TED2007
Murray Gell-Mann: Beauty, truth and ... physics?
Murray Gell-Mann Fizik'te Güzellik ve Gerçeklik hakkında
Filmed:
Readability: 4
1,420,558 views
Nobel ödüllü Murray Gell-Mann, mizah anlayışı ve herkesin anlayacağı terimlerle dolu bir şekilde, "Zarif denklemler, zarif olmayanlara göre daha mı doğrudur" gibi sorular sorarak, "TEDci"lere parçacık fiziği hakkında bilgi serpiştiriyor.
Murray Gell-Mann - Physicist
Murray Gell-Mann brings visibility to a crucial aspect of our existence that we can't actually see: elemental particles. He won the Nobel Prize in Physics for introducing quarks, one of two fundamental ingredients for all matter in the universe. Full bio
Murray Gell-Mann brings visibility to a crucial aspect of our existence that we can't actually see: elemental particles. He won the Nobel Prize in Physics for introducing quarks, one of two fundamental ingredients for all matter in the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Thank you for putting up these pictures of my colleagues over here.
0
0
4000
Meslektaşlarımın fotoğraflarını oraya astığınız için teşekkür ederim.
00:16
(Laughter) We'll be talking about them.
1
4000
5000
(Gülüşmeler). Onlar hakkında konuşacağız.
00:21
Now, I'm going try an experiment. I don't do experiments, normally. I'm a theorist.
2
9000
5000
Şimdi, ben bir deney yapacağım. Normalde, deney yapmam. Ben teorik fizikçiyim.
00:26
But I'm going see what happens if I press this button.
3
14000
4000
Ama bu düğmeye bastığımda neler olacağını göreceğim.
00:30
Sure enough. OK. I used to work in this field of elementary particles.
4
18000
5000
Beklediğim gibi. Tamam. Ben temel parçacıklar alanında çalışırdım.
00:35
What happens to matter if you chop it up very fine?
5
23000
4000
Maddeyi, çok ufak parçalara bölerseniz ne olur?
00:39
What is it made of?
6
27000
2000
Neyden oluşmuştur?
00:41
And the laws of these particles are valid throughout the universe,
7
29000
5000
Ve bu parçacıkların fizik kuralları bütün evrende geçerlidir,
00:46
and they're very much connected with the history of the universe.
8
34000
3000
ve evrenin tarihi ile oldukça bağlantılıdır.
00:49
We know a lot about four forces. There must be a lot more,
9
37000
3000
Dört kuvvet hakkında çok bilgimiz var. Ama çok çok ufak uzaklıklardakiler
00:52
but those are at very, very small distances,
10
40000
2000
hakkında çok daha fazla bilgimiz olmalı,
00:54
and we haven't really interacted with them very much yet.
11
42000
3000
ve onlarla daha yeteri derecede etkileşime giremedik.
00:57
The main thing I want to talk about is this:
12
45000
4000
Konuşmak istediğim temel konu şu:
01:01
that we have this remarkable experience in this field of fundamental physics
13
49000
4000
temel fizik alanında, güzelliğin doğru teoriyi seçmek için çok başarılı bir kriter
01:05
that beauty is a very successful criterion for choosing the right theory.
14
53000
7000
olması ile ilgili etkileyici bir deneyimimiz var.
01:12
And why on earth could that be so?
15
60000
5000
Ve bu hangi sebeple olabilirdi ki?
01:17
Well, here's an example from my own experience.
16
65000
3000
Peki, kendi deneyimlerimden yola çıkarak bir örnek vereceğim.
01:20
It's fairly dramatic, actually, to have this happen.
17
68000
5000
Aslında gerçekleşmesi, oldukça dramatik bir olay.
01:25
Three or four of us, in 1957,
18
73000
3000
1957 yılı, üç ya da dördümüz,
01:28
put forward a partially complete theory of one of these forces, this weak force.
19
76000
5000
Az önce bahsettiğim ufak kuvvetlerle ilgili kısmen doğru bir teori öne sürdük.
01:33
And it was in disagreement with seven -- seven, count them, seven experiments.
20
81000
6000
Ve bu teori 7-- 7, saydım, 7 deneyle zıt düşüyordu.
01:39
Experiments were all wrong.
21
87000
3000
Deneylerin hepsi yanlıştı.
01:42
And we published before knowing that,
22
90000
2000
Bu gerçeği bilmeden yayınladık,
01:44
because we figured it was so beautiful, it's gotta be right!
23
92000
3000
çünkü, bize o kadar güzel geldi ki, doğru olmalıydı!
01:47
The experiments had to be wrong, and they were.
24
95000
3000
Deneyler yanlış olmalıydı, ve öyleydi.
01:50
Now our friend over there, Albert Einstein,
25
98000
3000
Ve orada gördüğünüz arkadaşımız, Albert Einstein,
01:53
used to pay very little attention when people said,
26
101000
4000
insanlar "Bilirsiniz, özel göreliliğe karşı deneyi olan bir adam var.
01:57
"You know, there's a man with an experiment that seems to disagree with special relativity.
27
105000
5000
DC Miller. Bu nasıl oluyor?" dediklerinde pek dikkat göstermez ve
02:02
DC Miller. What about that?" And he would say, "Aw, that'll go away." (Laughter)
28
110000
9000
derdi ki, "Oh, yok olup gidecek." (Gülüşmeler).
02:11
Now, why does stuff like that work? That's the question.
29
119000
3000
Şimdi böyle şeyler neden işe yarıyor? Soru bu.
02:14
Now, yeah, what do we mean by beautiful? That's one thing.
30
122000
5000
Şimdi, evet, güzel derken ne demek istiyoruz? Bir mesele bu.
02:19
I'll try to make that clear -- partially clear.
31
127000
3000
Bunu netleştirmeye çalışacağım -- kısmen netleştirmeye.
02:22
Why should it work, and is this something to do with human beings?
32
130000
5000
Bu neden işe yaramalı ve bu insanlara dair bir şey mi?
02:27
I'll let you in on the answer to the last one that I offer,
33
135000
3000
Sizi sonuncusuyla ilgili yanıta ulaştırayım,
02:30
and that is, it has nothing to do with human beings.
34
138000
2000
ve bu yanıt, bunun insanlarla bir ilgisinin olmadığı.
02:32
Somewhere in some other planet, orbiting some very distant star,
35
140000
5000
Başka gezegenlerde bir yerlerde, uzak yıldızların yörüngesinde dönen,
02:37
maybe in a another galaxy,
36
145000
2000
belki başka bir galakside,
02:39
there could well be entities that are at least as intelligent as we are,
37
147000
4000
en az bizim kadar zeki başka varlıklar olabilir
02:43
and are interested in science. It's not impossible; I think there probably are lots.
38
151000
5000
ve onlar da bilimle ilgileniyor olabilir. Bu imkansız değil; bence bunlardan çok var.
02:48
Very likely, none is close enough to interact with us.
39
156000
3000
Büyük ihtimalle, hiçbiri bizimle etkileşime geçebilecek kadar yakın değil.
02:51
But they could be out there, very easily.
40
159000
5000
Ama pek ala oralarda bir yerlerde olabilirler.
02:56
And suppose they have, you know, very different sensory apparatus, and so on.
41
164000
6000
Ve tahminen, bilirsiniz, çok farklı duyumsal aygıtları ve benzeri şeyleri var.
03:02
They have seven tentacles, and they have 14 little funny-looking compound eyes,
42
170000
5000
Yedi tane antenleri ve 14 komik görünümlü, küçük, bitişik gözleri
03:07
and a brain shaped like a pretzel.
43
175000
4000
ve düğüm biçimini andıran bir beyinleri var.
03:11
Would they really have different laws?
44
179000
3000
Gerçekten farklı yasaları mı vardır?
03:14
There are lots of people who believe that, and I think it is utter baloney.
45
182000
4000
Buna inanan pek çok insan var ve bence bu tam bir zırvalık.
03:18
I think there are laws out there,
46
186000
2000
Bence orada yasalar var,
03:20
and we of course don't understand them at any given time very well
47
188000
6000
ve elbette bizler, herhangi bir zamanda, onları çok iyi anlamıyoruz
03:26
-- but we try. And we try to get closer and closer.
48
194000
3000
-- ama deniyoruz. Ve gittikçe daha da yakınlaşmayı deniyoruz.
03:29
And someday, we may actually figure out the fundamental unified theory
49
197000
4000
Ve bir gün, benim "temel yasa" olarak adlandırdığım,
03:33
of the particles and forces, what I call the "fundamental law."
50
201000
5000
parçacıkların ve kuvvetlerin temel birleşik kuramını gerçekten bulabiliriz.
03:38
We may not even be terribly far from it.
51
206000
2000
Hatta bundan çok da uzak olmayabiliriz.
03:40
But even if we don't run across it in our lifetimes,
52
208000
3000
Ama bununla yaşadığımız süre içinde karşılaşmasak bile,
03:43
we can still think there is one out there,
53
211000
3000
yine de orada bir yerde birinin olduğunu düşünebiliriz
03:46
and we're just trying to get closer and closer to it.
54
214000
2000
ve işte buna gittikçe daha da yakınlaşmaya çalışıyoruz.
03:48
I think that's the main point to be made.
55
216000
3000
Sanırım, koyulması gereken ana nokta bu.
03:51
We express these things mathematically.
56
219000
3000
Biz bu şeyleri matematiksel olarak ifade ediyoruz.
03:54
And when the mathematics is very simple --
57
222000
2000
Ve matematik, bazı matematiksel işaretler bağlamında,
03:56
when in terms of some mathematical notation,
58
224000
4000
çok basit olduğunda,
04:00
you can write the theory in a very brief space, without a lot of complication --
59
228000
6000
çok karışık olmaksızın, çok kısa bir alanda kuramı yazabilirsiniz --
04:06
that's essentially what we mean by beauty or elegance.
60
234000
4000
güzellik ve şıklıktan kastettiğimiz tam olarak bu.
04:10
Here's what I was saying about the laws. They're really there.
61
238000
6000
İşte yasalarla ilgili söylediğim şey buydu. Onlar gerçekten orada.
04:16
Newton certainly believed that.
62
244000
2000
Newton buna kesinlikle inandı.
04:18
And he said, here, "It is the business of natural philosophy to find out those laws."
63
246000
10000
Ve dedi ki, "O yasaları bulmak doğal felsefenin işi."
04:28
The basic law, let's say -- here's an assumption.
64
256000
3000
Temel yasa, diyelim ki -- işte bir varsayım.
04:31
The assumption is that the basic law really takes the form
65
259000
3000
Varsayım şu ki, temel yasa gerçekten tüm parçacıkların
04:34
of a unified theory of all the particles.
66
262000
3000
birleştirilmiş kuramının formunu alır.
04:37
Now, some people call that a theory of everything.
67
265000
3000
Şimdi, bazı insanlar bunu 'herşeyin kuramı' olarak adlandırıyorlar.
04:40
That's wrong because the theory is quantum mechanical.
68
268000
5000
Bu yanlış, çünkü kuram kuantum mekaniktir.
04:45
And I won't go into a lot of stuff about quantum mechanics and what it's like, and so on.
69
273000
4000
Kuantum mekaniği hakkında çok detaylı şeylere, bunun nasıl olduğu ve benzeri konulara girmeyeceğim.
04:49
You've heard a lot of wrong things about it anyway. (Laughter)
70
277000
5000
Bir biçimde bununla ilgili çok fazla yanlış şey duydunuz. (Gülüşmeler).
04:54
There are even movies about it with a lot of wrong stuff.
71
282000
3000
Bunun hakkında pek çok yanlış şeylerle dolu filmler bile var.
04:57
But the main thing here is that it predicts probabilities.
72
285000
5000
Ama buradaki temel şey şu ki; bu olasılıkları tahmin eder.
05:02
Now, sometimes those probabilities are near certainties.
73
290000
3000
Aslında bazen bu olasılıklar kesinliğe yakındır.
05:05
And in a lot of familiar cases, they of course are.
74
293000
3000
Ve pek çok bilindik konuda elbette kesindirler.
05:08
But other times they're not, and you have only probabilities for different outcomes.
75
296000
6000
Ama diğer konularda kesin değildirler ve sadece farklı sonuçlar için olasılıklara sahipsinizdir.
05:14
So what that means is that the history of the universe is not determined just by the fundamental law.
76
302000
6000
Öyleyse bu, evrenin tarihinin sadece temel yasa tarafından belirlenmediği anlamına geliyor.
05:20
It's the fundamental law and this incredibly long series of accidents,
77
308000
5000
İşte temel yasa ve inanılmaz uzunluktaki tesadüf serileri
05:25
or chance outcomes, that are there in addition.
78
313000
5000
ve şans sonuçları, ek olarak onlar da orada.
05:30
And the fundamental theory doesn't include those chance outcomes; they are in addition.
79
318000
6000
Ve temel kuram bu şans sonuçlarını içermez; onlar ek olarak vardır.
05:36
So it's not a theory of everything. And in fact, a huge amount of the information
80
324000
4000
Öyleyse bu herşeyin kuramı değil. Ve aslında bizi saran evrendeki
05:40
in the universe around us comes from those accidents,
81
328000
4000
devasa miktardaki bilgi, temel yasalardan değil,
05:44
and not just from the fundamental laws.
82
332000
3000
o tesadüflerden gelir.
05:47
Now, it's often said that getting closer and closer
83
335000
8000
Şimdi sık sık, fenomenleri düşük enerjide ve sonra daha yüksek enerjide
05:55
to the fundamental laws by examining phenomena at low energies, and then higher energies,
84
343000
5000
ve daha yükseğinde ya da kısa mesafede ve sonra daha kısa mesafede ve daha da kısasında,
06:00
and then higher energies, or short distances, and then shorter distances,
85
348000
3000
yani bir soğanın zarını soyar gibi, inceleyerek
06:03
and then still shorter distances, and so on, is like peeling the skin of an onion.
86
351000
4000
temel yasalara gittikçe yaklaşıldığı söyleniyor.
06:07
And we keep doing that,
87
355000
2000
Ve bunu yapmaya devam ediyoruz,
06:09
and build more powerful machines, accelerators for particles.
88
357000
4000
daha güçlü makineler, parçacık hızlandırıcılar yapıyoruz.
06:13
We look deeper and deeper into the structure of particles,
89
361000
5000
Gittikçe parçacıkların yapısına daha derine inerek bakıyoruz
06:18
and in that way we get probably closer and closer to this fundamental law.
90
366000
7000
ve bu yolla, muhtemelen temel yasaya gitgide daha da yaklaşıyoruz.
06:25
Now, what happens is that as we do that, as we peel these skins of the onion,
91
373000
6000
Şimdi, biz bunu yaparken, soğanın zarlarını soyarken
06:31
and we get closer and closer to the underlying law,
92
379000
3000
ve altta yatan temel yasaya yaklaşırken olan şu;
06:34
we see that each skin has something in common with the previous one,
93
382000
5000
her bir zarın bir öncekiyle ve bir sonrakiyle
06:39
and with the next one. We write them out mathematically,
94
387000
4000
ortak yanları var. Biz onları matematiksel biçimde yazıyoruz
06:43
and we see they use very similar mathematics.
95
391000
3000
ve görüyoruz ki, çok benzer bir matematiği kullanıyorlar.
06:46
They require very similar mathematics.
96
394000
3000
Çok benzer bir matematiği gerektirirler.
06:49
That is absolutely remarkable, and that is a central feature
97
397000
4000
Bu kesinlikle dikkat çekici ve bugün söylemeye çalıştığım şeyin
06:53
of what I'm trying to say today.
98
401000
5000
temel bir özelliği.
06:58
Newton called it -- that's Newton, by the way -- that one.
99
406000
3000
Newton bunu -- bu arada, Newton şu -- şu.
07:01
This one is Albert Einstein. Hi, Al! And anyway,
100
409000
7000
Bu da Albert Einstein. Selam Al! Neyse,
07:08
he said, "nature conformable to herself" -- personifying nature as a female.
101
416000
7000
Newton -- doğayı bir kadın olarak kişileştirerek -- dedi ki, "doğa kendine benzerdir".
07:15
And so what happens is that the new phenomena,
102
423000
5000
Ve öyleyse olan şu; yeni bir fenomen,
07:20
the new skins, the inner skins of the slightly smaller skins of the onion
103
428000
6000
yeni bir zar, soğanın biraz daha küçük zarlarının ulaştığımız daha iç katmanları
07:26
that we get to, resemble the slightly larger ones.
104
434000
4000
biraz daha geniş olanlarıyla benzerdir.
07:30
And the kind of mathematics that we had for the previous skin
105
438000
6000
Ve bir önceki zar için elimizdeki matematik türü
07:36
is almost the same as what we need for the next skin.
106
444000
4000
bir sonraki zar için ihtiyacımız olanın neredeyse aynısıdır.
07:40
And that's why the equations look so simple.
107
448000
4000
Ve bu yüzden denklemler bu kadar basit görünüyorlar.
07:44
Because they use mathematics we already have.
108
452000
3000
Çünkü zaten elimizde olan matematiği kullanıyorlar.
07:47
A trivial example is this: Newton found the law of gravity,
109
455000
5000
Eğlencelik bir örnek şu: Newton, çekimlenen şeyler arasındaki uzaklığın karesi
07:52
which goes like one over the square of the distance between the things gravitated.
110
460000
5000
gibi giden yer çekimi yasasını buldu.
07:57
Coulomb, in France, found the same law for electric charges.
111
465000
5000
Fransa'da Coulomb aynı yasayı elektrik yükleri için buldu.
08:02
Here's an example of this similarity.
112
470000
2000
İşte bu benzerliğin bir örneği.
08:04
You look at gravity, you see a certain law.
113
472000
3000
Yer çekimine bakıyorsunuz, kesin bir yasa görüyorsunuz.
08:07
Then you look at electricity. Sure enough. The same rule.
114
475000
3000
Sonra elektriğe bakıyorsunuz. Yeterince net. Aynı kural.
08:10
It's a very simple example.
115
478000
2000
Bu çok basit bir örnek.
08:12
There are lots of more sophisticated examples.
116
480000
4000
Daha sofistike bir çok örnek var.
08:16
Symmetry is very important in this discussion.
117
484000
2000
Bu tartışmada simetri çok önemli.
08:18
You know what it means. A circle, for example,
118
486000
3000
Bunun anlamını bilirsiniz. Bir çember, örneğin;
08:21
is symmetric under rotations about the center of the circle.
119
489000
4000
çemberin merkezine göre dönme eksenleri altında simetriktir.
08:25
You rotate around the center of the circle, the circle remains unchanged.
120
493000
5000
Çemberi merkezi etrafında döndürdüğünüzde çember aynı kalır.
08:30
You take a sphere, in three dimensions, you rotate around the center of the sphere,
121
498000
3000
Bir küre alırsınız, üç boyutlu, küreyi merkezi etrafında döndürürsünüz
08:33
and all those rotations leave the sphere alone.
122
501000
4000
ve bu dönüşlerin tümü küreyi yalnız bırakır.
08:37
They are symmetries of the sphere.
123
505000
1000
Onlar kürenin simetrisidir.
08:38
So we say, in general, that there's a symmetry
124
506000
4000
Öyleyse, genel olarak diyebiliriz ki; belli işleyişlerde -ki
08:42
under certain operations if those operations leave the phenomenon,
125
510000
4000
eğer bu işleyişler fenomeni ya da onun tanımını değiştirmiyorsa,
08:46
or its description, unchanged.
126
514000
3000
bir simetri vardır.
08:49
Maxwell's equations are of course symmetrical
127
517000
3000
Elbette Maxwell'in denklemleri tüm uzayın
08:52
under rotations of all of space.
128
520000
2000
eksenlerinde simetriktir.
08:54
Doesn't matter if we turn the whole of space around by some angle,
129
522000
4000
Tüm uzayı herhangi bir açıyla döndürsek de farketmez,
08:58
it doesn't leave the -- doesn't change the phenomenon of electricity or magnetism.
130
526000
4000
bu, elektrik ya da manyetizma fenomenini değiştirmez.
09:02
There's a new notation in the 19th century that expressed this,
131
530000
4000
19. yüzyılda bunu ifade eden yeni bir matematiksel sistem var
09:06
and if you use that notation, the equations get a lot simpler.
132
534000
4000
ve eğer bu sistemi kullanırsanız, denklemler çok daha basitleşir.
09:10
Then Einstein, with his special theory of relativity,
133
538000
3000
Öyleyse Einstein, özel görelilik kuramıyla,
09:13
looked at a whole set of symmetries of Maxwell's equations,
134
541000
3000
Maxwell'in denklerimdeki tüm simetriler kümesine baktı
09:16
which are called special relativity.
135
544000
3000
-ki bu da özel görelilik olarak adlandırılır.
09:19
And those symmetries, then, make the equations even shorter, and even prettier, therefore.
136
547000
5000
Ve öyleyse bu simetriler, böylece denklemleri daha da kısa ve daha da hoş hale getirir.
09:24
Let's look. You don't have to know what these things mean, doesn't make any difference.
137
552000
3000
Bakalım. Bunların ne anlama geldiğini bilmek zorunda değilsiniz, hiç farketmez.
09:27
But you can just look at the form. (Laughter) You can look at the form.
138
555000
4000
Ama sadece biçime bakabilirsiniz. (Gülüşmeler). Biçime bakabilirsiniz.
09:31
You see above, at the top, a long list
139
559000
2000
Yukarıda, en üstte, uzayın 3 yönünün 3 parçasıyla; x, y, ve z,
09:33
of equations with three components for the three directions of space: x, y and z.
140
561000
6000
uzun bir denklemler listesi görüyorsunuz.
09:39
Then, using vector analysis, you use rotational symmetry, and you get this next set.
141
567000
6000
Sonra, vektörel analiz kullanarak, dönme simetrisini kullanıyorsunuz ve bir sonraki denklem kümesini elde ediyorsunuz.
09:45
Then you use the symmetry of special relativity and you get an even simpler set
142
573000
4000
Sonra, özel görelilik simetrisini kullanıyorsunuz ve aşağıda daha basit bir küme,
09:49
down here, showing that symmetry exhibits better and better.
143
577000
4000
-ki bu, simetrinin gitgide daha iyisini sergilediğini gösterir.
09:53
The more and more symmetry you have, the better you exhibit the simplicity and elegance of the theory.
144
581000
6000
Ne kadar fazla simetri varsa, kuramın basitliğini ve zarafetini o kadar iyi sergilersiniz.
09:59
The last two, the first equation says that electric charges and currents
145
587000
4000
Son ikisi, ilk denklem elektrik yüklerinin ve akımlarının
10:03
give rise to all the electric and magnetic fields.
146
591000
4000
tüm elektrik ve manyetik alanlara neden olduğunu söyler.
10:07
The next -- second -- equation says that there is no magnetism other than that.
147
595000
5000
Bir sonraki -- ikinci -- denklem, bundan başka bir manyetizma olmadığını söyler.
10:12
The only magnetism comes from electric charges and currents.
148
600000
3000
Manyetizma sadece elektrik yükleri ve akımlarından gelir.
10:15
Someday we may find some slight hole in that argument.
149
603000
5000
Bir gün bu argümanda küçük bir delik bulabiliriz.
10:20
But for the moment, that's the case.
150
608000
4000
Ama şu an için, durum budur.
10:24
Now, here is a very exciting development that many people have not heard of.
151
612000
4000
Şimdi, işte pek çok insanın duymadığı, heyecan verici bir gelişme.
10:28
They should have heard of it, but it's a little tricky to explain in technical detail,
152
616000
5000
Duymuş olmalıydılar ama bunu teknik detaylarla anlatmak biraz ince iş,
10:33
so I won't do it. I'll just mention it. (Laughter)
153
621000
3000
o yüzden bunu yapmayacağım. Sadece söz edeceğim. (Gülüşmeler).
10:36
But Chen Ning Yang, called by us "Frank" Yang -- (Laughter)
154
624000
10000
Ancak bizim "Frank" Yang olarak adlandırdığmız Chen Ning Yang -- (Gülüşmeler)
10:46
-- and Bob Mills put forward, 50 years ago,
155
634000
4000
-- ve Bob Mills, 50 yıl önce, Maxwell'in denklemlerinin
10:50
this generalization of Maxwell's equations, with a new symmetry.
156
638000
4000
bu genellemesini yeni bir simetriyle ortaya koydular.
10:54
A whole new symmetry.
157
642000
2000
Tümüyle yeni bir simetri.
10:56
Mathematics very similar, but there was a whole new symmetry.
158
644000
3000
Matematiği çok benzerdi ama tümüyle yeni bir simetri vardı.
10:59
They hoped that this would contribute somehow to particle physics
159
647000
5000
Bunun parçacık fiziğine bir şekilde yardım edeceğini umdular
11:04
-- didn't. It didn't, by itself, contribute to particle physics.
160
652000
4000
-- etmedi. Parçacık fiziğine kendiliğinden yardım etmedi.
11:08
But then some of us generalized it further. And then it did!
161
656000
5000
Ama sonra bazılarımız bunu daha ileri biçimde genelledi. Ve sonra yardım etti.
11:13
And it gave a very beautiful description of the strong force and of the weak force.
162
661000
5000
Ve bu, baskın kuvvet ile zayıf kuvvetin çok güzel bir tanımını verdi.
11:18
So here we say, again, what we said before:
163
666000
3000
Bu yüzden, burada daha önce söylediğimizi tekrarlıyoruz:
11:21
that each skin of the onion shows a similarity to the adjoining skins.
164
669000
4000
soğanın her bir zarı bitişiğindeki zarlara benzerlik gösterir.
11:25
So the mathematics for the adjoining skins is very similar to what we need for the new one.
165
673000
5000
Öyleyse bitişik zarların matematiği, yeni bir zar için ihtiyacımız olana çok benzerdir.
11:30
And therefore it looks beautiful
166
678000
2000
Ve böylece, güzel görünür.
11:32
because we already know how to write it in a lovely, concise way.
167
680000
4000
Çünkü bunu hoş ve özlü biçimde nasıl yazacağımızı zaten biliyoruz.
11:36
So here are the themes. We believe there is a unified theory underlying all the regularities.
168
684000
9000
Öyleyse işte temalar. Tüm düzenliliklerin altında yatan birleşik bir kuram olduğuna inanıyoruz.
11:45
Steps toward unification exhibit the simplicity.
169
693000
4000
Birleştirmeye doğru atılan adımlar basitliği sergiler.
11:49
Symmetry exhibits the simplicity.
170
697000
2000
Simetri basitliği sergiler.
11:51
And then there is self-similarity across the scales -- in other words,
171
699000
4000
Ve tüm ölçekler arasında kendine benzerlik vardır -- bir başka deyişle,
11:55
from one skin of the onion to another one.
172
703000
2000
soğanın bir zarından diğerine.
11:57
Proximate self-similarity. And that accounts for this phenomenon.
173
705000
5000
Neredeyse kendine benzerlik. Ve bu fenomene bir açıklama getirir.
12:02
That will account for why beauty is a successful criterion for selecting the right theory.
174
710000
7000
Bu, güzelliğin doğru kuramı seçmek için neden bir başarı kriteri olduğuna açıklama getirecek.
12:09
Here's what Newton himself said:
175
717000
1000
İşte, bizzat Newton diyor ki:
12:10
"Nature is very consonant and conformable to her self."
176
718000
4000
"Doğa kendi kendine çok uyumlu ve benzerdir."
12:14
One thing he was thinking of is something that most of us take for granted today,
177
722000
4000
Düşündüğü şey, bugün çoğumuzun kabul ettiği bir şeydi,
12:18
but in his day it wasn't taken for granted.
178
726000
3000
ama bu, o günlerde kabul görmedi.
12:21
There's the story, which is not absolutely certain to be right, but a lot of people told it.
179
729000
6000
Doğruluğu çok kesin olmayan ama pek çok insanın anlattığı bir hikaye vardır.
12:27
Four sources told it. That when they had the plague in Cambridge,
180
735000
4000
Bunu dört kaynak anlattı. Cambridge'de veba salgını olduğunda
12:31
and he went down to his mother's farm -- because the university was closed --
181
739000
4000
ve annesinin çiftliğine gittiğinde -- çünkü üniversite kapanmıştı --
12:35
he saw an apple fall from a tree, or on his head or something.
182
743000
4000
ağaçtan yere düşen bir elma gördü ya da başına ya da başka birşey.
12:39
And he realized suddenly that the force that drew the apple down to the earth
183
747000
4000
Ve aniden elmayı yere doğru çeken kuvvetin
12:43
could be the same as the force regulating the motions of the planets and the moon.
184
751000
6000
gezegenlerin ve ayın hareketlerini düzenleyen kuvvetle aynı olabileceğini farketti.
12:49
That was a big unification for those days, although today we take it for granted.
185
757000
5000
Bugün artık sorgusuz sualsiz kabul etmemize rağmen bu, o günler için büyük bir birleştirme idi.
12:54
It's the same theory of gravity.
186
762000
4000
Aynı yer çekimi kuramı.
12:58
So he said that this principle of nature, consonance:
187
766000
5000
Yani Newton, doğanın prensibini söyledi, uyum:
13:03
"This principle of nature being very remote from the conceptions of philosophers,
188
771000
5000
"Doğanın, filozofların kavramlaştırmalarından çok uzak olan bu prensibini
13:08
I forbore to describe it in that book,
189
776000
3000
bu kitapta tarif etmek için sabrettim,
13:11
lest I should be accounted an extravagant freak ... "
190
779000
4000
en azından, abartılı bir ucube olarak ele alınmalıyım..."
13:15
That's what we all have to watch out for, (Laughter) especially at this meeting.
191
783000
5000
Buna hepimizin dikkat etmesi gerek. (Gülüşmeler). Özellikle bu toplantıda.
13:20
" ... and so prejudice my readers against all those things which were the main design of the book."
192
788000
5000
"... ve kitabın ana tasarımı olan bu şeylerin tümüne karşı duyulan önyargı."
13:25
Now, who today would claim that as a mere conceit of the human mind?
193
793000
4000
Şimdi, bugün kim bunun sadece insan zihninin garip bir fikri olduğunu söyleyebilir?
13:29
That the force that causes the apple to fall to the ground
194
797000
4000
Elmanın yere düşmesine neden olan kuvvet,
13:33
is the same force that causes the planets and the moon to move around,
195
801000
3000
gezegenlerin ve ayın hareketlerine ve benzeri şeylere neden olan aynı kuvvettir.
13:36
and so on? Everybody knows that. It's a property of gravitation.
196
804000
5000
Bunu herkes bilir. Bu yer çekiminin bir özelliğidir.
13:41
It's not something in the human mind. The human mind can, of course, appreciate it
197
809000
4000
Bu insan zihnindeki birşey değildir. İnsan zihni, elbette bunu kavrayabilir
13:45
and enjoy it, use it, but it's not -- it doesn't stem from the human mind.
198
813000
5000
ve bundan yararlanabilir, bunu kullanabilir ama bu insan zihninden kaynaklanan birşey değildir.
13:50
It stems from the character of gravity.
199
818000
2000
Bu yer çekiminin karakterinden kaynaklanır.
13:52
And that's true of all the things we're talking about.
200
820000
2000
Ve bu, konuştuğumuz herşey için geçerli.
13:54
They are properties of the fundamental law.
201
822000
2000
Onlar temel yasanın özellikleri.
13:56
The fundamental law is such that the different skins of the onion resemble one another,
202
824000
6000
Temel yasa soğanın birbirlerine benzeyen farklı zarları gibi bir şey
14:02
and therefore the math for one skin allows you to express beautifully and simply
203
830000
4000
ve böylece bir zarın matematiği, bir sonraki zar fenomenini güzel ve basit biçimde
14:06
the phenomenon of the next skin.
204
834000
3000
ifade etmenize izin verir.
14:09
I say here that Newton did a lot of things that year:
205
837000
3000
Burada Newton'ın o yıl pek çok şey yaptığını söylüyorum:
14:12
gravity, the laws of motion, the calculus, white light composed of all the colors of the rainbow.
206
840000
6000
yer çekimi, hareket yasası, kalkulüs, beyaz ışığın gökkuşağının tüm renklerinden oluşması.
14:18
And he could have written quite an essay on "What I Did Over My Summer Vacation."
207
846000
6000
Ve "Bu Yaz Tatilinde Ne Yaptım" konulu bir kompozisyon da yazmış olabilir.
14:24
(Laughter)
208
852000
4000
(Gülüşmeler).
14:28
So we don't have to assume these principles as separate metaphysical postulates.
209
856000
10000
Öyleyse bu prensipleri ayrı, metafiziksel esaslar olarak varsaymak zorunda değiliz.
14:38
They follow from the fundamental theory.
210
866000
6000
Bunlar temel kuramı takip ederler.
14:44
They are what we call emergent properties.
211
872000
2000
Onlar temel bileşenlerin ortaya çıkardığı karmaşık sistemlerdir.
14:46
You don't need -- you don't need something more to get something more.
212
874000
7000
Daha fazla birşeyi elde etmek için onun da daha fazlasına ihtiyacınız yok.
14:53
That's what emergence means.
213
881000
2000
Ortaya çıkmanın anlamı budur.
14:55
Life can emerge from physics and chemistry, plus a lot of accidents.
214
883000
9000
Yaşam fizik ve kimyadan, ek olarak pek çok tesadüften ortaya çıkabilir.
15:04
The human mind can arise from neurobiology and a lot of accidents,
215
892000
5000
Fizik ve belli başlı tesadüflerin sonucu oluşan kimyasal bağ yoluyla,
15:09
the way the chemical bond arises from physics and certain accidents.
216
897000
7000
insan zihni nörobiyoloji ve pek çok tesadüften ortaya çıkabilir.
15:16
It doesn't diminish the importance of these subjects
217
904000
4000
Onların daha temel şeyler ve ek olarak tesadüfleri takiben oluştuklarını bilmek,
15:20
to know that they follow from more fundamental things, plus accidents.
218
908000
6000
bu konuların önemini yok etmez.
15:26
That's a general rule, and it's critically important to realize that.
219
914000
5000
Bu genel bir kuraldır ve bunu farketmek kritik önem taşır.
15:31
You don't need something more in order to get something more.
220
919000
4000
Daha fazla birşeyi elde etmek için onun da daha fazlasına ihtiyacınız yok.
15:35
People keep asking that when they read my book, "The Quark and the Jaguar,"
221
923000
4000
İnsanlar kitabımı, Kuark ve Jaguar'ı okuduklarında sormaya devam ediyorlar.
15:39
and they say, "Isn't there something more beyond what you have there?"
222
927000
4000
Ve diyorlar ki, "Orada varolanın ötesinde birşey yok mu?"
15:43
Presumably, they mean something supernatural.
223
931000
4000
Sanıyorum, doğa üstü birşey demek istiyorlar.
15:47
Anyway, there isn't. (Laughter)
224
935000
2000
Herneyse, yok. (Gülüşmeler).
15:49
You don't need something more to explain something more.
225
937000
5000
Daha büyük birşeyi açıklamak için ondan da büyük birşeye ihtiyacınız yok.
15:54
Thank you very much. (Applause)
226
942000
3000
Çok teşekkürler. (Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Murray Gell-Mann - PhysicistMurray Gell-Mann brings visibility to a crucial aspect of our existence that we can't actually see: elemental particles. He won the Nobel Prize in Physics for introducing quarks, one of two fundamental ingredients for all matter in the universe.
Why you should listen
He's been called "the man with five brains" -- and Murray Gell-Mann has the resume to prove it. In addition to being a Nobel laureate, he is an accomplished physicist who's earned numerous awards, medals and honorary degrees for his work with subatomic particles, including the groundbreaking theory that the nucleus of an atom comprises 100 or so fundamental building blocks called quarks.
Gell-Mann's influence extends well beyond his field: He's a member of the National Academy of Sciences, the American Academy of Arts and Sciences, and the Council on Foreign Relations. He also serves on the board of the Wildlife Conservation Society and is a director of Encyclopedia Britannica. Gell-Mann, a professor emeritus of Caltech, now heads the evolution of human languages program at the Santa Fe Institute, which he cofounded in 1984.
A prolific writer -- he's penned scores of academic papers and several books, including The Quark and the Jaguar -- Gell-Mann is also the subject of the popular science biography Strange Beauty: Murray Gell-Mann and the Revolution in 20th-Century Physics.
Murray Gell-Mann | Speaker | TED.com