TED2007
Bill Clinton: My wish: Rebuilding Rwanda
Bill Clinton në ndërtimin e Ruandës
Filmed:
Readability: 4.6
933,889 views
Duka pranuar qmimin TED 2007, Bill Clinton kërkon ndihmë në sjellëjen e kujdesit shëndetësor në Ruand dhe në pjesën tjetër të botës.
Bill Clinton - Activist
Through his William J. Clinton Foundation, former US President Bill Clinton has become a vital and innovative force for world change. He works in four critical areas: health, economic empowerment, citizen service, and reconciliation. Full bio
Through his William J. Clinton Foundation, former US President Bill Clinton has become a vital and innovative force for world change. He works in four critical areas: health, economic empowerment, citizen service, and reconciliation. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I thought in getting up to my TED wish
0
0
6000
Unë mendova në ardhëjen e një dëshire për TED-in tim
00:31
I would try to begin by putting in perspective what I try to do
1
6000
7000
Unë do dëshiroja të filloj duke e vënë në prespektivë atë që unë po provoj të bejë
00:38
and how it fits with what they try to do.
2
13000
4000
dhe se lidhet ajo me atë që unë po provojë të bejë.
00:42
We live in a world that everyone knows is interdependent,
3
17000
5000
Ne jetojmë në një botë që secili e din se është e ndërlidhur,
00:47
but insufficient in three major ways.
4
22000
6000
mirpo është e paqendrueshme në tri menyra.
00:53
It is, first of all, profoundly unequal:
5
28000
3000
Është së pari e pabarabartë:
00:56
half the world's people still living on less than two dollars a day;
6
31000
4000
gjysma e njerëzve të botës akoma jetojnë në më pak se dy dollarë në ditë;
01:00
a billion people with no access to clean water;
7
35000
2000
një miljardë njerëz pa qasje në ujin e pastërt;
01:02
two and a half billion no access to sanitation;
8
37000
3000
dy e gjysm miljardi njerëz pa qasje në sanitari;
01:05
a billion going to bed hungry every night;
9
40000
2000
një miljard shkojnë në gjum me uri;
01:07
one in four deaths every year from AIDS, TB, malaria
10
42000
5000
një në katër vdekje gjdo vitë nga HIVI,TB, malaria
01:12
and the variety of infections associated with dirty water --
11
47000
4000
dhe shumëllojëshmeria e infeksioneve që marruar nga uji i pa pastërt --
01:16
80 percent of them under five years of age.
12
51000
3000
80 përqind e tyre janë përfundi pesë vjeq.
01:19
Even in wealthy countries it is common now to see inequality growing.
13
54000
6000
Madje edhe një shtetë i pasur shpeshë herë po shef rritje të pa barabartë.
01:25
In the United States, since 2001 we've had five years of economic growth,
14
60000
5000
Në Shtetet e Bashkuara, që nga viti 2001 ne kemi pasur pesë vite të rritjes ekonomike,
01:30
five years of productivity growth in the workplace,
15
65000
3000
pesë vite të produktivitetit në rritjen e vendeve të punës,
01:33
but median wages are stagnant and the percentage of working families
16
68000
4000
mirpo pagat mesatare janë zvogluar dhe përqindje e familjeve që punojnë
01:37
dropping below the poverty line is up by four percent.
17
72000
4000
po bie përfundit linjës se varfëris me katër përqind.
01:41
The percentage of working families without health care up by four percent.
18
76000
4000
Përqindja e familjeve që punojnë pa sigurim shëndetësor është rritur me katër përqind.
01:45
So this interdependent world which has been pretty good to most of us --
19
80000
4000
Pra një botë e ndërlidhur e cila ka qenë shumë e mirë për shumicen e neve --
01:49
which is why we're all here in Northern California doing what we do
20
84000
4000
ja përse ne jemi këtu në Northern Carlifonia duke e berë atë që po e bejmë
01:53
for a living, enjoying this evening -- is profoundly unequal.
21
88000
5000
për jetesë, duke u knaqur këtë mbremje -- është e pabarabartë.
01:58
It is also unstable.
22
93000
3000
Është gjithashtu jo-stabile.
02:01
Unstable because of the threats of terror,
23
96000
4000
Jo-stabile për arësyje të teroritë,
02:05
weapons of mass destruction, the spread of global disease
24
100000
3000
armët e shkatërrimit në masë, shprendarja e sëmundjeve globale
02:08
and a sense that we are vulnerable to it in a way that we weren't not so many years ago.
25
103000
7000
dhe një sensë që ne jemi të vullënetshmen në një menyr që nuk kemi qen vite më parë.
02:15
And perhaps most important of all, it is unsustainable
26
110000
4000
Dhe ndoshta më e rendësishmja e të gjithave është jo paqëndrueshmeria
02:19
because of climate change, resource depletion and species destruction.
27
114000
6000
për arësyje të ndryshimit të klimes, zvoglimit të resurseve dhe shkatërrimi i specjeve.
02:27
When I think about the world I would like to leave to my daughter
28
122000
4000
Kur unë mendojë për botën që do dëshiroja t'ja lë vajzës sime
02:31
and the grandchildren I hope to have,
29
126000
2000
dhe fëmijeve të saj që shpresoj ti kem,
02:33
it is a world that moves away from unequal, unstable, unsustainable
30
128000
7000
është një botë e cila lëviz nga e pabarabarta,jo-stabilja,e paqëndrueshme
02:40
interdependence to integrated communities -- locally, nationally and globally --
31
135000
5000
e ndërlidhura me komunitetin e integruarë -- lokalishtë, nacjonalishtë dhe globalishtë --
02:45
that share the characteristics of all successful communities:
32
140000
3000
e cila ndanë karakteristikat e një komunitetit të sukësesëshem:
02:48
a broadly shared, accessible set of opportunities,
33
143000
5000
një ndarje e përgjithëshme, e qasëshme e vegëlave të mundësive,
02:54
a shared sense of responsibility for the success of the common enterprise
34
149000
4000
një senë i ndarë i përgjgjësive për sukësesin e përgjithëshem
02:58
and a genuine sense of belonging.
35
153000
5000
dhe një sensë gjenial i përkatësis.
03:04
All easier said than done.
36
159000
3000
Të gjitha lehët të thëna mirpo më vështir të bëra.
03:07
When the terrorist incidents occurred in the United Kingdom a couple of years ago,
37
162000
6000
Kur një incidentë teroristë ndodhi në Angli disa vite më parë,
03:13
I think even though they didn't claim as many lives as we lost in the United States on 9/11,
38
168000
5000
Unë mendoj se nuk kërkonin aq jetra njerëzish siq humbëm në Shtetet e BAshkuara në 9/11,
03:18
I think the thing that troubled the British most
39
173000
2000
Unë mendoj se gjëja që i shqetëso Britanezët më së shumti
03:20
was that the perpetrators were not invaders, but homegrown citizens
40
175000
5000
ishte që para ardhësit ishin jo largët, mirpo qytetarë të rritur
03:25
whose religious and political identities were more important to them
41
180000
5000
që religjionin i tyre dhe identiteti politik ishte më i rendësishme për ta
03:30
than the people they grew up with, went to school with,
42
185000
3000
sesa njerëzit që u rriten me ta, shkuan në shkollë,
03:33
worked with, shared weekends with, shared meals with.
43
188000
3000
punuan, ndanë vikende, ndan ushqime me ta.
03:36
In other words, they thought their differences
44
191000
3000
Me fjalë tjera, ata menduan se ndryshimi
03:39
were more important than their common humanity.
45
194000
4000
ishte me i rendësishem sesa humaniteti i përbashkët.
03:43
It is the central psychological plague of humankind in the 21st century.
46
198000
7000
Është centralisht një plug psikologjik i njerëzimit në shekullin 21.
03:50
Into this mix, people like us, who are not in public office,
47
205000
5000
Në këtë përzirje, njerëz sikurse ne, të cilat nuk janë në zyre publike,
03:55
have more power to do good than at any time in history,
48
210000
5000
kanë shumë fuqi për të berë mirë në gjdo kohë në histori,
04:00
because more than half the world's people
49
215000
2000
sepse më shumë se gjysma e popullësis botërore
04:02
live under governments they voted in and can vote out.
50
217000
3000
jetojnë përfundi qeveris që ata kanë votuar dhe mund të mos e votojnë.
04:05
And even non-democratic governments are more sensitive to public opinion.
51
220000
4000
Dhe madje edhe qeveritë jo-demokratika janë më senzitiv ndaj opinionit publikë.
04:09
Because primarily of the power of the Internet,
52
224000
5000
Sepse fuqia e internetit,
04:14
people of modest means can band together and amass vast sums of money
53
229000
6000
njerëzit të mendimeve modeste mund të ndalojnë së bashku dhe një shumë maramendëse parash
04:20
that can change the world for some public good if they all agree.
54
235000
4000
e cila mund të ndryshoj boten për të mirë të publikut nese ata të gjithë pajtohen.
04:24
When the tsunami hit South Asia, the United States contributed 1.2 billion dollars.
55
239000
5000
Kur tsunaim goditi Afrikën e Jugut, Shtetet e Bashkurara kontribuan me 1.2 miljardë dollarë.
04:29
30 percent of our households gave.
56
244000
2000
30 përqind e shtëpiakve dhanë.
04:31
Half of them gave over the Internet.
57
246000
2000
Gjysma e tyre dhanë në internet.
04:33
The median contribution was somewhere around 57 dollars.
58
248000
5000
Kontributi mesatarë ishte dikur rreth 57 dollarë.
04:39
And thirdly, because of the rise of non-governmental organizations.
59
254000
5000
Dhe së treti, si pasojë e rritëjes së organizatave jo-qeveritare.
04:44
They, businesses, other citizens' groups, have enormous power
60
259000
6000
Ata, bizneset, grupet tjera të qytetarve, kanë fuqi të pakrahasueshme
04:50
to affect the lives of our fellow human beings.
61
265000
4000
për të ndikuar në jetrat e njerëzve rreth nesh.
04:55
When I became president in 1993,
62
270000
2000
Kur unë u bera president në vitin 1993,
04:57
there were none of these organizations in Russia.
63
272000
2000
nuk ishte asnjë nga këto organizata në Rusi.
04:59
There are now a couple of hundred thousand.
64
274000
2000
Tani janë me qindra e mijera.
05:01
None in India. There are now at least a half a million active.
65
276000
4000
Asnjë në Indi. Tani janë të pakten gjysmë miljoni aktivë.
05:05
None in China. There are now 250,000 registered with the government,
66
280000
3000
Asnjë në Kinë. Tani janë 250,000 të regjistruar në qeveri,
05:08
probably twice again that many who are not registered for political reasons.
67
283000
5000
ndoshta edhe dy herë më shumë nga ato që nuk janë të regjistruar për arësyje politike.
05:14
When I organized my foundation, and I thought about the world as it is
68
289000
8000
Kur unë e organizova fondacjonin timë, mendova që botë është siq është
05:22
and the world that I hope to leave to the next generation,
69
297000
5000
dhe botën që unë dua të lë për gjeneratat e ardhëshme,
05:27
and I tried to be realistic about what I had cared about all my life
70
302000
7000
dhe unë u përpiqa të jem realistë rreth asaj që unë u kujdesa për terë jeten
05:34
that I could still have an impact on.
71
309000
2000
që akoma mund të kisha një vendim në të.
05:36
I wanted to focus on activities
72
311000
3000
Unë dëshiroja të fokusohesha në aktivitete
05:39
that would help to alleviate poverty, fight disease, combat climate change,
73
314000
7000
që do të ndihmonin ta zbusim papunësin, të luftojmë sëmundjet, të lujftojmë ndryshimet klimaterike
05:46
bridge the religious, racial and other divides that torment the world,
74
321000
4000
të lidhim religjëjonet, ti ribashkojmë ata të ndarët nepër botë,
05:50
but to do it in a way that would either use
75
325000
4000
mirpo për të berë në një menyr që të ose të përdorim
05:54
whatever particular skills we could put together in our group
76
329000
6000
qfardo aftësi që ne mund të kemi ti vendosin në grupë
06:00
to change the way some public good function was performed
77
335000
5000
për të ndryshuar menyren që disa shërbime publike ishin përformuar
06:05
so that it would sweep across the world more.
78
340000
3000
pra kjo do të ndryshonte botën më teper.
06:08
You saw one reference to that in what we were able to do with AIDS drugs.
79
343000
6000
Ju e keni parë një referncë të asaj që ne ishim në gjendje të bënim më barnat e HIV-it.
06:14
And I want to say that the head of our AIDS effort,
80
349000
3000
Dhe unë dëshiroj të them se kryesuesi i përkrahjes sonë të HIVI-it,
06:17
and the person who also is primarily active in the wish I'll make tonight,
81
352000
4000
dhe përsoni i cili është kryesisht aktivë në dëshiren për të bërë sonte,
06:21
Ira Magaziner, is here with me and I want to thank him for everything he's done.
82
356000
4000
Ira Magaziner, është këtu me mua dhe unë dëshiroj ta falenderoj për gjdogjë që ka bërë.
06:25
He's over there.
83
360000
2000
Ai është këtu.
06:27
(Applause)
84
362000
4000
(Duartrokitje)
06:31
When I got out of office and was asked to work, first in the Caribbean,
85
366000
6000
Unë unë u largova nga zyra më ishte kërkuar të punoj, së pari në Caribbean,
06:37
to try to help deal with the AIDS crisis,
86
372000
3000
për të provuar të mirrem më krizat e HIVI-it,
06:40
generic drugs were available for about 500 dollars a person a year.
87
375000
4000
barnat gjenerike ishin të disponueshme rreth 500 në vitë për një përson.
06:44
If you bought them in vast bulks,
88
379000
2000
Nese i keni blerë ato në sasira të mëdha,
06:46
you could get them at a little under 400 dollars.
89
381000
3000
ju mund ti merrni ato pak më pakë se 400 dollarë.
06:49
The first country we went to work in, the Bahamas,
90
384000
3000
Shteti i parë që ne shkuam për të punuar ishte Bahamas,
06:52
was paying 3,500 dollars for these drugs.
91
387000
2000
ishte duke i paguar 3,500 dollarë për këto barna.
06:54
The market was so terribly disorganized
92
389000
3000
Tregu ishte shumë i dis-organizuarë
06:57
that they were buying this medicine through two agents
93
392000
4000
që ishtin duke i blerë këto medicina nepërmjet dy agjentëve
07:01
who were gigging them sevenfold.
94
396000
2000
që po loznin si po donin.
07:04
So the very first week we were working,
95
399000
3000
Pra menjëherë javen e parë që ne filluam të punojmë,
07:07
we got the price down to 500 dollars.
96
402000
2000
ne zbritem qmimin në 500 dollarë.
07:09
And all of a sudden, they could save seven times as many lives
97
404000
2000
Dhe përnjëherazi, ata mund të kurësenin shtatë herë më tepër jetra njerëzish
07:11
for the same amount of money.
98
406000
2000
për të njejtën shumë të parave.
07:13
Then we went to work with the manufacturers of AIDS medicines,
99
408000
3000
Pastaj ne shkuam të punojmë me fabrikuesit e medicinave për HIV,
07:16
one of whom was cited in the film,
100
411000
2000
njëri i cili ishte cituar në firmë,
07:18
and negotiated a whole different change in business strategy,
101
413000
5000
dhe negocjuam një strategji krejt ndryshe biznesi,
07:23
because even at 500 dollars, these drugs
102
418000
3000
sepse edhe në 500 dollarë, këto barna
07:26
were being sold on a high-margin, low-volume, uncertain-payment basis.
103
421000
5000
ishin shitur në një marzh shumë të lartë vitimi, me volum të vogel, siguri të pakët të pagesave.
07:31
So we worked on improving the productivity of the operations
104
426000
4000
Pra ne filluam të punojmë në përmisimin e produktiviteti të këtyre operacjoneve
07:35
and the supply chain, and went to a low-margin, high-volume,
105
430000
4000
dhe menyra e furnizimit, dhe shkoi në marzha të vogëla dhe volume të mëdha,
07:39
absolutely certain-payment business.
106
434000
2000
dhe pagesa apsulutishtë të sigurta.
07:41
I joked that the main contribution we made
107
436000
3000
Unë bëra shaka tek ky kontributë kryesore qe ne ndërtuam
07:44
to the battle against AIDS was to get the manufacturers
108
439000
1000
tek beteja kundër HIV-it që ishte për të filluam fabrikimin
07:45
to change from a jewelry store to a grocery store strategy.
109
440000
5000
për të ndryshuar nga një dyqan bizhuteria tek një shitës me pakic ushqimesh.
07:51
But the price went to 140 dollars from 500.
110
446000
4000
Mirpo qmimi u ulë deri në 140 dollarë nga sa ishte 500.
07:55
And pretty soon, the average price was 192 dollars.
111
450000
4000
Dhe shumë shpejt, qmimi mesatarë ishte rreth 192 dollarë.
07:59
Now we can get it for about 100 dollars.
112
454000
2000
Tani ne mund ta marrim pothuajse për 100 dollarë.
08:01
Children's medicine was 600 dollars,
113
456000
2000
Medicina e fëmijeve ishte 600 dollarë,
08:03
because nobody could afford to buy any of it.
114
458000
2000
sepse askush nuk mund ta përballonte ndonjë nga ai.
08:05
We negotiated it down to 190.
115
460000
3000
Ne e negocjuam deri në 190.
08:08
Then, the French imposed their brilliantly conceived airline tax
116
463000
4000
Pastaj, Franca i shtojë takësen e linëjes ajërore
08:12
to create a something called UNITAID,
117
467000
2000
për të krijuar diqka të quajtur UNITAID,
08:14
got a bunch of other countries to help.
118
469000
2000
mori disa shtete për ta ndihmuarë.
08:16
That children's medicine is now 60 dollars a person a year.
119
471000
3000
Ajo medicina për fëmije tani është 60 dollarë në vitë për një përson.
08:19
The only thing that is keeping us from basically saving the lives
120
474000
5000
Pra gjëja e vetëme që po nga mban neve prej shpëtimit të jetrave
08:24
of everybody who needs the medicine to stay alive
121
479000
2000
të gjdokujt që dëshiron medicinen për të qendëruar gjallë
08:26
are the absence of systems necessary to diagnose, treat and care
122
481000
3000
është mungesa e sistemeve të nevojëshme për të diagnostifikuar, trajtuar dhe kujdesur
08:29
for people and deliver this medicine.
123
484000
4000
për njerëzit dhe dergesen e kësaj medicine.
08:33
We started a childhood obesity initiative with the Heart Association in America.
124
488000
4000
Ne filluam një inicjative të mbërojtjes të lagjave më Asosacjonin e Zemrës në Amerikë.
08:37
We tried to do the same thing by negotiating industry-right deals
125
492000
3000
Ne provuam të gjëjmë të njejtën gjë duke negocjuar marrëveshjet industriale
08:40
with the soft drink and the snack food industry to cut the caloric
126
495000
5000
me pijet dhe me industrin e ushqimeve për të zvogluar kalorinë
08:45
and other dangerous content of food going to our children in the schools.
127
500000
4000
dhe përmbajtëjeve tjera të dëmshmeve nga ushqimi për fëmijet tanë në shkolla.
08:49
We just reorganized the markets.
128
504000
3000
Ne vetem ri-organizuam tregjet.
08:52
And it occurred to me that in this whole non-governmental world,
129
507000
5000
Dhe mu dukë mua se në këtë botën jo-qeveritare,
08:57
somebody needs to be thinking about organizing public goods markets.
130
512000
5000
që dikush duhet të mendoj për të organizuar tregjet e gjërave publike.
09:02
And that is now what we're trying to do,
131
517000
2000
Dhe kjo është ajo që tani ne po e bejmë,
09:04
and working with this large cities group to fight climate change,
132
519000
3000
dhe jemi duke punuar me groupet më të mëdha të qyteteve për të luftuar kundër ndryshimeve klimaterike,
09:07
to negotiate huge, big, volume deals that will enable cities
133
522000
5000
për të negocjuar, volume të mëdha marrëveshje të cilat do ti mundësojnë qyteteve
09:12
which generate 75 percent of the world's greenhouse gases,
134
527000
3000
të cilat gjenerojnë 75 përqind e gazrave të gjelbërta të botës,
09:15
to drastically and quickly reduce greenhouse gas emissions
135
530000
3000
për të reduktuar dramatikisht dhe shpejtësisht emetiminë e gazrave
09:18
in a way that is good economics.
136
533000
3000
ne një menyr që është ekonomikisht e pranueshme.
09:22
And this whole discussion as if it's some sort of economic burden,
137
537000
4000
Dhe e gjithë ky diskutimi sikurse një lloje barre ekonomike,
09:26
is a mystery to me.
138
541000
1000
është një mister për mua.
09:27
I think it's a bird's nest on the ground.
139
542000
2000
Unë mendoj se është një fole zogjësh në tokë.
09:29
When Al Gore won his well-deserved Oscar
140
544000
4000
Kur Al Gora fitoi Oskarin e merituar
09:33
for the "Inconvenient Truth" movie, I was thrilled,
141
548000
4000
për "të vërteten e papranueshme" filmi, isha i mallengjyer,
09:37
but I had urged him to make a second movie quickly.
142
552000
4000
mirpo e kam sygjeruar shpejt që ta bejë filmin e dytë.
09:41
For those of you who saw "An Inconvenient Truth,"
143
556000
4000
Për juve që e keni parë "E vërteta e papranueshme,"
09:45
the most important slide in the Gore lecture is the last one,
144
560000
5000
faqja më interesante në ligjeraten e Al Gores ishte ajo e fundit,
09:50
which shows here's where greenhouse gases are going
145
565000
3000
e cila tregon se ku janë duke shkuar emetimi i gazrave
09:53
if we don't do anything, here's where they could go.
146
568000
2000
nese ne nuk bejmë asgjë, këtë është ajo se ku do të shkojë.
09:55
And then there are six different categories
147
570000
2000
Dhe pastaj janë gjashtë kategori të ndryshme
09:57
of things we can do to change the trajectory.
148
572000
2000
të gjërave që ne mund ta ndryshojmë atë trajektore.
09:59
We need a movie on those six categories.
149
574000
3000
Na duhet një filëm për këto gjashtë kategori.
10:02
And all of you need to have it embedded in your brains
150
577000
3000
Dhe të gjithë juve ju duhet ta ngulitni në trurin tuaj
10:05
and to organize yourselves around it.
151
580000
3000
dhe të organizoni vetveten tuaj rreth tij.
10:08
So we're trying to do that.
152
583000
2000
Pra ne po provojmë te bejmë atë.
10:10
So organizing these markets is one thing we try to do.
153
585000
3000
Pra organizimi i këtyre tregjeve është njëra nga këto gjërat që ne po përpiqemi ta bejmë.
10:13
Now we have taken on a second thing, and this gets to my wish.
154
588000
4000
Tani ne kemi filluar në gjëjen e dyt, dhe kjo po na ndihmon të arrijmë dëshiren time të dytë.
10:17
It has been my experience in working in developing countries
155
592000
4000
Ka qenë eksperienca ime në punimin me shtetet në zhvillimë
10:22
that while the headlines may all be -- the pessimistic headlines may say,
156
597000
4000
që gjithë titujt kryesore mund të jenë -- titulli kryesore mund të thot,
10:26
well, we can't do this, that or the other thing because of corruption --
157
601000
4000
mirë, ne nuk mund ta bejmë këtë apo atë gjën për shkakë të korrupsionit --
10:30
I think incapacity is a far bigger problem in poor countries than corruption,
158
605000
6000
Unë mendoj se jo-kapaciteti është problem më i madhë në shtetet e varfëra sesa korrupsjoni,
10:36
and feeds corruption.
159
611000
3000
dhe ky e ushëqen korrupsjonin.
10:40
We now have the money, given these low prices, to distribute
160
615000
3000
Tani ne kemi paratë, qmimet e ulëta janë të dhëna, për ta shprendarë
10:43
AIDS drugs all over the world to people we cannot presently reach.
161
618000
5000
HIVI barnat e gjithë botës njerëzit nuk mund ti arrijnë.
10:50
Today these low prices are available in the 25 countries where we work,
162
625000
4000
Sotë këto qmime të ulëta janë të disponueshme në 25 shtetet që ne veprojmë,
10:54
and in a total of 62 countries,
163
629000
2000
dhe në totalë prej 62 shteteve,
10:56
and about 550,000 people are getting the benefits of them.
164
631000
4000
dhe rrethë 550,000 njerëz po përfitojnë nga ta.
11:00
But the money is there to reach others.
165
635000
3000
Mirpo paraja është atje për të takuar të tjerët.
11:03
The systems are not there to reach the people.
166
638000
3000
Sistemi nuk është atje për të arritur te njerëzit.
11:06
So what we have been trying to do,
167
641000
8000
Pra atë që ne kemi provuar për ta berë,
11:14
working first in Rwanda and then in Malawi and other places --
168
649000
6000
të punojmë së pari në Ruanda dhe pastaj në Malawia dhe në vende tjera --
11:20
but I want to talk about Rwanda tonight --
169
655000
2000
mirpo unë dëshiroj të flasë rreth Ruandës sonte --
11:22
is to develop a model for rural health care in a very poor area
170
657000
8000
për të zhvilluar një model për kujdesin shëndetësor në vende të varfëra
11:30
that can be used to deal with AIDS, TB, malaria, other infectious diseases,
171
665000
4000
të cilat mund të përdoren për të punuar me HIV,TB,malaria, dhe sëmundje tjera infektive,
11:34
maternal and child health, and a whole range of health issues
172
669000
3000
maternale dhe kujdesi i fëmive, edhe një pjesë tjetër e problemeve shëndetësore
11:37
poor people are grappling with in the developing world,
173
672000
3000
njerëz të varfër po e përfitojnë në boten në zhvillim,
11:40
that can first be scaled for the whole nation of Rwanda,
174
675000
4000
e cila në fillim mund të zvoglohet për të gjithë vendin e Ruandës,
11:44
and then will be a model that could literally
175
679000
2000
dhe pastaj mund të jetë model i cili
11:46
be implemented in any other poor country in the world.
176
681000
2000
mund të implementohet në ndonjë vend tjetër të varfër në botë.
11:48
And the test is: one, will it do the job?
177
683000
2000
Dhe testi është: një, a do të kryej punë?
11:50
Will it provide high quality care?
178
685000
3000
A do të ofrojë shërbime kualitative?
11:53
And two, will it do it at a price
179
688000
2000
Dhe e dyta, a do të funksionoi në atë qmim
11:55
that will enable the country to sustain a health care system
180
690000
4000
që do ta lejojë shtetin të funksionin në shërbimin e kujdesit shëndetësore
11:59
without foreign donors after five to 10 years?
181
694000
4000
pa ndihëmen e donatorve të huaj pas 10 viteve?
12:03
Because the longer I deal with these problems,
182
698000
4000
Sepse sa më gjatë që unë punoj më këto probleme,
12:07
the more convinced I am that we have to --
183
702000
2000
edhe më i bindur jamë që ne duhet ta --
12:09
whether it's economics, health, education, whatever --
184
704000
3000
se a është ekonomike, shëndetësore, edukative, qfardoqoftë --
12:12
we have to build systems.
185
707000
2000
ne duhet ta ndërtojmë sistemin.
12:14
And the absence of systems that function
186
709000
3000
Dhe mungesa e funksjonimit të sistemit
12:17
break the connection which got you all in this seat tonight.
187
712000
4000
e thyen lidhëjen të cilen ju përfituat të ulur sonte.
12:21
You think about whatever your life has been,
188
716000
2000
Ju mendoni se qfardo që jeta juaj ka qen,
12:23
however many obstacles you have faced in your life,
189
718000
3000
sidoqoft shumë mungesa që keni takuar në jeten tuaj,
12:26
at critical junctures you always knew
190
721000
3000
tek momentet kritike qe ju i kujtoni
12:29
there was a predictable connection between the effort you exerted
191
724000
4000
ishte një lidhje e pritëshme në mesë të forcës dhe pritëshmeris
12:33
and the result you achieved.
192
728000
2000
dhe rezultetit që ju keni arritur.
12:35
In a world with no systems, with chaos,
193
730000
5000
Me fjalë tjera pa sistem, me kaosë,
12:40
everything becomes a guerilla struggle,
194
735000
3000
gjdogjë bëhet një penges guerile,
12:43
and this predictability is not there.
195
738000
3000
dhe kjo pritëshmeri nuk ëshë atje.
12:46
And it becomes almost impossible to save lives,
196
741000
3000
Dhe bëhet pothuajse e pa mundëshme për të shpetuar jetra,
12:49
educate kids, develop economies, whatever.
197
744000
3000
edukimi i fëmijeve, zhvillimi i ekonomisë, qardoqoftë.
12:52
The person, in my view,
198
747000
3000
Përsoni, në pikëpamjen time,
12:55
who has done the best job of this in the health care area,
199
750000
5000
i cili ka berë punn më të mirë në zonen e sistemit shëndetësor,
13:00
of building a system in a very poor area, is Dr. Paul Farmer,
200
755000
4000
ndërtimin e një sistemi në një zonë të varfër, është Dr. Paul Farmer,
13:04
who, many of you know, has worked for now 20 years with his group,
201
759000
5000
i cili, shumica prej jush e njihni, ka punuar tashme 20 vite me këtë grupë,
13:09
Partners in Health, primarily in Haiti where he started,
202
764000
4000
Partëneret në Shëndetësi, kryesisht në Haiti aty ku ai filloi,
13:13
but they've also worked in Russia, in Peru
203
768000
2000
mirpo ata gjithashtu kanë punuar edhe në Rusi, në Peru
13:15
and other places around the world.
204
770000
2000
dhe në vende tjera rreth botës.
13:17
As poor as Haiti is, in the area where Farmer's clinic is active --
205
772000
5000
Aq i varfër si Haiti që është, në zonen ku klinika farmere është aktive --
13:22
and they serve a catchment area far greater
206
777000
2000
dhe ata shërbejnë një zonë më të madhe
13:24
than the medical professionals they have would indicate they could serve --
207
779000
4000
sesa zona profesjonale e medicines ata kanë dhe mund të indikon që ata mund ti shërbejnë --
13:28
since 1988, they have not lost one person to tuberculosis, not one.
208
783000
7000
që nga viti 1988, ata nuk kanë humbur asnjë përson nga tuberkulozi, madje as një.
13:35
And they've achieved a lot of other amazing health results.
209
790000
5000
Dhe ata kanë arritur edhe shumë rezultate të mira shëndetësore.
13:40
So when we decided to work in Rwanda
210
795000
4000
Pra kur ne vendosem të punojmë në Ruanda
13:44
on trying to dramatically increase the income of the country and fight the AIDS problem,
211
799000
5000
në përpjekje dramatike për ti rritur të ardhurat e shteti dhe luftuar problemin me HIV,
13:49
we wanted to build a healthcare network,
212
804000
2000
ne dëshironim të ndërtonim një rrjet të kujdesit shendëtsor,
13:51
because it had been totally destroyed during the genocide in 1994,
213
806000
4000
sepse ishte totalisht i shkatërruar gjat gjenocidit të vitit 1994,
13:55
and the per capita income was still under a dollar a day.
214
810000
3000
dhe të hyrat për kapita ishin akom përfundi një dollari në ditë.
13:59
So I rang up, asked Paul Farmer if he would help.
215
814000
4000
Pra e rrita, i kërkova Paul Farmer nese ai mund të ndihmonte.
14:04
Because it seemed to me if we could prove there was a model in Haiti
216
819000
3000
Sepse mu është dukur mu se nese mund ta vertetoi se ishte një model në Haiti
14:07
and a model in Rwanda that we could then take all over the country,
217
822000
4000
dhe një model në Ruanda të cilin mund ta merrnim për bazë në të gjithë shtetin,
14:11
number one, it would be a wonderful thing for a country
218
826000
2000
numër një, do të ishte një gjë e bukur për një shtet
14:13
that has suffered as much as any on Earth in the last 15 years,
219
828000
4000
që ka vuajtur aq shumë sa asnjë tjetër në tokë në 15 vitet e fundit,
14:17
and number two, we would have something that could then be adapted
220
832000
4000
dhe numër dy, ne do të kishim diqka që mund të ishte adaptuar
14:21
to any other poor country anywhere in the world.
221
836000
3000
tek ndonjë shtet tjetër ndonjë vend në botë.
14:25
And so we have set about doing that.
222
840000
4000
Dhe ne duhet të vendosemi për ta berë atë.
14:29
Now, we started working together 18 months ago.
223
844000
4000
Tani, ne kemi filluar të punojmë së bashku 18 muajë më parë.
14:33
And we're working in an area called Southern Kayonza,
224
848000
4000
Dhe ne jemi duke punuar në zonen e quajtur Southern Kayonza,
14:37
which is one of the poorest areas in Rwanda,
225
852000
4000
e cila është zona më e varfër në Ruandë,
14:41
with a group that originally includes about 400,000 people.
226
856000
6000
me një grup i cili përfshinë pothuajse 400,000 njerëz.
14:47
We're essentially implementing what Paul Farmer did in Haiti:
227
862000
5000
Ne faktikisht po e implementojmë atë që Paul Farmer e bëri në Haiti:
14:52
he develops and trains paid community health workers
228
867000
5000
ai zhvillon dhe trajnon komunitetin e paguar të punëtorve të shendetësis
14:57
who are able to identify health problems,
229
872000
4000
të cilet janë në gjendje të identifikojnë problemet shendëtsore,
15:01
ensure that people who have AIDS or TB are properly diagnosed
230
876000
4000
të sigurohemi që njerëzit që kanë HIV apo TB janë të mirë diagnostifikuar
15:05
and take their medicine regularly,
231
880000
2000
dhe të marrin medicinen e tyre rregullishtë,
15:07
who work on bringing about health education, clean water and sanitation,
232
882000
7000
cilet punojnë në sjellëjen e rreth edukimit të shëndetit, ujit të pastër dhe sanitarisë,
15:14
providing nutritional supplements and moving people up the chain of health care
233
889000
5000
furnizimin me përkrahet të elementeve dhe lëvizjen e njerëzve deri ne zingjirin e kujdesit shendetësor
15:19
if they have problems of the severity that require it.
234
894000
4000
nese ata kanë probleme të sherbimit që ata kërkojnë.
15:23
The procedures that make this work have been perfected,
235
898000
5000
Procedurat që e bejnë këtë punë të jetë e përkryer,
15:28
as I said, by Paul Farmer and his team
236
903000
3000
siq thash, nga Paul Farmer dhe ekipi i tij
15:31
in their work in rural Haiti over the last 20 years.
237
906000
3000
në punen e tyre në Haitin ruralë vetem 20 vitet e fundit.
15:34
Recently we did an evaluation of the first 18 months of our efforts in Rwanda.
238
909000
6000
Kohëve të fundit ne kemi bërë një anketë të 18 muajve të parë të punës në Ruanda.
15:40
And the results were so good that the Rwandan government
239
915000
5000
dhe rezultati ishte aq i mirë sa që qeveria Ruandaneze
15:45
has now agreed to adopt the model for the entire country,
240
920000
3000
është pajtuar të adaptoj këtë model për të gjithë shtetin e tyre,
15:48
and has strongly supported and put the full resources of the government behind it.
241
923000
5000
dhe ka përkrahur fuqishem dhe vendosur të gjitha resurset e qeverisë mbrapa saj.
15:54
I'll tell you a little bit about our team because it's indicative of what we do.
242
929000
4000
Unë do t'ju tregoj pak më shumë për ekipin timë sepse është indikuese e asaj që ne bejmë.
15:58
We have about 500 people around the world
243
933000
3000
Ne kemi rreth 500 njerëz rreth botës
16:01
working in our AIDS program, some of them for nothing --
244
936000
4000
duke punuar me programin e HIV, disa prej tyre për asgjë --
16:05
just for transportation, room and board.
245
940000
2000
vetem për transportim.
16:07
And then we have others working in these other related programs.
246
942000
4000
Dhe pastaj kemi të tjerët që punojnë me këto programet e tjera ndërlidhëse.
16:11
Our business plan in Rwanda
247
946000
2000
Biznes palni ynë në Ruanda
16:13
was put together under the leadership of Diana Noble,
248
948000
3000
ishte që ti vendosim së bashkur përfundi lidershipit të Diana Noble,
16:16
who is an unusually gifted woman,
249
951000
3000
e cila është një grua me fat të pazakontë,
16:19
but not unusual in the type of people who have been willing to do this kind of work.
250
954000
5000
mirpo jo e pazakontë në llojin e njerëzve që kanë dëshirë të punojnë këtë llojë pune.
16:24
She was the youngest partner at Schroder Ventures in London in her 20s.
251
959000
5000
Ajo ishte partnerja jonë me e re në Schorder Venture në Londër në vitet e 20-ta të saj.
16:29
She was CEO of a successful e-venture --
252
964000
2000
Ajo ishte shefe egzektive për një kompani interneti --
16:31
she started and built Reed Elsevier Ventures --
253
966000
4000
ajo fillojë dhe e ndërtoj Reed Elsevier Ventures --
16:35
and at 45 she decided she wanted to do something different with her life.
254
970000
3000
dhe në vitet 45 t saj ajo vendosi të punojë diqka tjetër me jeten e saj.
16:38
So she now works full-time on this for very little pay.
255
973000
4000
Pra tani ajo punon me orarë të plotë për një pages shumë të vegel.
16:42
She and her team of former business people have created a business plan
256
977000
4000
Ajo dhe ekipi i saj i ishë njerëzve biznismen të cilat kanë krijuar një biznes planë
16:46
that will enable us to scale this health system up for the whole country.
257
981000
4000
i cili do të na lejonë neve të zvoglojmë sistemin për të gjithë shtetin.
16:50
And it would be worthy of the kind of private equity work
258
985000
5000
Dhe do të jetë me vlerë për këtë lloje pune private
16:55
she used to do when she was making a lot more money for it.
259
990000
4000
ajo është mësuar ta bejë atë kur ajo ishte duke bërë shumë para.
16:59
When we came to this rural area, 45 percent of the children under the age of five
260
994000
5000
Kur ajo erdhi në këtë zonë rurale, 45 përqind e fëmive ishin përfundi moshës pesë
17:04
had stunted growth due to malnutrition.
261
999000
5000
ishin ndalur së rrituri për shkak të malunutrimit.
17:09
23 percent of them died before they reached the age of five.
262
1004000
6000
23 përqind e tyre vdiqen përpara se të mbushin moshen pesë.
17:17
Mortality at birth was over two-and-a-half percent.
263
1012000
3000
Mortaliteti në lindje ishte mbi dy e gjysmë përqind.
17:20
Over 15 percent of the deaths among adults and children occurred
264
1015000
4000
Mbi 15 përqind e vdekjeve të adoleshenteve dhe fëmijeve ndodhin
17:24
because of intestinal parasites and diarrhea from dirty water and inadequate sanitation --
265
1019000
5000
për arësyje të diarehes dhe papastertinave tjera të ujit dhe sanitarimit --
17:29
all entirely preventable and treatable.
266
1024000
3000
të gjitha të ndalushme dhe të trajtueshme.
17:32
Over 13 percent of the deaths were from respiratory illnesses --
267
1027000
4000
Mbi 13 përqind të vdekjeve ishtin nga sëmundjet respiratorike --
17:36
again, all preventable and treatable.
268
1031000
3000
prap, të gjitha të ndalueshme dhe të trajtueshme.
17:39
And not a single soul in this area was being treated for AIDS or tuberculosis.
269
1034000
5000
Dhe jo një shpirtë i vetem ishte trajtuar nga Hivi ose turberkulozi.
17:45
Within the first 18 months, the following things happened:
270
1040000
4000
Brenda 18 muajve të ardhëshem ne i bem këto gjëra:
17:49
we went from zero to about 2,000 people being treated for AIDS.
271
1044000
4000
ne kaluam nga zero në 2,000 njerëz të trajtuar për Hivë.
17:53
That's 80 percent of the people who need treatment in this area.
272
1048000
4000
Ajo është 80 përqind e njerëzve që kanë nevojë për trajtim në këtë zonë.
17:57
Listen to this: less than four-tenths of one percent of those being treated
273
1052000
5000
Ndëgjoni këtë: Më pak se katër të dhjetat e një përqindëshit të ketyre trajtimeve
18:02
stopped taking their medicine or otherwise defaulted on treatment.
274
1057000
4000
ndaluan të marrin medicinen apo tjetër ata ndaluan trajtimet e tyre.
18:06
That's lower than the figure in the United States.
275
1061000
3000
Kjo është më e vogël sesa shifrat në Shtetet e Bashkuara.
18:09
Less than three-tenths of one percent
276
1064000
2000
Më pak se tre të dhjetat e një përqindshi
18:11
had to transfer to the more expensive second-line drugs.
277
1066000
5000
është dashur të transferohen në barnat e dorës së dytë.
18:16
400,000 pregnant women were brought into counseling
278
1071000
4000
400.000 gra shtatëzana ishin sjellur në lindore
18:20
and will give birth for the first time within an organized healthcare system.
279
1075000
5000
dhe do të lindin për herë të parë me një sistem shëndetësor të organizuar.
18:25
That's about 43 percent of all the pregnancies.
280
1080000
5000
Kjo është rreth 43 përqind e të gjithë shtatëzanisë.
18:30
About 40 percent of all the people -- I said 400,000. I meant 40,000.
281
1085000
4000
Rreth 40 përqind e të gjithë njerëzve -- Unë thash 400,000. mendova 40,00.
18:34
About 40 percent of all the people who need TB treatment are now getting it --
282
1089000
4000
Rreth 40 përqind e njerëzve që i duhet të marrin trajtime tuberkulozi janë duke e marrur atë --
18:38
in just 18 months, up from zero when we started.
283
1093000
4000
në vetem 18 muaj, nga zero kur ne filluamë.
18:42
43 percent of the children in need of an infant feeding program
284
1097000
3000
43 përqind e fëmijeve në nevoj për programin e ushqimeve
18:45
to prevent malnutrition and early death
285
1100000
2000
për të parandalur vdekjen e herëshme
18:47
are now getting the food supplements they need to stay alive and to grow.
286
1102000
3000
dhe tani po marrin usdhqimet e nevojshme për të qendruar të gjallë dhe të rriten.
18:50
We've started the first malaria treatment programs they've ever had there.
287
1105000
4000
Ne kemi filluar programin për trajtimin e malaria që ata nuk e kishin.
18:54
Patients admitted to a hospital that was destroyed during the genocide
288
1109000
5000
Pacjentet e thanë që një spital ishte shkatërruar gjatë gjenocidit
18:59
that we have renovated along with four other clinics,
289
1114000
5000
që ne është dashur ta rinovojmë së bashku me katër klinika tjera,
19:04
complete with solar power generators, good lab technology.
290
1119000
5000
i kompletuar më gjenerator solarë, me një laburator të mirë të teknologjisë.
19:09
We now are treating 325 people a month,
291
1124000
5000
Ne tani po trajtojmë 325 njerëz në muaj,
19:14
despite the fact that almost 100 percent of the AIDS patients are now treated at home.
292
1129000
5000
përveq faktit se pothuajse 100 përqind e pacjentëve të Hivit po trajtohen në shtëpi.
19:20
And the most important thing is
293
1135000
3000
Dhe gjëja më e rendësishme është
19:23
because we've implemented Paul Farmer's model, using community health workers,
294
1138000
5000
sepse ne po implementojmë modelin e Paul Farmer, duke përdorur punëtoret e komunitetit shendetësor,
19:28
we estimate that this system could be put into place for all of Rwanda
295
1143000
6000
ne parallogartem që ky sistem mund të jetë vendosur për të gjithë Ruandën
19:34
for between five and six percent of GDP,
296
1149000
4000
në mesë të pesë dhe gjashtë përqind të GDP-së,
19:38
and that the government could sustain that
297
1153000
4000
dhe ky program mund të qëndroj
19:42
without depending on foreign aid after five or six years.
298
1157000
5000
pa u varur nga të donacjonet e jashtëve pasë pesë apo gjashtë viteve.
19:48
And for those of you who understand healthcare economics
299
1163000
2000
Dhe për juve që e kuptoni ekonomin shendetësore
19:50
you know that all wealthy countries spend between nine and 11 percent of GDP
300
1165000
5000
ju e dini që shtetet e pasura shpenzojnë në mesë të nëntë dhe 11 përqind e GDP-së së tyre
19:55
on health care, except for the United States, we spend 16 --
301
1170000
2000
në kujdesin shendetësor, përveq Shteteve të Bashkura , që ne shpenzojmë 16 përqind --
19:57
but that's a story for another day.
302
1172000
2000
mirpo ky është një tregim për një ditë tjetër.
20:00
(Laughter)
303
1175000
1000
(Qeshen)
20:02
We're now working with Partners in Health and the Ministry of Health in Rwanda
304
1177000
5000
Ne tani po punojmë me Partnerët në Shendetësi dhe Ministrin e shendetësis në Ruanda
20:07
and our Foundation folks to scale this system up.
305
1182000
4000
dha katër Fondacjone për ta zvogluar këtë sistem.
20:11
We're also beginning to do this in Malawi and Lesotho.
306
1186000
6000
Ne gjithashtu kemi filluar ta bejmë këtë në Maqlawi dhe Lesotho.
20:17
And we have similar projects in Tanzania, Mozambique,
307
1192000
4000
Dhe ne kemi projekte të njejta në Tanzani, Mozambique,
20:21
Kenya and Ethiopia with other partners trying to achieve the same thing:
308
1196000
5000
Kenya dhe Etipoi me partëner të tjera duke provuar të arrijmë të njejtat gjëra:
20:26
to save as many lives as quickly as we can,
309
1201000
2000
për të kursyer jetra njerëzish sa më shpejt që mundemi,
20:28
but to do it in a systematic way that can be implemented nationwide
310
1203000
3000
mirpo duke e berë këtë në mënyr sistematike që të jetë e implementuar pastaj në përmasa vendi
20:31
and then with a model that can be implemented in any country in the world.
311
1206000
4000
dhe pastaj me një model që mund të jetë i impelmentueshum edhe në shtetet e tjera të botës.
20:35
We need initial upfront investment to train doctors, nurses,
312
1210000
4000
Neve na duhet investime fillestare për ti trajnuar dokëtorret, motrat,
20:39
health administration and community health workers throughout the country,
313
1214000
3000
administraten shendetësore dhe punëtoret e komunitetit të shendëtsis,
20:42
to set up the information technology, the solar energy,
314
1217000
3000
për të vën në funksion teknologjin informative, dhe energjinë solare,
20:45
the water and sanitation, the transportation infrastructure.
315
1220000
3000
ujin dhe sanitarinë, infrastrukturen e transportit.
20:48
But over a five- to 10-year period,
316
1223000
3000
Mirpo për një periudh pesë deri 10 vjeqare,
20:51
we will take down the need for outside assistance
317
1226000
2000
ne do ta zbusin nevojen për asistencë të jashtme
20:53
and eventually it will be phased out.
318
1228000
2000
dhe eventualisht mund të ndalet kompletë.
20:56
My wish is that TED assist us in our work and help us to build
319
1231000
8000
Dëshira ime është që TED të na asistojë neve në punën ton dhe të na ndihmoj të ndërtojmë
21:04
a high-quality rural health system in a poor country, Rwanda,
320
1239000
4000
një sistem të kualitetit të lartë në një vend të varfër, Ruanda,
21:08
that can be a model for Africa,
321
1243000
2000
i cili mund të jetë një model për Afrikën,
21:10
and indeed, for any poor country anywhere in the world.
322
1245000
5000
dhe në veqanti për secilin shtetë të varfër gjdokund të botë.
21:15
My belief is that this will help us to build a more integrated world
323
1250000
6000
Besimi im është se kjo do të na ndihmon neve të ndërtojmë një botë më të integruarë
21:21
with more partners and fewer terrorists,
324
1256000
3000
me më shumë partëner dhe më pak teroristë,
21:24
with more productive citizens and fewer haters,
325
1259000
3000
me më shumë qytetarë produktive dhe më pakë urrejtës,
21:27
a place we'd all want our kids and our grandchildren to grow up in.
326
1262000
5000
një vend që të gjithë ne do ta dëshironim për fëmijet tan dhe fëmijet e tyre.
21:33
It has been an honor for me, particularly, to work in Rwanda
327
1268000
6000
Ka qen një knaqësi për mua, veqanarisht të punojë në Ruanda
21:39
where we also have a major economic development project
328
1274000
3000
ku ne kemi një projekt të rendësishem ekonomikë
21:42
in partnership with Sir Tom Hunter, the Scottish philanthropist,
329
1277000
5000
në partneritet me Sir tom Hunder, the Scottish philanthropist,
21:47
where last year we, using the same thing with AIDS drugs,
330
1282000
3000
ku edhe vitin e kaluar, ne kemi përdorur të njejten gjë me HIV-in,
21:50
cut the cost of fertilizer and the interest rates on microcredit loans by 30 percent
331
1285000
6000
zvoglimin e kostove të prodhimit dhe rritjen e interesit në kredit e vogla me 30 përqind
21:56
and achieved three- to four-hundred percent increases
332
1291000
4000
dhe arritur tre deri katërqind përqind rritje
22:00
in crop yields with the farmers.
333
1295000
2000
në ara me farmerë.
22:02
These people have been through a lot and none of us, most of all me,
334
1297000
6000
Kta njerëz kanë menduar shumë dhe asnjë nga ne, shumica prej nesh,
22:08
helped them when they were on the verge of destroying each other.
335
1303000
3000
i ndihmuam atyre kur ata kishin nevoj për njerin tjetërin.
22:12
We're undoing that now, and they are so over it and so into their future.
336
1307000
6000
Ne e po zhbejmë atë tani,dhe në të ardhmen.
22:18
We're doing this in an environmentally responsible way.
337
1313000
4000
Ne po e bejmë këtë ne menyrë përgjegjëshme ndaj ambientit.
22:22
I'm doing my best to convince them not to run the electric grid
338
1317000
4000
Unë jam duke e berë me të miren për ti bindur ata të ndërtojnë një rrjet elektrike
22:26
to the 35 percent of the people that have no access,
339
1321000
3000
për 25 përqind e njerëzve të cilet nuk kan qasje,
22:29
but to do it with clean energy. To have responsible reforestation projects,
340
1324000
5000
mirpo ta bejmë këtë me energji të pastërt. Për të pasur projekte përgjegjëse,
22:34
the Rwandans, interestingly enough, have been quite good, Mr. Wilson,
341
1329000
4000
Ruanda, mjaftë interesant,ka qen shumë e mirë, Zt. Wilson,
22:38
in preserving their topsoil.
342
1333000
2000
në prezervimin e top listes së tyre.
22:40
There's a couple of guys from southern farming families --
343
1335000
4000
Janë disa djema familjet farmere --
22:44
the first thing I did when I went out to this place
344
1339000
2000
gjëja e parë që kam bërë kur unë e lash këtë vend
22:46
was to get down on my hands and knees and dig in the dirt
345
1341000
2000
ishte të ulem në duart dhe në gjunjë dhe të gropojë në të keq
22:48
and see what they'd done with it.
346
1343000
2000
dhe të shof se qfar kanë berë me këtë.
22:50
We have a chance here to prove that a country
347
1345000
4000
Ne kemi një shanc për ta provuar se një shtet
22:54
that almost slaughtered itself out of existence
348
1349000
5000
më e vështira ne egzistencen s saj
23:00
can practice reconciliation, reorganize itself, focus on tomorrow
349
1355000
7000
mund të praktojë rekonsolidimin,riorganizimin, fokusimin në të ardhmen
23:07
and provide comprehensive, quality health care with minimal outside help.
350
1362000
7000
dhe të ofronë kualitetit të krahasueshme në industrin e kujdesit shëndetsor.
23:14
I am grateful for this prize, and I will use it to that end.
351
1369000
6000
Unë mirënjohës për këtë qmim, dhe do ta përdori për këtë fund.
23:20
We could use some more help to do this,
352
1375000
4000
Ne mund të përdorim disa ndihma për ta berë këtë,
23:24
but think of what it would mean if we could have a world-class health system
353
1379000
4000
mirpo mendo se qfar kuptimi do të kishte po të kishim një sistem të klasit botëror
23:28
in Rwanda -- in a country with a less-than-one-dollar-a-day-per-capita income,
354
1383000
5000
në Ruanda -- në një shtetë me më pak se një dollarë në ditë për kapita,
23:33
one that could save hundreds of millions of lives
355
1388000
4000
një i cili do të kursente qindra miljona jetra njerëzish
23:37
over the next decade if applied to every similarly situated country on Earth.
356
1392000
7000
në dekaden e ardhëshme nese aplikohet në gjdo situat të njejët në botë.
23:44
It's worth a try and I believe it would succeed.
357
1399000
4000
I'a vlen të ipet një mundësi dhe unë besoj që do të ketë suksesë.
23:48
Thank you and God bless you.
358
1403000
3000
Faliminderit dhe Zoti ju bekoft juve.
23:51
(Applause)
359
1406000
12000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Bill Clinton - ActivistThrough his William J. Clinton Foundation, former US President Bill Clinton has become a vital and innovative force for world change. He works in four critical areas: health, economic empowerment, citizen service, and reconciliation.
Why you should listen
Elected President of the United States in 1992 and again in 1996, Bill Clinton left office determined to continue his life of service -- to build the kind of world he wants to hand down to his daughter. His William J. Clinton Foundation is focused on four critical areas: health security, with an emphasis on HIV/AIDS; economic empowerment; leadership development and citizen service; and racial, ethnic and religious reconciliation.
Foundation projects include working with pharmaceutical companies to lower the costs of medicines to needy areas, and, through his Clinton Foundation HIV/AIDS Initiative (CHAI), developing an innovative health care system that can be successful and sustainable throughout the developing world. His Clinton Global Initiative brings together world leaders to discuss the world's most pressing challenges.
In 2015, The Clinton Development Initiative partnered with Visa to help Rwandan farmers conduct business digitally, increasing their financial security and economic empowerment.
Keep up with other updates and news from the Clinton Foundation here.
Bill Clinton | Speaker | TED.com