TEDxSummit
Rives: Reinventing the encyclopedia game
Rives: Ansiklopedi oyununu yeniden keşfetmek
Filmed:
Readability: 4.1
770,668 views
Britannica ansiklopedisi yazılı basım hayatını sonlandırıyor, gösteri şairi Rives çocukluğundan bir oyunu diriltiyor. Doha'daki TEDxSummit'de, Rives bizi insanlığın rastgele (ya da daha az rastgele) bilgi parçaları vasıtasıyla çekici bir tura çıkarıyor: Dünya'nın merkezinden en uzak noktadaki Chimborazo'dan, uzaya ilk kez çıkan şempanze Ham Astro şempanzeye kadar.
Rives - Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life. Full bio
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
So, last month, the Encyclopaedia Britannica announced
0
611
3386
Geçen ay, Britannica ansiklopedisi
00:19
that it is going out of print
1
3997
1749
244 yılın ardından basım hayatından
00:21
after 244 years, which made me nostalgic,
2
5746
3825
çıkacağını duyurdu, ki bu beni
biraz hüzünlendirdi,
biraz hüzünlendirdi,
00:25
because I remember playing a game with the colossal encyclopedia set in my hometown library
3
9571
5647
çünkü çocukken, muhtemelen 12
yaşlarındayken, şehrimizin kütüphanesinde
yaşlarındayken, şehrimizin kütüphanesinde
devasa ansiklopedi seti ile oynadığım
00:31
back when I was a kid,
4
15218
1249
00:32
maybe 12 years old.
5
16467
1343
bir oyunu hatırladım.
00:33
And I wondered if I could update that game,
6
17810
2640
Bu oyunu güncelleyebilir miyim
diye düşündüm,
diye düşündüm,
00:36
not just for modern methods,
7
20450
2016
sadece güncel metotlar
için değil, kendim için.
için değil, kendim için.
00:38
but for the modern me.
8
22466
1704
00:40
So I tried.
9
24170
1136
Denedim.
Çevrimiçi bir ansiklopediyi,
00:41
I went to an online encyclopedia,
10
25306
1307
00:42
Wikipedia, and I entered the term "Earth."
11
26613
2758
Vikipedi'yi açtım,
"Dünya" kelimesini girdim.
"Dünya" kelimesini girdim.
00:45
You can start anywhere, this time I chose Earth.
12
29371
2666
Herhangi bir yerden başlayabilirsiniz,
ben bu sefer dünya kelimesini seçtim.
ben bu sefer dünya kelimesini seçtim.
00:47
And the first rule of the game is pretty simple.
13
32037
2478
Oyunun ilk kuralı oldukça basit.
00:50
You just have to read the article
14
34515
1491
Sadece önceden bilmediğiniz bir şeyi
00:51
until you find something you don't know,
15
36006
2588
ve mümkünse babanızın dahi bilemeyeceği
00:54
and preferably something your dad doesn't even know.
16
38594
3105
bir şeyi bulana kadar
makaleyi okumalısınız.
makaleyi okumalısınız.
00:57
And in this case, I quickly found this:
17
41699
2879
Bu durumda, hızlıca şunu buldum:
01:00
The furthest point from the center of the Earth
18
44578
2296
Dünya'nın merkezine en uzak nokta,
01:02
is not the tip of Mount Everest, like I might have thought,
19
46874
2473
düşündüğüm gibi Everest
dağının zirvesi değil
dağının zirvesi değil
01:05
it's the tip of this mountain: Mount Chimborazo in Ecuador.
20
49347
3296
Ekvator'daki Chimborazo
dağının zirvesiymiş.
dağının zirvesiymiş.
01:08
The Earth spins, of course, as it travels around the sun,
21
52643
3520
Dünya kendi etrafında ve tabii ki
güneşin etrafında dönmektedir
güneşin etrafında dönmektedir
ve dolayısıyla ortasından
biraz çıkıntılıdır,
biraz çıkıntılıdır,
01:12
so the Earth bulges a little bit around the middle,
22
56163
1984
01:14
like some Earthlings.
23
58147
1127
tıpkı bazı dünyalılar gibi.
01:15
And even though Mount Chimborazo isn't the tallest mountain in the Andes,
24
59274
4890
Chimborazo dağı Antlar'daki en
yüksek dağ olmamasına rağmen,
yüksek dağ olmamasına rağmen,
01:20
it's one degree away from the equator,
25
64164
1671
Ekvator'dan bir derece uzakta
01:21
it's riding that bulge, and so the summit of Chimborazo
26
65835
3000
bu çıkıntının üstünde kalmaktadır;
bu şekilde Chimborazo'nun zirvesi
bu şekilde Chimborazo'nun zirvesi
01:24
is the farthest point on Earth from the center of the Earth.
27
68835
3400
dünya merkezinden en uzak noktadır.
01:28
And it is really fun to say.
28
72235
2952
Ayrıca bunu söylemesi gerçekten eğlenceli.
01:31
So I immediately decided,
29
75187
943
Hemen, yeni oyunun isminin
01:32
this is going to be the name of the game,
30
76130
1897
ya da yeni fikrimin isminin
01:33
or my new exclamation.
31
78027
1487
bu olmasına karar verdim.
Bunu TED'de de kullanabilirsiniz.
01:35
You can use it at TED.
32
79514
970
01:36
Chimborazo, right?
33
80484
1329
Chimborazo, tamam mı?
01:37
It's like "eureka" and "bingo" had a baby.
34
81813
1702
"Evreka" ve "bingo"nun
bir çocuğu olması gibi.
bir çocuğu olması gibi.
01:39
I didn't know that;
35
83515
1729
Bunu bilmiyordum ve
01:41
that's pretty cool.
36
85244
1630
bu çok havalı.
01:42
Chimborazo!
37
86874
1665
Chimborazo!
01:44
So the next rule of the game is also pretty simple.
38
88539
3625
Oyunun bir sonraki
kuralı da oldukça basit.
kuralı da oldukça basit.
01:48
You just have to find another term and look that up.
39
92164
2887
Araştırmak için sadece yeni
bir terim bulmanız gerekiyor.
bir terim bulmanız gerekiyor.
01:50
Now in the old days, that meant getting out a volume
40
95051
2165
Şimdi eskiden bu, bir cilt alıp
01:53
and browsing through it alphabetically,
41
97216
1635
alfabetik olarak gezinmek
ya da yeni bir konuya sapmaktı
01:54
maybe getting sidetracked,
42
98851
1039
01:55
that was fun.
43
99890
705
ve eğlenceli bir şeydi.
01:56
Nowadays there are hundreds of links to choose from.
44
100595
2631
Günümüzde seçebileceğiniz
yüzlerce bağlantı var.
yüzlerce bağlantı var.
Dünyadaki herhangi bir yere gidebilirim.
01:59
I can go literally anywhere in the world,
45
103226
1952
02:01
I think since I was already in Ecuador,
46
105178
1729
Sanırım, zaten Ekvator'da olduğum için
02:02
I just decided to click on the word "tropical."
47
106907
2711
"Tropikal" kelimesine
tıklamaya karar verdim.
tıklamaya karar verdim.
02:05
That took me to this wet and warm band of the tropics
48
109618
5241
Bu, beni dünyayı çevreyelen
nemli ve ılık dönence kuşaklarına götürdü.
02:10
that encircles the Earth.
49
114859
1185
02:11
Now that's the Tropic of Cancer in the north
50
116044
2461
Şimdi bu kuzeydeki yengeç dönencesi
ve bu da güneydeki oğlak dönencesi ki
02:14
and the Tropic of Capricorn in the south,
51
118505
1513
bunları biliyordum;
02:15
that much I knew,
52
120018
808
02:16
but I was surprised to learn this little fact:
53
120826
2201
ama öğrenince şaşırdığım bu ufak gerçek
02:18
Those are not cartographers' lines,
54
123027
2266
onların, haritacıların çizgileri,
02:21
like latitude or the borders between nations,
55
125293
3605
enlemler ya da devlet sınırı olmadıkları,
dünyanın eğimi nedeni oluşan
astronomik fenomenler oldukları
astronomik fenomenler oldukları
02:24
they are astronomical phenomena caused by the Earth's tilt,
56
128898
2731
02:27
and they change.
57
131629
1605
ve değişmekte olduklarıydı.
02:29
They move; they go up, they go down.
58
133234
2650
Yukarı ve aşağı hareket ediyorlar.
02:31
In fact, for years, the Tropic of Cancer and the Tropic of Capricorn
59
135884
3199
Aslında, yıllardır Yengeç
ve Oğlak dönenceleri
ve Oğlak dönenceleri
02:34
have been steadily drifting towards the equator
60
139083
2640
düzenli şekilde 15 metre daha
02:37
at the rate of about 15 meters per year,
61
141723
2497
ekvatora yaklaşmaktaydılar
ve kimse bana bunu söylememişti.
02:40
and nobody told me that.
62
144220
1166
02:41
I didn't know it.
63
145386
824
Bunu bilmiyordum.
02:42
Chimborazo!
64
146210
1418
Chimborazo!
02:43
So to keep the game going, I just have to find another term and look that one up.
65
147628
5776
Yani, oyunu devam ettirebilmek için
sadece yeni bir terim bulmam
sadece yeni bir terim bulmam
ve ona bakmam gerekiyordu.
02:49
Since I'm already in the tropics, I chose "Tropical rainforest."
66
153404
3799
Hâlihazırda dönencelerde olduğum için
yağmur ormanlarını seçtim.
yağmur ormanlarını seçtim.
02:53
Famous for its diversity, human diversity.
67
157203
2283
İnsan çeşitliliği ile meşhur olan.
02:55
There are still dozens and dozens of uncontacted tribes living on this planet.
68
159486
5526
Hâlâ bu dünyada iletişim kurulmamış
onlarca kabile yaşamakta.
onlarca kabile yaşamakta.
03:00
They're all over the globe, but virtually all of them live in tropical rainforests.
69
165012
4478
Dünyanın her yerinde bulunabiliyorlar ama
hepsi yağmur ormanlarında yaşıyorlar.
hepsi yağmur ormanlarında yaşıyorlar.
03:05
This is the only place you can go nowadays and not get "friended."
70
169490
4977
Bu, bugünlerde gidip arkadaş
edinemeyeceğiniz tek yer.
edinemeyeceğiniz tek yer.
03:10
The link that I clicked on here was exotic in the beginning and then absolutely mysterious at the very end.
71
174467
8865
Tıkladığım bağlantı başta egzotik ve
sona doğru kesinlikle gizemliydi.
sona doğru kesinlikle gizemliydi.
03:19
It mentioned leopards and ring-tailed coatis and poison dart frogs and boa constrictors and then
72
183332
6760
Leoparlardan, halka kuyruklu koatiden,
zehirli kurbağalardan, boa yılanlarından,
zehirli kurbağalardan, boa yılanlarından,
03:25
coleoptera,
73
190092
1935
koleopteradan
03:27
which turn out to be beetles.
74
192027
3239
ve sonrasında böceklerden bahsediyordu.
03:31
Now I clicked on this on purpose,
75
195266
2224
Şimdi, bu amaçla buna tıkladım,
ama bir şekilde, hatayla buraya gelmiştim,
03:33
but if I'd somehow gotten here by mistake,
76
197490
1554
03:34
it does remind me, for the band, see "The Beatles,"
77
199044
2097
bu bana, müzik grubu için "Beatles"'a,
03:37
for the car see "Volkswagon Beetle,"
78
201141
1606
araba için "Volkswagen Bettle"'a
bakın diyordu.
bakın diyordu.
03:38
but I am here for beetle beetles.
79
202747
2737
Ama şu an böcek olan
böcekler için buradayım.
böcekler için buradayım.
03:41
This is the most successful order on the planet by far.
80
205484
3870
Böcekler açık ara dünyadaki
en başarılı yaşam düzenidir.
en başarılı yaşam düzenidir.
03:45
Something between 20 and 25 percent of all life forms on the planet,
81
209354
4250
Bitkiler de dâhil olmak üzere dünyadaki
yaşam formlarının yaklaşık %20 ve %25'ini
yaşam formlarının yaklaşık %20 ve %25'ini
03:49
including plants, are beetles.
82
213604
1806
böcekler oluşturmaktadır.
03:51
That means the next time you are in the grocery store,
83
215410
2183
Yani, bir daha manava gittiğinizde
03:53
take a look at the four people ahead of you in line.
84
217593
2202
önünüzdeki dört kişiye dikkatli bakın,
03:55
Statistically, one of you is a beetle.
85
219795
3017
istatistiksel olarak
içinizden biri böcek olmalı.
içinizden biri böcek olmalı.
03:58
And if it is you, you are astonishingly well adapted.
86
222812
5598
Eğer bu sizseniz, gerçekten etkileyici
şekilde iyi adapte olmuşsunuz demektir.
şekilde iyi adapte olmuşsunuz demektir.
04:04
There are scavenger beetles that pick the skin and flesh off of bones in museums.
87
228410
5033
Dünyamızda, müzelerde kemiklerden
deriyi yiyip temizleyen etobur böcekler,
deriyi yiyip temizleyen etobur böcekler,
04:09
There are predator beetles, that attack other insects
88
233443
3081
diğer böceklere saldırıp onları öldüren,
yine de bize çok tatlı
görünen böcekler vardır.
görünen böcekler vardır.
04:12
and still look pretty cute to us.
89
236524
1783
04:14
There are beetles that roll little balls of dung
90
238307
3504
Yuvalarını beslemek için çöl boyunca
gübreden yaptıkları küçüp topları
gübreden yaptıkları küçüp topları
04:17
great distances across the desert floor to feed to their hatchlings.
91
241811
3295
yuvarlayan böcekler, gibi farklı
böcekler vardır.
böcekler vardır.
04:21
This reminded the ancient Egyptians of their god Khepri,
92
245106
3784
Bu, hergün güneşi yenileyen
04:24
who renews the ball of the sun every morning,
93
248890
3314
eski Mısır tanrısı Kepri'nin,
04:28
which is how that dung-rolling scarab
94
252204
2023
nasıl gübre yuvarlayan bok böceğinden
04:30
became that sacred scarab on the breastplate of the Pharaoh Tutankhamun.
95
254227
5368
Firavun Tutankamon'un zırhındaki kutsal
bok böceğine dönüştüğünü hatırlattı.
bok böceğine dönüştüğünü hatırlattı.
04:35
Beetles, I was reminded, have the most romantic flirtation in the animal kingdom.
96
259595
5928
Böceklerin, bana hayvanlar krallığındaki
en romantik kurlara
sahip olduğunu hatırlattı.
sahip olduğunu hatırlattı.
Ateş böcekleri sinek değil, böcektirler.
04:41
Fireflies are not flies, fireflies are beetles.
97
265523
2583
04:44
Fireflies are coleoptera, and coleoptera communicate in other ways as well.
98
268106
5312
Ateş böcekleri kınkanatlı böceklerdir
ve başka yöntemlerle de iletişim kurarlar.
ve başka yöntemlerle de iletişim kurarlar.
04:49
Like my next link:
99
273418
1376
Sıradaki bağlantım gibi:
04:50
The chemical language of pheromones.
100
274794
2939
Feromonların kimyasal dili.
04:53
Now the pheromone page took me to a video of a sea urchin having sex.
101
277733
6053
Feromon sayfası beni seks yapan bir
deniz kestanesinin videosuna götürdü.
deniz kestanesinin videosuna götürdü.
04:59
Yeah.
102
283786
3680
Evet!
05:03
(Laughter)
103
287466
3088
(Gülüşmeler)
05:06
And the link to aphrodisiac.
104
290554
2072
Afrodizyak bağlantısı.
05:08
Now that's something that increases sexual desire,
105
292626
1664
Şimdi bu cinsel isteği arttıran bir şey,
05:10
possibly chocolate.
106
294290
2201
muhtemelen çikolata gibi.
05:12
There is a compound in chocolate called phenethylamine
107
296491
3503
Çikolatanın içinde afrodizyak
sayılabilecek fenetilamin adında bir
sayılabilecek fenetilamin adında bir
05:15
that might be an aphrodisiac.
108
299994
1370
bileşik bulunmakta.
05:17
But as the article mentions,
109
301364
2255
Ama aslında makalede
fenetilaminin ağız yoluyla
fenetilaminin ağız yoluyla
05:19
because of enzyme breakdown,
110
303619
1215
alınması durumunda,
05:20
it's unlikely that phenethylamine will reach your brain if taken orally.
111
304834
4170
enzim kırılımdan dolayı beyninize
ulaşmasının mümkün olmadığı belirtiliyor.
ulaşmasının mümkün olmadığı belirtiliyor.
05:24
So those of you who only eat your chocolate, you might have to experiment.
112
309004
3110
Yani sadece çikolatayı yiyenlerinizin
bunu test etmesi gerekiyor.
bunu test etmesi gerekiyor.
05:28
The link I clicked on here,
113
312114
3810
Burada tıkladığım bağlantı
"sempatik sihir"di;
"sempatik sihir"di;
05:31
"sympathetic magic," mostly because I understand what both of those words mean.
114
315924
5199
daha çok iki kelimeyi ayrı ayrı anladığım
05:37
But not when they're together like that.
115
321123
2152
ama beraberlerken anlamadığım içindi.
05:39
I do like sympathy. I do like magic.
116
323275
2991
Sempatiyi seviyorum. Sihri seviyorum.
Böylece, "sempatik sihir"
terimine tıkladığımda
terimine tıkladığımda
05:42
So when I click on "sympathetic magic,"
117
326266
1345
05:43
I get sympathetic magic and voodoo dolls.
118
327611
4805
sempatik sihir ve vudu
bebeklerine ulaştım.
bebeklerine ulaştım.
05:48
This is the boy in me getting lucky again.
119
332416
2148
İçimdeki çocuğun şansı yaver gidiyor.
05:50
Sympathetic magic is imitation.
120
334564
2519
Sempatik sihir bir uydurma.
05:52
If you imitate something, maybe you can have an effect on it.
121
337083
2407
Bir şeyi uydurursanız, belki onun
üstünde bir etkiniz olabiliyor.
üstünde bir etkiniz olabiliyor.
05:55
That's the idea behind voodoo dolls, and possibly also cave paintings.
122
339490
4434
Vudu bebeklerinin ve muhtemelen
mağara çizimlerinin arkasındaki fikir bu.
mağara çizimlerinin arkasındaki fikir bu.
05:59
The link to cave paintings takes me to some of the oldest art known to humankind.
123
343924
5080
Mağara resimleri bağlantısı
beni insanlığın
beni insanlığın
en eski sanat eserlerinden
bazısına götürdü.
bazısına götürdü.
Google Maps'i bu mağaralardan bazılarının
içinde görebilmeyi çok isterdim.
içinde görebilmeyi çok isterdim.
06:04
I would love to see Google maps inside some of these caves.
124
349004
2007
06:06
We've got tens-of-thousands-years-old artwork.
125
351011
3496
On binlerce yıllık sanat
eserlerine sahibiz.
eserlerine sahibiz.
06:10
Common themes around the globe include large wild animals and tracings of human hands,
126
354507
4999
Dünyadaki genel temalar, büyük vahşi
hayvanlar ve insan eli izleri içeriyor,
hayvanlar ve insan eli izleri içeriyor,
06:15
usually the left hand.
127
359506
2321
genellikle sol eli.
06:17
We have been a dominantly right-handed tribe for millenia,
128
361827
4463
Binlerce yıllık dönemde
hep sağ elli bir kavim olduk.
hep sağ elli bir kavim olduk.
06:22
so even though I don't know why a paleolithic person would trace his hand
129
366290
5336
Her ne kadar yontmataş insanın
niçin elinin izini çıkardığını
niçin elinin izini çıkardığını
ya da üstüne bir tüpten pigment
üflediğini bilmesem de,
üflediğini bilmesem de,
06:27
or blow pigment on it from a tube,
130
371626
1986
06:29
I can easily picture how he did it.
131
373612
2592
nasıl çizdiğini kolaylıkla anlayabilirim.
06:32
And I really don't think it's that different form our own little dominant hand avatar
132
376204
4502
Aslında bunun, birazdan "el" terimine
tıklamak için kullanacağım
tıklamak için kullanacağım
06:36
right there that I'm going to use now to click on the term for "hand,"
133
380706
3332
dominant sağ elimizden çok da
farklı olmadığını düşünüyorum.
farklı olmadığını düşünüyorum.
06:39
go to the page for "hand," where I found the most fun and possibly embarrassing bit of trivia
134
384038
6292
Keyifli ve belki de utandırıcı ıvır zıvır
şeylerin olduğu "el" sayfasına gittiğimde
şeylerin olduğu "el" sayfasına gittiğimde
06:46
I've found in a long time. It's simply this:
135
390330
2034
uzun bir sürede basitçe şunu buldum:
06:48
The back of the hand is formally called the opisthenar.
136
392364
4182
Elin arka tarafı opisthenar (el sırtı)
olarak adlandırılır.
olarak adlandırılır.
06:52
Now that's embarrassing, because up until now,
137
396546
3673
Şimdi bu utandırıcı, çünkü bu zamana
06:56
every time I've said, "I know it like the back of my hand,"
138
400219
3200
"bunu elimin arkası gibi biliyorum"
06:59
I've really been saying, "I'm totally familiar with that,
139
403419
2359
yani "buna çok aşinayım dediğim zaman"
07:01
I just don't know it's freaking name, right?"
140
405778
2586
onun bu acayip ismini bilmiyordum.
07:04
And the link I clicked on here,
141
408364
3654
Şimdi burada tıkladığım bağlantı,
07:07
well, lemurs, monkeys and chimpanzees have the little opisthenar.
142
412018
4152
küçük el sırtları olan lemurlar,
maymunlar ve şempanzeler.
maymunlar ve şempanzeler.
07:12
I click on chimpanzee, and I get our closest genetic relative.
143
416170
4250
Şempanzelere tıklıyorum ve genetik olarak
en yakın akrabamıza ulaşıyorum.
en yakın akrabamıza ulaşıyorum.
07:16
Pan troglodytes, the name we give him, means "cave dweller."
144
420420
3991
Bayağı şempanzeler, ona verdiğimiz isim
"mağara adamı" anlamına geliyor.
"mağara adamı" anlamına geliyor.
07:20
He doesn't.
145
424411
1504
Kendisi öyle değil.
07:21
He lives in rainforests and savannas.
146
425915
1824
Yağmur ormanında ve savanada yaşıyor.
07:23
It's just that we're always thinking of this guy as lagging behind us,
147
427739
3207
Bu elemanın evrimsel
olarak bizim arkamızdan
olarak bizim arkamızdan
geldiğini ya da gizemli bir şekilde
bize yaklaştığını düşünüyoruz
bize yaklaştığını düşünüyoruz
07:26
evolutionarily or somehow uncannily creeping up on us,
148
430946
3064
07:29
and in some cases, he gets places before us.
149
434010
3674
ve bazı durumlarda ise o
bizden önce yeri kapıyor.
bizden önce yeri kapıyor.
07:33
Like my next link, the almost irresistible link, Ham the Astrochimp.
150
437684
5222
Bir sonraki dayanılmaz bağlantım gibi,
Astro şempanze Ham.
Astro şempanze Ham.
07:38
I click on him, and I really thought he was going to bring me full circle twice, in fact.
151
442906
4178
Tıklıyorum, aslında iki kez beni başlangıç
noktama getireceğini düşünmüştüm.
noktama getireceğini düşünmüştüm.
07:42
He's born in Cameroon,
152
447084
1200
Tropik haritamin
07:44
which is smack in the middle of my tropics map,
153
448284
3760
tam ortasında olan Kamerun'da
doğmuş ve bundan daha özeli
doğmuş ve bundan daha özeli
07:47
and more specifically his skeleton wound up in the Smithsonian museum getting picked clean by beetles.
154
452044
6222
iskeleti Smithsonian müzesinde böcekler
tarafından temizlenmiş.
tarafından temizlenmiş.
07:54
In between those two landmarks in Ham's life,
155
458266
2953
Ham'ın hayatındaki bu iki olay arasında,
07:57
he flew into space.
156
461219
2536
kendisi uzaya gitti.
07:59
He experienced weightlessness and re-entry
157
463755
3237
Yerçekimsiz ortamı ilk insandan,
Sovyet kozmonot Yuri Gagarin,
Sovyet kozmonot Yuri Gagarin,
08:02
months before the first human being to do it,
158
466992
2571
08:05
Soviet cosmonaut Yuri Gagarin.
159
469563
2864
aylarca önce tecrübe etti ve geri geldi.
08:08
When I click on Yuri Gagarin's page,
160
472427
2152
Yuri Gagarin'in sayfasını tıkladığımda
08:10
I get this guy who was surprisingly short in stature,
161
474579
2919
muhtemelen çocukken kötü
beslenmesinden dolayı
beslenmesinden dolayı
endam olarak şaşırtıcı derecede kısa,
08:13
huge in heroism.
162
477498
1537
08:14
Top estimates, Soviet estimates, put this guy at 1.65 meters,
163
479035
4343
kahramanlıkta ise çok büyük
bu adamı buluyorum.
bu adamı buluyorum.
08:19
that is less than five and a half feet tall max,
164
483378
3001
En iyi tahminler, bu adamın 1,65 metre,
08:22
possibly because he was malnourished as a child.
165
486379
2806
yani 1,68 cm'den daha kısa
olduğunu söylüyor.
olduğunu söylüyor.
08:25
Germans occupied Russia.
166
489185
2545
Almanlar Rusya'yı işgal etmişti.
08:27
A Nazi officer took over the Gagarin household,
167
491730
3097
Bir Nazi subayı Gagarinlerin
evini ele geçirmiş,
evini ele geçirmiş,
08:30
and he and his family built and lived in a mud hut.
168
494827
2804
o ve ailesi çamurdan bir baraka
yapıp içinde yaşamışlardı.
yapıp içinde yaşamışlardı.
08:33
Years later, the boy from that cramped mud hut
169
497631
3547
Yıllar sonra, o çamur barakada
sıkışmış çocuk büyüyüp
sıkışmış çocuk büyüyüp
08:37
would grow up to be the man in that cramped capsule
170
501178
3506
roketin ucundaki dar bir kapsülde
08:40
on the tip of a rocket
171
504684
1614
dış uzaya fırlatılan,
08:42
who volunteered to be launched into outer space,
172
506298
3488
içimizden bu gezegeni fiziken terk eden
08:45
the first one of any of us to really physically leave this planet.
173
509786
4352
ilk kişi olmak için gönüllü olacaktı.
Sadece yeryüzünden ayrılmadı,
08:50
And he didn't just leave it,
174
514138
1348
08:51
he circled it once.
175
515486
2525
onun etrafını birkez döndü.
08:53
Fifty years later, as a tribute,
176
518011
2226
50 yıl sonra, onun anısına,
08:56
the International Space Station, which is still up there tonight,
177
520237
3927
uluslararası uzay istasyonu,
ki bu gece hâlâ orada durmakta,
ki bu gece hâlâ orada durmakta,
09:00
synced its orbit with Gagarin's orbit,
178
524164
4080
yörüngesini, tam olarak aynı gün ve saatte
Gagarin'in yörüngesi ile eşitledi
09:04
at the exact same time of day,
179
528244
1166
09:05
and filmed it,
180
529410
1560
ve bunu filme çekti.
09:06
so you can go online and you can watch over 100 minutes
181
530970
3584
İnternete girip
bir insanın ilk kez gördüğü,
09:10
of what must have been an absolutely mesmerizing ride,
182
534554
3509
kesinlikle büyüleyici
ve muhtemelen yalnız geziyi
ve muhtemelen yalnız geziyi
09:13
possibly a lonely one,
183
538063
1141
100 dakika boyunca izleyebilirsiniz.
09:15
the first person to ever see such a thing.
184
539204
2280
09:17
And then when you've had your fill of that,
185
541484
1423
Bununla işiniz bitince
09:18
you can click on one more link.
186
542907
2617
bir bağlantıya daha tıklayabilirsiniz.
09:21
You can come back to Earth.
187
545524
1342
Dünyaya geri gelebilirsiniz.
09:22
You return to where you started.
188
546866
2161
Başladığınız yere geleceksiniz.
09:24
You can finish your game.
189
549027
2217
Oyununuzu bitirebilirsiniz.
09:27
You just need to find one more fact that you didn't know.
190
551244
3590
Sadece daha önceden bilmediğiniz
bir şey daha bulmanız gerekiyor.
bir şey daha bulmanız gerekiyor.
09:30
And for me, I quickly landed on this one:
191
554834
2480
Hızlıca şu konuya ulaştım:
09:33
The Earth has a tolerance of about .17 percent from the reference spheroid,
192
557314
5016
Dünya, temel küreden yaklaşık
yüzde 0,17 derecelik bir sapmaya sahip ki
yüzde 0,17 derecelik bir sapmaya sahip ki
bu bilardo toplarında izin verilen
yüzde 0,22'den biraz daha az.
yüzde 0,22'den biraz daha az.
09:38
which is less than the .22 percent allowed in billiard balls.
193
562330
3969
Bir çocuk olarak bayılabileceğim
tür bir bilgi bu.
tür bir bilgi bu.
09:42
This is the kind of fact I would have loved as a boy.
194
566299
2432
09:44
I found it myself.
195
568731
1247
Bunu kendim buldum.
09:45
It's got some math that I can do.
196
569978
2275
İçinde yapabileceğim
biraz hesap da mevcut
biraz hesap da mevcut
09:48
I'm pretty sure my dad doesn't know it.
197
572253
2125
ve eminim ki babam bunu bilmiyordur.
09:50
What this means is that if you could shrink the Earth to the size of a billiard ball,
198
574378
5489
Dünyayı sadece bir bilardo topu
boyutuna sıkıştırabilseydiniz,
boyutuna sıkıştırabilseydiniz,
09:55
if you could take planet Earth, with all its mountain tops and caves
199
579867
6017
dünyayı, bütün dağ zirveleri
ve mağaraları, yağmur ormanları,
ve mağaraları, yağmur ormanları,
10:01
and rainforests, astronauts and uncontacted tribes and chimpanzees, voodoo dolls,
200
585884
4676
astronotları ve erişilmemiş kabileleri
ve şempanzeleri, vudu bebekleri,
ve şempanzeleri, vudu bebekleri,
10:06
fireflies, chocolate, sea creatures making love in the deep blue sea,
201
590560
5524
ateş böcekleri, çikolataları,
derin denizde
derin denizde
aşk yapan deniz yaratıkları ile alıp
10:11
you just shrink that to the size of a billiard ball,
202
596084
3201
sadece bir bilardo topu
boyutuna sıkıştırabilseydiniz,
boyutuna sıkıştırabilseydiniz,
10:15
it would be as smooth as a billiard ball,
203
599285
3893
muhtemelen ortasında hafif bir şişlik olan
10:19
presumably a billiard ball with a slight bulge around the middle.
204
603178
4617
bir bilardo topu kadar düz olacaktı.
10:23
That's pretty cool.
205
607795
2791
Bu çok havalı.
10:26
I didn't know that.
206
610586
1944
Ben bunu bilmiyordum.
10:28
Chimborazo!
207
612530
2225
Chimborazo!
10:30
Thank you.
208
614755
889
Teşekkürler.
10:31
(Applause)
209
615644
649
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Rives - Performance poet, multimedia artistPerformance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life.
Why you should listen
Part poet, part storyteller, part philosopher, Rives is the co-host of TEDActive as well as a frequent TED speaker. On stage, his poems burst in many directions, exposing multiple layers and unexpected treats: childhood memories, grown-up humor, notions of love and lust, of what is lost forever and of what's still out there waiting to unfold. Chimborazo.
A regular on HBO's Def Poetry Jam, Rives also starred alongside model Bar Refaeli in the 2008 Bravo special Ironic Iconic America, touring the United States on a "roller coaster ride through the eye-popping panorama of American pop culture." Flat pages can't contain his storytelling, even when paper is his medium. The pop-up books he creates for children unfold with surprise: The Christmas Pop-Up Present expands to reveal moving parts, hidden areas and miniature booklets inside.
His latest project—the Museum of Four in the Morning—is an ode to a time that may well be part of a global conspiracy. In a good way.
Rives | Speaker | TED.com