TEDGlobal 2005
Martin Rees: Is this our final century?
Martin Rees soruyor : Bu bizim son yüzyılımız mı?
Filmed:
Readability: 5
2,914,928 views
Astronom ve insan ırkının geleceğiyle ilgili bir birey olarak yaptığı konuşmasında Sir Martin Rees gezegenimizi ve onun geleceğini kozmik görüş açısından inceliyor. O bilimsel ve teknolojik gelişmemizin bilinmeyen sonuçlarından korunmada uyanık olmamız konusunda bizi uyarıyor.
Martin Rees - Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos. Full bio
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:24
If you take 10,000 people at random, 9,999 have something in common:
0
0
6000
Rasgele 10.000 kişiyi alırsanız, 9,999 'u bazı ortak özelliklere sahiptir :
00:30
their interests in business lie on or near the Earth's surface.
1
6000
5000
onların uğraş alanları yerküreyle ya da onun yakınıyla ilgilidir.
00:35
The odd one out is an astronomer, and I am one of that strange breed.
2
11000
4000
Geriye kalan tek kişi ise astronomdur, ve ben bu türden olanlardan biriyim.
00:39
(Laughter)
3
15000
1000
(Gülüşmeler)
00:40
My talk will be in two parts. I'll talk first as an astronomer,
4
16000
5000
Konuşmam iki bölümden oluşacak. İlk olarak astronom olarak konuşacağım,
00:45
and then as a worried member of the human race.
5
21000
4000
ve sonra da insan ırkının tedirgin bir mensubu olarak.
00:49
But let's start off by remembering that Darwin showed
6
25000
5000
Ama gelin Darwin'in gösterdiği gibi dört milyar yıllık evrimin
00:54
how we're the outcome of four billion years of evolution.
7
30000
4000
sonucu olarak nasıl ortaya çıktığımızı hatırlayarak başlayalım.
00:58
And what we try to do in astronomy and cosmology
8
34000
3000
Ve astronomi ve kozmolojide bizim yapmaya çalıştığımız,
01:01
is to go back before Darwin's simple beginning,
9
37000
3000
Darwin'in basit başlangıcından da geriye giderek
01:04
to set our Earth in a cosmic context.
10
40000
4000
yerküreyi kozmik anlamda yapılandırmaktır.
01:08
And let me just run through a few slides.
11
44000
3000
Ve müsaadenizle bir kaç slayt üzerinden gideyim.
01:11
This was the impact that happened last week on a comet.
12
47000
4000
Bu samanyolu üzerinde geçen hafta oluşan bir etki.
01:16
If they'd sent a nuke, it would have been rather more spectacular
13
52000
2000
Eğer bu atom bombası yoluyla olsaydı,
01:18
than what actually happened last Monday.
14
54000
2000
geçen pazartesi olmuş olandan daha ilgi çekmiş olurdu.
01:21
So that's another project for NASA.
15
57000
2000
Bu NASA'nın diğer bir projesi.
01:23
That's Mars from the European Mars Express, and at New Year.
16
59000
5000
Avrupa Mars Ekspresinden Yeni Yılda Mars.
01:28
This artist's impression turned into reality
17
64000
5000
Bu sanatçının izlenimi Saturn'ün dev uydusu
01:33
when a parachute landed on Titan, Saturn's giant moon.
18
69000
4000
Titan üzerine bir paraşüt indiği zaman gerçekliğe dönüştü.
01:37
It landed on the surface. This is pictures taken on the way down.
19
73000
4000
Yüzeye kondu.Bu fotoğraf alçalırken çekilmiş.
01:41
That looks like a coastline.
20
77000
1000
Bir kıyı şeridine benziyor.
01:42
It is indeed, but the ocean is liquid methane --
21
78000
3000
Gerçekten benziyor, ama okyanus likid metan'dan--
01:45
the temperature minus 170 degrees centigrade.
22
81000
5000
ısı eksi 170 derece santigrad.
01:50
If we go beyond our solar system,
23
86000
2000
Kendi solar sistemimizden öteye gidersek,
01:52
we've learned that the stars aren't twinkly points of light.
24
88000
4000
biliyoruz ki yıldızlar sadece göz kırpan ışık noktacıkları değildir.
01:56
Each one is like a sun with a retinue of planets orbiting around it.
25
92000
4000
Her biri tıpkı etraflarında uydular kümesi olan bir güneş gibidir.
02:01
And we can see places where stars are forming,
26
97000
3000
ve Eagle Nebula gibi yıldızların oluşmakta olduğu yerleri görebiliriz.
02:04
like the Eagle Nebula. We see stars dying.
27
100000
3000
Yıldızların ölümünü görürüz.
02:07
In six billion years, the sun will look like that.
28
103000
3000
altı milyar yıl içinde, güneş buna benzeyecek.
02:10
And some stars die spectacularly in a supernova explosion,
29
106000
4000
Ve bazı yıldızlar bir süpernova patlamasında muhteşem biçimde
02:14
leaving remnants like that.
30
110000
2000
ölerek geriye böyle artıklar bırakacaklar.
02:16
On a still bigger scale, we see entire galaxies of stars.
31
112000
4000
Daha da büyük bir skala üzerinde yıldızların tüm galaksilerini görebiliriz.
02:20
We see entire ecosystems where gas is being recycled.
32
116000
3000
Gazın yeniden dönüşüme uğradığı bütün ekosistemleri görebiliriz.
02:23
And to the cosmologist,
33
119000
2000
Ve kozmoloğa göre
02:25
these galaxies are just the atoms, as it were, of the large-scale universe.
34
121000
6000
bu galaksiler geniş çaplı kainatın sadece atomlarıdır, eskiden gösterildikleri gibi.
02:31
This picture shows a patch of sky
35
127000
3000
Bu fotoğraf bir gökyüzü parçasını gösteriyor
02:34
so small that it would take about 100 patches like it
36
130000
3000
o kadar küçük ki bunun gibi 100 tanesi gökyüzünde ancak
02:37
to cover the full moon in the sky.
37
133000
2000
bir dolunayı örtebilirdi.
02:40
Through a small telescope, this would look quite blank,
38
136000
2000
Ufak bir teleskopla bu sadece içi boşmuş gibi görünebilirdi,
02:42
but you see here hundreds of little, faint smudges.
39
138000
4000
ama burada yüzlerce ufak, dağınık gölge görüyorsunuz.
02:46
Each is a galaxy, fully like ours or Andromeda,
40
142000
4000
Her biri bir galaksi, tamamen bizimki ya da Andromeda gibi,
02:50
which looks so small and faint because its light
41
146000
2000
o kadar da ufak ve silik görünüyor çünkü
02:52
has taken 10 billion light-years to get to us.
42
148000
3000
onun ışığı bize ulaşmak için 10 milyar ışık yılı yol katediyor.
02:56
The stars in those galaxies probably don't have planets around them.
43
152000
4000
Bu galaksilerdeki yıldızlar muhtemelen etraflarında uydulara sahip değiller.
03:01
There's scant chance of life there -- that's because there's been no time
44
157000
3000
Oralarda hayat olma ihtimali düşük-- bunun nedeni
03:04
for the nuclear fusion in stars to make silicon and carbon and iron,
45
160000
6000
gezegenlerin ve hayatın temel yapıtaşları olan silikon, karbon ve demiri
03:10
the building blocks of planets and of life.
46
166000
3000
yapmakta rol alan nükleer füzyon için yıldızlarda yeterli zaman olmamış.
03:14
We believe that all of this emerged from a Big Bang --
47
170000
5000
Bütün bunların Big Bang nedeniyle olduğuna inanıyoruz--
03:20
a hot, dense state. So how did that amorphous Big Bang
48
176000
4000
sıcak, yoğun bir durum. Peki nasıl oldu da bu şekilsiz Big Bang
03:24
turn into our complex cosmos?
49
180000
2000
bizim kompleks kozmozumuza dönüştü?
03:26
I'm going to show you a movie simulation
50
182000
3000
Size gerçek zamandan 10 üstü 16 kere hızlı
03:29
16 powers of 10 faster than real time,
51
185000
2000
bir video simülasyonu göstereceğim
03:31
which shows a patch of the universe where the expansions have subtracted out.
52
187000
4000
genleşmelerin meydana geldiği kainat parçasını gösteriyor.
03:35
But you see, as time goes on in gigayears at the bottom,
53
191000
4000
Fakat gördüğünüz gibi alt tarafta gösterilen milyar yıllar geçtikçe
03:39
you will see structures evolve as gravity feeds
54
195000
3000
yerçekimi etkilerinin küçük ve yoğun
03:42
on small, dense irregularities, and structures develop.
55
198000
4000
düzensizlikleriyle yapılar ortaya çıkıyor ve gelişiyor.
03:46
And we'll end up after 13 billion years
56
202000
2000
Ve biz 13 milyar yıl sonra kainatımıza
03:48
with something looking rather like our own universe.
57
204000
4000
benzemeyen bir görünümle sona geleceğiz.
03:55
And we compare simulated universes like that --
58
211000
3000
Ve biz bunun gibi simüle edilmiş kainatları karşılaştırıyoruz.
03:58
I'll show you a better simulation at the end of my talk --
59
214000
2000
Konuşmamın sonunda gökyüzünde gördüğümüze
04:00
with what we actually see in the sky.
60
216000
4000
benzer daha iyi bir simülasyon göstereceğim.
04:04
Well, we can trace things back to the earlier stages of the Big Bang,
61
220000
6000
Olanları Big Bang'in erken dönemlerine kadar geriye doğru izlememiz mümkün,
04:10
but we still don't know what banged and why it banged.
62
226000
4000
ama ne patladı ve neden patladı hala bilmiyoruz.
04:14
That's a challenge for 21st-century science.
63
230000
3000
Bu 21nci-yüzyıl bilimi için bir uğraş konusu.
04:19
If my research group had a logo, it would be this picture here:
64
235000
3000
Eğer benim araştırma grubum bir logo yapsaydı, buradaki resim gibi olurdu:
04:22
an ouroboros, where you see the micro-world on the left --
65
238000
4000
kendi kuyruğunu ısıran bir ejderha, sol tarafta mikro-dünyayı görüyorsunuz--
04:27
the world of the quantum -- and on the right
66
243000
3000
quantumun dünyasını-- ve sağ tarafta
04:30
the large-scale universe of planets, stars and galaxies.
67
246000
5000
galaksilerin, yıldızların ve gezegenlerin geniş-ölçekli kainatını.
04:35
We know our universes are united though --
68
251000
2000
Buna rağmen biliyoruz ki bizim evrenlerimiz bir bütün
04:37
links between left and right.
69
253000
2000
solu ve sağı birbirine bağlıyor.
04:39
The everyday world is determined by atoms,
70
255000
2000
Alışılmış dünya atomlar tarafından belirleniyor,
04:41
how they stick together to make molecules.
71
257000
2000
onların birbirine yapışıp molekülleri oluşturmaları tarzında.
04:43
Stars are fueled by how the nuclei in those atoms react together.
72
259000
6000
Yıldızlar atomların nükleusları arasında reaksiyonlara benzer biçimde besleniyorlar.
04:49
And, as we've learned in the last few years, galaxies are held together
73
265000
3000
Ve son bir kaç yıl içinde öğrendiğimiz üzere, galaksiler
04:52
by the gravitational pull of so-called dark matter:
74
268000
3000
karanlık madde diye anılan çekim gücü sayesinde birarada tutuluyorlar :
04:55
particles in huge swarms, far smaller even than atomic nuclei.
75
271000
5000
ki bu, atom nükleuslarından bile daha küçük, dev parçacık bulutlarından oluşuyor.
05:01
But we'd like to know the synthesis symbolized at the very top.
76
277000
6000
Ama en tepede sembolize edilen sentezi bilmek isterdik.
05:07
The micro-world of the quantum is understood.
77
283000
3000
Kuantumun mikro-dünyası anlaşılmış durumda.
05:10
On the right hand side, gravity holds sway. Einstein explained that.
78
286000
4000
Sağ tarafta, yerçekimi emir veriyor. Einstein bunu açıklamıştı.
05:15
But the unfinished business for 21st-century science
79
291000
3000
Fakat 21 nci-yüzyıl bilimi için bitmemiş vazife
05:18
is to link together cosmos and micro-world
80
294000
2000
birleştirici bir teoriyle kozmozu ve mikro-dünyayı
05:20
with a unified theory -- symbolized, as it were, gastronomically
81
296000
4000
birbirine bağlamaktır.--fotoğrafın tepesinde önceden olduğu şekilde
05:24
at the top of that picture. (Laughter)
82
300000
2000
gastronomik olarak sembolize edilmiş. (Gülüşmeler)
05:26
And until we have that synthesis,
83
302000
2000
Ve bu senteze ulaşana kadar,
05:28
we won't be able to understand the very beginning of our universe
84
304000
3000
kainatımızın başlangıcını anlama şansımız olamayacak
05:31
because when our universe was itself the size of an atom,
85
307000
3000
çünkü bizim kainatımız eğer bir atom boyutunda olsaydı
05:34
quantum effects could shake everything.
86
310000
2000
kuantum etkileri o zaman her şeyi açıklayabilirdi.
05:37
And so we need a theory that unifies the very large and the very small,
87
313000
4000
Ve çok küçükle çok büyüğü birleştiren bir teoriye ihtiyacımız var
05:41
which we don't yet have.
88
317000
2000
ki ona henüz sahip değiliz.
05:44
One idea, incidentally --
89
320000
2000
Bu arada bir düşünce--
05:46
and I had this hazard sign to say I'm going to speculate from now on --
90
322000
4000
ve tehlikeyi göze almış biçimde şu andan itibaren speküle etmek istiyorum--
05:51
is that our Big Bang was not the only one.
91
327000
2000
--- bizim Big Bang' imiz tek değildi.
05:53
One idea is that our three-dimensional universe
92
329000
4000
Bir ihtimal şu ki bizim üç-boyutlu kainatımız
05:57
may be embedded in a high-dimensional space,
93
333000
2000
çok-boyutlu bir uzay içinde gömülüdür,
05:59
just as you can imagine on these sheets of paper.
94
335000
3000
bu kağıt katmanları üzerinde düşünebileceğiniz gibi.
06:02
You can imagine ants on one of them
95
338000
2000
Bunlardan biri üzerinde karıncalar düşünün
06:04
thinking it's a two-dimensional universe,
96
340000
2000
bu onun iki-boyutlu bir kainat olduğunu düşündürüyor,
06:06
not being aware of another population of ants on the other.
97
342000
2000
diğeri üzerinde farklı bir karınca popülasyonu olduğunun farkında olmadan.
06:08
So there could be another universe just a millimeter away from ours,
98
344000
4000
Böylece bizlerden sadece bir milimetre uzakta diğer bir kainat olabilirdi,
06:12
but we're not aware of it because that millimeter
99
348000
3000
fakat bu milimetre bizim içine hapsolduğumuz
06:15
is measured in some fourth spatial dimension,
100
351000
2000
üç boyutun dışında kalan
06:17
and we're imprisoned in our three.
101
353000
2000
bir dördüncüsü tarafından ölçülmüş olabilirdi.
06:19
And so we believe that there may be a lot more to physical reality
102
355000
5000
Ve böylelikle inanabiliriz ki, bizim kendimize ait olarak kabul ettiğimiz
06:24
than what we've normally called our universe --
103
360000
2000
kainattan başka--bizim Big Bang'in dışında--fiziksel gerçekliği
06:26
the aftermath of our Big Bang. And here's another picture.
104
362000
3000
olan bir çok şey olabilir. Ve bu da diğer bir resim.
06:29
Bottom right depicts our universe,
105
365000
2000
Sağ alt köşe bizim evrenimizi temsil ediyor,
06:31
which on the horizon is not beyond that,
106
367000
2000
ki ufukta göründüğü kadarıyla sınırlı ötesiyle alakalı değil.
06:33
but even that is just one bubble, as it were, in some vaster reality.
107
369000
5000
Ama o bile sanki daha devasa bir gerçeklik içinde yer alan bir baloncuk.
06:38
Many people suspect that just as we've gone from believing
108
374000
3000
Bir çok insan
06:41
in one solar system to zillions of solar systems,
109
377000
4000
bir solar sistemden zilyonlarca solar sisteme,
06:45
one galaxy to many galaxies,
110
381000
2000
bir galaksiden bir çok galaksiye doğru inanç değiştirmemiz gibi
06:47
we have to go to many Big Bangs from one Big Bang,
111
383000
4000
bir Big Bang'tan bir çok Big Bang'a doğru ilerlememiz konusunda düşünüyor.
06:51
perhaps these many Big Bangs displaying
112
387000
2000
Belki de bu bir çok Big Bang'ler çok sayıda
06:53
an immense variety of properties.
113
389000
2000
özelliğin çeşitliliğini gösteriyordur.
06:55
Well, let's go back to this picture.
114
391000
2000
Peki bu fotoğrafa geri dönelim.
06:57
There's one challenge symbolized at the top,
115
393000
2000
Tepede bir sorun sembolize ediliyor,
07:00
but there's another challenge to science symbolized at the bottom.
116
396000
4000
ama altta da bilim için diğer bir sorun sembolize ediliyor.
07:04
You want to not only synthesize the very large and the very small,
117
400000
3000
Sadece çok büyük olanı ve çok küçük olanı sentezlemeyi düşünmek değil,
07:07
but we want to understand the very complex.
118
403000
2000
ama çok karmaşık olanı anlamayı isteriz.
07:10
And the most complex things are ourselves,
119
406000
2000
Ve en karmaşık olan şeyler yıldızlar ve atomlar
07:12
midway between atoms and stars.
120
408000
2000
arasındaki bizleriz.
07:14
We depend on stars to make the atoms we're made of.
121
410000
2000
Bizi oluşturan atomların yapılmasında yıldızlara bağımlıyız.
07:16
We depend on chemistry to determine our complex structure.
122
412000
5000
Karmaşık yapımızı belirlemede kimyaya bağımlıyız.
07:22
We clearly have to be large, compared to atoms,
123
418000
2000
Atomlarla kıyaslandığında, karmaşık yapımızın tabaka tabaka
07:25
to have layer upon layer of complex structure.
124
421000
2000
yapısına sahip olmak için açık biçimde büyük olmalıyız.
07:27
We clearly have to be small, compared to stars and planets --
125
423000
3000
Gezegenler ve yıldızlarla kıyaslandığında küçük olmalıyız--
07:30
otherwise we'd be crushed by gravity. And in fact, we are midway.
126
426000
4000
aksi taktirde yer çekimi tarafından ezilirdik. Ve aslında ortadayız.
07:34
It would take as many human bodies to make up the sun
127
430000
2000
Güneşin yüzeyini kaplamak için ne kadar insan gövdesine
07:36
as there are atoms in each of us.
128
432000
2000
ihtiyaç varsa her birimizin içinde o kadar atom var.
07:38
The geometric mean of the mass of a proton
129
434000
2000
Bir protonun kütlesinin ve güneşin kütlesinin
07:40
and the mass of the sun is 50 kilograms,
130
436000
3000
geometrik ortalaması 50 kilogramdır,
07:43
within a factor of two of the mass of each person here.
131
439000
3000
buradaki her kişinin kütlesi bu iki kütlenin (toplamının) arasında temsil edilir.
07:46
Well, most of you anyway.
132
442000
1000
Tabii büyük bir bölümünüzün yani.
07:47
The science of complexity is probably the greatest challenge of all,
133
443000
5000
Kompleksitenin bilimi muhtemelen bütün bilimlerin en zorlusudur,
07:52
greater than that of the very small on the left
134
448000
2000
soldaki çok küçük olanınkinden de
07:54
and the very large on the right.
135
450000
2000
ve sağdaki çok geniş olanınkinden de.
07:57
And it's this science,
136
453000
2000
Ve bu bilimdir ki,
07:59
which is not only enlightening our understanding of the biological world,
137
455000
4000
sadece biyolojik dünya konusundaki anlayışımızı aydınlatmakla kalmıyor
08:03
but also transforming our world faster than ever.
138
459000
3000
fakat aynı zamanda dünyamızı her zamankinden daha hızlı dönüştürüyor.
08:07
And more than that, it's engendering new kinds of change.
139
463000
3000
Ve bundan da fazla, yeni bir tip değişimi de doğuruyor.
08:11
And I now move on to the second part of my talk,
140
467000
4000
Ve ben şimdi konuşmamın ikinci bölümüne geçmek istiyorum,
08:16
and the book "Our Final Century" was mentioned.
141
472000
4000
ve " Bizim Son Yüzyılımız" kitabından söz edildi.
08:20
If I was not a self-effacing Brit, I would mention the book myself,
142
476000
4000
Eğer tevazu sahibi olmasaydım kitaptan kendim bahsederdim
08:24
and I would add that it's available in paperback.
143
480000
3000
ve kitabın karton kapaklı cildinin mevcut olduğunu da eklerdim.
08:27
(Laughter)
144
483000
2000
(Gülüşmeler)
08:30
And in America it was called "Our Final Hour"
145
486000
3000
Ve Amerikada o " Bizim Son Saatimiz" ismiyle biliniyor
08:33
because Americans like instant gratification.
146
489000
2000
çünkü Amerikalılar hızlı tatmini severler.
08:35
(Laughter)
147
491000
2000
(Gülüşmeler)
08:37
But my theme is that in this century,
148
493000
3000
Ama benim konum şu ki, bu yüzyılda
08:40
not only has science changed the world faster than ever,
149
496000
3000
bilim dünyayı her zaman olduğundan daha hızlı değiştirmekle kalmadı
08:43
but in new and different ways.
150
499000
2000
aynı zamanda yeni ve farklı yollar da buldu.
08:46
Targeted drugs, genetic modification, artificial intelligence,
151
502000
4000
Hedef gözeten ilaçlar, genetik modifikasyon, yapay zeka,
08:50
perhaps even implants into our brains,
152
506000
2000
hatta belki de beyne konan implantlar
08:52
may change human beings themselves. And human beings,
153
508000
3000
insan kimliğini değiştirecekler. Ve insanlar,
08:55
their physique and character, has not changed for thousands of years.
154
511000
4000
binlerce yıl boyunca fizik ve karakter değiştirmeseler bile
08:59
It may change this century.
155
515000
2000
Bu yüzyılda değişebilir.
09:01
It's new in our history.
156
517000
2000
Tarihimizde yeni bir şey
09:03
And the human impact on the global environment -- greenhouse warming,
157
519000
3000
Ve global çevre üzerinde insan etkisi-- sera gazları,
09:06
mass extinctions and so forth -- is unprecedented, too.
158
522000
3000
türlerin kitlesel dışlanması ve dahaları---eşi görülmemiş şekilde aynı zamanda.
09:10
And so, this makes this coming century a challenge.
159
526000
3000
Ve bu gelen yüzyılı zorlu yapıyor.
09:15
Bio- and cybertechnologies are environmentally benign
160
531000
3000
Biyo-ve-siberteknolojiler çevre-dostudur
09:18
in that they offer marvelous prospects,
161
534000
2000
kendi alanlarında etkileyici çözümler sunuyorlar,
09:20
while, nonetheless, reducing pressure on energy and resources.
162
536000
3000
bunları yaparken (aynı zamanda) enerji ve kaynaklar üzerindeki baskıyı da azaltıyorlar.
09:24
But they will have a dark side.
163
540000
2000
Ama karanlık bir tarafları var.
09:27
In our interconnected world, novel technology could empower
164
543000
4000
Her şeyin birbirine bağlandığı dünyamızda, yeni teknoloji
09:31
just one fanatic,
165
547000
2000
bir fanatiği
09:33
or some weirdo with a mindset of those who now design computer viruses,
166
549000
4000
ya da bilgisayar virüsleri tasarlamayı bilen garip birilerini
09:37
to trigger some kind on disaster.
167
553000
2000
harekete geçirerek bazı felaketleri tetikleyebilir.
09:39
Indeed, catastrophe could arise simply from technical misadventure --
168
555000
4000
Bu da gerçekte terör amaçlı olmaktan çok basitçe
09:43
error rather than terror.
169
559000
2000
teknik bir yanlışlıktan kaynaklanabilir.
09:45
And even a tiny probability of catastrophe is unacceptable
170
561000
5000
Ve ortaya çıkan olumsuz durumun global bir etkisi olacaksa
09:50
when the downside could be of global consequence.
171
566000
3000
yıkım olasılığı kabul edilemez.
09:55
In fact, some years ago, Bill Joy wrote an article
172
571000
4000
Hakikaten, bir süre önce Bill Joy bir makale yazarak robotların
09:59
expressing tremendous concern about robots taking us over, etc.
173
575000
4000
bize hükmetmesi ve sonrası konusundaki detaylı ilgisini dile getirmişti.
10:03
I don't go along with all that,
174
579000
1000
Bununla devam etmeyeceğim,
10:04
but it's interesting that he had a simple solution.
175
580000
2000
ama basit bir çözüm önermesi ilginçtir.
10:06
It was what he called "fine-grained relinquishment."
176
582000
3000
O da kendisinin tabiriyle küçük çaplı fedakarlık.
10:09
He wanted to give up the dangerous kind of science
177
585000
3000
O bilimden tehlikeli olabilecek şeyleri atmak ve iyi şeyleri tutmak istedi.
10:12
and keep the good bits. Now, that's absurdly naive for two reasons.
178
588000
4000
Şimdi bu düşünce, iki nedenle şaçmalık derecesinde kırılgan.
10:16
First, any scientific discovery has benign consequences
179
592000
4000
Birincisi,her bilimsel keşfin tehlikeli olduğu kadar
10:20
as well as dangerous ones.
180
596000
2000
iyi de sonuçları vardır.
10:22
And also, when a scientist makes a discovery,
181
598000
3000
Ve aynı zamanda,bir bilim insanı bir keşif yaptığı zaman,
10:25
he or she normally has no clue what the applications are going to be.
182
601000
4000
onun bu keşiflerin nasıl kullanılacağı konusunda bir fikri yoktur.
10:29
And so what this means is that we have to accept the risks
183
605000
5000
Ve bunun anlamı şudur ki, eğer bilimin faydalarından
10:34
if we are going to enjoy the benefits of science.
184
610000
4000
yararlanmak istiyorsak riskleri de kabul etmeliyiz.
10:38
We have to accept that there will be hazards.
185
614000
2000
Kabul etmeliyiz ki tehlikeler olacaktır.
10:41
And I think we have to go back to what happened in the post-War era,
186
617000
6000
Ve İkinci Dünya Savaşından sonraki ortamda ne olduğunu anlamak için
10:47
post-World War II, when the nuclear scientists
187
623000
3000
geri gitmemiz gerektiğini düşünüyorum, atom bombasını
10:50
who'd been involved in making the atomic bomb,
188
626000
2000
bir çok nedenle yapma işinde rol almış bilimciler
10:52
in many cases were concerned that they should do all they could
189
628000
4000
ellerinden tek gelen şey olarak onun tehlikeleri konusunda
10:56
to alert the world to the dangers.
190
632000
2000
dünyayı uyarmak zorunda olduklarını düşündüler.
10:58
And they were inspired not by the young Einstein,
191
634000
4000
Ve onlar rölativite konusunda büyük katkısı olan genç Einstein'ı
11:02
who did the great work in relativity, but by the old Einstein,
192
638000
5000
değil de fizik kanunlarını birleştirme konusunu
11:07
the icon of poster and t-shirt,
193
643000
3000
halledememiş,poster ve tişört sembolü
11:10
who failed in his scientific efforts to unify the physical laws.
194
646000
4000
ihtiyar Einstein'ı ilham kaynağı olarak gördüler.
11:14
He was premature. But he was a moral compass --
195
650000
3000
O zamanından önce doğmuş birisiydi. Fakat silahların kontrolu
11:17
an inspiration to scientists who were concerned with arms control.
196
653000
5000
konusuyla ilgilenen bilimcilere ilham veren bir moral faktördü.
11:22
And perhaps the greatest living person
197
658000
2000
Ve (bu konuda) belki de yaşayan en büyük insan
11:24
is someone I'm privileged to know, Joe Rothblatt.
198
660000
3000
benim de tanıma fırsatı bulduğum Joe Rothblatt'tır.
11:27
Equally untidy office there, as you can see.
199
663000
3000
Gördüğünüz gibi aynı derecede dağınık ofisin içinde.
11:30
He's 96 years old, and he founded the Pugwash movement.
200
666000
4000
96 yaşındadır ve Pugwash hareketini kuran kişi.
11:34
He persuaded Einstein, as his last act,
201
670000
2000
Einstein'ın son eylemi olmak üzere onu
11:36
to sign the famous memorandum of Bertrand Russell.
202
672000
3000
Bertrand Russell'ın ünlü bildirisini imzalamak için ikna etti
11:39
And he sets an example of the concerned scientist.
203
675000
4000
Ve sorumlu bir bilim adamı örneği oluşturdu.
11:44
And I think to harness science optimally,
204
680000
3000
Ve bilimi iyimser biçimde kontrol altında tutmakta,bunun için de
11:47
to choose which doors to open and which to leave closed,
205
683000
3000
hangi kapıları açık hangilerinin kapalı olacağını seçmede
11:50
we need latter-day counterparts of people like Joseph Rothblatt.
206
686000
5000
Joseph Rothblatt türünden zor gün dostlarına ihtiyacımız var
11:55
We need not just campaigning physicists,
207
691000
2000
Sadece kampanya yapan fizikçilere değil,
11:57
but we need biologists, computer experts
208
693000
2000
ama aynı zamanda biyologlara, bilgisayar uzmanlarına
11:59
and environmentalists as well.
209
695000
2000
ve çevrecilere ihtiyacımız var.
12:02
And I think academics and independent entrepreneurs
210
698000
3000
Ve akademisyenler ve bağımsız girişimciler,
12:05
have a special obligation because they have more freedom
211
701000
2000
devlet hizmetinde çalışanlara ve
12:07
than those in government service,
212
703000
2000
ticari baskılar altındaki şirket çalışanlarına oranla
12:09
or company employees subject to commercial pressure.
213
705000
3000
daha özgür olduklarından özel bir sorumluluğa sahiptirler.
12:12
I wrote my book, "Our Final Century," as a scientist,
214
708000
5000
Ben kitabım "Bizim Son Yüzyılımız" kitabını bir bilimci
12:17
just a general scientist. But there's one respect, I think,
215
713000
3000
sadece genel bir bilimci olarak yazdım. Ama bence bir şey daha var
12:20
in which being a cosmologist offered a special perspective,
216
716000
4000
o da kozmolog olmanın sağladığı özel bir bakış açısı
12:24
and that's that it offers an awareness of the immense future.
217
720000
4000
ve o uzak gelecek için farkındalık öneriyor.
12:28
The stupendous time spans of the evolutionary past
218
724000
3000
Evrimsel geçmişin müthiş zaman dilimleri
12:31
are now part of common culture --
219
727000
3000
şimdi artık ortak kültürün bir parçası--
12:34
outside the American Bible Belt, anyway --
220
730000
3000
Amerikadaki dini bölge koridorunun dışında tabii ki--
12:37
(Laughter)
221
733000
1000
(Gülüşmeler)
12:38
but most people, even those who are familiar with evolution,
222
734000
4000
Fakat bir çok insan hatta evrim düşüncesine yakın olanlar,
12:42
aren't mindful that even more time lies ahead.
223
738000
3000
önümüzde daha uzun bir zaman olduğu konusunda düşünceli değiller.
12:46
The sun has been shining for four and a half billion years,
224
742000
3000
Güneş dört buçuk milyar yıldır parlıyor,
12:49
but it'll be another six billion years before its fuel runs out.
225
745000
4000
fakat sıcaklığını kaybedene kadar bir altı milyar yıl daha var.
12:53
On that schematic picture, a sort of time-lapse picture, we're halfway.
226
749000
5000
Şematik olarak, zamansız bir resim içinde yarı yoldayız.
12:59
And it'll be another six billion before that happens,
227
755000
5000
Ve yeryüzünde herhangi bir hayat kalmamasına
13:04
and any remaining life on Earth is vaporized.
228
760000
4000
bir diğer altı milyar yıl var.
13:09
There's an unthinking tendency to imagine that humans will be there,
229
765000
3000
Güneş söndüğü zaman insanların hala orada olacağını sanan
13:12
experiencing the sun's demise,
230
768000
2000
bir düşünceden yoksun eğilim var,
13:14
but any life and intelligence that exists then
231
770000
3000
fakat ondan sonra ortaya çıkacak herhangi bir yaşam ve zeka türü
13:17
will be as different from us as we are from bacteria.
232
773000
4000
bizim bakterilerden farklı olduğumuz kadar bizden farklı olacak.
13:21
The unfolding of intelligence and complexity
233
777000
2000
Zekanın ve karmaşıklığın açıklığa kavuşması için hala önümüzde
13:23
still has immensely far to go, here on Earth and probably far beyond.
234
779000
5000
muazzam bir yol var,burada yeryüzünde ve muhtemelen çok ötesinde.
13:29
So we are still at the beginning of the emergence of complexity
235
785000
3000
Yani yeryüzünün ve ötesinin karmaşıklığının (anlaşılnasında)
13:32
in our Earth and beyond.
236
788000
2000
hala başlangıçtayız.
13:35
If you represent the Earth's lifetime by a single year,
237
791000
4000
Eğer yeryüzünün hayatını bir tek yıl olarak düşünürseniz,
13:39
say from January when it was made to December,
238
795000
3000
diyelim Ocak'tan Aralığa kadar,
13:42
the 21st-century would be a quarter of a second in June --
239
798000
5000
21.yüzyıl sadece Haziran'ın içindeki bir saniyenin çeyreği olurdu--
13:48
a tiny fraction of the year.
240
804000
2000
bir yılın çok ufak bir parçası.
13:51
But even in this concertinaed cosmic perspective,
241
807000
4000
Ama yine de bu çok büyük kozmik bakış açısında bile
13:55
our century is very, very special,
242
811000
2000
yüzyılımız çok, çok özel.
13:58
the first when humans can change themselves and their home planet.
243
814000
4000
En başta insanlar kendi kendilerini ve kendi gezegenlerini değiştirebilebilirler.
14:03
As I should have shown this earlier,
244
819000
3000
Bunu aslında daha önceden göstermeliydim,
14:06
it will not be humans who witness the end point of the sun;
245
822000
3000
güneşin sonuna şahit olacak olanlar insanlar olmayacak,
14:09
it will be creatures as different from us as we are from bacteria.
246
825000
3000
bizden bakterilerle aramızdaki fark kadar farklı olan yaratıklar olacak.
14:14
When Einstein died in 1955,
247
830000
3000
Einstein 1955' de öldüğünde,
14:17
one striking tribute to his global status was this cartoon
248
833000
3000
çok dikkati çeken bir anma
14:20
by Herblock in the Washington Post.
249
836000
2000
Washington Post'tan Herblock tarafından yapılan bu karikatürdü.
14:22
The plaque reads, "Albert Einstein lived here."
250
838000
3000
Tabelada " Albert Einstein burada yaşadı." yazıyordu.
14:26
And I'd like to end with a vignette, as it were, inspired by this image.
251
842000
4000
ve bu görüntüden esinlenerek bir kısa hikayeyle bitirmek istiyorum.
14:30
We've been familiar for 40 years with this image:
252
846000
6000
Bu görüntüye 40 yıldır aşinayız:
14:36
the fragile beauty of land, ocean and clouds,
253
852000
3000
bulutların, okyanusun ve yeryüzünün
14:39
contrasted with the sterile moonscape
254
855000
2000
kırılgan güzelliğiyle birlikte astronotların
14:41
on which the astronauts left their footprints.
255
857000
3000
ayak izlerini bıraktığı bakir ay görüntüsü,
14:45
But let's suppose some aliens had been watching our pale blue dot
256
861000
4000
Ama farzedelim ki bazı yabancılar bizim bulanık mavi küremizi
14:49
in the cosmos from afar, not just for 40 years,
257
865000
4000
kozmozda uzaktan sadece 40 yıldan beri değil,
14:53
but for the entire 4.5 billion-year history of our Earth.
258
869000
4000
yeryüzünün 4.5 milyar yıllık tüm tarihi boyunca seyrediyor olsunlar,
14:58
What would they have seen?
259
874000
2000
Bütün bu muazzam süre içinde
15:00
Over nearly all that immense time,
260
876000
2000
ne görüyor olabilirlerdi?
15:02
Earth's appearance would have changed very gradually.
261
878000
3000
Yerkürenin görüntüsü çok yavaş biçimde değişiyor olabilirdi.
15:05
The only abrupt worldwide change
262
881000
2000
Bütün bu değişim içinde ani olarak değişen tek şey
15:07
would have been major asteroid impacts or volcanic super-eruptions.
263
883000
6000
büyük göktaşı etkileri ya da volkanik süper-patlamalar olabilirdi.
15:13
Apart from those brief traumas, nothing happens suddenly.
264
889000
4000
Bu türlü kısa süreli travmaların dışında hiç bir şey ani biçimde olmaz.
15:17
The continental landmasses drifted around.
265
893000
3000
Kıtasal yeryüzü kitleleri etrafta dolaştılar.
15:20
Ice cover waxed and waned.
266
896000
2000
Buz örtüsü katılaştı ve azaldı.
15:22
Successions of new species emerged, evolved and became extinct.
267
898000
3000
Yeni türler başarılı biçimde ortaya çıktılar, evrimleştiler ve kayboldular.
15:26
But in just a tiny sliver of the Earth's history,
268
902000
4000
Fakar Dünya tarihinin sadece çok ufak bir bölümünde,
15:30
the last one-millionth part, a few thousand years,
269
906000
3000
son bir milyonuncu bölümünde, bir kaç bin yılda,
15:34
the patterns of vegetation altered much faster than before.
270
910000
3000
bitkilerin biçimleri daha önce olandan daha hızlı biçimde değişti.
15:37
This signaled the start of agriculture.
271
913000
3000
Bu tarımın başlangıcının sinyaliydi.
15:40
Change has accelerated as human populations rose.
272
916000
4000
Değişiklik insan popülasyonları büyüdükçe arttı.
15:44
Then other things happened even more abruptly.
273
920000
2000
Sonra diğer şeyler daha da hızlı biçimde oluştu.
15:46
Within just 50 years --
274
922000
2000
Sadece 50 yıl içinde--
15:48
that's one hundredth of one millionth of the Earth's age --
275
924000
4000
bu Dünyanın yaşının bir milyonda birinin yüzde biri--
15:52
the amount of carbon dioxide in the atmosphere started to rise,
276
928000
4000
atmosferdeki karbondioksit miktarı
15:56
and ominously fast.
277
932000
2000
kaygı verici biçimde artmaya başladı.
15:58
The planet became an intense emitter of radio waves --
278
934000
2000
Gezegen radyo dalgalarını yoğun biçimde emmeye başladı--
16:00
the total output from all TV and cell phones
279
936000
4000
bütün TV ve cep telefonları ve radar transmisyonları.
16:04
and radar transmissions. And something else happened.
280
940000
3000
Ve bir başka şey ortaya çıktı.
16:07
Metallic objects -- albeit very small ones, a few tons at most --
281
943000
5000
Metalik nesneler-- çok küçük olsalar da, en fazla bir kaç ton--
16:12
escaped into orbit around the Earth.
282
948000
3000
Yerkürenin etrafındaki yörüngeye oturdular.
16:15
Some journeyed to the moons and planets.
283
951000
2000
Bazıları aylara ve gezegenlere doğru yola çıktılar.
16:17
A race of advanced extraterrestrials
284
953000
2000
Dünya dışından gelişmiş bir ırk uzaktan
16:19
watching our solar system from afar
285
955000
3000
bizim solar sistemimizi seyrediyor
16:22
could confidently predict Earth's final doom in another six billion years.
286
958000
5000
Dünyanın son dönemini güvenli biçimde bir diğer altı milyar yıl olarak belirleyebilirdi.
16:27
But could they have predicted this unprecedented spike
287
963000
4000
Fakat tahmin edebilirlermiydi ki bu önceden kestirilmeyen şey
16:31
less than halfway through the Earth's life?
288
967000
3000
Dünyanın yaşını yarı yarıya azaltsın?
16:34
These human-induced alterations
289
970000
2000
Bu insan eseri değişliklikler
16:36
occupying overall less than a millionth of the elapsed lifetime
290
972000
4000
geçen zamanın milyonda birinden daha bir zamanı kapsıyor
16:40
and seemingly occurring with runaway speed?
291
976000
3000
ve görünüyor ki koşarcasına oluyor.
16:43
If they continued their vigil,
292
979000
2000
Eğer bunlar büyümeye devam ederlerse,
16:45
what might these hypothetical aliens witness
293
981000
2000
gelecek yüz yıllarda bu varsayımsal yabancılar
16:47
in the next hundred years?
294
983000
2000
daha nelere şahitlik edecekler?
16:50
Will some spasm foreclose Earth's future?
295
986000
3000
Dünyanın geleceğini daraltacaklar mı?
16:53
Or will the biosphere stabilize?
296
989000
2000
Ya da biyosferi stabilize mi edecekler?
16:56
Or will some of the metallic objects launched from the Earth
297
992000
3000
Veya Dünyadan kalkan metalik nesnelerden bazıları
16:59
spawn new oases, a post-human life elsewhere?
298
995000
4000
yeni vahalar mı dölleyecekler, bir yerlerde insan sonrası hayat mı olacak?
17:03
The science done by the young Einstein will continue
299
999000
3000
Genç Einstein'in bilimi medeniyetimiz
17:06
as long as our civilization, but for civilization to survive,
300
1002000
5000
sürdüğü sürece devam edecek. Ama medeniyetin
17:11
we'll need the wisdom of the old Einstein --
301
1007000
2000
yaşaması için yaşlı Einstein'ın bilgeliğine ihtiyacımız olacak--
17:13
humane, global and farseeing.
302
1009000
2000
insancıl, bütüncül ve ileri görüşlü.
17:15
And whatever happens in this uniquely crucial century
303
1011000
5000
Ve bu kendine özgü özel yüzyılda ne olursa olsun
17:20
will resonate into the remote future and perhaps far beyond the Earth,
304
1016000
6000
Dünyanın uzak geleceğine ve belki de ondan da ötesine,
17:26
far beyond the Earth as depicted here.
305
1022000
2000
Burada resmi çizildiği gibi Dünyanın çok ötesine etkisi olacak.
17:28
Thank you very much.
306
1024000
2000
Çok teşekkür ederim.
17:30
(Applause)
307
1026000
3000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Martin Rees - AstrophysicistLord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos.
Why you should listen
Lord Martin Rees has issued a clarion call for humanity. His 2004 book, ominously titled Our Final Hour, catalogues the threats facing the human race in a 21st century dominated by unprecedented and accelerating scientific change. He calls on scientists and nonscientists alike to take steps that will ensure our survival as a species.
One of the world's leading astronomers, Rees is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at Cambridge, and UK Astronomer Royal. Author of more than 500 research papers on cosmological topics ranging from black holes to quantum physics to the Big Bang, Rees has received countless awards for his scientific contributions. But equally significant has been his devotion to explaining the complexities of science for a general audience, in books like Before the Beginning and Our Cosmic Habitat.
Martin Rees | Speaker | TED.com