TED2007
E.O. Wilson: My wish: Build the Encyclopedia of Life
E.O.Wilson ve Dünya'da Yaşamı Kurtarma Üzerine
Filmed:
Readability: 5.2
1,596,443 views
E.O.Wilson 2007 TED ödülünü alırken, bütün canlılar adına ricada bulunuyor: biyosferimiz hakkında daha çok şey öğrenelim ve dünyanın yaşam hakkındaki bütün bilgisini içeren bir ansiklopedi ağı yaratalım.
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent. Full bio
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:26
I have all my life wondered what "mind-boggling" meant.
0
1000
5000
Bütün yaşamım boyunca "hayret verici" ifadesinin ne olduğunu merak edip durdum.
00:31
After two days here, I declare myself boggled, and enormously impressed,
1
6000
10000
Burada geçirdiğim 2 günden sonra, kendimi hayrete düşmüş, muazzam biçimde etkilenmiş ilan ediyorum,
00:41
and feel that you are one of the great hopes --
2
16000
6000
ve sizin en büyük umutlardan biri olduğunuzu hissediyorum
00:47
not just for American achievement in science and technology,
3
22000
6000
Bilim ve teknolojide sadece Amerika'nın başarısı için değil
00:54
but for the whole world.
4
29000
2000
aynı zamanda bütün dünyanınki için de.
00:56
I've come, however, on a special mission on behalf of my constituency,
5
31000
8000
Öte yandan buraya, kendi seçmenlerimin adına özel bir görev ile geldim.
01:04
which are the 10-to-the-18th-power -- that's a million trillion --
6
39000
9000
Ki onlar sayıları 10 üssü 18 olan - bu bir milyon trilyon demek -
01:13
insects and other small creatures, and to make a plea for them.
7
48000
14000
böcekler ve diğer küçük yaratıklar, ve onlar için bir ricada bulunacağım.
01:27
If we were to wipe out insects alone, just that group alone, on this planet --
8
62000
6000
Eğer bu gezegende sadece böcekleri yok edecek olsak, sadece o grubu,
01:33
which we are trying hard to do --
9
68000
4000
-- ki bunu yapmak için oldukça da uğraşıyoruz--
01:37
the rest of life and humanity with it would mostly disappear from the land.
10
72000
9000
bununla beraber yaşamın geri kalanı ve insanlık sadece bir kaç ay gibi bir sürede
01:46
And within a few months.
11
81000
2000
büyük ölçüde yeryüzünden kaybolurdu.
01:48
Now, how did I come to this particular position of advocacy?
12
83000
6000
Şimdi, nasıl geldim bu belirgin savunma pozisyonuna?
01:54
As a little boy, and through my teenage years,
13
89000
6000
Küçük bir çocukken ve ergenlik yıllarım boyunca,
02:00
I became increasingly fascinated by the diversity of life.
14
95000
3000
yaşamın çeşitliliği beni gitgide büyülemişti.
02:03
I had a butterfly period, a snake period, a bird period, a fish period, a cave period
15
98000
12000
Benim bir kelebek dönemim, bir yılan dönemim, bir kuş dönemim, bir balık dönemim, bir mağara dönemim
02:15
and finally and definitively, an ant period.
16
110000
4000
ve nihayet ve kesin olarak, bir karınca dönemim oldu.
02:19
By my college years, I was a devoted myrmecologist,
17
114000
5000
Üniversite yıllarımda, kendimi adamış bir karınca ekoloğuydum,
02:24
a specialist on the biology of ants,
18
119000
2000
ve karıncaların biyolojisi üzerinde uzmandım.
02:26
but my attention and research continued to make journeys
19
121000
5000
Fakat ilgim ve araştırmam
02:31
across the great variety of life on Earth in general --
20
126000
4000
yeryüzünün genelinde yaşamın muazzam çeşitliliği arasında yolculuklar yapmaya devam etti.
02:35
including all that it means to us as a species, how little we understand it
21
130000
8000
Buna bir tür olarak bu muazzam çeşitliliğin bizim için ne anlam ifade ettiği, bu çeşitliliği ne kadar az anladığımız
02:43
and how pressing a danger that our activities have created for it.
22
138000
7000
ve ona karşı eylemlerimizin ortaya çıkardığı tehlikenin nasıl bastırmakta olduğu da dahil.
02:50
Out of that broader study has emerged a concern and an ambition,
23
145000
5000
Böyle kapsamlı bir çalışmadan, size etmekte olduğum niyetin içinde kristalize olmuş
02:55
crystallized in the wish that I'm about to make to you.
24
150000
5000
bir ilgi ve uzun zamandır güdülen büyük bir hedef ortaya çıktı.
03:00
My choice is the culmination of a lifetime commitment
25
155000
5000
Benim seçimim, büyüdüğüm yer olan Florida yarımadası üzerinde Alabama'nın körfez kıyısında başlayan
03:05
that began with growing up on the Gulf Coast of Alabama, on the Florida peninsula.
26
160000
7000
hayat boyu bir adanmışlığın zirve noktasıdır .
03:12
As far back as I can remember, I was enchanted by the natural beauty of that region
27
167000
9000
Hatırladığım kadarıyla, o bölgenin doğal güzelliğinden ve
03:21
and the almost tropical exuberance of the plants and animals that grow there.
28
176000
6000
ve neredeyse tropik bir kuşakta olabilecek bir canlılığa sahip olan oradaki bitkilerden ve hayvanlardan büyülenmiştim.
03:27
One day when I was only seven years old and fishing,
29
182000
4000
Bir gün, ben daha sadece 7 yaşında ve balık tutarken,
03:31
I pulled a "pinfish," they're called, with sharp dorsal spines, up too hard and fast,
30
186000
8000
bir iğnebalık - sırtlarından çıkan keskin iğneler yüzünden böyle adlandırılıyor - yakaladım oldukça sert ve hızlıca oltadan çektim,
03:39
and I blinded myself in one eye.
31
194000
2000
ve bir gözümü körelttim.
03:41
I later discovered I was also hard of hearing,
32
196000
3000
Daha sonradan keşfettim ki ben aynı zamanda işitmekte de güçlük çekiyordum
03:44
possibly congenitally, in the upper registers.
33
199000
3000
sanırım doğuştandı ve tiz sesler konusundaydı.
03:47
So in planning to be a professional naturalist --
34
202000
5000
Profesyonel bir doğa bilimcisi olmayı planlarken
03:52
I never considered anything else in my entire life --
35
207000
3000
yaşamım boyunca başka hiçbir şey olmayı düşünmedim.
03:55
I found that I was lousy at bird watching and couldn't track frog calls either.
36
210000
7000
Farkettim ki kuş gözlemciliğinde kötüydüm ve kurbağaların seslerini de takip edemiyordum.
04:03
So I turned to the teeming small creatures
37
218000
4000
Bunun üzerine kalabalık halde yaşayan,
04:07
that can be held between the thumb and forefinger:
38
222000
5000
başparmak ile işaret parmağı arasında tutulabilen o küçük yaratıklara döndüm:
04:12
the little things that compose the foundation of our ecosystems,
39
227000
7000
Ekosistemlerimizin temelini oluşturan küçük şeylerdir onlar.
04:19
the little things, as I like to say, who run the world.
40
234000
5000
O küçük şeyler, söylemek istiyorum, dünyayı asıl idare eden canlılardır.
04:24
In so doing, I reached a frontier of biology so strange, so rich,
41
239000
8000
Böylece bunu yaparken, biyolojide öyle ilginç, öyle zengin bir sınıra ulaştım ki
04:32
that it seemed as though it exists on another planet.
42
247000
6000
sanki bu sınır başka bir gezegende varolmuş gibi görünüyordu.
04:38
In fact, we live on a mostly unexplored planet.
43
253000
4000
Aslında, biz çoğu keşfedilmemiş bir gezegende yaşıyoruz.
04:42
The great majority of organisms on Earth remain unknown to science.
44
257000
5000
Yeryüzündeki organizmaların büyük bir çoğunluğu bilim için hala bir bilinmez konumundadır.
04:47
In the last 30 years, thanks to explorations in remote parts of the world
45
262000
6000
Geçtiğimiz 30 yıl içinde, dünyanın uzak köşelerinde yapılan keşifler
04:53
and advances in technology,
46
268000
2000
ve teknolojideki gelişmeler sayesinde
04:55
biologists have, for example, added a full one-third of the known frog and other amphibian species,
47
270000
10000
biyologlar, örnek olarak, bilinen kurbağa türlerinin ve hem karada hem suda yaşayabilen başka türlerin tam 1/3'ünü ekleyerek
05:05
to bring the current total to 5,400,
48
280000
4000
toplam sayıyı 5400'e getirdi.
05:09
and more continue to pour in.
49
284000
2000
ve daha fazlası da gelmeye devam ediyor.
05:11
Two new kinds of whales have been discovered, along with two new antelopes,
50
286000
6000
2 yeni balina türü ile beraber 2 yeni antilop türü,
05:17
dozens of monkey species and a new kind of elephant --
51
292000
4000
düzinelerce maymun türleri ve yeni bir türü fil de keşfedildi.
05:21
and even a distinct kind of gorilla.
52
296000
3000
ve hatta farklı tür bir goril türü de!
05:24
At the extreme opposite end of the size scale, the class of marine bacteria,
53
299000
10000
Büyüklük ölçüsünün tam tersi tarafında ise, bir deniz bakterisi türü,
05:34
the Prochlorococci -- that will be on the final exam --
54
309000
6000
Prochlorococci - final sınavında soracağım bunu -
05:40
although discovered only in 1988, are now recognized as likely the most abundant organisms on Earth,
55
315000
9000
sadece 1988'de keşfedilmesine rağmen, bugün Yeryüzünde büyük bir olasılıkla en bol bulunan organizmalardır.
05:49
and moreover, responsible for a large part of the photosynthesis that occurs in the ocean.
56
324000
7000
ve dahası, bu bakteriler okyanusta olan fotosentezin büyük bir kısmından da sorumludur.
05:56
These bacteria were not uncovered sooner
57
331000
4000
Bu bakterilerin varlığı daha önce tespit edilemedi, çünkü
06:00
because they are also among the smallest of all Earth's organisms --
58
335000
5000
çünkü bu bakteriler Yeryüzündeki organizmaların en küçükleri arasında yer alıyor.
06:05
so minute that they cannot be seen with conventional optical microscopy.
59
340000
6000
O kadar ufaklar ki, geleneksel optik mikroskop ile bile görülemezler.
06:11
Yet life in the sea may depend on these tiny creatures.
60
346000
4000
Ancak denizlerdeki yaşam bu ufacık canlılara bağlı olabilir.
06:15
These examples are just the first glimpse of our ignorance of life on this planet.
61
350000
5000
Bu örnekler sadece bu gezegendeki yaşam konusundaki bilgisizliğimize kısa bir bakış.
06:20
Consider the fungi -- including mushrooms, rusts, molds and many disease-causing organisms.
62
355000
7000
Mantar türlerini bir düşünün - mantarlar, paslar, küfler ve birçok hastalık yaratan organizmalar da buna dahil.
06:27
60,000 species are known to science,
63
362000
4000
Bilimsel olarak 60,000 tür biliniyor,
06:31
but more than 1.5 million have been estimated to exist.
64
366000
4000
fakat 1.5 milyondan fazla türün yaşadığı tahmin edilmekte.
06:35
Consider the nematode roundworm, the most abundant of all animals.
65
370000
6000
Yuvarlak solucanları bir düşünün, bütün hayvanlar arasında en yaygın olan onlardır.
06:41
Four out of five animals on Earth are nematode worms --
66
376000
8000
Dünya'daki 5 hayvandan 4'ü yuvarlak solucandır.
06:49
if all solid materials except nematode worms were to be eliminated,
67
384000
4000
Yuvarlak solucanlar dışındaki bütün katı maddeler ortadan kaldırılmış olsaydı
06:53
you could still see the ghostly outline of most of it in nematode worms.
68
388000
7000
Yine de o maddelerin silik anahatlarını yuvarlak solucanların içinde görebilirdiniz.
07:00
About 16,000 species of nematode worms
69
395000
5000
Yaklaşık 16,000 yuvarlak solucan türü
07:05
have been discovered and diagnosed by scientists;
70
400000
3000
bilim insanları tarafından keşfedildi ve tanımlandı.
07:08
there could be hundreds of thousands of them, even millions, still unknown.
71
403000
5000
Onlardan hala bilinmeyen yüzbinlercesi, hatta milyonlarcası bile olabilir.
07:13
This vast domain of hidden biodiversity is increased still further
72
408000
5000
Bu gizli biyoçeşitliliğin uçsuz bucaksız alanı
07:18
by the dark matter of the biological world of bacteria,
73
413000
6000
bakterilerin biyolojik dünyasının karanlık maddesi ile hala büyümekte.
07:24
which within just the last several years
74
419000
6000
Ki bu son birkaç yıl içinde
07:30
still were known from only about 6,000 species of bacteria worldwide.
75
425000
7000
hala dünya çapında yaklaşık 6,000 kadar bakteri türünden olduğu biliniyordu
07:37
But that number of bacteria species can be found in one gram of soil,
76
432000
6000
Fakat bu sayıdaki bakteri türü 1 gram toprakta bile bulunabilir
07:43
just a little handful of soil, in the 10 billion bacteria that would be there.
77
438000
9000
sadece küçük bir avuç toprağın içinde, 10 milyar bakteri olması mümkündür.
07:52
It's been estimated that a single ton of soil -- fertile soil --
78
447000
5000
Bir ton toprağın - verimli toprağın -
07:57
contains approximately four million species of bacteria, all unknown.
79
452000
8000
yaklaşık 4 milyon bakteri türü içerdiğini tahmin ediyorum, hepsi de bilinmeyen türler.
08:05
So the question is: what are they all doing?
80
460000
8000
Peki soru şu: ne yapıyor bunların hepsi?
08:13
The fact is, we don't know.
81
468000
3000
Gerçek şu ki, bunu bilimiyoruz.
08:16
We are living on a planet with a lot of activities, with reference to our living environment,
82
471000
9000
Biz içinde bir çok aktivitenin olduğu bir gezegende
08:25
done by faith and guess alone.
83
480000
4000
sadece inanç ve tahmin ile ilişkilendirdiğimiz bir çevrede yaşıyoruz.
08:29
Our lives depend upon these creatures.
84
484000
4000
Yaşamlarımız bu yaratıklara bağlı.
08:33
To take an example close to home: there are over 500 species of bacteria now known --
85
488000
8000
Eve yakın bir örnek alalım: ağzımızda ve boğazımızda simbiyotik olarak
08:41
friendly bacteria -- living symbiotically in your mouth and throat
86
496000
5000
yaşayanö bilinen sadece 500 tür bakteri var -dost olan bakteriler -
08:46
probably necessary to your health for holding off pathogenic bacteria.
87
501000
7000
büyük olasılıkla sağlığınız için hastalık yapan bakterileri dışarıda tutabilmek adına gerekliler.
08:53
At this point I think we have a little impressionistic film
88
508000
4000
Bu noktada sanırım küçük empresyonist bir filmimiz var.
08:57
that was made especially for this occasion.
89
512000
2000
Özellikle bu duruma uygun olsun diye yapılmış bir film
08:59
And I'd like to show it.
90
514000
2000
ve bunu size göstermek istiyorum.
09:02
Assisted in this by Billie Holiday.
91
517000
3000
Billie Holiday'in de katılımıyla
09:05
(Video)
92
520000
122000
(video)
11:07
And that may be just the beginning!
93
642000
3000
Ve bu sadece bir başlangıç olabilir!
11:10
The viruses, those quasi-organisms among which are the prophages,
94
645000
6000
Virüsler, "prophasias" arasındaki o sözde- organizmalar
11:16
the gene weavers that promote the continued evolution in the lives of the bacteria,
95
651000
7000
Bakterilerin yaşamları içinde devam eden evrimi destekleyen o gen dokumacıları -
11:23
are a virtually unknown frontier of modern biology, a world unto themselves.
96
658000
9000
modern biyoloji için neredeyse bilinmez bir sınırdır, tamamen kendi içinde bir dünya.
11:32
What constitutes a viral species is still unresolved,
97
667000
4000
Viral türleri nelerin oluşturduğu hala çözülememiştir,
11:36
although they're obviously of enormous importance to us.
98
671000
4000
tabi bizim için açıkçası muazzam bir önem de taşıyorlar.
11:40
But this much we can say: the variety of genes on the planet in viruses
99
675000
6000
Fakat şunu söyleyebiliriz en azından: Gezegenimizdeki virüslerde bulunan genlerin çeşitliliği
11:46
exceeds, or is likely to exceed, that in all of the rest of life combined.
100
681000
7000
geri kalan bütün yaşamın toplamında bulunan genlerin çeşitliliğini aşar yada neredeyse aşmaktadır.
11:54
Nowadays, in addressing microbial biodiversity,
101
689000
3000
Bugünlerde mikrobiyal biyoçeşitlilikten bahsederken,
11:58
scientists are like explorers in a rowboat launched onto the Pacific Ocean.
102
693000
6000
bilim insanları Pasifik Okyanusuna sandalla açılmış kaşifler gibidirler.
12:04
But that is changing rapidly with the aid of new genomic technology.
103
699000
5000
Fakat bu durum yeni genom teknolojisinin yardımıyla hızla değişiyor
12:09
Already it is possible to sequence the entire genetic code of a bacterium in under four hours.
104
704000
7000
Çoktandır bir bakterinin bütün genetik kodunu 4 saatten kısa bir sürede sıralayabilmek mümkün.
12:16
Soon we will be in a position to go forth in the field with sequencers on our backs --
105
711000
6000
Yakında bakterileri yaşam bölgelerinin yüzeyelerindeki küçük çatlaklardan yakalayabilmek için
12:22
to hunt bacteria in tiny crevices of the habitat's surface
106
717000
6000
sıralayıcıların desteği ile bu alanda daha ilerilere gidebilecek pozisyonda olacağız.
12:28
in the way you go watching for birds with binoculars.
107
723000
4000
tıpkı kuşları dürbün ile izlemeye gider gibi.
12:32
What will we find as we map the living world, as, finally, we get this underway seriously?
108
727000
8000
Peki, yaşayan dünyayının haritasını yaparken, nihayet bu oluşum sürecini ciddi olarak anlarken ne bulacağız?
12:40
As we move past the relatively gigantic mammals, birds, frogs and plants
109
735000
5000
Göreli olarak devasa olan memelilerden, kuşlardan, kurbağalardan ve bitkilerden
12:45
to the more elusive insects and other small invertebrates and then beyond
110
740000
6000
anlaşılması daha zor olan böceklere ve diğer küçük omurgasızlara ve ötesine geçerken -
12:51
to the countless millions of organisms in the invisible living world
111
746000
5000
görünmeyen dünyada yaşayan sayısız milyonlarca organizmaya
12:56
enveloped and living within humanity?
112
751000
4000
insanlığın içinde ve onunle sarmalanmış halde yaşayan organizmalara geçerken ne bulacağız?
13:00
Already what were thought to be bacteria for generations
113
755000
6000
Çoktandır, nesiller boyunca bakteri olarak düşündüğümüz şeyin
13:06
have been found to compose, instead, two great domains of microorganisms:
114
761000
6000
iki büyük mikroorganizma alanından ibaret olduğu bulundu:
13:12
true bacteria and one-celled organisms the archaea,
115
767000
4000
Hakiki bakteriler ve "archaea" denen tek hücreli organizmalar,
13:16
which are closer than other bacteria to the eukaryota, the group that we belong to.
116
771000
7000
ki bunlar diğer bakterilere, ait olduğumuzu ökaryot grubundan daha yakındırlar.
13:23
Some serious biologists, and I count myself among them,
117
778000
5000
Bazı ciddi biyologlar, ki ben de kendimi onlardan biri sayarım,
13:28
have begun to wonder that among the enormous and still unknown diversity of microorganisms,
118
783000
9000
şunu merak etmeye başladılar, mikroorganizmaların muazzam ve hala bilinmeyen çeşitliliği içinde
13:37
one might -- just might -- find aliens among them.
119
792000
5000
insan - belki de - yabancı canlıları bulabilir.
13:42
True aliens, stocks that arrived from outer space.
120
797000
5000
Dış uzaydan gelmiş gibi görünen hakiki yabancılar.
13:47
They've had billions of years to do it,
121
802000
2000
Bu canlıların özellikle de bu gezegendeki biyolojik evrimin erken dönemleri süresince
13:49
but especially during the earliest period of biological evolution on this planet.
122
804000
7000
bunu sağlamak için milyarlarca yılları vardı,
13:56
We do know that some bacterial species that have earthly origin
123
811000
4000
Biliyoruz ki dünyaya ait kökenlere sahip bazı bakteri türleri
14:00
are capable of almost unimaginable extremes of temperature
124
815000
8000
neredeyse hayal edilmesi zor olan uç sıcaklık derecelerine
14:08
and other harsh changes in environment,
125
823000
2000
ve çevredeki diğer sert değişimleri ayak uydurma yetisine sahiptirler.
14:11
including hard radiation strong enough and maintained long enough to crack the Pyrex vessels
126
826000
8000
Buna büyüyen bakteri popülasyonunun etrafındaki cam kapları çatlatabilecek kadar güçlü olan ve uzun süreli radyasyon da dahil.
14:19
around the growing population of bacteria.
127
834000
3000
kadar güçlü olan ve uzun süreli radyasyon da dahil.
14:22
There may be a temptation to treat the biosphere holistically
128
837000
6000
Biyosferi ve onu oluşturan, birbirinden ayırmanın imkansız olduğu
14:28
and the species that compose it as a great flux of entities
129
843000
6000
farklı türleri büyük bir varlık akışı olarak
14:34
hardly worth distinguishing one from the other.
130
849000
4000
bütünsel bir şekilde değerlendirmek cazip gelebilir.
14:38
But each of these species, even the tiniest Prochlorococci,
131
853000
5000
Fakat bu türlerin her biri, hatta en ufak Prochlorococci bile,
14:43
are masterpieces of evolution.
132
858000
2000
evrimin başyapıtlarıdır.
14:45
Each has persisted for thousands to millions of years.
133
860000
6000
Her biri binlerce yıldan milyonlarcasına dek varlıklarını sürdürdü.
14:51
Each is exquisitely adapted to the environment in which it lives,
134
866000
4000
Her biri kendi içinde yaşadıkları çevreye mükemmel biçimde adapte oldular,
14:55
interlocked with other species to form ecosystems upon which our own lives depend
135
870000
7000
diğer türlerle kenetlenip kendi yaşamlarımızın bağlı olduğu ekosistemleri oluşturdular.
15:02
in ways we have not begun even to imagine.
136
877000
4000
hem de daha hayal bile etmeye başlamadığımız şekilde.
15:06
We will destroy these ecosystems and the species composing them
137
881000
4000
Biz bu ekosistemleri ve onları oluşturan türleri yok edeceğiz
15:10
at the peril of our own existence --
138
885000
3000
kendi varlığımızı tehlikeye atmak pahasına -
15:13
and unfortunately we are destroying them with ingenuity and ceaseless energy.
139
888000
9000
ve ne yazık ki onları dahice ve bitmek tükenmeyen bir enerji ile yok ediyoruz.
15:22
My own epiphany as a conservationist came in 1953, while a Harvard graduate student,
140
897000
10000
Doğayı koruyan bir insan olarak kendi sezgisel kavrayışım, 1953 yılında ben daha Harvard'da bir master öğrencisiyken geldi
15:32
searching for rare ants found in the mountain forests of Cuba,
141
907000
3000
Küba'nın dağ ormanlarında nadir olarak bulunan karıncaları ararken.
15:36
ants that shine in the sunlight --
142
911000
2000
Günışığında parlayan karıncalar -
15:38
metallic green or metallic blue, according to species, and one species, I discovered, metallic gold.
143
913000
8000
metalik yeşil veya metalik mavi ve keşfettiğim bir diğer tür, metalik altın rengi.
15:46
I found my magical ants, but only after a tough climb into the mountains
144
921000
5000
Ancak dağların içine yapılan zor bir tırmanıştan sonra son kalan yerel Küba ormanlarının
15:51
where the last of the native Cuban forests hung on,
145
926000
4000
sıkıca tutunduğu yerlerde kendi sihirli karıncalarımı buldum.
15:55
and were then -- and still are -- being cut back.
146
930000
6000
ki o zamanlar da bile bu ağaçlar kesiliyorlardı, şimdi de öyle.
16:01
I realized then that these species
147
936000
3000
O zaman farkettim ki bu türler
16:04
and a large part of the other unique, marvelous animals and plants on that island --
148
939000
6000
ve adada bulunan diğer eşsiz, harika hayvanların ve bitkilerin büyük bir çoğunluğu -
16:10
and this is true of practically every part of the world --
149
945000
5000
ki bu hemen hemen dünyanın her yerinde olan durumdur--
16:15
which took millions of years to evolve, are in the process of disappearing forever.
150
950000
5000
evrimleşmesi milyonlarca yıl almış olan canlılar, sonsuza dek yok olma sürecinin içindeler.
16:20
And so it is everywhere one looks.
151
955000
5000
Ve baktığınız her yerde de durum aynı.
16:25
The human juggernaut is permanently eroding Earth's ancient biosphere by a combination of forces
152
960000
8000
İnsan yapımı "canavar" kalıcı olarak Yeryüzünün kadim biyosferini
16:33
that can be summarized by the acronym "HIPPO," the animal hippo.
153
968000
5000
HIPPO (hayvan olan hippo) kısaltması ile özetelenebilecek bir güçler kombinasyonu ile aşınıdırıyor.
16:38
H is for habitat destruction, including climate change forced by greenhouse gases.
154
973000
7000
H "habitat yıkımı" için; buna sera gazlarının yol açtığı iklim değişimi de dahil..
16:45
I is for the invasive species like the fire ants, the zebra mussels, broom grasses
155
980000
8000
I ateş karıncaları, zebra midyeleri, çalılar gibi "istilacı türler" ve
16:53
and pathogenic bacteria and viruses that are flooding every country, and at an exponential rate -- that's the I.
156
988000
11000
her ülkeye artan bir oranda akın eden patojenik bakteri ve virüsler için - işte bu I.
17:04
The P, the first one in "HIPPO," is for pollution.
157
999000
4000
P, "HIPPO"nun ilk P'si, "kirlilik" için
17:08
The second is for continued population, human population expansion.
158
1003000
6000
İkinci P ise artan kalabalık, "insan nüfusundaki artış" için.
17:14
And the final letter is O, for over-harvesting --
159
1009000
3000
ve son harf O ise "aşırı avlanma" için -
17:17
driving species into extinction by excessive hunting and fishing.
160
1012000
4000
türleri gereğinden fazla avlanma ve balıkçılık ile yokoluşa sürüklediği için.
17:21
The HIPPO juggernaut we have created, if unabated, is destined --
161
1016000
6000
Yarattığımız bu HIPPO canavarı, eğer tam güç devam ederse -
17:27
according to the best estimates of ongoing biodiversity research --
162
1022000
4000
şu anda devam eden biyoçeşitlilik araştırmasının en iyi tahminlerine göre -
17:31
to reduce half of Earth's still surviving animal and plant species
163
1026000
5000
Yeryüzünde hala hayatta kalmayı başaran hayvan ve bitki türlerinin yarısını azaltarak
17:36
to extinction or critical endangerment by the end of the century.
164
1031000
5000
bu yüzyılın sonunda bu türleri yokoluşa yada kritik tehlike noktasına götürecek.
17:41
Human-forced climate change alone -- again, if unabated --
165
1036000
5000
İnsan kaynaklı iklim değişimi - yine, eğer tam güç devam ederse -
17:46
could eliminate a quarter of surviving species during the next five decades.
166
1041000
6000
hayatta kalmayı başarabilen türlerin dörtte birini önümüzdeki 50 yıl içinde ortadan kaldırabilir.
17:52
What will we and all future generations lose
167
1047000
4000
Peki, yaşayan çevre bu şekilde zedelenirse
17:56
if much of the living environment is thus degraded?
168
1051000
4000
biz ve bütün gelecek nesiller ne kaybedeceğiz?
18:02
Huge potential sources of scientific information yet to be gathered,
169
1057000
4000
Bilimsel bilginin büyük potansiyel kaynakları henüz toparlanamadı,
18:06
much of our environmental stability
170
1061000
4000
çevresel istikrarımızın çoğu
18:10
and new kinds of pharmaceuticals and new products of unimaginable strength and value --
171
1065000
7000
ve yeni tür farmakolojik ürünler ve gücü ve değeri hayal edilmesi olanaksız yeni ürünler -
18:17
all thrown away.
172
1072000
3000
hepsi boş verildi.
18:20
The loss will inflict a heavy price
173
1075000
3000
Biyoçeşitlilikteki bu kayıbın gelecekteki refah, güvenlik ve
18:23
in wealth, security and yes, spirituality for all time to come,
174
1078000
7000
ve evet, spiritüellikte; vereceği zararlar ağır olacak.
18:30
because previous cataclysms of this kind --
175
1085000
2000
Buna benzer bir önceki benzer bir felaket -
18:32
the last one, that ended the age of dinosaurs --
176
1087000
2000
dinozorların çağını sona erdirmişti -
18:35
took, normally, five to 10 million years to repair.
177
1090000
6000
ki onarılması normalde 5 ile 10 milyon yıl arasında bir zaman aldı.
18:41
Sadly, our knowledge of biodiversity is so incomplete
178
1096000
4000
Ne yazık ki, biyoçeşitlilik konusunda bilgimiz o kadar eksik ki
18:45
that we are at risk of losing a great deal of it before it is even discovered.
179
1100000
5000
daha onu tam olarak keşfedemeden muazzam bir miktarını kaybetme riski ile karşı karşıyayız.
18:50
For example, even in the United States, the 200,000 species known currently
180
1105000
9000
Örnek olarak, Birleşik Devletlerde bile şu anda kısmen bilinen
18:59
actually has been found to be only partial in coverage;
181
1114000
7000
200.000 tür var ve bunların çoğu
19:06
it is mostly unknown to us in basic biology.
182
1121000
5000
temel biyolojide bilmediğimiz türler.
19:11
Only about 15 percent of the known species have been studied well enough to evaluate their status.
183
1126000
7000
Bilinen türlerin sadece %15 kadarı durumlarının değerlendirebilmesini olanaklı kılacak kadar iyi araştırıldı.
19:18
Of the 15 percent evaluated, 20 percent are classified as "in peril,"
184
1133000
6000
Değerlendirilen bu %15'in, %20'si "tehlike altında" olarak sınıflandırıldı.
19:24
that is, in danger of extinction.
185
1139000
2000
Bu, yokolma tehlikesi altında demek.
19:26
That's in the United States.
186
1141000
2000
Bu Birleşik Devletlerdeki durum.
19:28
We are, in short, flying blind into our environmental future.
187
1143000
7000
Kısacası, çevresel geleceğimize kör olarak uçuyoruz.
19:35
We urgently need to change this.
188
1150000
2000
Acilen bu durumu değiştirmeliyiz.
19:37
We need to have the biosphere properly explored
189
1152000
4000
Biyosferin uygun olarak keşfedilmesine ihtiyacımız var
19:41
so that we can understand and competently manage it.
190
1156000
4000
ancak böylece onu anlayabilir ve idare edebilecek yetide olabiliriz.
19:45
We need to settle down before we wreck the planet.
191
1160000
4000
Gezegeni enkaza dönüştürmeden sakinleşip durulmamız gerekli.
19:49
And we need that knowledge.
192
1164000
1000
ve bu bilgiye ihtiyacımız da var.
19:50
This should be a big science project equivalent to the Human Genome Project.
193
1165000
5000
Bu İnsan Genom Projesine eşdeğerde büyük bir bilim projesi olmalı.
19:55
It should be thought of as a biological moonshot with a timetable.
194
1170000
5000
Bu proje Ay'a çıkma projesine eşdeğer, zaman kısıtına sahip biyolojik bir proje olarak düşünülmeli.
20:00
So this brings me to my wish for TEDsters,
195
1175000
4000
Böylece bu beni TED'ciler için olan dileğime getiriyor,
20:04
and to anyone else around the world who hears this talk.
196
1179000
3000
ve dünyanın herhangi bir yerinde bu konuşmayı dinleyenler için de.
20:07
I wish we will work together to help create the key tools
197
1182000
6000
Dilierim ki birlikte çalışıp Yeryüzünün biyoçeşitliliğini koruma konusunda
20:13
that we need to inspire preservation of Earth's biodiversity.
198
1188000
4000
bizi heveslendirecek önemli yöntemleri geliştirebiliriz.
20:17
And let us call it the "Encyclopedia of Life."
199
1192000
4000
ve buna da "Yaşam Ansiklopedisi" diyelim.
20:21
What is the "Encyclopedia of Life?" A concept that has already taken hold
200
1196000
4000
Nedir bu "Yaşam Ansiklopedisi" - çoktandır yandaş bulan,
20:25
and is beginning to spread and be looked at seriously?
201
1200000
4000
yayılmaya ve içeriğine ciddi biçimde bakılmaya başlanan bir kavram mı?
20:29
It is an encyclopedia that lives on the Internet
202
1204000
3000
Bu Internet üzerinde yaşayan bir ansiklopedi
20:32
and is contributed to by thousands of scientists around the world.
203
1207000
5000
dünyanın dört bir yanındaki binlerce bilim insanı tarafından katkıda bulunuluyor.
20:37
Amateurs can do it also.
204
1212000
3000
Amatörler de katkıda bulunabilir.
20:40
It has an indefinitely expandable page for each species.
205
1215000
5000
Her bir canlı için sınırsızca genişletilebilen bir sayfası var.
20:45
It makes all key information about life on Earth accessible to anyone,
206
1220000
6000
Yeryüzünde yaşam hakkındaki bütün anahtar bilgileri herhangi bir kişi için ulaşılabilir hale getiriyor.
20:51
on demand, anywhere in the world.
207
1226000
2000
İsteyen herkes için, dünyanın neresinde olursa olsun.
20:53
I've written about this idea before,
208
1228000
4000
Bu fikri daha önce yazmıştım,
20:57
and I know there are people in this room who have expended significant effort on it in the past.
209
1232000
7000
ve biliyorum ki bu salonda bu ansiklopedi için geçmişte önemli çabalar sarfetmiş insanlar var.
21:04
But what excites me is that since I first put forward this particular idea in that form,
210
1239000
8000
Fakat beni asıl heyecanlandıran şey, bu belli fikri ilk olarak ortaya attığım günden bu yana
21:12
science has advanced.
211
1247000
2000
bilimin gelişmiş olması.
21:14
Technology has moved forward.
212
1249000
3000
Teknoloji ilerledi.
21:17
Today, the practicalities of making such an encyclopedia,
213
1252000
4000
Bugün böyle bir ansiklopediyi yapabilmenin pratikliği,
21:21
regardless of the magnitude of the information put into it, are within reach.
214
1256000
6000
içine konulan bilginin boyutuna bakılmaksızın, mümkün.
21:27
Indeed, in the past year, a group of influential scientific institutions
215
1262000
4000
Gerçektende geçtiğimiz yıl bir grup sözü geçen bilim enstitütüsü
21:31
have begun mobilizing to realize this dream.
216
1266000
4000
bu hayali gerçekleştirmek için harekete geçti.
21:35
I wish you would help them.
217
1270000
3000
Onlara yardım edeceğinizi umud ediyorum.
21:38
Working together, we can make this real.
218
1273000
3000
Birlikte çalışarak bunu gerçekleştirebiliriz.
21:42
The encyclopedia will quickly pay for itself in practical applications.
219
1277000
5000
Pratik uygulamalarda ansiklopedi kendi maliyetini çıkaracaktır.
21:47
It will address transcendent qualities in the human consciousness, and sense of human need.
220
1282000
6000
İnsan bilincindeki aşkın niteliklere ve bir insani isteklere de hitap edecektir.
21:53
It will transform the science of biology in ways of obvious benefit to humanity.
221
1288000
6000
Biyoloji bilmini insanlık için açıkça yararlı olacak hale dönüştürecektir.
21:59
And most of all, it can inspire a new generation of biologists
222
1294000
5000
Ve hepsinden önemlisi, bu ansiklopedi yeni nesil biyologlara başlamış arayışları için
22:04
to continue the quest that started, for me personally, 60 years ago:
223
1299000
5000
ilham verebilir-- ki benim için bu 60 yıl önce başlamıştı:
22:09
to search for life, to understand it and finally, above all, to preserve it.
224
1304000
5000
Yaşamı aramak, onu anlamak ve nihayet - ve hepsinden ötesi - onu korumak.
22:14
That is my wish. Thank you.
225
1309000
2000
İşte budur benim dileğim. Teşekkür ederim.
ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - BiologistBiologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.
Why you should listen
One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.
Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).
With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson.
E.O. Wilson | Speaker | TED.com