ABOUT THE SPEAKER
Kristen Marhaver - Coral reef biologist
TED Senior Fellow Kristen Marhaver is a marine biologist studying the ecology, behavior and reproduction of reef corals.

Why you should listen

Dr. Kristen Marhaver's work combines classic scientific methods with new technologies to help threatened coral species survive their early life stages. She was the first person to rear juveniles of the endangered Caribbean Pillar Coral. Now she's now developing bacterial tools to improve coral survival at all life stages.

Marhaver's research has been covered by NPR, BBC, The Atlantic and Popular Science, among hundreds of outlets. She's earned five fellowships and grants from the US National Science Foundation and multiple awards for science communication. Marhaver is a TED Senior Fellow, a WINGS Fellow, and a World Economic Forum Young Scientist.

Outside the lab, Marhaver advocates for stronger ocean conservation and smarter science communication. Her talks and articles have been featured by Google, Wired UK, Mission Blue and by ocean and scuba festivals around the world.

A scuba diver from the age of 15, Marhaver is a graduate of Georgia Institute of Technology and the Center for Marine Biodiversity and Conservation at Scripps Institution of Oceanography. Her lab is based at the CARMABI Research Station on the island of Curaçao.

More profile about the speaker
Kristen Marhaver | Speaker | TED.com
TED2017

Kristen Marhaver: Why I still have hope for coral reefs

Kristen Marhaver: ကျွန်မ ဘာကြောင့် သန္တာကျောက်တန်းတွေအတွက် မျှော်လင့်ချက်ဆက်ထားနေသေးတာလဲ။

Filmed:
1,348,832 views

ပစိဖိတ်မှာရှိတဲ့ သန္တာကျောက်တန်းတွေဟာ ကြောက်ခမ်းလိလိနှုန်းနဲ့ သေဆုံးနေပါတယ်၊ အထူးသဖြင့် တိုးတိုးလာနေတဲ့ ရေထုအပူချိန်တွေကနေ ဆောင်ကြဉ်းလာတဲ့ အရောင်ချွတ်ခြင်းကြောင့်ပါ။ ဒါပေမဲ့ သိပ်တော့ မနှောင်းသေးပါဘူးလို့ ပြောလာသူကတော့ သူမက အချိန်၊ တည်ငြိမ်တဲ့အပူချိန်တွေနဲ့ ကာကွယ်မှုပေးထားလိုက်ရင် သန္တာကောင်တွေမှာ အဖြစ်ဆိုးကနေ နလံထူဖို့ အစွမ်းရှိတာကို ပြသလျှက်ရှိတယ်တယ်လို့ TED ဝိုင်းတော်သား Kristen Maharver က Caribbean ကိုထောက်ပြထားပါတယ်။ ကျွန်ုပ်တို့မှာ ကျန်ရှိနေသေးတဲ့ အဖိုးတန် သန္တာကောင်တွေကို ကာကွယ်ဖို့ ဆက်လုပ်လုပ်ဆောင်ဖို့ကို Marhaver က ကျွန်ုပ်တို့ကို သတိပေးထားပါတယ်။ "သန္တာကောင်တွေဟာ ကျွန်မတို့လိုပဲ ကစားပွဲ အရှည်ကြီးကို အမြဲတမ်းကစားနေခဲ့တာပါ" လို့ သူမကဆိုပါတယ်။
- Coral reef biologist
TED Senior Fellow Kristen Marhaver is a marine biologist studying the ecology, behavior and reproduction of reef corals. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
The first time I cried underwater
0
926
2424
ရေအောက်မှာ ကျွန်မ ပထမဆုံးအကြိမ် ငိုခဲ့ရတာက
00:15
was in 2008,
1
3374
1543
၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာပါ။
00:16
the island of Curaçao,
2
4941
1577
Curaçao ကျွန်း
00:18
way down in the southern Caribbean.
3
6542
1882
Caribbean တောင်ဘက်ပိုင်းမှာပါ။
00:20
It's beautiful there.
4
8848
1652
အဲဒီမှာ လှပပါတယ်။
00:22
I was studying these corals for my PhD,
5
10524
2926
ကျွန်မဟာ ပါရဂူဘွဲ့အတွက် သန္တာကောင်တွေကို
လေ့လာနေပြီး
00:25
and after days and days
of diving on the same reef,
6
13474
2382
နေ့များစွာ ကျောက်တန်းတစ်ခုတည်းမှာ
ရေငုပ်ပြီးန​ောက်
00:27
I had gotten to know them as individuals.
7
15880
2029
၎င်းတို့ကို လူတွေကို သိကျွမ်းလာခဲ့တယ်။
00:29
I had made friends with coral colonies --
8
17933
2471
သန္တာကောင် အစုတွေနဲ့ မိတ်ဆွေဖွဲ့ထားတယ်၊
00:32
totally a normal thing to do.
9
20428
1754
လုံးဝကို သဘာဝကျတဲ့ လုပ်ရပါ။
00:35
Then, Hurricane Omar smashed them apart
and ripped off their skin,
10
23260
4696
ဒီနောက် Omar လေမုန်တိုင်းကြီးက သူတို့ကို
ရိုက်ခွဲလျက် အခွံကို ချွတ်ခွါပစ်လိုက်တယ်၊
00:39
leaving little bits of wounded tissue
that would have a hard time healing,
11
27980
4489
ကုသဖို့ ခက်ခဲချိန်ဖြစ်မယ့် ဒဏ်ရာရနေတဲ့
တစ်ရှူးပိုင်းလေးတွေ ရေညှိကြောင့် ထွားမယ့်
00:44
and big patches of dead skeleton
that would get overgrown by algae.
12
32493
3307
သေနေတဲ့ အရိုးစုရဲ့
အကွက်ကြီးတွေကို ချန်ထားရင်းပေါ့။
00:48
When I saw this damage for the first time,
13
36381
2024
ကျောက်တန်းအောက်တစ်လျှောက်လုံး
ပြန့်နေတဲ့
00:50
stretching all the way down the reef,
14
38429
1810
ဒီပျက်စီးမှုကို ပထမဆုံးအကြိမ်တွေ့တော့
00:52
I sunk onto the sand in my scuba gear
15
40263
1857
သဲပေါ်ကို ပုံလျက်ကျကာ ရေငုပ်ဝတ်စုံနဲ့
00:54
and I cried.
16
42144
1396
ကျွန်မ ငိုခဲ့တယ်။
00:55
If a coral could die that fast,
17
43564
2357
သန္တာကောင်တစ်ကောင် ဒီလောက်မြန်မြန်သေရင်
00:57
how could a reef ever survive?
18
45945
1889
ကျောက်တန်းက ဘယ်လို ရှင်ကျန်နိုင်မှာလဲ။
01:00
And why was I making it my job
to try to fight for them?
19
48354
2959
ဘာလို့ သူတို့အတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရေးကို
ကိုယ့်တာဝန်လို မှတ်နေတာလဲ။
01:03
I never heard another scientist
tell that kind of story
20
51852
3032
မနှစ်ကအထိ ဒီဖြစ်ရပ်မျိုး အခြားသော
သိပ္ပံပညာရှင်က
01:06
until last year.
21
54908
1366
ပြောတာ မကြားဖူးခဲ့ဘူး။
01:08
A scientist in Guam wrote,
22
56803
2005
Guam မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦး ရေးထားတာက
01:10
"I cried right into my mask,"
23
58832
1547
"ကျောက်တန်းတွေပေါ် အပျက်အစီး
01:12
seeing the damage on the reefs.
24
60403
2210
တွေ့တော့ မျက်နှာဖုံးထဲမှာပဲ ငိုချလိုက်တယ်"
01:15
Then a scientist in Australia wrote,
25
63649
1941
နောက် Australia က သိပ္ပံပညာရှင် ရေးတာက
01:17
"I showed my students
the results of our coral surveys,
26
65614
2997
"ကျောင်းသားတွေကို သန္တာကောင် လေ့လာမှု
ရလဒ်တွေပြတော့
01:20
and we wept."
27
68635
1352
ငိုလိုက်မိတယ်"
01:22
Crying about corals
is having a moment, guys.
28
70896
2648
သန္တာကောင်တွေအတွက် ငိုတာ
အခု ခေတ်စားနေတယ်၊ ကိုယ့်လူတို့
01:25
(Laughter)
29
73568
1134
(ရယ်သံများ)
01:26
And that's because reefs in the Pacific
30
74726
1944
အကြောင်းကတော့ ပစိဖိတ်ထဲက ကျောက်တန်းတွေဟာ
01:28
are losing corals faster
than we've ever seen before.
31
76694
2834
အရင်က မြင်ဖူးထာထက် သန္တာကောင်တွေ
ပိုမြန်မြန် ဆုံးရှုံးနေတယ်
01:31
Because of climate change,
32
79869
1272
ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်
01:33
the water is so hot for so long
in the summers,
33
81165
2809
နွေရာသီတွေမှာ ရေဟာ ကြာမြင့်စွာ
အရမ်းပူတာကြောင့်
01:35
that these animals
can't function normally.
34
83998
2175
ဒီသတ္တဝါတွေဟာ ပုံမှန်
မလုပ်ဆောင်နိုင်ဘူး။
01:38
They're spitting out the colored algae
that lives in their skin,
35
86674
3028
သူတို့ရဲ့ အခွံထဲမှာနေတဲ့ အရောင်ရှိတဲ့
ရေညှိကို ထွေးထုတ်ကြပြီး
01:41
and the clear bleached tissue
that's left usually starves to death
36
89726
5065
ကြည့်လင်ပြီး အရောင်ကျွတ်နေတဲ့ တစ်ရှူးဟာ
အမြဲတစေ အစာငတ်သေကာ ကျန်ခဲ့ပြီး
01:46
and then rots away.
37
94815
1254
ဆွေးမြေ့သွားပါတယ်။
01:49
Then the skeletons are overgrown by algae.
38
97124
2363
ဒီနောက် အရိုးစုတွေဟာ ရေညှိတွေကြောင့်
တောထနေတယ်။
01:51
This is happening
over an unbelievable scale.
39
99961
2323
ဒါဟာ မယုံနိုင်တဲ့ ပမာဏကို
ကျော်ပြီး ဖြစ်နေတယ်။
01:54
The Northern Great Barrier Reef
lost two-thirds of its corals last year
40
102308
4136
Northern Great Barrier Reef ဟာ မနှစ်က
သန္တာကောင် သုံးပုံနှစ်ပုံ ဆုံးခဲ့တယ်။
01:58
over a distance of hundreds of miles,
41
106468
2555
မိုင်ရာချီတဲ့ အကွာအဝေးတစ်ခုကျော်ပြီး
02:01
then bleached again this year,
42
109047
1802
ဒီနှစ်ထပ်ပြီး အရောင်ကျွတ်ကာ
02:02
and the bleaching stretched further south.
43
110873
2118
အရောင်ကျွတ်တာဟာ တောင်ဖက်ကို
တိုးသွားတယ်။
02:06
Reefs in the Pacific
are in a nosedive right now,
44
114004
2314
ပစိဖိတ်ထဲက ကျောက်တန်းတွေဟာ
အခုဆို ထိုးဆင်းနေကာ
02:08
and no one knows
how bad it's going to get,
45
116342
2539
ဒါက ဘယ်လိုဆိုးသွားမယ်ဆိုတာ
ဘယ်သူမှမသိပါဘူး၊
02:10
except ...
46
118905
1369
ခြွင်းချက်က...
02:12
over in the Caribbean where I work,
47
120298
1939
ကျွန်မ အလုပ်လုပ်တဲ့ Caribbean မှာတော့
02:14
we've already been through the nosedive.
48
122261
2078
ထိုးဆင်းကျတာ ကြုံခဲ့ရပါပြီ။
02:16
Reefs there have suffered
through centuries of intense human abuse.
49
124699
3944
အဲဒီက ကျောက်တန်းတွေဟာ လူသားတွေ အလွဲသုံးစား
ပြုတာကို ရာစုနှစ်ချီပြီး ခံထားရတာပါ။
02:20
We kind of already know
how the story goes.
50
128944
2183
ဒီအဖြစ်ဘယ်လိုဆိုတာ ကျွန်မတို့
သိပြီးသလိုပါ။
02:23
And we might be able to help predict
what happens next.
51
131463
3826
နောက် ဘာဖြစ်မယ်ဆိုတာ ကူပြီး
ဟောကိန်းထုတ်နိုင်လောက်ပါတယ်။
02:27
Let's consult a graph.
52
135954
1575
ဂရပ်တစ်ခုကို ဆွေးနွေးကြည့်ရအောင်။
02:32
Since the invention of scuba,
53
140622
1381
ရေငုပ်ကရိယာ ထွင်ပြီးကတည်းက
02:34
scientists have measured
the amount of coral on the seafloor,
54
142027
2981
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်က
ကျောက်တန်းပမာဏ၊တစ်ချိန်လုံး
02:37
and how it's changed through time.
55
145032
1666
ပြောင်းလဲပုံကို တိုင်းတာခဲ့တယ်။
02:39
And after centuries
of ratcheting human pressure,
56
147396
2461
လူသားဖိအားကို အတိုးအလျှော့လုပ်တဲ့
ရာစုနှစ်ချီပြီး
02:41
Caribbean reefs met one of three fates.
57
149881
2601
Caribbean ကျောက်တန်းတွေဟာ
ကြမ္မာ သုံးခုထဲက တစ်ခုကြုံတယ်
02:44
Some reefs lost their corals very quickly.
58
152954
2246
တချို့ကျောက်တန်းတွေဟာ
သန္တာကောင်တွေ မြန်မြန်၊
02:49
Some reefs lost their corals more slowly,
59
157245
3444
တစ်ချို့က ဆုံးရှုံးမှု ပိုနှေးပေမဲ့
02:52
but kind of ended up in the same place.
60
160713
2993
တစ်ရနရာတည်းမှာပဲ အဆုံးသတ်တာမျိုးပါ။
02:55
OK, so far this is not going very well.
61
163730
1937
အခုထိတော့ ဒါက သိပ်အဆင်မချောပါဘူး။
02:58
But some reefs in the Caribbean --
62
166244
2263
Caribbean က တစ်ချို့ကျောက်တန်းတွေဟာ
03:00
the ones best protected
63
168531
1893
အကောင်းဆုံး ကာကွယ်ထားတာတွေနဲ့
03:02
and the ones a little
further from humans --
64
170448
2714
လူသားတေွကနေ နည်းနည်း ဝေးကွာတာတွေဟာ
03:05
they managed to hold onto their corals.
65
173186
3541
၎င်းတို့ရဲ့ ကျောက်တန်းတွေကို
ထိန်းနိုင်တယ်။
03:09
Give us a challenge.
66
177407
1483
ကျွန်မတို့ကို စိန်ခေါ်လိုက်တယ်။
03:12
And, we almost never saw a reef hit zero.
67
180089
2656
ကျောက်တန်းတစ်ခု လုံးဝပျောက်တာ
တစ်ခါမှ မမြင်ခဲ့သလောက်ပါ။
03:16
The second time I cried underwater
68
184290
2486
ဒုတိယအကြိမ် ရေအောက်မှာ ငိုခဲ့တာက
03:18
was on the north shore of Curaçao, 2011.
69
186800
3410
၂၀၁၁ Curaçao မြောက်ဘက် ကမ်းခြေမှာပါ။
03:22
It was the calmest day of the year,
70
190234
1684
တစ်နှစ်ရဲ့ အငြိမ်သက်ဆုံးနေ့ဆိုပေမဲ့
03:23
but it's always pretty
sketchy diving there.
71
191942
2369
အမြဲတမ်း အဲဒီမှာ ရေငုပ်တာဟာ
အတော်လေး အပေါ်ယံပါ။
03:26
My boyfriend and I swam against the waves.
72
194335
2096
ကျွန်မရည်းစားနဲ့ လှိုင်းတွေကိုဆန်ကူးတယ်။
03:28
I watched my compass
so we could find our way back out,
73
196455
2674
ပြန်လမ်းရှာဖို့ ကျွန်မက
သံလိုက်အိမ်မြှောင်ကို ကြည့်ကာ
03:31
and he watched for sharks,
74
199153
1630
သူက ငါးမန်းတွေကို သတိထားမိပြီး
03:32
and after 20 minutes of swimming
that felt like an hour,
75
200807
2856
မိနစ် ၂၀ လောက်ကူးအပြီးမှာ
တစ်နာရီလို ခံစားရတယ်။
03:35
we finally dropped down to the reef,
76
203687
1716
အဆုံးမှာ ကျောက်တန်းတွေအထိ
ငုပ်တော့
03:37
and I was so shocked,
77
205427
1559
ကျွန်မ လန့်သွားတယ်၊
03:39
and I was so happy
78
207010
1646
ပြီးတော့ မျက်လုံးတွေမှာ
03:40
that my eyes filled with tears.
79
208680
1995
မျက်ရည်တွေ ပြည့်လောက်အောင် ပျော်သွားတယ်။
03:43
There were corals 1,000 years old
lined up one after another.
80
211399
4925
အဲဒီမှာ နှစ် ၁၀၀၀ သက်တမ်းရှိတဲ့
သန္တာကောင်တွေ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု စီတန်းနေတယ်။
03:49
They had survived the entire history
of European colonialism in the Caribbean,
81
217176
4686
၎င်းတို့ဟာ Caribbean မှာ ဥရောပ ကိုလိုနီ
စနစ်ရဲ့သမိုင်းတစ်ခုလုံးမှာ ရှင်ကျန်ခဲ့ပြီး
03:53
and for centuries before that.
82
221886
2135
ဒါမတိုင်မီ ရာစုနှစ်ချီပြီးပေါ့။
03:57
I never knew what a coral could do
when it was given a chance to thrive.
83
225645
4158
ကျောက်တန်းတစ်ခုကို တိုးပွားခွင့်ပေးရင်
၎င်းက ဘာလုပ်နိုင်တာ ကျွန်မ လုံးဝမသိခဲ့ဘူး။
04:02
The truth is that even
as we lose so many corals,
84
230840
3383
အမှန်တရားက ကျောက်တန်းများစွာ
ကျွန်မတို့ ဆုံးရှုံးပြီး
04:06
even as we go through
this massive coral die-off,
85
234247
3056
အစုလိုက် သန္တာကောင်တွေ သေကုန်တောင်
04:09
some reefs will survive.
86
237327
1851
တစ်ချို့ကျောက်တန်းတွေ ရှင်ကျန်မယ်။
04:11
Some will be ragged on the edge,
87
239912
1654
တစ်ချို့က အစွန်းမှာ ရွဲ့စောင်းမယ်၊
04:13
some will be beautiful.
88
241590
1889
တစ်ချို့က လှနေမယ်။
04:16
And by protecting shorelines
and giving us food to eat
89
244091
2691
ကမ်းရိုးတွေကို ကာကွယ်ပြီး
ကျွန်မတို့ကို စားစရာပေးကာ
04:18
and supporting tourism,
90
246806
1749
ခရီသွားလုပ်ငန်းကို ထောက်ပံ့နေတဲ့
04:20
they will still be worth
billions and billions of dollars a year.
91
248579
3122
၎င်းတို့ဟာ တစ်နှစ်ကို ဒေါ်လာဘီလီယံချီ
တန်နေပါလိမ့်မယ်။
04:24
The best time to protect a reef
was 50 years ago,
92
252223
2591
ကျောက်တန်းတစ်ခု ကာကွယ်ဖို့ အကောင်းဆုံး
အချိန်က
04:26
but the second-best time is right now.
93
254838
2918
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ ဆိုပေမဲ့ ဒုတိယ
အကောင်းဆုံးအချိန်က အခုပါ။
04:31
Even as we go through bleaching events,
94
259295
1951
အရောင်ကျွတ်တဲ့ဖြစ်ရပ်တွေ သုံးသပ်ရင်တောင်
04:33
more frequent and in more places,
95
261270
2543
ပိုအဖြစ်များပြီး ပိုများတဲ့နေရာတွေမှာ
04:35
some corals will be able to recover.
96
263837
2275
သန္တာကောင်တစ်ချို့ဟာ ပြန်လည်နလံထူ
နိုင်ပါမယ်။
04:38
We had a bleaching event
in 2010 in the Caribbean
97
266972
2852
Caribbean မှာ ၂၀၁၀ က အရောင်ကျွတ်တဲ့
ဖြစ်ရပ်တစ်ခုက
04:41
that took off big patches of skin
on boulder corals like these.
98
269848
3585
ကျောက်တုံးတွေလို သန္တာကောင်တွေပေါ်က
အခွံရဲ့ အကွက်ကြီးတွေကို ချွတ်လိုက်တယ်။
04:46
This coral lost half of its skin.
99
274352
2613
ဒီသန္တာကောင်ဟာ ၎င်းရဲ့ အခွံတစ်ဝက်
ပျောက်ခဲ့တယ်။
04:48
But if you look at the side
of this coral a few years later,
100
276989
4227
ဒါပေမဲ့ နှစ်အနည်းငယ်ကြာလို့ သန္တာကောင်ရဲ့
အတွင်းဘက်ကို ကြည်လိုက်ရင်
04:53
this coral is actually healthy again.
101
281240
2348
ဒီသန္တာကောင်က တကယ်ပဲ ပြန်ကျန်းမာနေတယ်။
04:55
It's doing what a healthy coral does.
102
283612
2297
ဒါက ကျန်းမာတဲ့ သန္တာကောင်တစ်ကောင်လုပ်တာပါ။
04:57
It's making copies of its polyps,
103
285933
2098
ဒါက ၎င်းရဲ့ ပေါလစ်တွေကို ပွားနေတာပါ။
05:00
it's fighting back the algae
104
288055
1455
ရေညှိကို ပြန်တိုက်ခိုက်ပြီး
05:01
and it's reclaiming its territory.
105
289534
1772
၎င်းရဲ့ ပိုင်နက်ကို ပြန်သိမ်းနေတာပါ။
05:04
If a few polyps survive,
106
292375
1165
ပေါလစ်အချို့ ရှင်ကျန်ရင်
05:05
a coral can regrow;
107
293564
1173
သန္တာကောင် ကြီးနိုင်တယ်၊
05:06
it just needs time and protection
and a reasonable temperature.
108
294761
4105
အချိန်၊ ကာကွယ်မှုနဲ့ သင့်တင့်တဲ့
အပူချိန်ပဲလိုတာပါ။
05:11
Some corals can regrow in 10 years --
109
299368
1809
တစ်ချို့ သန္တာကောင်တွေဟာ ၁၀ နှစ်အတွင်း
05:13
others take a lot longer.
110
301201
1723
ပြန်ထွားနိုင်ကာ
တစ်ချို့က ပိုကြာတယ်။
05:14
But the more stresses
we take off them locally --
111
302948
2651
ဒါပေမဲ့ ငါးဖမ်းလွန်တာ၊
မိလ္လာနဲ့၊ မြေဩဇာညစ်ညမ်းမှု၊
05:17
things like overfishing,
sewage pollution, fertilizer pollution,
112
305623
3994
သောင်တူးခြင်း၊ကမ်းရိုးတန်း တည်ဆောက်
ရေးတို့လို ဖိအားတွေကို
05:21
dredging, coastal construction --
113
309641
2445
ဒေသအလိုက် ကျွန်မတို့ ပိုဖယ်ရှားလေ
05:24
the better they can hang on
as we stabilize the climate,
114
312110
2870
ပိုကောင်းကောင်း မြဲနိုင်လေလေ၊
ရာသီဥတုကို တည်ငြိမ်ပေးလျှင်
05:27
and the faster they can regrow.
115
315004
1810
ပိုမြန်မြန် ပြန်ကြီးထွားနိုင်တယ်။
05:29
And as we go through the long,
tough and necessary process
116
317946
3738
ကမ္ဘာဂြိုဟ် ရာသီဥတုတည်ငြိမ်းရေးရဲ့
ရှည်လျား၊ ခက်ခဲပြီး
05:33
of stabilizing the climate
of planet Earth,
117
321708
2605
လိုအပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို
သုံးသပ်ကြည့်တော့
05:36
some new corals will still be born.
118
324337
2430
သန္တာကောင်အသစ်တစ်ချို့ မွေးဖွားနေဦးမယ်။
05:39
This is what I study in my research.
119
327323
1907
ဒါက သုတေသနမှာ ကျွန်မလေ့လာတာပါ။
05:41
We try to understand
how corals make babies,
120
329678
2547
သန္တာကောင်တွေ ကလေးတွေဖန်တီးပုံနဲ့
ဒီအကောင်လေးတွေ
05:44
and how those babies
find their way to the reef,
121
332249
2674
ကျောက်တန်းဆီ
လမ်းရှာပုံကို နားလည်ဖို့ ကြိုးစားတယ်၊
05:46
and we invent new methods
to help them survive
122
334947
2302
၎င်းတို့ အစောပိုင်း နုတဲ့အဆင့်တွေမှာ
ရှင်ကျန်ဖို့
05:49
those early, fragile life stages.
123
337273
1933
ကူညီရန် နည်းသစ်တွေတီထွင်ပေးတယ်။
05:52
One of my favorite
coral babies of all time
124
340084
3001
ကျွန်မ တစ်ချိန်လုံး အနှစ်သက်ဆုံး
သန္တာကောင်ပေါက်လေးတွေဟာ
05:55
showed up right after Hurricane Omar.
125
343109
2010
လေမုန်တိုင်း Omar နောက်မှာ ပေါ်လာခဲ့တယ်။
05:57
It's the same species
I was studying before the storm,
126
345143
2691
မုန်တိုင်းမတိုင်မီ ကျွန်မလေ့လာခဲ့တဲ့
မျိုးစိတ်တူဆိုပေမဲ့
05:59
but you almost never see
babies of this species --
127
347858
2432
ဒီမျိုးစိတ်ရဲ့ အကာင်ပေါက်တွေကို
မမြင်ရသလာက်ပါ၊
06:02
it's really rare.
128
350314
1215
တကယ် ရှားပါတယ်။
06:03
This is actually an endangered species.
129
351553
2314
ဒါဟာ တကယ်ပဲ ဘေးသင့်နေတဲ့
မျိုးစိတ်တစ်ခုပါ။
06:06
In this photo, this little baby coral,
this little circle of polyps,
130
354399
3496
ဒီဓာတ်ပုံမှာ ဒီသန္တာကောင်ပေါက်လေး၊
ဒီပေါလစ်ရဲ့ စက်ဝန်းလေးဟာ
06:09
is a few years old.
131
357919
1424
နှစ်အနည်းငယ် သက်တမ်းရှိတယ်။
06:11
Like its cousins that bleach,
132
359796
1469
အရာင်ကျွတ်တဲ့ သူ့ဝမ်းကွဲတွေလို
06:13
it's fighting back the algae.
133
361289
1836
ရေညှိကို တိုက်ခိုက်နေတာပါ။
06:15
And like its cousins on the north shore,
134
363149
1925
၎င်းရဲ့ဝမ်းကွဲတွေလို မြောက်ဘက်ကမ်းမှာပါ၊
06:17
it's aiming to live for 1,000 years.
135
365098
3041
သက်တမ်း နှစ် ၁၀၀၀ နေဖို့ ရည်မှန်းပါတယ်။
06:21
What's happening in the world
and in the ocean
136
369198
2850
ကမ္ဘာကြီးနဲ့ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာက
ကျွန်မတို့ အချိန်
06:24
has changed our time horizon.
137
372072
1798
မိုးကုတ်စက်ဝိုင်းကို ပြောင်းလိုက်ပြီ။
06:26
We can be incredibly pessimistic
on the short term,
138
374637
3039
ရေတိုမှာ ကျွန်မတို့ မယုံနိုင်အောင်
အဆိုးမြင်နိုင်ပြီး
06:29
and mourn what we lost
139
377700
1315
ကျွန်မတို့ ဆုံးရှုံးတာနဲ့
06:31
and what we really took for granted.
140
379039
2665
တရားသေမှတ်ယူတာအတွက် ပူဆွေးကြတယ်။
06:34
But we can still be optimistic
on the long term,
141
382208
2750
ဒါပေမဲ့ ရေရှည်မှာ
အကောင်းမြင်နိုင်သေးကာ
06:36
and we can still be ambitious
about what we fight for
142
384982
2478
ကျွန်မတို့ တိုက်ပွဲဝင်တာ၊
အစိုးရတွေဆီက၊
06:39
and what we expect from our governments,
143
387484
3098
ကမ္ဘာဂြိုဟ်​ဆီ​က မျှော်လင့်တာတွေနဲ့
ပတ်သက်ပြီး ရည်မှန်းချက်
06:42
from our planet.
144
390606
1291
ကြီးနိုင်ပါသေးတယ်။
06:44
Corals have been living on planet Earth
for hundreds of millions of years.
145
392544
3730
သန္တာကောင်တွေ ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ
ရှင်သန်နေတာ နှစ်သန်း ရာချီနေပါပြီ။
06:48
They survived the extinction
of the dinosaurs.
146
396298
2193
ဒိုင်နိုဆောတွေ မျိုးသုဉ်းတာမှာ
ရှင်ကျန်ခဲ့တယ်။
06:50
They're badasses.
147
398515
1265
ဒီကောင်တွေက အသက်ပြင်းတယ်။
06:52
(Laughter)
148
400369
1477
(ရယ်သံများ)
06:53
An individual coral can go through
tremendous trauma and fully recover
149
401870
4539
သန္တာကောင်တစ်ကောင်ချင်းဟာ
အခွင့်အလမ်းနဲ့ ကာကွယ်မှုသာပေးရင်
06:58
if it's given a chance
and it's given protection.
150
406433
2786
ဧရာမ ဒဏ်ချက်ကို ကျော်လွန်ကာ
အပြည့်အဝ နာလန်ပြန်ထူလာနိုင်တယ်။
07:02
Corals have always
been playing the long game,
151
410222
2829
သန္တာကောင်တွေဟာ ​ရေရှည်ကစားပွဲကို
အမြဲ ကစားလာခဲ့ကြတယ်၊
07:05
and now so are we.
152
413719
1422
ကျွန်မတို့ရောပါ။
07:07
Thanks very much.
153
415792
1153
ကျေးဇူးအများကြီးပါ။
07:08
(Applause)
154
416969
2848
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Kristen Marhaver - Coral reef biologist
TED Senior Fellow Kristen Marhaver is a marine biologist studying the ecology, behavior and reproduction of reef corals.

Why you should listen

Dr. Kristen Marhaver's work combines classic scientific methods with new technologies to help threatened coral species survive their early life stages. She was the first person to rear juveniles of the endangered Caribbean Pillar Coral. Now she's now developing bacterial tools to improve coral survival at all life stages.

Marhaver's research has been covered by NPR, BBC, The Atlantic and Popular Science, among hundreds of outlets. She's earned five fellowships and grants from the US National Science Foundation and multiple awards for science communication. Marhaver is a TED Senior Fellow, a WINGS Fellow, and a World Economic Forum Young Scientist.

Outside the lab, Marhaver advocates for stronger ocean conservation and smarter science communication. Her talks and articles have been featured by Google, Wired UK, Mission Blue and by ocean and scuba festivals around the world.

A scuba diver from the age of 15, Marhaver is a graduate of Georgia Institute of Technology and the Center for Marine Biodiversity and Conservation at Scripps Institution of Oceanography. Her lab is based at the CARMABI Research Station on the island of Curaçao.

More profile about the speaker
Kristen Marhaver | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM