ABOUT THE SPEAKER
Michael Patrick Lynch - Philosopher
Michael Patrick Lynch examines truth, democracy, public discourse and the ethics of technology in the age of big data.

Why you should listen

What is truth and why does it matter? Does information technology help or hinder its pursuit? And how do we encourage more productive public discourse? These are some of the questions that animate Michael Lynch's work as a philosopher.  

Lynch is a writer and professor of philosophy at the University of Connecticut, where he directs the Humanities Institute. His work concerns truth, democracy, public discourse and the ethics of technology. Lynch is the author or editor of seven books, including The Internet of Us: Knowing More and Understanding Less in the Age of Big Data, In Praise of Reason: Why Rationality Matters for Democracy, Truth as One and Many and the New York Times Sunday Book Review Editor’s pick, True to Life.

The recipient of the Medal for Research Excellence from the University of Connecticut’s College of Liberal Arts and Sciences, he is The Principal Investigator for Humility & Conviction in Public Life, a $7 million project aimed at understanding and encouraging meaningful public discourse funded by the John Templeton Foundation and the University of Connecticut. He's a frequent contributor to the New York Times "The Stone" blog.

More profile about the speaker
Michael Patrick Lynch | Speaker | TED.com
TED2017

Michael Patrick Lynch: How to see past your own perspective and find truth

Майкл Патрик Линч: Хэрхэн өөрийнхөө үзэл бодлоос цааш сэтгэж, үнэнийг олох вэ?

Filmed:
1,781,987 views

Илүү ихийг интернетээс уншиж, үзэх болгонд юу үнэн болон юу худлаа вэ гэдгийг ялгахад хэцүү болдог. "Яг л илүү ихийг мэдээд байгаа мөртлөө багыг ойлгоод байгаа мэт" хэмээн философич Майкл Патрик Линч хүүрнэнэ. Энэ ярианд тэр биднийг өөрсөддөө үүсгэсэн хөөсийг тэсэлж, бүх зүйлийн үндэс суурь болсон нийтлэг бодит байдалд оролцохыг дуудаж байна.
- Philosopher
Michael Patrick Lynch examines truth, democracy, public discourse and the ethics of technology in the age of big data. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So, imagine that you had
your smartphone miniaturized
0
740
3679
Тэгэхээр та нар ухаалаг утас чинь
жижигрээд,
00:16
and hooked up directly to your brain.
1
4443
2360
тархитай чинь шууд холбогдлоо гээд
төсөөл дөө.
Хэрвээ хүмүүст ийм төрлийн
тархины чип байсан бол
00:19
If you had this sort of brain chip,
2
7711
1893
00:21
you'd be able to upload
and download to the internet
3
9628
2531
бодлынхоо хурдаар л
интернетэд юм оруулах болон
татах боломжтой болно.
00:24
at the speed of thought.
4
12183
1192
00:25
Accessing social media or Wikipedia
would be a lot like --
5
13986
3267
Википедия эсвэл олон нийтийн
мэдээллийн сүлжээнд нэвтрэх нь
ядаж л дотроосоо бол
00:29
well, from the inside at least --
6
17277
1640
өөрийнхөө ой санамжтай зөвлөлдөж буй мэт
болно.
00:30
like consulting your own memory.
7
18941
1750
00:33
It would be as easy
and as intimate as thinking.
8
21247
3198
Ингэвэл бодож байгаа шиг их амархан,
ойр дотно байх болно.
00:37
But would it make it easier
for you to know what's true?
9
25579
3157
Гэхдээ энэ нь та нарт үнэнийг мэдэхэд
илүү амархан болгож чадах болов уу?
00:40
Just because a way
of accessing information is faster
10
28760
2961
Мэдээлэл рүү нэвтрэх арга нь
илүү хурдан байлаа гээд
00:43
it doesn't mean it's more
reliable, of course,
11
31745
2245
илүү найдвартай гэсэн үг мэдээж биш,
00:46
and it doesn't mean that we would all
interpret it the same way.
12
34014
3231
мөн хүн бүр мэдээллийг яг ижилхэн ойлгож
хүлээж авна гэсэн үг биш.
00:49
And it doesn't mean that you would be
any better at evaluating it.
13
37269
3594
Мэдээллийг үнэлэх нь илүү сайжрана ч
гэсэн үг ч биш.
00:52
In fact, you might even be worse,
14
40887
1657
Үнэндээ бүр дордож магадгүй,
учир нь мэдээлэл ихсэх тусам
үнэлж дүгнэх цаг нь багасдаг.
00:54
because, you know, more data,
less time for evaluation.
15
42568
2782
00:58
Something like this is already
happening to us right now.
16
46378
3395
Яг одоо бидэнд иймэрхүү л зүйл
тохиолдоод байгаа юм.
01:01
We already carry a world of information
around in our pockets,
17
49797
3858
Бид аль хэзээний мэдээллийн ертөнцийг
халаасандаа авч явдаг болсон.
01:05
but it seems as if the more information
we share and access online,
18
53679
4229
Гэхдээ хэр их мэдээлэл хуваалцаж бас
онлайнаар нэвтэрч байна
тэр хэмжээгээрээ бидэнд
үнэн ба худлын ялгааг
01:09
the more difficult it can be for us
to tell the difference
19
57932
2802
01:12
between what's real and what's fake.
20
60758
2117
харахад бэрх болж байнаа.
01:15
It's as if we know more
but understand less.
21
63507
3938
Яг л илүү ихийг мэдээд байгаа мөртлөө
улам багыг ойлгоод байгаа мэт.
01:20
Now, it's a feature
of modern life, I suppose,
22
68152
2937
Магадгүй энэ нь орчин үеийн онцлог байх.
01:23
that large swaths of the public
live in isolated information bubbles.
23
71113
3988
Олон нийтийн ихээхэн хэсэг нь алслагдсан
мэдээллийн хөөсөнд амьдарч байна.
01:27
We're polarized: not just over values,
but over the facts.
24
75849
4654
Бид үзэл бодол төдийгүй баримт мэдээнд
туйлширч хандах болсон.
01:32
One reason for that is, the data
analytics that drive the internet
25
80527
3597
Үүний нэг шалтгаан нь интернетийг
чиглүүлэг мэдээллийн шинжээчид
01:36
get us not just more information,
26
84148
2399
бидэнд зөвхөн илүү
их мэдээлэл өгдөггүй,
01:38
but more of the information that we want.
27
86571
2186
харин бидний хүссэн мэдээллийг
илүү ихээр өгдөг.
01:40
Our online life is personalized;
28
88781
2390
Бидний онлайн амьдралыг
бүхэлд нь тусгайлан бэлтгэх болсон.
01:43
everything from the ads we read
29
91195
1730
Суртачилгаанаас эхлээд
Фейсбүүкийн мэдээнүүд хүртэл
01:44
to the news that comes down
our Facebook feed
30
92949
2590
01:47
is tailored to satisfy our preferences.
31
95563
3006
бидний сонирхол дээр тулгуурласан байдаг.
01:51
And so while we get more information,
32
99279
1806
Тэгэхээр биднийг мэдээлэл хүлээж авах
хооронд
01:53
a lot of that information ends up
reflecting ourselves
33
101109
3230
тэр мэдээллүүдийн ихэнхи нь
бодит амьдралын гэхээсээ илүү
01:56
as much as it does reality.
34
104363
2204
бидний өөрсдийн үзэл бодлын
тусгал болдог.
01:59
It ends up, I suppose,
35
107198
1639
Энэ нь биднийг холдуулдаг
хөөсөн бөмбөлгүүдийг
02:01
inflating our bubbles
rather than bursting them.
36
109691
2533
хагалах биш улам томруулж байдаг.
02:05
And so maybe it's no surprise
37
113331
2129
Тэгэхээр магадгүй бид маш ихийг мэднэ
гэж боддог мөртлөө,
02:07
that we're in a situation,
a paradoxical situation,
38
115484
2905
мэддэг зүйлс дээрээ санаа нийлдэггүй
02:10
of thinking that we know so much more,
39
118413
2131
энэ парадокс шиг нөхцөл байдал
02:12
and yet not agreeing
on what it is we know.
40
120568
3010
гайхмаар зүйл биш байх.
02:17
So how are we going to solve
this problem of knowledge polarization?
41
125259
3572
Одоо яаж бид энэ мэдлэгийн
туйлшралын асуудлыг зохицуулах вэ?
02:20
One obvious tactic is to try
to fix our technology,
42
128855
4168
Ойлгомжтой нэг арга бол
технологийг өөрчилж
өөрсдийнхөө дижитал тавцангаа
дахин зохиож,
02:25
to redesign our digital platforms,
43
133047
1909
02:26
so as to make them less
susceptible to polarization.
44
134980
3143
туйлшралд автахаас сэргийлэх.
02:30
And I'm happy to report
45
138884
1199
Мөн би Фейсбүүк болон Гүүглийн
ухаалаг хүмүүс
02:32
that many smart people at Google
and Facebook are working on just that.
46
140107
4640
энэ асуудал дээр ажиллаж байгааг
хэлэхэд таатай байна.
02:36
And these projects are vital.
47
144771
1589
Энэ төслүүд маш их чухал.
02:39
I think that fixing technology
is obviously really important,
48
147837
3130
Технологийг засаж өөрчлөх нь чухал ч гэлээ
02:42
but I don't think technology alone,
fixing it, is going to solve the problem
49
150991
4622
зөвхөн технологийг солих нь
бидний мэдлэгийн туйлшралыг
зохицуулчихна гэж бодохгүй байна.
02:47
of knowledge polarization.
50
155637
1354
02:49
I don't think that because I don't think,
at the end of the day,
51
157015
3075
Учир нь эцсийн эцэст бол энэ нь
дан технологийн
02:52
it is a technological problem.
52
160114
1629
асуудал гэж бодохгүй байна
02:53
I think it's a human problem,
53
161767
1875
Миний бодлоор энэ бидний
сэтгэх арга барил болон
02:55
having to do with how we think
and what we value.
54
163666
3565
үнэт зүйлстэй холбоотой
хүн төрөлхтний асуудал.
Асуудыг шийдвэрлэхийн тулд,
03:00
In order to solve it, I think
we're going to need help.
55
168285
2615
бидэнд тусламж хэрэгтэй гэж бодож байна
03:02
We're going to need help
from psychology and political science.
56
170924
3005
Бидэнд сэтгэл зүйн ухаан болон
улс төр судлалын тусламж хэрэгтэй.
03:05
But we're also going to need help,
I think, from philosophy.
57
173953
3250
Мөн бидэнд философийн ухаан хэрэгтэй.
03:10
Because to solve the problem
of knowledge polarization,
58
178663
3528
Учир нь мэдлэгийн туйлшралын асуудлыг
шийдвэрлэхийн тулд,
03:15
we're going to need to reconnect
59
183522
1995
бид ганц л нийтлэг бодит байдалд
хамтдаа оршдог гэдэг
03:18
with one fundamental, philosophical idea:
60
186455
3836
ганц үндсэн философийн
үзэл сурталтай
03:23
that we live in a common reality.
61
191219
2397
эргэн нэгдэх шаардлагатай.
03:26
The idea of a common reality
is like, I suppose,
62
194671
4027
Нийтлэг бодит байдал гэх санаа нь
яг л ихэнхи философийн үзэлтэй адил
03:30
a lot of philosophical concepts:
63
198722
1563
тодорхойлоход амархан
03:32
easy to state
64
200309
1166
03:33
but mysteriously difficult
to put into practice.
65
201499
2635
харин практик руу шилшүүлэхэд маш хэцүү
байдаг.
Үнэхээр хүлээн зөвшөөрөхийн тулд
03:37
To really accept it,
66
205003
1305
03:38
I think we need to do three things,
67
206332
2217
бид яг одоо том сорилт болсон
03:40
each of which is a challenge right now.
68
208573
2312
гурван зүйлийг хийх хэрэгтэй.
03:44
First, we need to believe in truth.
69
212749
2564
Нэгт, бид үнэнд итгэх хэрэгтэй.
03:48
You might have noticed
70
216267
1163
Бидний соёл энэ санаатай
03:49
that our culture is having
something of a troubled relationship
71
217454
3015
зөрчилдөөд байгааг та бүхэн
хэдийн анзаарсан байх.
03:52
with that concept right now.
72
220493
1401
03:55
It seems as if we disagree so much that,
73
223061
3213
Саяхан нэгэн улс төр шүүмжлэгчийн хэлснээр
03:58
as one political commentator
put it not long ago,
74
226298
2809
бид факт баримтууд байхгүй болсон мэт
04:01
it's as if there are no facts anymore.
75
229131
2235
байнга л санаа зөрж байдаг болсон.
04:04
But that thought is actually an expression
76
232986
4222
Энэ бол мэдрэгдээд байгаа
04:09
of a sort of seductive line
of argument that's in the air.
77
237232
4009
эзэн биегүй нэг асуудлыг
багцалсан дүгнэлт.
04:13
It goes like this:
78
241668
1268
Тайлбарлавал:
бид зүгээр л өөрсдийнхөө туйлшралаас
цааш сэтгэж,
04:16
we just can't step outside
of our own perspectives;
79
244188
2851
04:19
we can't step outside of our biases.
80
247063
2442
гажуу мэдээллээсээ ангижирч
чадахгүй байгаа юм.
04:21
Every time we try,
81
249529
1473
Харин оролдох болгонд
04:23
we just get more information
from our perspective.
82
251026
3585
дахин л өөрсдийнхөө үзэл бодлоос
шинэ мэдээлэл гаргаад авчихдаг.
04:27
So, this line of thought goes,
83
255536
2250
Тэгэхээр энэ бодлын хэлхээ нь
бид зүгээр л ганц үнэн байдаг гэдэг нь
хуурмаг төсөөлөл,
04:31
we might as well admit
that objective truth is an illusion,
84
259016
3762
эсвэл байсан ч хэнд ч хамаагүй.
04:34
or it doesn't matter,
85
262802
1154
Учир нь хүмүүс хэзээ ч үнэнг олж мэдэхгүй
04:35
because either we'll never
know what it is,
86
263980
2146
эсвэл үнэн гэж угийн л оршдоггүй
гэдэг аргумент болно.
04:39
or it doesn't exist in the first place.
87
267039
2143
04:43
That's not a new philosophical thought --
88
271173
2996
Үүнийг "Үнэний эргэлзээ" гэх бөгөөд
философийн цоо шинэ санаа
бол биш.
04:46
skepticism about truth.
89
274193
1848
04:49
During the end of the last century,
as some of you know,
90
277332
2881
20-р зууны сүүлэн энэ санаа нь
зарим эрдэм шинжилгээний салбарт
04:52
it was very popular in certain
academic circles.
91
280237
2294
маш их хүчтэй байанг
зарим хүмүүс мэдэх байх.
04:55
But it really goes back all the way
to the Greek philosopher Protagoras,
92
283317
5133
Ярьвал үнэндээ хуучны Грек философич
Протагорасын үед ч байсан,
05:00
if not farther back.
93
288474
1326
илүү цаашаа биш юмаа гэхэд.
05:02
Protagoras said that objective
truth was an illusion
94
290252
2449
Протагорас ганц үнэн байх нь хуурамч
төсөөлөл,
05:04
because "man is the measure
of all things."
95
292725
2907
учир нь ''Хүн бол бүх зүйлийн
хэмжүүр'' гэсэн юм.
05:07
Man is the measure of all things.
96
295656
1940
Хүн бол бүх зүйлийн хэмжүүр...
Энэ хэллэг хүмүүст өөрсдөө үнэнийг
бүтээ нээх боломжийг олгодог учраас
05:10
That can seem like a bracing bit
of realpolitik to people,
97
298169
2823
05:13
or liberating,
98
301016
1159
та нарт бодит байдал дээр тулгуурласан
огшмоор эсвэл
05:14
because it allows each of us
to discover or make our own truth.
99
302199
4538
эрх чөлөө мэдрүүлсэн хэсэг шиг санагдаж
магад.
05:20
But actually, I think it's a bit
of self-serving rationalization
100
308618
4162
Гэхдээ миний бодлоор бол энэ нь
философийн нэр зүүсэн,
өөрөө өөрсөддөө логикоор тайлбарлах арга
мэт санагддаг.
05:24
disguised as philosophy.
101
312804
1867
05:27
It confuses the difficulty
of being certain
102
315507
2808
Тодорхой, бат байхын хүндрэлийг
05:30
with the impossibility of truth.
103
318339
2645
үнэн орших боломжгүйтэй
андуурч байгаа юм.
05:34
Look --
104
322223
1206
Хар даа...
Бүх зүйл дээр баттай байх нь мэдээж хэцүү.
05:36
of course it's difficult
to be certain about anything;
105
324768
2940
Магадгүй хүний ертөнц ч
зүгээр нэг төсөөлөл байж болно.
05:40
we might all be living in "The Matrix."
106
328908
2313
Та нарын тархинд өөрсдийг чинь
буруу мэдээллээр хооллодог
05:44
You might have a brain chip in your head
107
332018
1982
05:46
feeding you all the wrong information.
108
334024
1964
чип ч байж магадгүй.
05:49
But in practice, we do agree
on all sorts of facts.
109
337593
4179
Бодит байдал дээр бид үнэндээ
төрөл бүрийн факт дээр санал нийлдэг.
05:53
We agree that bullets can kill people.
110
341796
3239
Жишээ нь сум хүнийг алж болдог гэдэгт
бүгд санал нийлнэ
05:57
We agree that you can't flap
your arms and fly.
111
345616
4383
Хүн гараа дэвээд нисч чадахгүй гэдэгтэй
ч бас санал нийлнэ.
06:02
We agree -- or we should --
112
350023
2109
Бидэнд нөлөөлдөг гадаад бодит байдал
байдаг бөгөөд
06:05
that there is an external reality
113
353018
2297
үүнийг үл тоомсорловол аюултай
гэдэгтэй ч
06:07
and ignoring it can get you hurt.
114
355339
2081
бид санал нийлдэг,
эсвэл нийлэх ёстой.
06:11
Nonetheless, skepticism
about truth can be tempting,
115
359205
4149
Тэгсэн ч гэсэн үнэнд эргэлзэх
үргэлж энүүхэнд байдаг.
Учир нь биднийг өрөөсгөл бодлоосоо салж
логикоор сэтгэх боломжийг олгодог.
06:15
because it allows us to rationalize
away our own biases.
116
363378
3314
06:18
When we do that, we're sort of like
the guy in the movie
117
366716
2987
Ингэхдээ бид яг л кинон дээр гардаг,
өөрийгөө төсөөллийн ертөнцөд амьдарч
байгаагаа мэддэг ч
06:21
who knew he was living in "The Matrix"
118
369727
2338
06:24
but decided he liked it there, anyway.
119
372793
2725
тэрэндээ өөрөө дуртай байхаар шийдсэн
залуу шиг болдог.
06:29
After all, getting what you
want feels good.
120
377031
2658
Эцсийн эцэст дуртай юмаа авах нь
сайхан мэдрэмж төрүүлдэг.
06:32
Being right all the time feels good.
121
380271
2696
Үргэлж зөв байх нь ч сайхан байдаг.
06:34
So, often it's easier for us
122
382991
2782
Тэгэхээр ихэнхидээ хүмүүст өөрсдийгөө
мэдээллийн хөөс дотор ороогоод
06:37
to wrap ourselves in our cozy
information bubbles,
123
385797
3489
фактаас холуур амьдран,
06:42
live in bad faith,
124
390049
1541
тэр хөөсөө
бодит амьдрал мэт хүлээж авах нь
06:43
and take those bubbles
as the measure of reality.
125
391614
3751
хүмүүст илүү амархан байдаг.
06:48
An example, I think, of how
this bad faith gets into our action
126
396595
5845
Жишээ хэлэхэд миний бодлоор жинхэнэ
фактаас холуур байхын нөлөө нь
06:54
is our reaction
to the phenomenon of fake news.
127
402464
4785
бидний худал мэдээлэлийн үзэгдэлд
ханддаг хандалтаас харагддаг.
06:59
The fake news that spread on the internet
128
407874
2930
2016 оны Америкийн ерөнхийлөгчийн
сонгуулийн үед
07:02
during the American
presidential election of 2016
129
410828
4654
интернетэд цацагдсан худал мэдээнүүд
бидний туйлшрах сэтгэлгээнд
нөлөөлж,
07:07
was designed to feed into our biases,
130
415506
2627
хөөсийг маань томруулах зорилготой
байсан.
07:10
designed to inflate our bubbles.
131
418157
2114
07:12
But what was really striking about it
132
420295
2051
Үнэхээр нүдэн дээр илт байсан зүйл нь
07:14
was not just that it fooled
so many people.
133
422370
2614
тэр мэдээллүүд их олон хүмүүсийг
мангартуулаад зогсоогүй.
07:17
What was really striking to me
about fake news,
134
425595
2841
Хуурмаг мэдээллийн
энэ үзэгдлээс
намайг хамгийн
цочроосон зүйл нь
07:20
the phenomenon,
135
428460
1338
тэр мэдээлэл ямар хурдан
мэдлэгийн туйлшрах
07:21
is how quickly it itself became
the subject of knowledge polarization;
136
429822
5055
үүсэх үндэс болж байсан байлаа.
07:27
so much so, that the very term --
the very term -- "fake news"
137
435582
3679
Ихдээд, зөвхөн "Хуурамч мэдээ" гэх
энэ нэр
07:31
now just means: "news story I don't like."
138
439285
3404
одоо зүгээр "надад таалагддаггүй мэдээлэл"
гэсэн утгатай болчихсон.
07:35
That's an example of the bad faith
towards the truth that I'm talking about.
139
443367
4873
Энэ л миний яриад байгаа үнэнд үл итгэх
итгэлийн нэг жишээ.
07:43
But the really, I think, dangerous thing
140
451240
3474
Миний бодлоор үнэнд эргэлзэхийн
07:47
about skepticism with regard to truth
141
455981
2578
жинхэнэ аюултай тал нь
07:51
is that it leads to despotism.
142
459476
1907
энэ нь бүх хүч чадлыг
нэг тийшээ шилжүүлдэг.
07:54
"Man is the measure of all things"
143
462350
2923
"Хүн бол бүх зүйлийн хэмжүүр"
гэх нь гарцаагүй
07:57
inevitably becomes "The Man
is the measure of all things."
144
465297
3917
"Энэ хүн бол бүх зүйлийн хэмжүүр"
болдог.
08:01
Just as "every man for himself"
145
469852
2650
Яг л "хүн бүр өөрсдийнхөө төлөө
байх хэрэгтэй" гэдэг
08:04
always seems to turn out to be
"only the strong survive."
146
472526
2995
"хэн хүчтэй нь амьд үлддэг"
болдог шиг.
08:08
At the end of Orwell's "1984,"
147
476345
2489
Оруэлын бичсэн "1984" номын төгсгөлд
08:12
the thought policeman O'Brien is torturing
the protagonist Winston Smith
148
480136
4259
цагдаа залуу Обраян нь
гол дүр Уинстон Смиттийг
08:16
into believing two plus two equals five.
149
484419
3198
2 дээр 2-ыг нэмбэл 5 гэдэгт итгүүлэх гэж
тамлаж байгаа хэсэг гардаг.
08:20
What O'Brien says is the point,
150
488571
2804
Обраяны хувьд гол санаа нь
08:25
is that he wants to convince Smith
that whatever the party says is the truth,
151
493486
4421
тэр Уинстон Смиттэд
намын хэлсэн бүх зүйл үнэн,
08:29
and the truth is whatever the party says.
152
497931
2885
харин үнэн бол намыг хэлсэн үг
гэж итгүүлэх байдаг.
08:33
And what O'Brien knows
is that once this thought is accepted,
153
501484
3520
Мөн Обраян нэгэнт энэ бодлыг
хүлээн зөвшөөрсөн цагт
шүүмжлэлт эсэргүүцэл гаргах
боломжгүй болохыг мэдэж байлаа.
08:38
critical dissent is impossible.
154
506387
2554
08:41
You can't speak truth to power
155
509857
2188
Хэрвээ үнэн гэдэг намын өмч болвол
08:44
if the power speaks truth by definition.
156
512069
3155
чи тэр намтай үнэн худал гэж мэлзэж
чадахгүй шүү дээ.
08:48
I said that in order to accept
that we really live in a common reality,
157
516880
4243
Би өмнө нь нийтлэг бодит байдлыг
хүлээн зөвшөөрөхийн тулд
бид 3 зүйл хийх ёстой гэсэн.
08:53
we have to do three things.
158
521147
1287
08:54
The first thing is to believe in truth.
159
522458
1985
Эхнийх нь үнэнд итгэх.
08:56
The second thing can be summed up
160
524467
1670
Хоёрдахийг нь Кантын "Гэгээрэл"-н
уриа болгосон Латин үгээр
08:58
by the Latin phrase that Kant took
as the motto for the Enlightenment:
161
526161
5086
тайлбарлаж болно:
09:03
"Sapere aude,"
162
531271
1637
''Sapere aude''.
09:04
or "dare to know."
163
532932
1732
''Мэдэх гээд зүрхэл''.
Эсвэл Кантын хүсдэгээр
''Өөрөө сэтгэж, мэдэх гэж зүрхэл".
09:06
Or as Kant wants,
"to dare to know for yourself."
164
534688
2426
09:10
I think in the early days of the internet,
165
538208
2042
Миний бодлоор интенетийн эхэн үед
09:12
a lot of us thought
166
540274
1166
ихэнхи хүмүүс
09:13
that information technology
was always going to make it easier
167
541464
3810
мэдээллийн технологи нь бидэнд
өөрсдөө мэдэж, ойлгохыг
09:17
for us to know for ourselves,
168
545298
1855
илүү амархан болгоно гэж боддог байсан.
09:19
and of course in many ways, it has.
169
547177
2692
Мэдээж мэдээлэл авах илүү
амар болсон нь үнэн.
09:21
But as the internet has become
more and more a part of our lives,
170
549893
3838
Гэхдээ интернет бидний амьдралын
улам том хэсэг болох тусам
09:25
our reliance on it, our use of it,
171
553755
1959
бидний интернетийн хамаарал, бидний
хэрэглээ
09:27
has become often more passive.
172
555738
2560
илүү идэвхигүй болсон.
Өнөөдөр бид мэддэг зүйлсийн ихэнхийг
Гүүглээс мэддэг.
09:30
Much of what we know today we Google-know.
173
558322
2365
09:33
We download prepackaged sets of facts
174
561299
3695
Бид урьдчилан багцлагдсан хэсэг фактууд
татаж аваад,
09:37
and sort of shuffle them along
the assembly line of social media.
175
565018
3812
олон нийтийн сүлжээний дамжлагийн шат
дагуу ийш тийш тараадаг.
09:41
Now, Google-knowing is useful
176
569357
1430
Оюун ухааны эрэл хайгуул
шаарддаг учир
09:42
precisely because it involves
a sort of intellectual outsourcing.
177
570811
3196
Гүүгл мэдээж хэрэгтэй арга хэрэгсэл.
09:46
We offload our effort onto a network
of others and algorithms.
178
574031
5765
Бид хичээл зүтгэлээ бусдын холбоо сүлжээ
болон хууль дүрэмд даатгачихдаг.
09:51
And that allows us, of course,
to not clutter our minds
179
579820
3007
Энэ нь мэдээж биднийг оюун санаагаа
төрөл бүрийн фактуудаар
дүүргэхгүй байх боломжийг олгодог.
09:54
with all sorts of facts.
180
582851
1439
Бид зүгээр л хэрэгтэй үедээ татаад авчихаж
болно шүү дээ.
09:56
We can just download them
when we need them.
181
584314
2287
09:58
And that's awesome.
182
586625
1382
Энэ чинь гайхалтай.
10:01
But there's a difference
between downloading a set of facts
183
589348
4781
Гэхдээ фактуудыг байгаагаар нь
татаж авах болон
10:06
and really understanding how or why
those facts are as they are.
184
594809
4826
фактууд үнэхээр ямар учраас
бэлэн байж байгааг ойлгох 2 ялгаатай.
10:13
Understanding why
a particular disease spreads,
185
601237
4374
Ямар нэг өвчин яагаад тархдагийг ойлгох
эсвэл математикийн нотолгоо
яаж хийхийг ойлгох
10:17
or how a mathematical proof works,
186
605635
2059
10:19
or why your friend is depressed,
187
607718
2013
эсвэл яагаад найз чинь сэтгэл санааны
дарамтанд орсныг ойлгох
10:21
involves more than just downloading.
188
609755
2465
гэх мэт нь зүгээр л татаж авахаас
илүү хичээл шаарддаг.
10:25
It's going to require, most likely,
189
613396
2081
Өөрөө судалгаа хийх шаардлага гарах
магадлал ч өндөр.
10:27
doing some work for yourself:
190
615501
2102
10:30
having a little creative insight;
191
618503
1840
Арай бүтээлч нүдээр харах,
10:32
using your imagination;
192
620367
1266
өөрийн төсөөллөө ашиглах,
10:33
getting out into the field;
193
621657
1318
талбарт өөрөө гарах,
10:34
doing the experiment;
194
622999
1182
туршилтыг өөрөө хийх,
10:36
working through the proof;
195
624205
1271
нотолгоонуудыг шалгах,
10:37
talking to someone.
196
625500
1444
хэн нэгэнтэй ярилцах гэх мэт.
10:43
Now, I'm not saying, of course,
that we should stop Google-knowing.
197
631533
3544
Мэдээж би Гүүглээс сурахаа боль
гэж хэлээгүй.
10:48
I'm just saying
198
636402
1151
Юу гэх гэсэн бэ гэхээр,
10:49
we shouldn't overvalue it, either.
199
637577
1686
Гүүглийг бас хэт үнэлэх ч хэрэггүй.
10:51
We need to find ways of encouraging
forms of knowing that are more active,
200
639287
4664
Бид мэдлэг олох, сонирхолтой,
идэвхитэй өөр аргууд олох хэрэгтэй бөгөөд
10:56
and don't always involve passing off
our effort into our bubble.
201
644512
5049
байнга л чармайлтаа нөгөө хөөсөндөө
оруулаад байхаас сэргийлэх хэрэгтэй.
11:02
Because the thing about Google-knowing
is that too often it ends up
202
650242
3341
Учир нь Гүүглээс сурснаас
ихэнхидээ хүмүүс
бусдын мэдээллийн хөөснөөс
мэдэж дуусдаг.
11:05
being bubble-knowing.
203
653607
1364
11:07
And bubble-knowing means
always being right.
204
655581
2790
Хөөснөөс мэднэ гэдэг нь үргэлж л
зөв байхыг хэлнэ.
11:11
But daring to know,
205
659183
2197
Гэхдээ мэдэхийг зүрхлэх,
11:13
daring to understand,
206
661404
1570
ойлгохыг зүрхлэх гэдэг
11:16
means risking the possibility
that you could be wrong.
207
664151
3066
буруу байх бололцоо
үүсгэж байна гэсэн үг.
11:19
It means risking the possibility
208
667921
2268
Өөрөөр бол чиний хүссэн зүйл болон
үнэн зүйл хоорондоо өөр байх
11:22
that what you want and what's true
are different things.
209
670213
4327
бололцоог үүсгэнэ гэсэн үг.
11:28
Which brings me to the third thing
that I think we need to do
210
676070
2921
Ингээд бид нийтлэг бодит байдалд
амьдрахыг хүсвэл хийх ёстой
11:31
if we want to accept that we live
in a common reality.
211
679854
3032
Гуравдахь зүйл дээрээ ирлээ.
11:34
That third thing is:
have a little humility.
212
682910
2891
Даруу төлөв байх.
Даруу гэдгээрээ би энд мэдлэгийн
даруу байдлыг,
11:38
By humility here, I mean
epistemic humility,
213
686510
2122
11:40
which means, in a sense,
214
688656
1989
өөрөөр хэлвэл
11:43
knowing that you don't know it all.
215
691701
2403
огт мэдэхгүй байгаагаа мэдэхийг
хэлж байна.
11:46
But it also means something
more than that.
216
694128
2053
Гэхдээ үнэндээ үүнээс ч илүү
агуулгатай.
11:48
It means seeing your worldview
as open to improvement
217
696205
4450
Бусдын баримт болон туршлагаас хамаарч
ертөнцийг харах нүдээ нээлттэй,
өөрчлөхөд бэлэн байлгах.
11:52
by the evidence and experience of others.
218
700679
2131
11:54
Seeing your worldview
as open to improvement
219
702834
2049
Бусдын баримт болон туршлагаас хамаарч
ертөнцийг харах нүдээ нээлттэй,
өөрчлөхөд бэлэн байлгах...
11:56
by the evidence and experience of others.
220
704907
2123
Зөвхөн өөрчлөлтөд бэлэн
байхаас ч илүү.
12:00
That's more than just
being open to change.
221
708084
2039
12:02
It's more than just being open
to self-improvement.
222
710147
2398
Мөн зөвхөн өөрийгөө хөгжүүлэхэд
нээлттэй байхаас илүү.
12:04
It means seeing your knowledge
as capable of enhancing
223
712569
4285
Өөрийнхөө мэдлэгийг сайжруулах
боломжтой гэж харах,
эсвэл бусдын хувь нэмрээр
мэдлэгээ баяжуулах боломжтой
12:08
or being enriched
by what others contribute.
224
716878
2526
гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх
гэсэн үг.
12:12
That's part of what is involved
225
720224
2714
Энэ чинь чи өөрөө ч гэсэн
хариуцлага хүлээх ёстой
12:14
in recognizing there's a common reality
226
722962
2133
нийтлэг бодит байдлыг
хүлээн зөвшөөрөхөд
12:18
that you, too, are responsible to.
227
726116
1853
шаардлагатай зүйлсийн нэг хэсэг.
Манай нийгэм яг үнэндээ
энэ төрлийн даруу төлөв байдлыг
12:21
I don't think it's much
of a stretch to say
228
729633
2205
12:23
that our society is not particularly great
at enhancing or encouraging
229
731862
4955
дэвшүүлэх эсвэл дэмжихдээ
тийм ч сайн биш гэдгийг
хэлэхэд хэтрүүлэг биш гэж бодож байна.
12:28
that sort of humility.
230
736841
1215
12:30
That's partly because,
231
738080
1579
Учир нь хүмүүс
12:32
well, we tend to confuse
arrogance and confidence.
232
740810
2988
их зан болон өөртөө итгэлтэй
байдлыг хольж ойлгодог.
12:36
And it's partly because, well, you know,
233
744263
2441
Мөн зарим талаараа бол,
та нар мэднэ дээ,
12:39
arrogance is just easier.
234
747341
1553
их зан гаргах нь илүү амархан.
12:40
It's just easier to think of yourself
as knowing it all.
235
748918
2677
Зүгээр л өөрийгөө бүхнийг мэдэгч гэж
бодох амархан байдаг.
12:43
It's just easier to think of yourself
as having it all figured out.
236
751619
3697
Өөрийгөө бүгдийн учрыг олчихсон гэж
бодоход амархан.
12:48
But that's another example
of the bad faith towards the truth
237
756513
2933
Гэхдээ энэ чинь миний яриад байсан фактаас
холуур байхын
12:51
that I've been talking about.
238
759470
1538
дахин нэг жишээ юм.
12:55
So the concept of a common reality,
239
763391
2237
Тэгэхээр нийтлэг бодит байдал гэх
ойлголт нь
12:57
like a lot of philosophical concepts,
240
765652
2690
яг л ихэнхи философийн ойлголтууд шиг
хэтэрхий мэдээжийн, тодорхой
мэт санагдаж,
13:00
can seem so obvious,
241
768366
1484
13:02
that we can look right past it
242
770785
1842
бид түүнийг даван харж,
эцэст нь яагаад тийм чухал
гэдгийг мартдаг.
13:05
and forget why it's important.
243
773945
1984
13:09
Democracies can't function
if their citizens don't strive,
244
777394
4944
Иргэд ядаж л бага ч гэсэн хугацаанд,
ялангуяа хүмүүс санал зөрж байх үед
хүмүүс хоорондоо санал бодлоо хуваалцдаг
тэр нийтийн орон зайг гаргаж
13:14
at least some of the time,
245
782362
1370
13:15
to inhabit a common space,
246
783756
1681
13:17
a space where they can pass
ideas back and forth
247
785461
3456
хэвшихгүй бол ардчилал гэж байхгүй.
13:22
when -- and especially when --
248
790123
1786
13:23
they disagree.
249
791933
1405
Гэхдээ хэрвээ хүмүүс бүгд нэг бодит
байдалд амьдардаг гэдгээ
13:25
But you can't strive to inhabit that space
250
793749
2264
хүлээн зөвшөөрөхгүй бол
13:29
if you don't already accept
that you live in the same reality.
251
797560
3586
энэ яриад байгаа орон зайг
үүсгэж чадахгүй.
Үүнийг хүлээн зөвшөөрөхийн тулд бид
үнэнд итгэх хэрэгтэй,
13:35
To accept that, we've got
to believe in truth,
252
803144
2171
13:37
we've got to encourage
more active ways of knowing.
253
805339
3311
мөн илүү идэвхитэй мэдлэг олох арга замыг
дэмжих хэрэгтэй.
13:41
And we've got to have the humility
254
809394
1738
Мөн бидэнд хүмүүс бүх зүйлсийн хэмжүүр биш
гэдгийг
13:44
to realize that we're not
the measure of all things.
255
812271
2707
хүлээн зөвшөөрөх даруу байдал хэрэгтэй.
13:49
We may yet one day realize the vision
256
817049
3524
Магадгүй бид нэг өдөр тархиндаа
интернеттэй байхын
13:52
of having the internet in our brains.
257
820597
2673
төсөөллийг бодит байдал
болгох байх.
13:56
But if we want that to be liberating
and not terrifying,
258
824545
3919
Гэхдээ хэрвээ бид аймшигтай биш
эрх чөлөөтэй байх,
14:00
if we want it to expand our understanding
259
828488
2762
зөвхөн идэвхигүй хүлээн авч мэдэх биш
14:03
and not just our passive knowing,
260
831274
2403
юмсыг ойлгох ойлголтоо өргөжүүлэх
хүсэлтэй байвал
14:06
we need to remember that our perspectives,
261
834585
3639
бидний хувь хүний үзэл бодлууд
хичнээн үзэсгэлэнтэй бас гайхамшигтай,
14:10
as wondrous, as beautiful as they are,
262
838248
3151
бүгдээрээ зүгээр л
14:14
are just that --
263
842171
1280
ганцхан бодит байдлын үзэл бодлууд
гэдгийг санаж явах хэрэгтэй.
14:15
perspectives on one reality.
264
843475
2520
14:19
Thank you.
265
847096
1271
Баярлалаа
14:20
(Applause)
266
848391
4826
(Алга ташилт)
Translated by Uyanga Gantulga
Reviewed by Mandakh Yadamsuren

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Michael Patrick Lynch - Philosopher
Michael Patrick Lynch examines truth, democracy, public discourse and the ethics of technology in the age of big data.

Why you should listen

What is truth and why does it matter? Does information technology help or hinder its pursuit? And how do we encourage more productive public discourse? These are some of the questions that animate Michael Lynch's work as a philosopher.  

Lynch is a writer and professor of philosophy at the University of Connecticut, where he directs the Humanities Institute. His work concerns truth, democracy, public discourse and the ethics of technology. Lynch is the author or editor of seven books, including The Internet of Us: Knowing More and Understanding Less in the Age of Big Data, In Praise of Reason: Why Rationality Matters for Democracy, Truth as One and Many and the New York Times Sunday Book Review Editor’s pick, True to Life.

The recipient of the Medal for Research Excellence from the University of Connecticut’s College of Liberal Arts and Sciences, he is The Principal Investigator for Humility & Conviction in Public Life, a $7 million project aimed at understanding and encouraging meaningful public discourse funded by the John Templeton Foundation and the University of Connecticut. He's a frequent contributor to the New York Times "The Stone" blog.

More profile about the speaker
Michael Patrick Lynch | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM