TEDGlobal 2009
Garik Israelian: How spectroscopy could reveal alien life
Garik Israelian: Yıldızlar neden oluşur?
Filmed:
Readability: 4.5
659,672 views
Garik Israelian bir spektroskopist; yıldızların hangi maddelerden oluştuğunu ve davranışlarını anlamak için, yaydığı ışınların spektroskopik incelemesini yapıyor. Yaşam barındırabilecek gezegen arayışında başarıya yaklaşmak bu alana daha dikkatlice eğilmeyle sağlanabilir.
Garik Israelian - Astrophysicist
Garik Israelian's stargazing on the Canary Islands has led to high-profile discoveries about space's big disasters -- including the first evidence that supernova explosions make black holes. Full bio
Garik Israelian's stargazing on the Canary Islands has led to high-profile discoveries about space's big disasters -- including the first evidence that supernova explosions make black holes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I have a very difficult task.
0
0
3000
Benim görevim çok zor.
00:21
I'm a spectroscopist.
1
3000
3000
Ben bir spektroskopistim.
00:24
I have to talk about astronomy without showing you
2
6000
2000
Eğer o nedir derseniz... Size galaksilerin veya nebulaların
00:26
any single image of nebulae or galaxies, etc.
3
8000
4000
tek bir fotoğrafını göstermeden astronomiden bahsetmek derim.
00:30
because my job is spectroscopy.
4
12000
2000
çünkü benim işim spektroskopi (ışınların dalga boyu ölçümü).
00:32
I never deal with images.
5
14000
3000
İşim gereği görüntülerle uğraşmam.
00:35
But I'll try to convince you
6
17000
2000
Ama yine de sizi
00:37
that spectroscopy is actually something which can
7
19000
2000
spektroskopinin dünyayı değiştirebilecek bir şey olduğuna
00:39
change this world.
8
21000
3000
ikna etmeye çalışacağım.
00:42
Spectroscopy can probably answer the question,
9
24000
3000
Spektroskopi muhtemelen şu soruyu cevaplandırabilir:
00:45
"Is there anybody out there?"
10
27000
2000
"Dünya dışı yaşam var mı?"
00:47
Are we alone? SETI.
11
29000
2000
"Evrende yalnız mıyız?" SETI
00:49
It's not very fun to do spectroscopy.
12
31000
3000
Doğrusu spektroskopiyle uğraşmak çok da eğlenceli değil.
00:52
One of my colleagues in Bulgaria,
13
34000
2000
Bulgaristan'daki bir meslektaşım,
00:54
Nevena Markova, spent about 20 years
14
36000
2000
Neviana Markova, yaklaşık 20 yılını
00:56
studying these profiles.
15
38000
3000
bu profilleri çalışarak geçirdi.
00:59
And she published 42 articles
16
41000
2000
Ve sırf bu konuya adanmış
01:01
just dedicated to the subject.
17
43000
2000
42 makale yayınladı.
01:03
Can you imagine? Day and night, thinking,
18
45000
2000
Düşünsenize!.. Gece gündüz, 20 sene boyunca,
01:05
observing, the same star for 20 years
19
47000
3000
aynı yıldızı gözlemlemek
01:08
is incredible.
20
50000
2000
gerçekten inanılmaz.
01:10
But we are crazy. We do these things.
21
52000
2000
Ama bizler çılgınız. Böyle şeyler yaparız.
01:12
(Laughter)
22
54000
2000
(Kahkahalar)
01:14
And I'm not that far.
23
56000
2000
Ben o kadar ileri gitmedim.
01:16
I spent about eight months working on these profiles.
24
58000
3000
Bu profilleri inceleyerek yaklaşık 8 ay geçirdim.
01:19
Because I've noticed
25
61000
2000
Çünkü gezegen sahibi yıldızlardan birinin
01:21
a very small symmetry
26
63000
2000
spektrumunu incelerken
01:23
in the profile of one of the planet host stars.
27
65000
2000
çok küçük bir simetri farkettim.
01:25
And I thought, well maybe there is Lithium-6 in this star,
28
67000
4000
Ve dedim ki, eğer bu yıldızın içinde Lityum-6 varsa,
01:29
which is an indication that this star
29
71000
2000
bu, bu yıldızın bir gezegen yutmuş olabileceğini
01:31
has swallowed a planet.
30
73000
2000
gösterir.
01:33
Because apparently you can't have this fragile isotope
31
75000
3000
Çünkü normalde Güneş benzeri yıldızlar
01:36
of Lithium-6 in the atmospheres of sun-like stars.
32
78000
4000
Lityum-6 barındırmazlar.
01:40
But you have it in planets and asteroids.
33
82000
3000
Amam gezegenler ve asteroidler barındırır.
01:43
So if you engulf planet or large number of asteroids,
34
85000
6000
Eğer yıldız bir gezegen veya bir çok asteroid yutmuşsa,
01:49
you will have this Lithium-6 isotope
35
91000
3000
yıldızdan gelen ışın spektrumunda
01:52
in the spectrum of the star.
36
94000
2000
Lityum-6 izotopunu görebilirsiniz.
01:54
So I invested more than eight months
37
96000
4000
Böylece 8 ayımı bu yıldızdan gelen
01:58
just studying the profile of this star.
38
100000
2000
lityum profilini inceleyerek geçirdim.
02:00
And actually it's amazing,
39
102000
2000
Aslında gülünç olan
02:02
because I got phone calls from many reporters asking,
40
104000
2000
bir çok gazetecinin beni arayıp "Yani yıldızın gezegeni yuttuğunu
02:04
"Have you actually seen the planet going into a star?"
41
106000
3000
gördünüz mü?" diye sorması oldu.
02:07
Because they thought that if you are having a telescope,
42
109000
4000
Çünkü ilk akıllarına gelen şu oldu:Astronomsanız ve
02:11
you are an astronomer so what you are doing
43
113000
2000
bir teleskopunuz varsa...
02:13
is actually looking in a telescope.
44
115000
2000
...onunla gökyüzüne bakarsınız.
02:15
And you might have seen the planet going into a star.
45
117000
4000
Ve gerçekten de bir yıldızın bir gezegeni yuttuğunu görebilirsiniz.
02:19
And I was saying, "No, excuse me.
46
121000
2000
Ama ben: "Hayır, kusura bakmayın ama
02:21
What I see is this one."
47
123000
2000
benim gördüğüm buydu." dedim.
02:23
(Laughter)
48
125000
1000
(Kahkahalar)
02:24
It's just incredible. Because nobody understood really.
49
126000
3000
Gerçekten inanılmaz. Kimse ne dediğimi anlamadı.
02:27
I bet that there were very few people
50
129000
2000
Neden bahsettiğimi olsa olsa
02:29
who really understood what I'm talking about.
51
131000
3000
bir kaç kişi anlamıştır.
02:32
Because this is the indication that the planet went into the star.
52
134000
4000
Ama bu gerçekten yıldızın gezegeni yuttuğunu gösteriyor.
02:36
It's amazing.
53
138000
3000
İnanılmaz.
02:39
The power of spectroscopy
54
141000
2000
Spektroskopinin gücünü
02:41
was actually realized
55
143000
2000
aslında daha 1973'te
02:43
by Pink Floyd already in 1973.
56
145000
4000
Pink Floyd anlamıştı.
02:47
(Laughter)
57
149000
1000
(Kahkahalar)
02:48
Because they actually said that
58
150000
3000
Çünkü onlar aslında dediler ki
02:51
you can get any color you like
59
153000
2000
bir spektrumdan istediğin
02:53
in a spectrum.
60
155000
2000
renki alabilirsin.
02:55
And all you need is time and money
61
157000
2000
Tüm ihtiyacın olan, iyi bir spektrograf yapmak için
02:57
to make your spectrograph.
62
159000
2000
gerekli zaman ve para.
02:59
This is the number one high resolution,
63
161000
3000
Bu, gezegendeki en hassas ve
03:02
most precise spectrograph on this planet, called HARPS,
64
164000
3000
en yüksek çözünürlüklü spektrograf, HARPS.
03:05
which is actually used to detect
65
167000
2000
Güneş sistemi dışı gezegenleri ve
03:07
extrasolar planets and sound waves
66
169000
2000
ses dalgalarını, yıldızların atmosferini
03:09
in the atmospheres of stars.
67
171000
2000
inceleyerek tespit eder.
03:11
How we get spectra?
68
173000
3000
Spektrum ölçümü nasıl yapılır?
03:14
I'm sure most of you know from school physics
69
176000
3000
Eminim ki fizik dersinden hatırlıyorsunuzdur.
03:17
that it's basically splitting a white light
70
179000
4000
Aslında tüm yaptığı beyaz ışığı
03:21
into colors.
71
183000
2000
renklerine ayırmak.
03:23
And if you have a liquid hot mass,
72
185000
3000
Eğer sıcak ve sıvı bir kütleniz varsa,
03:26
it will produce something which we call a continuous spectrum.
73
188000
4000
sürekli spektrum denilen bir şey oluşturur.
03:30
A hot gas is producing emission lines only,
74
192000
3000
Sıcak gaz aslında sadece doğrusal yayma (emisyon) yapar,
03:33
no continuum.
75
195000
2000
sürekliliği yoktur.
03:35
And if you place a cool gas in front of a
76
197000
4000
Eğer sıcaklık kaynağının önüne
03:39
hot source,
77
201000
2000
soğuk gaz koyarsanız,
03:41
you will see certain patterns
78
203000
2000
belli desenler görürsünüz.
03:43
which we call absorption lines.
79
205000
2000
Bunlara emilim çizgileri denir.
03:45
Which is used actually to identify chemical elements
80
207000
3000
Yani soğuk maddede emilen dalga boylarından
03:48
in a cool matter,
81
210000
2000
o maddenin hangi kimyasal elementlere
03:50
which is absorbing exactly at those frequencies.
82
212000
3000
sahip olduğunu anlayabiliriz.
03:53
Now, what we can do with the spectra?
83
215000
3000
Peki, spektrumlarla ne yapılabilir?
03:56
We can actually study line-of-sight velocities
84
218000
3000
Evrendeki nesnelerin
03:59
of cosmic objects.
85
221000
2000
hızlarını ölçebiliriz.
04:01
And we can also study chemical composition
86
223000
3000
Ayrıca yıldızların, galaksilerin ve nebulaların
04:04
and physical parameters of stars,
87
226000
2000
kimyasal içeriklerini de
04:06
galaxies, nebulae.
88
228000
2000
inceleyebiliriz.
04:08
A star is the most simple object.
89
230000
2000
Yıldız çok basit bir nesnedir.
04:10
In the core, we have thermonuclear reactions going on,
90
232000
4000
Çekirdeğinde ısıl-nükleer tepkimeler meydana gelir,
04:14
creating chemical elements.
91
236000
2000
ve kimyasal elementleri oluştururlar.
04:16
And we have a cool atmosphere.
92
238000
2000
Serin bir atmosferi vardır.
04:18
It's cool for me.
93
240000
2000
Ben buna serin derim.
04:20
Cool in my terms is three or four or five thousand degrees.
94
242000
4000
Bana göre 3-, 4-, 5- bin derece serindir.
04:24
My colleagues in infra-red astronomy
95
246000
2000
Kızılötesi astronomi çalışan meslektaşlarıma göre ise
04:26
call minus 200 Kelvin is cool for them.
96
248000
5000
-200 Kelvin (-473C) serindir.
04:31
But you know, everything is relative.
97
253000
2000
Her şey göreceli.
04:33
So for me 5,000 degrees is pretty cool.
98
255000
3000
Yani benim için 5000C serin sayılır.
04:36
(Laughter)
99
258000
1000
(Kahkahalar)
04:37
This is the spectrum of the Sun --
100
259000
3000
Bu Güneş'in tayfı (spektrumu).
04:40
24,000 spectral lines,
101
262000
3000
24,000 spektrum çizgisi var.
04:43
and about 15 percent of these lines is not yet identified.
102
265000
4000
%15'inin ne olduğu hala bilinmiyor.
04:47
It is amazing. So we are in the 21st century,
103
269000
3000
Çok ilginç. 21. yy'da yaşıyoruz,
04:50
and we still cannot properly understand
104
272000
2000
ve hala Güneş'in tayfını bile
04:52
the spectrum of the sun.
105
274000
2000
doğru düzgün anlayamıyoruz.
04:54
Sometimes we have to deal with
106
276000
2000
Bir kimyasal elementin
04:56
just one tiny, weak spectral line
107
278000
3000
atmosferdeki bileşimini ölçmek için,
04:59
to measure the composition of that chemical element in the atmosphere.
108
281000
4000
bazen minizik bir çizgiyle uğraşmamız gerekiyor.
05:03
For instance, you see the spectral line of the gold
109
285000
3000
Örneğin, altının spektrum çizgisi
05:06
is the only spectral line in the spectrum of the Sun.
110
288000
3000
Güneş'in tayfında görünen tek çizgi.
05:09
And we use this weak feature
111
291000
2000
Ve biz Güneş'in atmosferindeki altın
05:11
to measure the composition
112
293000
2000
bileşimini ölçmek için
05:13
of gold in the atmosphere of the Sun.
113
295000
3000
bu zayıf çizgiden faydalanıyoruz.
05:16
And now this is a work in progress.
114
298000
3000
Bu devam eden bir çalışmadan.
05:19
We have been dealing with a similarly very weak feature,
115
301000
4000
Osmiyum'a ait olan, biraz önceki gibi zayıf bir
05:23
which belongs to osmium.
116
305000
2000
çizgiyle uğraşıyorduk.
05:25
It's a heavy element produced in thermonuclear
117
307000
4000
Osmiyum, süpernova patlamalarında oluşan
05:29
explosions of supernovae.
118
311000
2000
ağır bir element.
05:31
It's the only place where you can produce, actually, osmium.
119
313000
3000
Aslında osmiyum bir tek orada oluşabilir.
05:34
Just comparing the composition of osmium
120
316000
4000
Gezegen sahibi yıldızlardan birinin
05:38
in one of the planet host stars,
121
320000
2000
osmiyum miktarını ölçerek
05:40
we want to understand why there is so much
122
322000
2000
aslında neden o yıldızda bu kadar çok osmiyum
05:42
of this element.
123
324000
2000
olduğunu anlamaya çalışıyoruz.
05:44
Perhaps we even think that maybe
124
326000
3000
Bir ihtimal,
05:47
supernova explosions trigger formations of planets and stars.
125
329000
4000
süpernova patlamaları gezegen ve yıldız oluşumunu tetikleyebilir.
05:51
It can be an indication.
126
333000
3000
Bunun bir işareti olabilir.
05:54
The other day, my colleague from Berkeley,
127
336000
2000
Geçenlerde Berkeley'den bir meslektaşım
05:56
Gibor Basri, emailed me
128
338000
2000
Gibor Basri bana e-posta yolladı.
05:58
a very interesting spectrum,
129
340000
2000
Çok ilginç bir tayf gönderdi ve
06:00
asking me, "Can you have a look at this?"
130
342000
2000
"Bir bakar mısın?" diye sordu.
06:02
And I couldn't sleep, next two weeks,
131
344000
4000
Yıldızların tayfında büyük miktarda
06:06
when I saw the huge amount of oxygen
132
348000
3000
oksijen ve diğer elementler gördüm ve
06:09
and other elements in the spectrum of the stars.
133
351000
2000
iki hafta uyuyamadım.
06:11
I knew that there is nothing like that observed in the galaxy.
134
353000
4000
Daha önce galakside böyle bir şey gözlemlenmediğini biliyordum.
06:15
It was incredible. The only conclusion we could make from this
135
357000
4000
İnanılmazdı. Bundan çıkarabildiğimiz tek sonuç
06:19
is clear evidence that there was a supernova explosion
136
361000
3000
bu sistemde daha önce bir süpernova patlaması olmuş
06:22
in this system, which polluted the atmosphere
137
364000
3000
olması gerektiğiydi. Bu patlama, yıldızın
06:25
of this star.
138
367000
2000
atmosferine işlemiş.
06:27
And later a black hole was formed
139
369000
2000
Daha sonra bir karadelik oluşmuş.
06:29
in a binary system,
140
371000
2000
Güneş'in 5 katı olan
06:31
which is still there with a mass of about
141
373000
2000
kütlesiyle hala orada
06:33
five solar masses.
142
375000
2000
duruyor.
06:35
This was considered as first evidence that actually black holes
143
377000
3000
Bu, karadeliklerin süpernova patlamaları sonrası oluştuğunu
06:38
come from supernovae explosions.
144
380000
4000
gösteren ilk delildi.
06:42
My colleagues, comparing composition of chemical elements
145
384000
2000
Meslektaşlarım, galaksimizdeki farklı yıldızların sahip olduğu
06:44
in different galactic stars,
146
386000
2000
kimyasal elementleri karşılaştırarak
06:46
actually discovered alien stars in our galaxy.
147
388000
4000
galaksi-dışı yıldızlar keşfettiler.
06:50
It's amazing that you can go so far
148
392000
3000
Sadece yıldızların kimyasal bileşimini inceleyerek
06:53
simply studying the chemical composition of stars.
149
395000
4000
bu derece ileri gitmek heyecan verici.
06:57
They actually said that one of the stars you see in the spectra
150
399000
3000
Hatta, tayfta görülen yıldızlardan bir tanesinin aslında
07:00
is an alien. It comes from a different galaxy.
151
402000
3000
farklı bir galaksiden geldiğini söylediler.
07:03
There is interaction of galaxies. We know this.
152
405000
3000
Galaksiler etkileşim içindedir. Bunu biliyoruz.
07:06
And sometimes they just capture stars.
153
408000
5000
Ve bazen yıldızları yutarlar.
07:11
You've heard about solar flares.
154
413000
3000
Güneş alevlerini duymuşsunuzdur.
07:14
We were very surprised to discover
155
416000
2000
Bir süper-alev keşfettik,
07:16
a super flare,
156
418000
2000
çok şaşırtıcıydı.
07:18
a flare which is thousands of millions of times
157
420000
4000
Öyle bir alev ki, Güneş'te gördüklerimizden
07:22
more powerful than those we see in the Sun.
158
424000
2000
bin milyonlarca kez daha güçlü.
07:24
In one of the binary stars in our galaxy
159
426000
3000
Galaksimizdeki ikili yıldızlardan birinde
07:27
called FH Leo,
160
429000
2000
-adı FH Leo-
07:29
we discovered the super flare.
161
431000
2000
bu süper-alevi keşfettik.
07:31
And later we went to study the spectral stars
162
433000
4000
Ve bu nesnelerde olağandışı bir şey olup olmadığını
07:35
to see is there anything strange with these objects.
163
437000
2000
anlamak için tayflarına baktık.
07:37
And we found that everything is normal.
164
439000
3000
Her şey normaldi.
07:40
These stars are normal like the Sun. Age, everything was normal.
165
442000
3000
Bu yıldızlar Güneş gibi olağan. Yaşları, her şey normal.
07:43
So this is a mystery.
166
445000
2000
Yani, bu olay tam bir muamma.
07:45
It's one of the mysteries we still have, super flares.
167
447000
3000
Süper-alevler bizim için hala bir muamma.
07:48
And there are six or seven similar cases
168
450000
3000
Kaynaklarda buna benzer altı-yedi
07:51
reported in the literature.
169
453000
2000
olay var.
07:53
Now to go ahead with this,
170
455000
2000
Bunu anlamak için,
07:55
we really need to understand chemical evolution of the universe.
171
457000
4000
öncelikle evrenin kimyasal evrimini anlamalıyız.
07:59
It's very complicated. I don't really want you to
172
461000
2000
Bu, çok kamaşık. Sizden istediğim bunu
08:01
try to understand what is here.
173
463000
4000
anlamaya çalışmanız değil.
08:05
(Laughter)
174
467000
1000
(Kahkahalar)
08:06
But it's to show you how complicated is the whole story
175
468000
3000
Asıl amacım size aslında kimyasal elementlerin
08:09
of the production of chemical elements.
176
471000
2000
üretiminin karmaşıklığını göstermek.
08:11
You have two channels --
177
473000
2000
Evrende kimyasal elementleri
08:13
the massive stars and low-mass stars --
178
475000
2000
üreten ve geri dönüşümünü sağlayan iki kanal var:
08:15
producing and recycling matter and chemical elements in the universe.
179
477000
3000
Dev yıldızlar ve düsük kütleli yıldızlar.
08:18
And doing this for 14 billion years,
180
480000
3000
Bu işlem 14 milyar yıl tekrarlanırsa
08:21
we end up with this picture,
181
483000
2000
sonunda bu resme ulaşırsınız.
08:23
which is a very important graph,
182
485000
2000
Bu çok önemli bir grafik:
08:25
showing relative abundances of chemical elements
183
487000
3000
Güneş benzeri yıldızlarda ve yıldızlararası ortamdaki
08:28
in sun-like stars
184
490000
2000
kimyasal elementlerin
08:30
and in the interstellar medium.
185
492000
3000
göreceli dağılımını gösterir.
08:33
So which means that it's really impossible
186
495000
2000
Yani aslında sıradışı nesneler bulmak imkansızdır;
08:35
to find an object where you find about 10 times more sulfur than silicon,
187
497000
5000
içinde silikonun 10 katı sülfür bulunan, oksijenin 10 katı kalsiyum bulunan
08:40
five times more calcium than oxygen. It's just impossible.
188
502000
4000
nesneler bulmak imkansızdır.
08:44
And if you find one, I will say that
189
506000
2000
Eğer böyle bir şey bulunursa,
08:46
this is something related to SETI,
190
508000
3000
bence bu direk SETI'yle alakalıdır.
08:49
because naturally you can't do it.
191
511000
4000
Çünkü doğal olarak meydana gelmez.
08:53
Doppler Effect is something very important
192
515000
2000
Doppler etkisi temel fizikten gelen
08:55
from fundamental physics.
193
517000
2000
çok önemli bir kuraldır.
08:57
And this is related to the change of the frequency
194
519000
2000
Hareketli nesnelerin frekanslarının değişimiyle
08:59
of a moving source.
195
521000
2000
alakalıdır.
09:01
The Doppler Effect is used to discover extrasolar planets.
196
523000
5000
Doppler etkisi Güneş-dışı gezegenleri keşfetmede kullanılır.
09:06
The precision which we need
197
528000
2000
Güneşvari bir yıldız etrafındaki
09:08
to discover a Jupiter-like planet
198
530000
2000
Jüpiter benzeri bir gezegen
09:10
around a sun-like star
199
532000
2000
bulmak için
09:12
is something like 28.4 meters per second.
200
534000
4000
gereken kesinlik saniyede 28.4 metredir.
09:16
And we need nine centimeters per second
201
538000
2000
Dünya benzeri bir gezegen içinse
09:18
to detect an Earth-like planet.
202
540000
3000
saniyede 9 cm gerekir.
09:21
This can be done with the future spectrographs.
203
543000
3000
İlerde daha gelişmiş spektrograflarla yapılabilir.
09:24
I, myself, I'm actually involved in the team
204
546000
4000
Ben kendim de aslında CODEX'i geliştiren
09:28
which is developing a CODEX,
205
550000
2000
bir takımda yer alıyorum;
09:30
high resolution, future generation spectrograph
206
552000
2000
CODEX, 42 metrelik E-ELT teleskopu için yapılan
09:32
for the 42 meter E-ELT telescope.
207
554000
4000
yüksek çözünürlüklü, gelecek nesil spektrografı.
09:36
And this is going to be an instrument
208
558000
3000
Ve bu alet, Güneş benzeri yıldızlar
09:39
to detect Earth-like planets
209
561000
2000
etrafındaki Dünya benzeri
09:41
around sun-like stars.
210
563000
2000
gezegenleri keşfedebilecek.
09:43
It is an amazing tool called astroseismology
211
565000
3000
Bu astrosismoloji denilen bir araç,
09:46
where we can detect sound waves
212
568000
3000
yıldızların atmosferlerindeki
09:49
in the atmospheres of stars.
213
571000
2000
ses dalgalarını tespit eder.
09:51
This is the sound of an Alpha Cen.
214
573000
3000
Bu, Alpha Centauri'nin sesi.
09:54
We can detect sound waves
215
576000
2000
Yıldızların atmosferlerindeki
09:56
in the atmospheres of sun-like stars.
216
578000
2000
ses dalgalarını tespit edebiliyoruz.
09:58
Those waves have frequencies
217
580000
3000
Bu dalgaların ses-ötesi, kimsenin
10:01
in infrasound domain, the sound actually nobody knows, domain.
218
583000
4000
ne olduğunu bilmediği ses ötesi, frekansları var.
10:05
Coming back to the most important question,
219
587000
2000
Eğer, en önemli soruya dönecek olursak;
10:07
"Is there anybody out there?"
220
589000
2000
"Orada birileri var mı?"
10:09
This is closely related
221
591000
2000
Bu, gezegenlerin
10:11
to tectonic and volcanic activity of planets.
222
593000
4000
tektonik ve volkanik aktiviteleriyle yakından alakalı.
10:15
Connection between life
223
597000
2000
Yaşam ve radyoaktif
10:17
and radioactive nuclei
224
599000
2000
çekirdek arasındaki bağ
10:19
is straightforward.
225
601000
2000
apaçıktır.
10:21
No life without tectonic activity,
226
603000
3000
Tektonik faaliyet olmadan, volkanik
10:24
without volcanic activity.
227
606000
2000
faaliyet olmadan yaşam olmaz.
10:26
And we know very well that geothermal energy
228
608000
2000
Jeotermal enerjinin Uranyum, Toryum ve Potasyumun
10:28
is mostly produced by decay of uranium, thorium, and potassium.
229
610000
5000
bozunmasıyla oluştuğunu gayet iyi biliyoruz.
10:33
How to measure, if we have planets
230
615000
4000
Bu elemetlerin az olduğu gezegenler
10:37
where the amount of those elements is small,
231
619000
4000
var mı yok mu diye ölçülebilirse, o gezegenlerin
10:41
so those planets are tectonically dead,
232
623000
3000
tektonik açıdan ölü olduğu, üzerinde yaşam
10:44
there cannot be life.
233
626000
2000
da olamayacağı anlaşılır.
10:46
If there is too much uranium or potassium or thorium,
234
628000
3000
Tam tersi de aynı, eğer çok fazla Uranyum, Potasyum
10:49
probably, again, there would be no life.
235
631000
3000
veya Toryum varsa, yaşam gene var olamaz.
10:52
Because can you imagine everything boiling?
236
634000
2000
Çünkü her şeyin kaynadığını hayal edebiliyor musunuz?
10:54
It's too much energy on a planet.
237
636000
2000
O gezegen çok fazla enerjiye sahip olur.
10:56
Now, we have been measuring abundance
238
638000
2000
Biz Güneş sistemi dışı gezegenlerden birinde
10:58
of thorium in one of the stars with extrasolar planets.
239
640000
4000
Toryum'un yoğunluğunu ölçüyorduk.
11:02
It's exactly the same game. A very tiny feature.
240
644000
4000
Tamamıyla aynı hikaye. Çok küçük bir detay.
11:06
We are actually trying to measure this profile
241
648000
2000
Biz aslında bu profili ölçmeye ve Toryum'u
11:08
and to detect thorium.
242
650000
2000
tespit etmeye çalışıyoruz.
11:10
It's very tough. It's very tough.
243
652000
2000
Çok zor. Çok zor.
11:12
And you have to, first you have to convince yourself.
244
654000
2000
Ve öncelikle kendinizi ikna edebilmelisiniz.
11:14
Then you have to convince your colleagues.
245
656000
2000
Daha sonra meslektaşlarınızı.
11:16
And then you have to convince the whole world
246
658000
3000
Daha sonra da tüm dünyayı, böyle bir şeyi
11:19
that you have actually detected something like this
247
661000
3000
buradan 100 parsec uzakta olan Güneş sistemi dışı
11:22
in the atmosphere of an extrasolar planet
248
664000
2000
bir gezegenin atmosferinde tespit ettiğinize
11:24
host star somewhere in 100 parsec away from here.
249
666000
3000
inandırmanız gerekir.
11:27
It's really difficult.
250
669000
2000
Çok zorlu.
11:29
But if you want to know about a life on extrasolar planets,
251
671000
5000
Ama eğer Güneş sistemi dışı gezegenlerde yaşamdan bahsediyorsanız
11:34
you have to do this job.
252
676000
2000
bunu yapmak zorundasınız.
11:36
Because you have to know how much of radioactive element you have
253
678000
3000
Çünkü o sistemlerdeki radyoaktif madde oranını
11:39
in those systems.
254
681000
2000
bilmeniz gerekir.
11:41
The one way to discover about aliens
255
683000
3000
Uzaylılar keşfetmenin bir yolu,
11:44
is to tune your radio telescope and listen to the signals.
256
686000
4000
radyo teleskopunuzu ayarlayıp, sinyallere kulak vermek.
11:48
If you receive something interesting,
257
690000
3000
Eğer ilginç bir şeye rastlarsanız,
11:51
well that's what SETI does actually,
258
693000
2000
aslında bunu SETI yapıyor,
11:53
what SETI has been doing for many years.
259
695000
3000
yıllardır yapıyor.
11:56
I think the most promising way
260
698000
2000
Bence en gelecek vaad edici yöntem
11:58
is to go for biomarkers.
261
700000
3000
bio-işaretleri araştırmak.
12:01
You can see the spectrum of the Earth, this Earthshine spectrum,
262
703000
3000
Dünya'nin tayfına bakarsanız,
12:04
and that is a very clear signal.
263
706000
3000
bu çok açık bir işaret.
12:07
The slope which is coming, which we call a Red Edge,
264
709000
3000
Kırmızı Kenar dediğimiz eğim
12:10
is a detection of vegetated area.
265
712000
4000
bitki örtüsünün bir göstergesi.
12:14
It's amazing that we can detect vegetation
266
716000
4000
Tayftan bitki örtüsünü tespit edebilmek
12:18
from a spectrum.
267
720000
2000
muazzam.
12:20
Now imagine doing this test
268
722000
2000
Aynı testi diğer gezegenler
12:22
for other planets.
269
724000
3000
için hayal edin.
12:25
Now very recently, very recently,
270
727000
3000
Şimdi, çok yakın zamanda,
12:28
I'm talking about last six, seven, eight months,
271
730000
3000
son altı, yedi, sekiz aydan bahsediyorum
12:31
water, methane, carbon dioxide
272
733000
4000
Güneş sistemi dışındaki bir gezegende
12:35
have been detected in the spectrum
273
737000
2000
su, metan, karbon dioksit
12:37
of a planet outside the solar system.
274
739000
3000
tespit edildi.
12:40
It's amazing. So this is the power of spectroscopy.
275
742000
4000
Spektroskopinin gücü inanılmaz.
12:44
You can actually go and detect
276
746000
3000
Güneş sistemimize çok, çok uzak
12:47
and study a chemical composition of planets
277
749000
3000
gezegenlerin kimyasal içeriğini tespit edip
12:50
far, far, far from solar system.
278
752000
3000
inceleyebiliyorsunuz.
12:53
We have to detect oxygen or ozone
279
755000
3000
Yaşam için gerekli şartlara sahip
12:56
to make sure that we have all necessary conditions
280
758000
3000
olduğumuzdan emin olmak için oksijen veya ozon
12:59
to have life.
281
761000
4000
bulmamız lazım.
13:03
Cosmic miracles are something
282
765000
2000
Kozmik mucizeler SETI'yle
13:05
which can be related to SETI.
283
767000
2000
alakalandırılabilir.
13:07
Now imagine an object, amazing object,
284
769000
2000
Şimdi bir nesne hayal edin, muazzam bir nesne,
13:09
or something which we cannot explain
285
771000
2000
veya açıklayamadığımız bir şey,
13:11
when we just stand up and say,
286
773000
2000
"Pes ediyoruz, fizik işe yaramıyor"
13:13
"Look, we give up. Physics doesn't work."
287
775000
2000
dediğimiz zaman.
13:15
So it's something which you can always refer to SETI and say,
288
777000
3000
İşte o zaman, her zaman SETI'ye atfen
13:18
"Well, somebody must be doing this, somehow."
289
780000
5000
"Bunu birileri bir şekilde yapıyor olmalı." diyebiliriz.
13:23
And with the known physics etc,
290
785000
2000
Ve bilinen fizik vs sayesinde,
13:25
it's something actually which has been pointed out
291
787000
2000
bu çok yıllar öncesinde Frank Drake tarafından
13:27
by Frank Drake,
292
789000
2000
ortaya
13:29
many years ago, and Shklovsky.
293
791000
2000
konulmuştu.
13:31
If you see, in the spectrum of a planet host star,
294
793000
3000
Gezegen sahibi bir yıldızın tayfı içerisinde
13:34
if you see strange chemical elements,
295
796000
4000
tuhaf kimyasal elementler görürseniz
13:38
it can be a signal from a civilization
296
800000
3000
uygarlığın bir işareti olabilir,
13:41
which is there and they want to signal about it.
297
803000
3000
orada olan ve işaret gönderen bir uygarlığın.
13:44
They want to actually signal their presence
298
806000
4000
Aslında istedikleri, varlıklarını bu tayf çizgileri
13:48
through these spectral lines,
299
810000
2000
aracılığıyla, yıldızın tayfı
13:50
in the spectrum of a star, in different ways.
300
812000
3000
aracılığıyla işaret etmek.
13:53
There can be different ways doing this.
301
815000
2000
Bunu yapmanın farklı yolları vardır.
13:55
One is, for instance, technetium
302
817000
2000
Bir tanesi. teknetyum,
13:57
is a radioactive element
303
819000
2000
yarı ömrü 4.2 milyon yıl
13:59
with a decay time of 4.2 million years.
304
821000
3000
olan radyoaktif bir element.
14:02
If you suddenly observe technetium
305
824000
3000
Güneş benzeri bir yıldızda birdenbire
14:05
in a sun-like star,
306
827000
2000
teknetyum gözlerseniz,
14:07
you can be sure that somebody has put this
307
829000
2000
bunu atmosfere birinin koymuş olduğundan
14:09
element in the atmosphere,
308
831000
2000
emin olabilirsiniz,
14:11
because in a natural way it is impossible to do this.
309
833000
4000
çünkü doğal yollarla bunun olması imkansızdır.
14:15
Now we are reviewing the spectra of about
310
837000
3000
Biz şu anda 300 civarı Güneş sistemi dışı
14:18
300 stars with extrasolar planets.
311
840000
3000
gezegen tayfı alıyoruz.
14:21
And we are doing this job since 2000
312
843000
4000
Ve bunu 2000'den beri yapıyoruz,
14:25
and it's a very heavy project.
313
847000
3000
çok ağır bir proje.
14:28
We have been working very hard.
314
850000
2000
Çok ağır çalıştık.
14:30
And we have some interesting cases,
315
852000
4000
Ve bir kaç ilginç vakamız var,
14:34
candidates, so on, things which we can't really explain.
316
856000
4000
gerçekte pek de açıklayamadığımız şeyler.
14:38
And I hope in the near future
317
860000
3000
Umarım yakın gelecekte
14:41
we can confirm this.
318
863000
2000
bunu kanıtlayabiliriz.
14:43
So the main question: "Are we alone?"
319
865000
2000
Yani, asıl soru, "Yalnız mıyız?"
14:45
I think it will not come from UFOs.
320
867000
3000
bence cevabı UFO'lardan gelmeyecek.
14:48
It will not come from radio signals.
321
870000
4000
Radyo sinyallerinden gelmeyecek.
14:52
I think it will come from a spectrum like this.
322
874000
4000
Bence buna benzer bir tayftan gelecek.
14:56
It is the spectrum of a planet like Earth,
323
878000
5000
Dünya benzeri bir gezegenin tayfıdır,
15:01
showing a presence of nitrogen dioxide,
324
883000
3000
onun sahip olduğu azot oksidi,
15:04
as a clear signal of life,
325
886000
3000
oksijeni ve ozonu gösteren,
15:07
and oxygen and ozone.
326
889000
2000
açıkça bir yaşam işaretini gösteren.
15:09
If, one day, and I think it will be
327
891000
2000
Eğer bir gün, ki bence
15:11
within 15 years from now, or 20 years.
328
893000
3000
15-20 yıl içerisinde olacak,
15:14
If we discover a spectrum like this
329
896000
3000
eğer bunun gibi bir tayf keşfedersek,
15:17
we can be sure that there is life on that planet.
330
899000
2000
o gezegende yaşam olduğundan emin olabiliriz.
15:19
In about five years we will discover
331
901000
3000
Yaklaşık beş yıl içerisinde, Güneşvari yıldızlar
15:22
planets like Earth, around sun-like stars,
332
904000
3000
etrafında dönen ve aynı uzaklıkta olan
15:25
the same distance as the Earth from the Sun.
333
907000
3000
Dünya benzeri gezegenler bulacağız.
15:28
It will take about five years.
334
910000
2000
Yaklaşık 5 sene alacak.
15:30
And then we will need another 10, 15 years
335
912000
2000
Dünyavari u gezegenlerin tayflarını
15:32
with space projects
336
914000
2000
almamız için
15:34
to get the spectra of Earth-like planets like the one I showed you.
337
916000
3000
bir 10-15 sene daha uzay projeleri yürütmemiz lazım.
15:37
And if we see the nitrogen dioxide
338
919000
2000
Ve eğer azot oksit veya
15:39
and oxygen,
339
921000
2000
oksijen görürsek,
15:41
I think we have the perfect E.T.
340
923000
2000
mükemmel bir E.T.miz olacak.
15:43
Thank you very much.
341
925000
2000
Teşekkürler.
15:45
(Applause)
342
927000
4000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Garik Israelian - AstrophysicistGarik Israelian's stargazing on the Canary Islands has led to high-profile discoveries about space's big disasters -- including the first evidence that supernova explosions make black holes.
Why you should listen
Garik Israelian studies the spectral signatures of stars and other bodies as an astrophysicist at the Gran Telescopio Canarias, home of the world's largest optical-infrared telescope mirror, part of the Institute of Astrophysics on the Canary Islands. He has published more than 150 articles on topics such as extra-solar planets and black hole binary systems, and his observational work -- poring over the spectral data that points to the composition of distant stars -- has led to the discovery of a lithium signature that suggests Sun-sized stars gobble up their planets.
In 1999, Israelian led a collaboration that found the first observational evidence that supernova explosions are responsible for the formation of black holes. He's on the verge of announcing more big news. (And he is one of the astronomers whom Brian May, the guitarist of Queen, credits with persuading him to finish his PhD after 30 years as a rock star.)
Garik Israelian | Speaker | TED.com