się z butelki z wodą,
01:44
inside my down jacket,
36
89000
2000
którą miałem tam schowaną,
01:46
only to discover that the water was already frozen solid.
37
91000
3000
i odkryłem, że woda zdążyła całkiem zamarznąć.
01:49
That gives you an idea of just how severe
38
94000
2000
Daje to wyobrażenie o tym, jak surowe
01:51
things are near the summit.
39
96000
3000
są warunki pod szczytem.
01:55
OK, this is the route up Everest.
40
100000
2000
Dobrze. To jest droga na Everest.
01:57
It starts at base camp, at 17,500 feet.
41
102000
4000
Zaczyna się w obozie bazowym na wysokości 5380m.
02:01
Camp One, 2,000 feet higher.
42
106000
3000
Obóz pierwszy - 600m wyżej.
02:04
Camp Two, another 2,000 feet higher up,
43
109000
2000
Obóz drugi, kolejne ponad 600m w górę,
02:06
what's called the Western Cwm.
44
111000
2000
przez dolinę zwaną Kotłem Zachodnim.
02:08
CampThree is at the base of Lhotse,
45
113000
2000
Trzeci obóz jest u stóp Lhotse,
02:10
which is the fourth highest mountain in the world, but it's dwarfed by Everest.
46
115000
3000
która jest czwartą najwyższą górą świata, ale wydaje się karłem przy Evereście.
02:13
And then Camp Four is the highest camp;
47
118000
3000
I obóz czwarty, najwyższy,
02:16
that's 3,000 feet short of the summit.
48
121000
3000
900m od szczytu.
02:20
This is a view of base camp.
49
125000
2000
To jest widok obozu bazowego.
02:22
This is pitched on a glacier at 17,500 feet.
50
127000
3000
Położonego na lodowcu na wysokości 5380m.
02:25
It's the highest point you can bring your yaks
51
130000
2000
To najwyższy punkt, do którego dochodzą jaki,
02:27
before you have to unload.
52
132000
2000
potem trzeba je rozładować.
02:29
And this is what they unloaded for me:
53
134000
2000
A to wypakowano dla mnie -
02:31
I had four yak loads of medical supplies,
54
136000
2000
Na czterech jakach miałem ładunki środków medycznych,
02:33
which are dumped in a tent,
55
138000
2000
które zrzucono do namiotu.
02:35
and here I am trying to arrange things.
56
140000
3000
A tu staram się je uporządkować.
02:38
This was our expedition.
57
143000
2000
To jest nasz zespół.
02:40
It was a National Geographic expedition,
58
145000
2000
Była to ekspedycja National Geographic,
02:42
but it was organized by The Explorers Club.
59
147000
2000
ale zorganizował ją The Explorers Club.
02:44
There were three other expeditions on the mountain,
60
149000
2000
Na górze znajdowały się trzy inne ekspedycje,
02:46
an American team, a New Zealand team
61
151000
2000
zespół amerykański, z Nowej Zelandii,
02:48
and an IMAX team.
62
153000
2000
i z IMAX'a.
02:52
And, after actually two months of preparation,
63
157000
3000
I, po dwóch miesiącach przygotowań,
02:55
we built our camps all the way up the mountain.
64
160000
3000
zaczęliśmy budować obozy w coraz wyższych częściach góry.
02:58
This is a view looking up the icefall,
65
163000
2000
To jest widok w górę lodospadu.
03:00
the first 2,000 feet of the climb
66
165000
2000
Czyli pierwsze 600m wspinania
03:02
up from base camp.
67
167000
2000
ponad obozem bazowym.
03:05
And here's a picture in the icefall;
68
170000
2000
A to jest zdjęcie z lodospadu.
03:07
it's a waterfall, but it's frozen, but it moves very slowly,
69
172000
3000
To wodospad, ale zamarznięty, i poruszający się powoli,
03:10
and it actually changes every day.
70
175000
2000
co sprawia, że zmienia się co dzień.
03:12
When you're in it, you're like a rat in a maze;
71
177000
2000
Kiedy na nim jesteś, czujesz się jak szczur w labiryncie,
03:14
you can't even see over the top.
72
179000
2000
nie widzisz nawet, co jest ponad szczytem.
03:17
This is near the top of the icefall.
73
182000
2000
To jest już blisko wierzchołka lodospadu.
03:19
You want to climb through at night when the ice is frozen.
74
184000
3000
Lodospad należy pokonać nocą, kiedy lód jest zamarznięty -
03:22
That way, it's less likely to tumble down on you.
75
187000
2000
Wtedy jest mniejsze niebezpieczeństwo, że spadnie na ciebie.
03:24
These are some climbers reaching the top of the icefall just at sun-up.
76
189000
3000
To wspinacze dochodzący do wierzchołka o wschodzie słońca.
03:30
This is me crossing a crevasse.
77
195000
2000
To ja - pokonuję szczelinę.
03:32
We cross on aluminum ladders with safety ropes attached.
78
197000
3000
Przechodzimy przez nie po aluminiowych drabinach, przywiązani linami.
03:37
That's another crevasse.
79
202000
2000
To inna szczelina.
03:39
Some of these things are 10 stories deep or more,
80
204000
2000
Niektóre z nich są głębokie na 10 albo więcej pięter,
03:41
and one of my climbing friends says that
81
206000
2000
i jeden z moich znajomych wspinaczy mówi,
03:43
the reason we actually climb at night
82
208000
2000
że wspinamy się nocą,
03:45
is because if we ever saw the bottom
83
210000
2000
bo gdybyśmy zobaczyli dno tego,
03:47
of what we're climbing over,
84
212000
2000
nad czym przechodzimy,
03:49
we would never do it.
85
214000
3000
nigdy byśmy się nie odważyli.
03:52
Okay. This is Camp One.
86
217000
2000
Dobrze. To jest obóz pierwszy.
03:54
It's the first flat spot you can reach
87
219000
2000
To pierwsze płaskie miejsce
03:56
after you get up to the top of the icefall.
88
221000
3000
powyżej wierzchołka lodospadu.
03:59
And from there we climb up to Camp Two,
89
224000
3000
Stąd zaczyna się wspinaczka do obozu 2.
04:02
which is sort of the foreground.
90
227000
2000
który widać jakby na pierwszym planie.
04:04
These are climbers moving up the Lhotse face,
91
229000
2000
To wspinacze na ścianie Lhotse,
04:06
that mountain toward Camp Three.
92
231000
2000
tej góry przy trzecim obozie.
04:08
They're on fixed ropes here.
93
233000
2000
korzystają tu z poręczówek.
04:10
A fall here, if you weren't roped in,
94
235000
2000
Upadek w tym miejscu, gdyby się nie asekurowali,
04:12
would be 5,000 feet down.
95
237000
3000
oznacza lot 1500m w dół.
04:16
This is a view taken from camp three.
96
241000
2000
A to jest widok z obozu trzeciego.
04:18
You can see the Lhotse face is in profile,
97
243000
2000
Widać profil ściany Lhotse,
04:20
it's about a 45 degree angle. It takes two days to climb it,
98
245000
3000
nachylonej pod kątem około 45 stopni. Wspinaczka zajmuje 2 dni.
04:23
so you put the camp halfway through.
99
248000
2000
Więc w połowie drogi rozbija się obóz.
04:25
If you notice, the summit of Everest is black.
100
250000
2000
Zwróćcie uwagę, szczyt Everestu jest czarny.
04:27
There's no ice over it.
101
252000
2000
Nie ma na nim lodu.
04:29
And that's because Everest is so high,
102
254000
2000
To dlatego, że Everest jest tak wysoki,
04:31
it's in the jet stream,
103
256000
2000
że znajduje się w zasięgu prądu strumieniowego
04:33
and winds are constantly scouring the face,
104
258000
2000
i wiatry bezustannie napierają na ścianę,
04:35
so no snow gets to accumulate.
105
260000
2000
więc śnieg się nie odkłada.
04:37
What looks like a cloud behind the summit ridge
106
262000
2000
To, co wygląda jak chmura za granią,
04:39
is actually snow being blown off the summit.
107
264000
3000
to właśnie zdmuchiwany ze szczytu śnieg.
04:45
This is on the way up from Camp Three to Camp Four,
108
270000
2000
Tak wygląda droga z obozu trzeciego do czwartego,
04:47
moving in, up through the clouds.
109
272000
3000
posuwamy się coraz wyżej przez chmury.
04:52
And this is at Camp Four.
110
277000
2000
A to jest w obozie czwartym.
04:54
Once you get to Camp Four, you have maybe 24 hours
111
279000
3000
Od momentu dotarcia do czwartego obozu masz może 24 godziny
04:57
to decide if you're going to go for the summit or not.
112
282000
2000
na decyzję, czy atakujesz szczyt, czy nie.
04:59
Everybody's on oxygen, your supplies are limited,
113
284000
3000
Wszyscy używają tlenu. Zapasy są ograniczone,
05:02
and you either have to go up or go down,
114
287000
2000
więc musisz iść w górę albo zejść -
05:04
make that decision very quickly.
115
289000
3000
trzeba się szybko zdecydować.
05:07
This is a picture of Rob Hall.
116
292000
2000
Na tym zdjęciu jest Rob Hall,
05:09
He was the leader of the New Zealand team.
117
294000
2000
- lider grupy nowozelandzkiej.
05:11
This is a radio he used later to call his wife
118
296000
2000
Trzyma w rękach radio, z którego dzwonił do żony,
05:13
that I'll tell you about.
119
298000
3000
o czym jeszcze opowiem.
05:17
These are some climbers waiting to go to the summit.
120
302000
2000
To wspinacze oczekujący na wejście na szczyt.
05:19
They're up at Camp Four, and you can see that there's wind blowing off the summit.
121
304000
3000
Są na wysokości czwartego obozu i widać, jak wieje znad wierzchołka.
05:22
This is not good weather to climb in,
122
307000
2000
To nie jest dobra pogoda na wspinanie,
05:24
so the climbers are just waiting, hoping that the wind's going to die down.
123
309000
3000
więc czekają, licząc na to, że wiatr się uspokoi.
05:29
And, in fact, the wind does die down at night.
124
314000
2000
I rzeczywiście, ucichł w nocy.
05:31
It becomes very calm, there's no wind at all.
125
316000
2000
Zrobiło się bardzo spokojnie, w ogóle nie było wiatru.
05:33
This looks like a good chance to go for the summit.
126
318000
3000
Wydaje się, że to dobra okazja, żeby wyruszyć na szczyt.
05:36
So here are some climbers starting out for the summit
127
321000
2000
Tu widać kilku wspinaczy, którzy wyruszają
05:38
on what's called the Triangular Face.
128
323000
2000
przez tak zwaną "trójkątną ścianę".
05:40
It's the first part of climb.
129
325000
2000
To początek drogi,
05:42
It's done in the dark, because it's actually less steep than what comes next,
130
327000
2000
który pokonuje się nocą, bo jest mniej stromy niż dalsze odcinki,
05:44
and you can gain daylight hours if you do this in the dark.
131
329000
3000
więc można zyskać czas za dnia, jeśli przejdzie się go przed świtem.
05:48
So that's what happened.
132
333000
2000
No dobrze, a teraz co się wydarzyło:
05:50
The climbers got on the southeast ridge.
133
335000
2000
Wspinacze dotarli na południowo-wschodnią grań.
05:52
This is the view looking at the southeast ridge.
134
337000
2000
To jest widok na nią -
05:54
The summit would be in the foreground.
135
339000
2000
Szczyt jest gdzieś na pierwszym planie.
05:56
From here, it's about 1,500 feet
136
341000
3000
Stąd brakuje około 450m
05:59
up at a 30-degree angle to the summit.
137
344000
3000
do wierzchołka, przy 30-stopniowym nachyleniu.
06:04
But what happened that year was
138
349000
2000
Jednak w tamtym roku,
06:06
the wind suddenly and unexpectedly picked up.
139
351000
2000
wiatr zerwał się nagle,
06:08
A storm blew in that no one was anticipating.
140
353000
3000
i rozpoczęła się burza, której nikt nie mógł się spodziewać.
06:11
You can see here some ferocious winds
141
356000
2000
Tu widać, jak gwałtowny wiatr,
06:13
blowing snow way high off the summit.
142
358000
3000
porywa śnieg wysoko znad wierzchołka.
06:16
And there were climbers on that summit ridge.
143
361000
3000
A na grani szczytowej byli wtedy wspinacze.
06:20
This is a picture of me in that area
144
365000
2000
To zdjęcie przedstawia mnie w tym samym rejonie,
06:22
taken a year before,
145
367000
2000
zostało zrobione rok wcześniej,
06:24
and you can see I've got an oxygen mask on
146
369000
3000
i, jak widzicie - mam na sobie maskę tlenową,
06:27
with a rebreather.
147
372000
2000
z oddycharką.
06:29
I have an oxygen hose connected here.
148
374000
2000
Mam też podpiętą rurę z tlenem,
06:31
You can see on this climber, we have two oxygen tanks in the backpack --
149
376000
3000
A jak widać na tym wspinaczu, mamy dwie butle z tlenem w plecaku,
06:34
little titanium tanks, very lightweight --
150
379000
2000
małe tytanowe butle, bardzo lekkie.
06:36
and we're not carrying much else.
151
381000
2000
I w zasadzie nie niesiemy wiele więcej.
06:38
This is all you've got. You're very exposed on the summit ridge.
152
383000
3000
To wszystko, co masz. Na szczycie jesteś właściwie zupełnie odsłonięty.
06:41
OK, this is a view taken on the summit ridge itself.
153
386000
3000
A to jest zdjęcie zrobione na grani szczytowej.
06:44
This is on the way toward the summit,
154
389000
2000
Na drodze na wierzchołek,
06:46
on that 1,500-foot bridge.
155
391000
3000
na tym 450-metrowym moście.
06:49
All the climbers here are climbing unroped,
156
394000
2000
Wspinacze podchodzą tu bez lin,
06:51
and the reason is because
157
396000
2000
co bierze się stąd,
06:53
the drop off is so sheer on either side
158
398000
2000
że zbocza z obu stron są tak strome,
06:55
that if you were roped to somebody,
159
400000
2000
że gdybyś był związany z kimś,
06:57
you'd wind up just pulling them off with you.
160
402000
2000
pociągnąłbyś go za sobą w przepaść.
06:59
So each person climbs individually.
161
404000
2000
Tak więc każdy wspina się osobno.
07:01
And it's not a straight path at all,
162
406000
3000
A to wcale nie jest łatwa droga.
07:04
it's very difficult climbing,
163
409000
3000
To bardzo trudna wspinaczka,
07:07
and there's always the risk
164
412000
2000
i zawsze istnieje ryzyko,
07:09
of falling on either side.
165
414000
2000
że spadniesz na którąś stronę.
07:11
If you fall to your left, you're going to fall
166
416000
2000
Jeśli spadniesz na lewo, polecisz
07:13
8,000 feet into Nepal;
167
418000
2000
2500 m do Nepalu.
07:15
if you fall to your right,
168
420000
2000
Jeśli na prawo,
07:17
you're going to fall 12,000 feet into Tibet.
169
422000
3000
spadniesz 3600m do Tybetu.
07:20
So it's probably better to fall into Tibet
170
425000
2000
Prawdopodobnie lepiej jest spaść do Tybetu,
07:22
because you'll live longer.
171
427000
2000
bo będziesz żył dłużej.
07:24
(Laughter)
172
429000
5000
-
07:29
But, either way, you fall for the rest of your life.
173
434000
3000
Tak czy inaczej, będziesz spadał do końca życia.
07:33
OK. Those climbers were up near the summit,
174
438000
2000
OK. Wspinacze byli już blisko wierzchołka,
07:35
along that summit ridge that you see up there,
175
440000
4000
szli wzdłuż grani, którą tu widać,
07:39
and I was down here in Camp Three.
176
444000
2000
a ja byłem tu, niżej, w trzecim obozie.
07:41
My expedition was down in Camp Three,
177
446000
3000
Mój zespół był w obozie trzecim,
07:44
while these guys were up there in the storm.
178
449000
2000
a ci goście znajdowali się na górze, w środku burzy.
07:46
The storm was so fierce that we had to lay,
179
451000
3000
Burza była tak silna, że musieliśmy się położyć.
07:49
fully dressed, fully equipped,
180
454000
2000
Kompletnie ubrani i wyposażeni,
07:51
laid out on the tent floor
181
456000
2000
leżeliśmy na podłodze namiotu,
07:53
to stop the tent from blowing off the mountain.
182
458000
2000
żeby nie zwiało go ze zbocza góry.
07:55
It was the worst winds I've ever seen.
183
460000
2000
To był najgorszy wiatr, jaki widziałem,
07:57
And the climbers up on the ridge
184
462000
3000
a wspinacze na grani
08:00
were that much higher, 2,000 feet higher,
185
465000
2000
byli o wiele wyżej, 600m ponad nami,
08:02
and completely exposed to the elements.
186
467000
3000
całkowicie wystawieni na łaskę żywiołów.
08:06
We were in radio contact with some of them.
187
471000
2000
Z niektórymi byliśmy w kontakcie radiowym.
08:08
This is a view taken along the summit ridge.
188
473000
3000
To jest widok wzdłuż grani szczytowej.
08:11
Rob Hall, we heard by radio,
189
476000
2000
Rob Hall, jak usłyszeliśmy przez radio,
08:13
was up here, at this point in the storm
190
478000
3000
był w tym miejscu, w środku burzy
08:16
with Doug Hansen.
191
481000
2000
z Dougiem Hansenem.
08:18
And we heard that Rob was OK,
192
483000
2000
Usłyszeliśmy, że Rob czuł się dobrze,
08:20
but Doug was too weak to come down.
193
485000
2000
ale Doug był za słaby, żeby zejść.
08:22
He was exhausted, and Rob was staying with him.
194
487000
3000
Był wycieńczony i Rob zdecydował pozostać z nim.
08:26
We also got some bad news in the storm
195
491000
2000
Dotarły do nas też złe wiadomości
08:28
that Beck Weathers, another climber,
196
493000
3000
o Becku Weathers, innym wspinaczu,
08:31
had collapsed in the snow and was dead.
197
496000
3000
który upadł w śniegu i umarł.
08:34
There were still 18 other climbers
198
499000
2000
A na górze było jeszcze 18 innych wspinaczy,
08:36
that we weren't aware of their condition.
199
501000
4000
których sytuacji nie znaliśmy.
08:40
They were lost. There was total confusion on the mountain;
200
505000
4000
Oni zaginęli. Na górze panował totalny chaos.
08:44
all the stories were confusing, most of them were conflicting.
201
509000
3000
Opowieści były mylące, wiele było nawzajem sprzecznych.
08:47
We really had no idea what was going on during that storm.
202
512000
3000
Tak naprawdę nie mieliśmy pojęcia o tym, co działo się w trakcie tej burzy.
08:50
We were just hunkered down
203
515000
2000
Siedzieliśmy skuleni
08:52
in our tents at Camp Three.
204
517000
2000
w naszych namiotach w trzecim obozie.
08:54
Our two strongest climbers, Todd Burleson and Pete Athans,
205
519000
3000
Nasi dwaj najsilniejsi wspinacze - Todd Burleson i Pete Athans,
08:57
decided to go up to try to rescue who they could
206
522000
3000
postanowili wyruszyć w górę i próbować ratować kogo się da,
09:00
even though there was a ferocious storm going.
207
525000
3000
chociaż trwała tam wściekła burza.
09:03
They tried to radio a message to Rob Hall,
208
528000
3000
Chcieli przez radio wysłać wiadomość do Roba Halla,
09:06
who was a superb climber
209
531000
3000
który był doskonałym wspinaczem,
09:09
stuck, sort of, with a weak climber
210
534000
2000
który utknął na górze ze słabym partnerem
09:11
up near the summit.
211
536000
2000
w pobliżu szczytu.
09:13
I expected them to say to Rob,
212
538000
2000
Oczekiwałem, że powiedzą Robowi,
09:15
"Hold on. We're coming."
213
540000
3000
"Poczekaj, idziemy."
09:18
But in fact, what they said was,
214
543000
3000
Ale okazało się, że powiedzieli mu:
09:21
"Leave Doug and come down yourself.
215
546000
2000
"Zostaw Douga i sam zejdź na dół.
09:23
There's no chance of saving him,
216
548000
2000
Nie ma szans na uratowanie go,
09:25
and just try to save yourself at this point."
217
550000
4000
więc spróbuj ocalić chociaż siebie."
09:29
And Rob got that message,
218
554000
2000
I Rob otrzymał tę wiadomość,
09:31
but his answer was,
219
556000
3000
ale jego odpowiedź brzmiała:
09:34
"We're both listening."
220
559000
3000
"Słuchamy was obaj".
09:40
Todd and Pete got up to the summit ridge, up in here,
221
565000
3000
Todd i Pete doszli do grani szczytowej, aż tu.
09:43
and it was a scene of complete chaos up there.
222
568000
4000
I zobaczyli kompletny chaos.
09:47
But they did what they could to stabilize the people.
223
572000
3000
Robili, co mogli, żeby uspokoić napotkanych ludzi.
09:50
I gave them radio advice from Camp Three,
224
575000
3000
Ja dawałem im rady przez radio z trzeciego obozu
09:53
and we sent down the climbers that could make it down
225
578000
3000
i wysyłaliśmy na dół wspinaczy, którzy mogli schodzić
09:56
under their own power.
226
581000
2000
o własnych siłach.
09:58
The ones that couldn't we just sort of decided to leave up at Camp Four.
227
583000
3000
Tych, którzy nie mogli zejść, zdecydowaliśmy się zostawić w czwartym obozie.
10:01
So the climbers were coming down along this route.
228
586000
2000
Tak więc wspinacze schodzili tą drogą.
10:03
This is taken from Camp Three, where I was.
229
588000
3000
Zdjęcia zostało zrobione z trzeciego obozu, gdzie się znajdowałem.
10:06
And they all came by me
230
591000
2000
Wszyscy przechodzili obok mnie,
10:08
so I could take a look at them and see what I could do for them,
231
593000
3000
mogłem na nich rzucić okiem i zobaczyć, jak mogę im pomóc,
10:12
which is really not much, because Camp Three
232
597000
2000
a mogłem niewiele, bo mój obóz
10:14
is a little notch cut in the ice
233
599000
2000
to mała płachetka wykuta w lodzie,
10:16
in the middle of a 45-degree angle.
234
601000
2000
w środku stoku o nachyleniu 45 stopni.
10:18
You can barely stand outside the tent.
235
603000
2000
Prawie nie dało się stać poza namiotem.
10:20
It's really cold; it's 24,000 feet.
236
605000
2000
Było bardzo zimno. Znajdowaliśmy się na wysokości ponad 7300m.
10:22
The only supplies I had at that altitude
237
607000
2000
Jedyne, co miałem, to
10:24
were two plastic bags
238
609000
2000
dwie plastikowe torby
10:26
with preloaded syringes
239
611000
2000
ze strzykawkami
10:28
of painkiller and steroids.
240
613000
3000
wypełnionymi środkami przeciwbólowymi i sterydami.
10:31
So, as the climbers came by me,
241
616000
2000
Więc gdy wspinacze przychodzili,
10:33
I sort of assessed whether or not they were in condition
242
618000
2000
Starałem się ocenić, czy będą w stanie
10:35
to continue on further down.
243
620000
2000
kontynuować marsz na dół.
10:37
The ones that weren't that lucid or were not that well coordinated,
244
622000
3000
Ci, którzy nie byli wystarczająco przytomni albo mieli trudności z poruszaniem,
10:40
I would give an injection of steroids
245
625000
3000
dostawali ode mnie zastrzyk ze sterydów
10:43
to try to give them some period
246
628000
2000
dzięki któremu przez pewien czas
10:45
of lucidity and coordination
247
630000
2000
odzyskiwali jasność myśli i koordynację na tyle,
10:47
where they could then work their way further down the mountain.
248
632000
3000
by mogli zejść niżej.
10:50
It's so awkward to work up there that sometimes
249
635000
2000
Praca tam była tak niewygodna i niezręczna, że czasem
10:52
I even gave the injections right through their clothes.
250
637000
2000
dawałem im zastrzyki przez ubrania.
10:54
It was just too hard to maneuver
251
639000
3000
Było po prostu zbyt trudno
10:57
any other way up there.
252
642000
2000
znaleźć tam inną metodę.
10:59
While I was taking care of them,
253
644000
2000
Kiedy zajmowałem się nimi,
11:01
we got more news about Rob Hall.
254
646000
2000
dostaliśmy nowe wiadomości o Robie Hallu.
11:03
There was no way we could get up high enough to rescue him.
255
648000
3000
Nie było sposobu, by podejść wystarczająco wysoko, by móc go uratować.
11:07
He called in to say that he was alone now.
256
652000
3000
Zadzwonił, by nam powiedzieć, że jest już sam.
11:10
Apparently, Doug had died higher up on the mountain.
257
655000
3000
Co oznaczało, że Doug zmarł gdzieś wyżej na górze.
11:13
But Rob was now too weak to come down himself,
258
658000
3000
Ale Robowi brakowało już sił na zejście,
11:16
and with the fierce winds and up at that altitude,
259
661000
3000
a przy tak porywistych wiatrach i na tej wysokości,
11:19
he was just beyond rescue
260
664000
2000
nie dało się go już uratować,
11:21
and he knew it.
261
666000
2000
z czego zdawał sobie sprawę.
11:23
At that point, he asked
262
668000
2000
Poprosił wtedy, żeby
11:25
to be paged into his wife.
263
670000
2000
połączyć go z żoną,
11:27
He was carrying a radio.
264
672000
2000
bo nadal miał przy sobie radio.
11:29
His wife was home in New Zealand,
265
674000
2000
Jego żona była w domu w Nowej Zelandii.
11:31
seven months pregnant with their first child,
266
676000
3000
Była w siódmym miesiącu ciąży z ich pierwszym dzieckiem.
11:34
and Rob asked to be patched into her. That was done,
267
679000
3000
I Rob poprosił o połączenie z nią. Zrobiliśmy to.
11:37
and Rob and his wife
268
682000
2000
Rob i jego żona
11:39
had their last conversation.
269
684000
2000
rozmawiali po raz ostatni.
11:41
They picked the name for their baby.
270
686000
2000
Wybrali imię dla dziecka.
11:43
Rob then signed off,
271
688000
2000
Potem Rob się rozłączył
11:45
and that was the last we ever heard of him.
272
690000
3000
i więcej już go nie usłyszeliśmy.
11:50
I was faced with treating a lot of critically ill patients
273
695000
3000
Musiałem zająć się wieloma pacjentami w stanie krytycznym
11:53
at 24,000 feet,
274
698000
2000
na wysokości ponad 7300m,
11:55
which was an impossibility.
275
700000
2000
co było zadaniem niewykonalnym.
11:57
So what we did was, we got the victims
276
702000
2000
A więc postanowiliśmy zabrać ofiary niżej,
11:59
down to 21,000 feet, where it was easier for me to treat them.
277
704000
3000
na wysokość 6400m, gdzie byłoby mi łatwiej im pomóc.
12:02
This was my medical kit.
278
707000
2000
To był mój zestaw medyczny.
12:04
It's a tackle box filled with medical supplies.
279
709000
3000
To taka skrzynka narzędziowa ze sprzętem medycznym.
12:07
This is what I carried up the mountain.
280
712000
3000
To jest to, co wniosłem na górę.
12:10
I had more supplies lower down,
281
715000
2000
Miałem więcej rzeczy na dole,
12:12
which I asked to be brought up to meet me at the lower camp.
282
717000
3000
i poprosiłem, żeby je wniesiono wyżej, żeby czekały na mnie w kolejnym obozie.
12:15
And this was scene at the lower camp.
283
720000
2000
A tak to wyglądało już niżej.
12:17
The survivors came in one by one.
284
722000
3000
Ci, którzy przeżyli, przychodzili po kolei,
12:20
Some of them were hypothermic,
285
725000
2000
niektórzy cierpieli na hipotermię,
12:22
some of them were frostbitten, some were both.
286
727000
3000
inni mieli odmrożenia, niektórzy to i to.
12:25
What we did was try to warm them up as best we could,
287
730000
3000
Próbowałem ich ogrzać najlepiej jak się dało,
12:28
put oxygen on them and try to revive them,
288
733000
3000
dać im tlen i reanimować,
12:31
which is difficult to do at 21,000 feet,
289
736000
3000
co było trudne na tej wysokości,
12:34
when the tent is freezing.
290
739000
3000
kiedy w namiocie panował mróz.
12:38
This is some severe frostbite on the feet,
291
743000
3000
To jest przypadek ciężkich odmrożeń stóp,
12:41
severe frostbite on the nose.
292
746000
3000
i ciężkich odmrożeń nosa.
12:47
This climber was snow blind.
293
752000
2000
Ten wspinacz dostał ślepoty śnieżnej.
12:49
As I was taking care of these climbers,
294
754000
2000
Kiedy zajmowałem się nimi,
12:51
we got a startling experience.
295
756000
5000
stało się coś zdumiewającego.
12:56
Out of nowhere, Beck Weathers,
296
761000
2000
Zupełnie znikąd, Beck Weathers,
12:58
who we had already been told was dead,
297
763000
3000
o którym wiedzieliśmy, że zginął,
13:01
stumbled into the tent,
298
766000
3000
wtoczył się do namiotu,
13:04
just like a mummy, he walked into the tent.
299
769000
3000
zupełnie jak mumia, wkroczył do środka.
13:07
I expected him to be incoherent,
300
772000
2000
Sądziłem, że będzie nieprzytomny,
13:09
but, in fact, he walked into the tent and said to me,
301
774000
2000
ale wręcz przeciwnie - wszedł i powiedział:
13:11
"Hi, Ken. Where should I sit?"
302
776000
3000
"Cześć Ken. Gdzie mogę usiąść?"
13:14
And then he said,
303
779000
2000
A potem powiedział:
13:16
"Do you accept my health insurance?"
304
781000
2000
"Czy zaakceptujesz moje ubezpieczenie medyczne?"
13:18
(Laughter)
305
783000
2000
-
13:20
He really said that.
306
785000
2000
Naprawdę tak było.
13:22
(Laughter)
307
787000
2000
-
13:24
So he was completely lucid, but he was very severely frostbitten.
308
789000
3000
A więc był całkiem przytomny, choć miał ciężkie odmrożenia.
13:27
You can see his hand is completely white;
309
792000
2000
Jego ręka była zupełnie biała.
13:29
his face, his nose, is burned.
310
794000
2000
a twarz, nos - jak spalone.
13:31
First, it turns white, and then when it's completed necrosis,
311
796000
3000
Najpierw skóra bieleje, a potem, gdy komórki obumierają,
13:34
it turns black, and then it falls off.
312
799000
3000
staje się czarna i odpada.
13:37
It's the last stage, just like a scar.
313
802000
2000
To ostatnia faza, jak blizna.
13:39
So, as I was taking care of Beck,
314
804000
2000
Tak więc, kiedy zajmowałem się Beckiem,
13:41
he related what had been going on up there.
315
806000
2000
on opowiadał, co działo się na górze.
13:43
He said he had gotten lost in the storm,
316
808000
3000
Powiedział, że zgubił się w burzy,
13:46
collapsed in the snow,
317
811000
2000
upadł na śnieg
13:48
and just laid there, unable to move.
318
813000
2000
i leżał tam, nie mogąc się ruszyć.
13:50
Some climbers had come by and looked at him,
319
815000
3000
Kilku wspinaczy minęło go i patrzyło
13:53
and he heard them say, "He's dead."
320
818000
3000
i usłyszał, jak mówili: "On nie żyje.".
13:57
But Beck wasn't dead; he heard that,
321
822000
3000
Ale Beck nie był martwy, usłyszał to,
14:00
but he was completely unable to move.
322
825000
2000
tylko zupełnie nie mógł się ruszyć.
14:02
He was in some sort of catatonic state
323
827000
2000
Cierpiał na coś w rodzaju katatonii,
14:04
where he could be aware of his surroundings,
324
829000
2000
- zdawał sobie sprawę, co dzieje się wokół,
14:06
but couldn't even blink to indicate that he was alive.
325
831000
3000
ale nie mógł nawet mrugnąć, żeby dać znak, że żyje.
14:09
So the climbers passed him by,
326
834000
3000
Więc wspinacze go mijali
14:12
and Beck lay there for a day, a night
327
837000
3000
a Beck leżał tam dzień i noc,
14:15
and another day,
328
840000
2000
i następny dzień,
14:17
in the snow.
329
842000
2000
cały czas w śniegu.
14:19
And then he said to himself,
330
844000
2000
A potem powiedział sobie:
14:21
"I don't want to die.
331
846000
2000
"Nie chcę umierać.
14:23
I have a family to come back to."
332
848000
2000
Mam rodzinę, do której chcę wrócić."
14:25
And the thoughts of his family,
333
850000
2000
I myśli o rodzinie,
14:27
his kids and his wife,
334
852000
2000
o dzieciach i żonie,
14:29
generated enough energy,
335
854000
3000
wygenerowały wystarczającą ilość energii,
14:32
enough motivation in him,
336
857000
2000
i motywacji,
14:34
so that he actually got up.
337
859000
2000
że rzeczywiście wstał.
14:36
After laying in the snow that long a time,
338
861000
2000
Po tym, jak leżał w śniegu tak długo,
14:38
he got up and found his way back to the camp.
339
863000
4000
podniósł się i odnalazł drogę z powrotem do obozu.
14:42
And Beck told me that story very quietly,
340
867000
2000
Beck opowiedział mi tę historię bardzo spokojnie,
14:44
but I was absolutely stunned by it.
341
869000
3000
ale ja byłem nią kompletnie zadziwiony.
14:47
I couldn't imagine anybody laying in the snow
342
872000
2000
Nie mogę sobie wyobrazić nikogo leżącego w śniegu
14:49
that long a time
343
874000
2000
przez tyle czasu,
14:51
and then getting up.
344
876000
2000
a potem podnoszącego się o własnych siłach.
14:53
He apparently reversed
345
878000
2000
On najwyraźniej zdołał odwrócić
14:55
an irreversible hypothermia.
346
880000
3000
nieodwracalną hipotermię.
14:58
And I can only try to speculate
347
883000
3000
I mogę tylko spekulować,
15:01
on how he did it.
348
886000
2000
jak tego dokonał.
15:03
So, what if we had Beck
349
888000
2000
Co by było, gdybyśmy podłączyli Becka
15:05
hooked up to a SPECT scan,
350
890000
2000
do tomografu SPECT,
15:07
something that could actually measure brain function?
351
892000
3000
który może faktycznie zbadać funkcjonowanie mózgu?
15:12
Just very simply, the three parts of the brain:
352
897000
3000
A więc krótko: trzy części mózgu -
15:15
the frontal lobe, where you focus
353
900000
2000
płat czołowy, który jest obszarem odpowiedzialnym
15:17
your attention and concentration;
354
902000
2000
za uwagę i skupienie.
15:19
you have the temporal lobe,
355
904000
2000
Następnie płat skroniowy,
15:21
where you form images and keep memories;
356
906000
2000
gdzie powstają obrazy i przechowywane są wspomnienia
15:23
and the posterior part of your brain,
357
908000
2000
i tylna część mózgu,
15:25
which contains the cerebellum, which controls motion;
358
910000
2000
która zawiera móżdżek, kontrolujący ruch.
15:27
and the brain stem,
359
912000
2000
W końcu pień mózgu,
15:29
where you have your basic maintenance functions,
360
914000
2000
odpowiedzialny za podstawowe funkcje podtrzymujące życie
15:31
like heartbeat and respiration.
361
916000
2000
takie jak bicie serca i oddech.
15:33
So let's take a cut through the brain here,
362
918000
3000
Zróbmy przekrój przez mózg w tym miejscu
15:36
and imagine that Beck
363
921000
2000
i wyobraźmy sobie, że Beck
15:38
was hooked up to a SPECT scan.
364
923000
2000
był podłączony do skanera SPECT.
15:40
This measures dynamic blood flow
365
925000
2000
To urządzenie mierzy dynamiczny przepływ krwi
15:42
and therefore energy flow within the brain.
366
927000
2000
a więc przepływ energii przez mózg.
15:44
So you have the prefrontal cortex here,
367
929000
2000
Tu widzimy korę przedczołową,
15:46
lighting up in red.
368
931000
2000
świecącą na czerwono.
15:48
This is a pretty evenly distributed scan.
369
933000
2000
To dość równomiernie rozkładający się skan.
15:50
You have the middle area,
370
935000
2000
W części środkowej
15:52
where the temporal lobe might be, in here,
371
937000
2000
gdzie prawdopodobnie jest płat skroniowy, o tutaj,
15:54
and the posterior portion, where the maintenance functions are in the back.
372
939000
3000
i w części tylnej, gdzie znajdują się funkcje podtrzymania życia.
15:57
This is a roughly normal scan,
373
942000
2000
To dość normalny obraz,
15:59
showing equal distribution of energy.
374
944000
3000
pokazujący równomierny rozkład energii.
16:03
Now, you go to this one and you see how much more
375
948000
3000
A jeśli popatrzymy na ten i zobaczymy, o ile bardziej
16:06
the frontal lobes are lighting up.
376
951000
2000
świecą się płaty czołowe,
16:08
This might be what Beck would be experiencing
377
953000
2000
zrozumiemy, co mogło dziać się z Beckiem,
16:10
when he realizes he's in danger.
378
955000
2000
kiedy zdał sobie sprawę, że jest zagrożony.
16:12
He's focusing all his attention
379
957000
2000
Koncentruje całą uwagę,
16:14
on getting himself out of trouble.
380
959000
2000
na tym, jak się wydostać z opresji.
16:16
These parts of the brain are quieting down.
381
961000
3000
Te części mózgu się uspokajają.
16:19
He's not thinking about his family or anybody else at this point,
382
964000
3000
W tym momencie nie myśli o rodzinie ani nikim innym.
16:22
and he's working pretty hard.
383
967000
2000
Pracuje naprawdę ciężko.
16:24
He's trying to get his muscles going and get out of this.
384
969000
3000
Stara się zmobilizować mięśnie i wydostać stamtąd.
16:30
OK, but he's losing ground here.
385
975000
3000
OK. Ale tu zaczyna się gubić.
16:33
He's running out of energy.
386
978000
2000
Traci energię.
16:35
It's too cold; he can't keep his metabolic fires going,
387
980000
3000
Jest za zimno. Nie może podtrzymać procesów metabolicznych.
16:38
and, you see, there's no more red here;
388
983000
2000
I - widzicie - nie ma tu już koloru czerwonego.
16:40
his brain is quieting down.
389
985000
2000
Jego mózg się uspokaja.
16:42
He's collapsed in the snow here. Everything is quiet,
390
987000
2000
To jest moment, kiedy upada na śnieg. Wszystko cichnie.
16:44
there's very little red anywhere.
391
989000
2000
Prawie nie widać koloru czerwonego.
16:47
Beck is powering down.
392
992000
2000
Beck się wyłącza.
16:49
He's dying.
393
994000
2000
Umiera.
16:53
You go on to the next scan,
394
998000
2000
Popatrzmy na nastepny skan.
16:55
but, in Beck's case,
395
1000000
2000
Ale, w przypadku Becka
16:57
you can see that the middle part of his brain
396
1002000
2000
widzicie, że środkowa część mózgu
16:59
is beginning to light up again.
397
1004000
3000
zaczyna się znów włączać.
17:02
He's beginning to think about his family.
398
1007000
2000
Zaczyna myśleć o rodzinie
17:04
He's beginning to have images
399
1009000
2000
Przed oczami przesuwają się obrazy,
17:06
that are motivating him to get up.
400
1011000
2000
które motywują go do tego, żeby wstać.
17:08
He's developing energy in this area
401
1013000
2000
Generuje energię w tej części
17:10
through thought.
402
1015000
2000
dzięki myślom.
17:12
And this is how he's going to turn thought
403
1017000
3000
I w ten sposób przekształca myśl
17:15
back into action.
404
1020000
3000
w działanie.
17:18
This part of the brain is called the anterior cingulate gyrus.
405
1023000
2000
Ta część mózgu nazywa się przednim zakrętem obręczy.
17:20
It's an area in which
406
1025000
2000
To obszar, który
17:22
a lot of neuroscientists believe
407
1027000
3000
według wielu neurobiologów,
17:25
the seat of will exists.
408
1030000
2000
jest odpowiedzialny za wolę.
17:27
This is where people make decisions, where they develop willpower.
409
1032000
3000
To tu ludzie podejmują decyzję, gromadzą siłę woli.
17:30
And, you can see, there's an energy flow
410
1035000
2000
Widoczny jest przepływ energii
17:32
going from the mid portion of his brain,
411
1037000
2000
od środkowej części jego mózgu
17:34
where he's got images of his family,
412
1039000
2000
gdzie znajdują się obrazy rodziny,
17:36
into this area, which is powering his will.
413
1041000
3000
do tego obszaru, który zarządza wolą.
17:41
Okay. This is getting stronger and stronger
414
1046000
2000
Dobrze. Proces ten się nasila
17:43
to the point where it's actually
415
1048000
2000
aż do momentu, gdy
17:45
going to be a motivating factor.
416
1050000
2000
staje się to czynnikiem motywacyjnym.
17:47
He's going to develop enough energy in that area --
417
1052000
2000
Zgromadzi wystarczającą ilość energii w tej części,
17:49
after a day, a night and a day --
418
1054000
2000
po dniu, nocy i kolejnym dniu,
17:51
to actually motivate himself to get up.
419
1056000
3000
żeby zmotywować się do wstania.
17:57
And you can see here,
420
1062000
2000
A tu widzicie,
17:59
he's starting to get more energy into the frontal lobe.
421
1064000
2000
jak energia przepływa do płata czołowego.
18:01
He's beginning to focus, he can concentrate now.
422
1066000
3000
Zaczyna się skupiać. Teraz może się skoncentrować.
18:04
He's thinking about what he's got to do to save himself.
423
1069000
2000
Zastanawia się, co musi zrobić, żeby się ocalić.
18:06
So this energy has been transmitted
424
1071000
2000
Tak więc energia przemieściła się
18:08
up toward the front of his brain,
425
1073000
2000
w stronę czołowej częsci mózgu,
18:10
and it's getting quieter down here,
426
1075000
2000
i tu się uspokaja,
18:12
but he's using this energy
427
1077000
2000
ale ta energia jest wykorzystywana
18:14
to think about what he has to do to get himself going.
428
1079000
3000
do tego, by zaplanować, jak się stamtąd ruszyć.
18:17
And then, that energy is sort of spreading
429
1082000
3000
A potem energia się jakby rozprzestrzenia
18:20
throughout his thought areas.
430
1085000
2000
na obszary myśli.
18:22
He's not thinking about his family now, and he's getting himself motivated.
431
1087000
3000
Nie myśli teraz o rodzinie, stara się zmotywować.
18:25
This is the posterior part, where his muscles are going to be moving,
432
1090000
3000
To jest część tylna, odpowiedzialna za ruch mięśni,
18:28
and he's going to be pacing himself.
433
1093000
2000
więc będzie się poruszał.
18:30
His heart and lungs are going to pick up speed.
434
1095000
3000
Jego serce i płuca pracują coraz szybciej.
18:33
So this is what I can speculate might have been going on
435
1098000
3000
Można się domyślać, że to właśnie zobaczylibyśmy,
18:36
had we been able to do a SPECT scan on Beck
436
1101000
3000
gdybyśmy mogli zrobić Beckowi skan SPECT
18:39
during this survival epic.
437
1104000
3000
w trakcie jego dramatycznej wyprawy.
18:43
So here I am taking care of Beck at 21,000 feet,
438
1108000
3000
To ja, zajmuję się Beckiem na wysokości 6400m,
18:46
and I felt what I was doing was completely trivial
439
1111000
3000
ale wydawało mi się, że to, co ja zrobiłem, było bułką z masłem
18:49
compared to what he had done for himself.
440
1114000
2000
w porównaniu z tym, czego on sam dokonał.
18:51
It just shows you what the power of the mind can do.
441
1116000
3000
Obrazuje to, jaka jest siła ludzkiego umysłu.
18:56
He was critically ill, there were other critically ill patients;
442
1121000
2000
Beck był w stanie krytycznym. Oprócz niego było więcej bardzo chorych pacjentów.
18:58
luckily, we were able to get a helicopter
443
1123000
2000
Na szczęście, udało się sprowadzić helikopter
19:00
in to rescue these guys.
444
1125000
3000
żeby ich uratować.
19:03
A helicopter came in at 21,000 feet
445
1128000
3000
Helikopter przyleciał na 6400m
19:06
and carried out the highest helicopter rescue in history.
446
1131000
3000
i przeprowadził najwyższą w historii akcję ratunkową przy pomocy helikoptera.
19:10
It was able to land on the ice, take away Beck
447
1135000
2000
Wylądował na lodzie, zabrał Becka
19:12
and the other survivors, one by one,
448
1137000
3000
i kolejnych ocalonych, jednego po drugim
19:15
and get them off to Kathmandu in a clinic
449
1140000
3000
i zawiózł ich do Katmandu do kliniki
19:18
before we even got back to base camp.
450
1143000
3000
jeszcze zanim my dotarliśmy do obozu bazowego.
19:21
This is a scene at base camp,
451
1146000
2000
Tak to wyglądało w obozie bazowym,
19:23
at one of the camps
452
1148000
2000
jednym z obozów,
19:25
where some of the climbers were lost.
453
1150000
2000
z którego zaginęli wspinacze.
19:27
And we had a memorial service there
454
1152000
2000
Odbyła się tam uroczystość żałobna
19:29
a few days later.
455
1154000
2000
parę dni później.
19:31
These are Serphas lighting juniper branches.
456
1156000
3000
Tu Szerpowie palą gałązki jałowca.
19:34
They believe juniper smoke is holy.
457
1159000
3000
Wierzą, że dym jałowcowy jest święty.
19:37
And the climbers stood around on the high rocks
458
1162000
4000
Wspinacze stali wokół na wysokich głazach
19:41
and spoke of the climbers who were lost
459
1166000
3000
i rozmawiali o himalaistach
19:44
up near the summit,
460
1169000
2000
zaginionych pod szczytem,
19:46
turning to the mountain, actually, to talk to them directly.
461
1171000
3000
i zwracali się w stronę góry, żeby mówić bezpośrednio do nich.
19:51
There were five climbers lost here.
462
1176000
2000
Zginęło tam pięciu wspinaczy.
19:53
This was Scott Fischer,
463
1178000
3000
Scott Fischer,
19:58
Rob Hall,
464
1183000
2000
Rob Hall,
20:00
Andy Harris,
465
1185000
2000
Andy Harris,
20:02
Doug Hansen
466
1187000
2000
Doug Hansen,
20:04
and Yasuko Namba.
467
1189000
2000
i Yasuko Namba.
20:06
And one more climber
468
1191000
2000
Jeszcze jeden himalaista
20:08
should have died that day, but didn't,
469
1193000
3000
powinien był zginąć tego dnia, ale nie zginął.
20:11
and that's Beck Weathers.
470
1196000
3000
To właśnie Beck Weathers.
20:14
He was able to survive
471
1199000
2000
Zdołał on przeżyć
20:16
because he was able to generate that incredible willpower,
472
1201000
3000
bo udało mu się wygenerować niezwykłą siłę woli,
20:19
he was able to use all the power of his mind
473
1204000
3000
użył całej mocy swego umysłu,
20:22
to save himself.
474
1207000
3000
żeby się uratować.
20:25
These are Tibetan prayer flags.
475
1210000
2000
To są tybetańskie flagi modlitewne.
20:27
These Sherpas believe that
476
1212000
2000
Szerpowie wierzą, że
20:29
if you write prayers on these flags,
477
1214000
2000
jeśli napiszesz na nich modlitwy,
20:31
the message will be carried up to the gods,
478
1216000
3000
to wiadomość dotrze do bogów.
20:34
and that year, Beck's message was answered.
479
1219000
3000
Tego roku, prośba Becka została wysłuchana.
20:38
Thank you.
480
1223000
2000
Dziękuję.
20:40
(Applause)
481
1225000
2000
[brawa]
ABOUT THE SPEAKER
Ken Kamler - Adventure physicianKen Kamler has served as doctor on some of the world’s most daring expeditions, but also performs delicate microsurgery when at home in New York.
Why you should listen
Ken Kamler has practiced medicine in some of the most extreme conditions on Earth -- from the Andes mountains to the Antarctic ice to the Amazon rainforest. Many of his expeditions have been in concert with National Geographic, helping teams to carry out geological research and precision mapping less traveled areas of the world. He has also served as the chief high altitude physician in research by NASA, helping examine the human body’s response to high altitudes.
When not on expedition to a remote corner of the globe, Kamler practices microsurgery, specializing in hand reconstruction and finger reattachment. He has also chronicled his adventures in the books Doctor on Everest and Surviving the Extremes: A Doctor's Journey to the Limits of Human Endurance. His treatment of the climbers in the largest disaster to happen on Mount Everest was portrayed in the book Into Thin Air and in the IMAX film documentary, Everest. He has been active in promoting the Boy Scouts of America and currently serves as their Founders District Chairman in Queens, NY.
Ken Kamler | Speaker | TED.com