TED2012
Marco Tempest: The electric rise and fall of Nikola Tesla
Marco Tempest: Ngritja dhe rënia elektrike e Nikola Teslas
Filmed:
Readability: 4.6
1,806,712 views
Duke përdorur një projeksion të hartuar dhe një libër tip pop-up, Marco Tempest tregon me imazhe bindëse historinë e Nikola Teslas - "teknicieni më i madh e të gjitha kohërave" - nga shpikja e rrymës elektrike të alternuar, deri tek ditët e fundit të jetës së tij të kaluara në skamje.
Marco Tempest - Techno-illusionist
Marco Tempest is a cyber illusionist, combining magic and technology to produce astonishing illusions. Full bio
Marco Tempest is a cyber illusionist, combining magic and technology to produce astonishing illusions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
As a magician, I'm always interested in performances that incorporate elements of illusion.
0
1170
5189
Si një prestigjiator, unë jam i interesuar gjithmonë në shfaqje që përfshijnë elemente të iluzionit.
00:22
And one of the most remarkable was the tanagra theater, which was popular in the
1
6372
5346
Dhe një nga më të shquarit ishte Teatri Tanagra, i cili ishte popullor në
00:27
early part of the 20th century.
2
11718
2077
fillim të shekullit të 20-të.
00:29
It used mirrors
3
13795
1916
Aty përdoreshin pasqyra
00:31
to create the illusion of tiny people
4
15711
2798
për të krijuar iluzionin e personave të vegjël
00:34
performing on a miniature stage. Now, I won't use mirrors,
5
18509
4040
me interpretimin në skenë të miniaturave. Tani, unë nuk dua të përdor pasqyra
00:38
but this is my digital tribute to the tanagra theater.
6
22549
5096
por kjo është tributi im dixhital në teatrin Tanagra.
00:43
So let the story begin.
7
27645
6463
Pre le të fillojë tregimi.
00:50
On a dark and stormy night -- really! --
8
34108
4938
Në një natë të errët dhe të stuhishme -- me të vërtetë! --
00:54
it was the 10th of July, 1856.
9
39046
4103
Ishte 10 korrik i vitit 1856.
00:59
Lightning lit the sky,
10
43157
1944
Vetëtima ndezi qiellin,
01:01
and a baby was born.
11
45101
2087
dhe një foshnje erdhi në botë.
01:03
His name was Nikola,
12
47188
3008
Ai quhej Nikola,
01:06
Nikola Tesla.
13
50196
1644
Nikola Tesla.
01:07
Now the baby grew into a very smart guy.
14
51840
3020
Tani fëmija u rrit në një djalë shumë të zgjuar.
01:10
Let me show you.
15
54860
2144
Më lejoni të ja u tregoj.
01:12
Tesla, what is 236 multiplied by 501?
16
57004
7548
Tesla, sa bën 236 shumëzuar për 501?
01:20
Nikola Tesla: The result is 118,236.
17
64552
4546
Nikola Tesla: Rezultati është 118.236.
01:24
Marco Tempest: Now Tesla's brain worked in the most extraordinary way.
18
69098
4573
Marco Tempest: Tani truri Teslas punonte në mënyrën më të jashtëzakonshme.
01:29
When a word was mentioned,
19
73671
2153
Kur një fjalë ishte përmendur,
01:31
an image of it
20
75824
1063
imazhi i saj
01:32
instantly appeared in his mind.
21
76887
3201
menjëherë u shfaq në mendjen e tij.
01:35
Tree. Chair. Girl.
22
80088
5712
Tre. Karrige. Vajzë.
01:41
They were hallucinations, which vanished
23
85800
3183
Ato ishin haluçinacione, të cilat zhdukeshin
01:44
the moment he touched them.
24
88983
1849
në momentin që ai i prekte ato.
01:46
Probably a form of synesthesia.
25
90832
3568
Ndoshta një formë e synestezisë.
01:50
But it was something
26
94400
1424
Por kjo ishte diçka
01:51
he later turned to his advantage.
27
95824
3592
që më vonë ju kthye në avantazh.
01:55
Where other scientists would play in their laboratory,
28
99416
3987
Kut shkencëtarët e tjerë do të luajnë në laboratorin e tyre,
01:59
Tesla created his inventions in his mind.
29
103403
4119
Tesla krijonte shpikjet e tij ne mendje.
02:03
NT: To my delight, I discovered I could visualize my inventions with the greatest facility.
30
107538
6162
NT: Për kënaqësinë time, kam zbuluar se mund të kujtoj shpikjet e mia me lehtësinë më të madhe.
02:09
MT: And when they worked in the vivid playground of his imagination,
31
113700
4148
MT: Dhe kur ato funksiononin në fushën e gjallë të imagjinatës së tij,
02:13
he would build them in his workshop.
32
117860
2750
ai do ti ndërtonte ato në punishten e tij.
02:16
NT: I needed no models, drawings or experiments.
33
120610
3772
NT: Unë nuk kam nevojë për modele, vizatime ose eksperimente.
02:20
I could picture them as real in my mind,
34
124382
3757
Unë mund ti fotografoj ato si reale në mendjen time,
02:24
and there I run it, test it and improve it.
35
128139
3530
dhe atje mund ti vë në punë, ti testoj dhe ti përmirësoj.
02:27
Only then do I construct it.
36
131669
2854
Vetëm atëherë mund ta ndërtoj atë.
02:30
MT: His great idea
37
134523
1097
MT: Ideja e tij e madhe
02:31
was alternating current.
38
135620
2151
ishte rryma e alternuar.
02:33
But how could he convince the public that
39
137771
2504
Por si ai mund të bindë publikun se
02:36
the millions of volts required to make it work were safe?
40
140275
5034
miliona volt nevojiteshin për ta bërë atë punë ishin të sigurt?
02:41
To sell his idea,
41
145309
1742
Për të shitur idenë e tij,
02:42
he became a showman.
42
147051
2584
ai u bë një drejtues shfaqjeje.
02:45
NT: We are at the dawn of a new age,
43
149635
5302
NT: Ne jemi në agimin e një epoke të re,
02:50
the age of electricity.
44
154937
2227
epoka e energjisë elektrike.
02:53
I have been able, through careful invention, to
45
157164
3706
Unë kam qenë në gjendje, me anë shpikjes së dobishme, për të
02:56
transmit, with the mere flick of a switch,
46
160870
2460
transmetojë, me lëvizjen e lehtë e thjeshtë të celsit,
02:59
electricity across the ether.
47
163330
2261
elektricitetit nëpermjet eterit.
03:01
It is the magic of science.
48
165591
3347
Kjo është magjia e shkencës.
03:04
(Applause)
49
168953
2577
(Duartrokitje)
03:07
Tesla has over 700 patents to his name:
50
171530
5728
Tesla ka më shumë se 700 patenta të regjistruara në emrin e tij:
03:13
radio, wireless telegraphy,
51
177258
5848
radio, telegraf pa tel,
03:19
remote control, robotics.
52
183106
7315
telekomandime, robotikë.
03:26
He even photographed the bones of the human body.
53
190421
5406
Ai madje ka fotografuar kockat e trupit të njeriut.
03:31
But the high point was the realization of a childhood dream:
54
195827
4552
Por pika më e lartë ishte realizimi i një ëndrre të fëmijërisë:
03:36
harnessing the raging powers of Niagara Falls,
55
200379
5272
shfrytëzimit të fuqitë së furishme të ujëvarave të Niagaras,
03:41
and bringing light to the city.
56
205651
4496
dhe t'i sjellë dritën qytetit.
03:46
But Tesla's success didn't last.
57
210147
7184
Por suksesi i Teslas nuk zgjati.
03:53
NT: I had bigger ideas.
58
217331
2473
NT: kam pasur ide të mëdha.
03:55
Illuminating the city was only the beginning.
59
219804
3182
Ndriçimi i qytetit ishte vetëm fillimi.
03:58
A world telegraphy center -- imagine news,
60
222986
4744
Një qendër botërore telegrafie -- imagjinoni lajmet,
04:03
messages, sounds, images delivered to
61
227730
3947
mesazhed, tingëllimet, imazhed të dërguar në
04:07
any point in the world
62
231677
1653
çdo pikë të globit
04:09
instantly and wirelessly.
63
233330
3953
menjëherë dhe pa fije.
04:13
MT: It's a great idea; it was a huge project. Expensive, too.
64
237283
4492
MT: Është një ide e madhe, ishte një projekt i madh. I shtrenjtë, gjithashtu.
04:17
NT: They wouldn't give me the money.
65
241775
2655
NT: Ata nuk do të më jepnin paratë.
04:20
MT: Well, maybe you shouldn't have told them it could be used to contact other planets.
66
244430
3238
MT: E pra, ndoshta ju duhet tu kishit thënë atyre se mund të përdorej për të kontaktuar planetet e tjera.
04:23
NT: Yes, that was a big mistake.
67
247668
4223
NT: Po, qe një gabim i madh.
04:27
MT: Tesla's career as an inventor never recovered.
68
251891
4218
MT: Karriera e Teslas si shpikës nuk e mori me veten.
04:32
He became a recluse.
69
256109
1856
Ai u bë një i vetmuar.
04:33
Dodged by death,
70
257965
1800
I shmangur vdekjes,
04:35
he spent much of his time
71
259765
1744
ai harxhoi shumë kohë
04:37
in his suite at the Waldorf-Astoria.
72
261509
2928
në suitën e tij tek Waldorf-Astoria.
04:40
NT: Everything I did, I did for mankind,
73
264437
5408
NT: Çdo gjë që kam bërë e kam bërë për njerëzimin,
04:45
for a world where there would be no humiliation of the poor by the violence of the rich,
74
269845
6919
për një botë ku nuk do të ketë poshtërim të të varfërve nga dhuna e të pasurve,
04:52
where products of intellect, science and art
75
276764
3880
ku produktet e intelektit, shkencës dhe artit
04:56
will serve society for the betterment and beautification of life.
76
280644
5973
do të shërbejë shoqërisë për përmirësimin dhe zbukurimin e jetës.
05:02
MT: Nikola Tesla died on the 7th of
January, 1943.
January, 1943.
77
286617
5878
MT: Nikola Tesla vdiq më 7 janar, 1943.
05:08
His final resting place
78
292497
2149
Banesa e tij e fundit
05:10
is a golden globe that contains his ashes
79
294646
3464
është një glob i artë që përmban hirin e tij
05:14
at the Nikola Tesla Museum in Belgrade.
80
298110
3320
tek Muzeu Nikola Tesla në Beograd.
05:17
His legacy is with us still.
81
301430
3513
Trashëgimia e tij është ende me ne.
05:20
Tesla became the man who lit the world,
82
304943
4212
Tesla u bë njeriu që ndriçoi botën,
05:25
but this was only the beginning.
83
309155
2360
por ky ishte vetëm fillimi.
05:27
Tesla's insight was profound.
84
311515
3384
Depërtimi Teslas ishte i thellë.
05:30
NT: Tell me, what will man do when the forests disappear,
85
314899
4919
NT: Më thuaj, çfarë do të bëjë njeriu kur pyjet do zhduken,
05:35
and the coal deposits are exhausted?
86
319818
3577
dhe rezervat e qymyrit janë shteruar?
05:39
MT: Tesla thought he had the answer.
87
323395
2480
MT: Tesla mendonte se ai e kish' përgjigjen.
05:41
We are still asking the question.
88
325875
7211
Ne jemi ende duke e bërë pyetjen.
05:48
Thank you.
89
333086
2214
Faleminderit
05:51
(Applause)
90
335300
4529
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Marco Tempest - Techno-illusionistMarco Tempest is a cyber illusionist, combining magic and technology to produce astonishing illusions.
Why you should listen
The Swiss magician began his performing career as a stage magician and manipulator, winning awards and establishing an international reputation. His interest in computer-generated imageryled him to incorporate video and digital technology in his work — and eventually to the development of a new form of contemporary illusion. The expansion of the Internet and social media provided more opportunities for digital illusions and ways of interacting with audiences and creating magically augmented realities. Tempest is a keen advocate of the open source community, working with artists, writers and technologists to create new experiences and research the practical uses of the technology of illusion. He is a Director’s Fellow at the MIT Media Lab.
Marco Tempest | Speaker | TED.com