TED2007
Ngozi Okonjo-Iweala: Want to help Africa? Do business here
Ngozi Okonjo-Iweala Afrikada biznes qurmaq barəsində
Filmed:
Readability: 4
1,351,670 views
Hamımız Afrikanın mənfi imici barədə məlumatlıyıq—aclıq və xəstəlik, münaqişə və korrupsiya. Amma Ngozi Okonjo- İveala, Afrika xalqlarının daha az müzəkirə olunan hekayələrinin: yenidənqurma, iqitisadi inkişaf və biznes imkanları, olduğunu deyir.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:30
Thank you very much, Chris. Everybody who came up here
0
5000
3000
Çox sağ olun Chris. Bura gələn hər kəs
00:33
said they were scared. I don't know if I'm scared,
1
8000
4000
qorxduqlarını deyirlər. Bilmirəm mən də qorxuram ya yox,
00:37
but this is my first time of addressing an audience like this.
2
12000
4000
amma bu mənim bu qədər izləyici qarşısındakı ilk çıxışımdır
00:41
And I don't have any smart technology for you to look at.
3
16000
4000
Və sizin diqqətinizi cəlb etmək üçün heç bir smart texnologiyadan da istifadə etmirəm
00:45
There are no slides, so you'll just have to be content with me.
4
20000
3000
Slaydlar da yoxdur, ona görə ancaq mənə yönəldin diqqətinizi.
00:48
(Laughter)
5
23000
3000
(Gülüş)
00:51
What I want to do this morning is share with you a couple of stories
6
26000
6000
Bu gün burada sizinlə bir neçə hekayəmi bölüşmək və
00:57
and talk about a different Africa.
7
32000
3000
fərqli bir Afrika barəsində danışmaq istəyirəm.
01:00
Already this morning there were some allusions to the Africa
8
35000
4000
Bugün məndən əvvəl siz artıq həmişə eşitdiyiniz Afrika haqqında
01:04
that you hear about all the time: the Africa of HIV/AIDS,
9
39000
5000
bəzi fikirlər eşitdiniz:QİÇS/HİV viruslu Afrika, .
01:09
the Africa of malaria, the Africa of poverty, the Africa of conflict,
10
44000
6000
maliyariya xəstəlikli Afrika, aclıq içindəki Afrika, münaqişəli Afrika
01:15
and the Africa of disasters.
11
50000
3000
və fəlakətlərlə dolu Afrika.
01:18
While it is true that those things are going on,
12
53000
4000
Bunların hamısı doğrudur, ancaq
01:22
there's an Africa that you don't hear about very much.
13
57000
4000
sizin haqqında çox da eşitmədiyiniz başqa bir Afrika da var.
01:26
And sometimes I'm puzzled, and I ask myself why.
14
61000
4000
Bəzən mən də çaşıram və öz-özümə soruşuram ki, görəsən niyə.
01:30
This is the Africa that is changing, that Chris alluded to.
15
65000
4000
Chris də qeyd etdiyi kimi dəyişən bir Afrika var.
01:34
This is the Africa of opportunity.
16
69000
2000
İmkanlarla dolu bir Afrika var.
01:36
This is the Africa where people want to take charge of
17
71000
3000
İnsaların öz gələcəklərini və müqəddəratlarını özləri
01:39
their own futures and their own destinies.
18
74000
2000
qurmaq istəkləri olan bir Afrika var.
01:41
And this is the Africa where people are looking for partnerships
19
76000
3000
Və bu işləri görmək üçün tərəfdaşlara ehtiyac duyan
01:44
to do this. That's what I want to talk about today.
20
79000
4000
insanlar var. Bu gün mən bunlar haqda danışmaq istəyirəm.
01:48
And I want to start by telling you
21
83000
2000
Afrikadakı dəyişiklik haqqında bir hekayə
01:50
a story about that change in Africa.
22
85000
2000
ilə başlamaq istəyirəm.
01:53
On 15th of September 2005, Mr. Diepreye Alamieyeseigha,
23
88000
5000
2005-ci il sentyabrın 15-də
01:58
a governor of one of the oil-rich states of Nigeria,
24
93000
4000
neftlə zəngin Nigeriyanın gubernatoru cənab Diepreye Alamieyeseigha
02:02
was arrested by the London Metropolitan Police on a visit to London.
25
97000
7000
Londana səfəri zamanı London Şəhər Metropolitan Polisi tərəfindən həbs olunmuşdur.
02:09
He was arrested because there were transfers of eight million dollars
26
104000
5000
Səbəb ona və ailəsinə məxsus olan
02:14
that went into some dormant accounts
27
109000
3000
qeyri-fəal bank hesabına
02:17
that belonged to him and his family.
28
112000
3000
8 milyon dollar pul köçürülməsi idi
02:21
This arrest occurred because there was cooperation
29
116000
2000
Həbs London Metropoltan Polisi və
02:23
between the London Metropolitan Police
30
118000
3000
ən cəsarətli və güclü insanlardan biri olan
02:26
and the Economic and Financial Crimes Commission of Nigeria --
31
121000
3000
cənab Nuhu Ribadunun öhdəsinda olan
02:29
led by one of our most able and courageous people: Mr. Nuhu Ribadu.
32
124000
7000
Nigeriya İqtisadi Cinayət Komissiyasının birgə səyi nəticəsində baş tutmuşdur.
02:36
Alamieyeseigha was arraigned in London.
33
131000
3000
O, Londonda məsuliyyətə cəlb olunmuşdu.
02:39
Due to some slip-ups, he managed to escape dressed as a woman
34
134000
4000
Bəzi xətaların nətəcəsində o, qadın geyimində həbsdən qaçmış,
02:43
and ran from London back to Nigeria where,
35
138000
3000
Londondan ölkə konstitusiyasına görə
02:46
according to our constitution, those in office
36
141000
4000
ölkəni idarə edən şəxsin-- bəzi ölkələrdə prezident adlanır bu şəxs --
02:50
as governors, president -- as in many countries --
37
145000
2000
toxunulmazlığı olan
02:52
have immunity and cannot be prosecuted. But what happened:
38
147000
5000
Nigeriya qaçmışdır.Ancaq sonra nə baş verdi?:
02:57
people were so outraged by this behavior that it was possible
39
152000
4000
insanlar onun hərəkətlərinə o qədər qəzəblənmişdilər ki,
03:01
for his state legislature to impeach him and get him out of office.
40
156000
6000
ölkə qanunvericiliyi onu ittiham edərək vəzifəsindən uzaqlaşdırmışdı.
03:08
Today, Alams -- as we call him for short -- is in jail.
41
163000
2000
Bu gün Alams-qısaca belə adlandırırlar onu- həbsdədir.
03:11
This is a story about the fact that people in Africa
42
166000
5000
Bu Afrika xalqının artıq öz liderlərinin korrupsiyasına
03:16
are no longer willing to tolerate corruption from their leaders.
43
171000
5000
göz yummadığını göstərən hekayədir.
03:22
This is a story about the fact that people want their resources
44
177000
5000
Bu hekayə onu göstərir ki, insanlar
03:27
managed properly for their good, and not taken out to places
45
182000
5000
resursların bir neçə qrup arasında bölüşdürüləcəyi yerlərə daşınmasını deyil
03:32
where they'll benefit just a few of the elite.
46
187000
3000
insanların xeyrinə bölüşdürülməsini istəyirlər.
03:35
And therefore, when you hear about the corrupt Africa --
47
190000
4000
Bununla çatdırmaq istədiyim budur ki, hər yerdə korrupsiyalı Afrika haqda eşidəndə onu da nəzərə alasınız ki, bəzi ölkələrdə insalar və hökumət korrupsiyaya qarşı çox çalışırlar, və bəzi ölkələrdə bu mübarizə müvəffəqiyyət qazanır.
03:39
corruption all the time -- I want you to know that the people
48
194000
4000
onu da nəzərə alasınız ki, bəzi ölkələrdə insalar və hökumət
03:43
and the governments are trying hard to fight this
49
198000
3000
korrupsiyaya qarşı çox çalışırlar, mübarizə aparırlar,
03:46
in some of the countries, and that some successes are emerging.
50
201000
4000
və bəzi ölkələrdə bu mübarizə müvəffəqiyyət qazanır.
03:50
Does it mean the problem is over? The answer is no.
51
205000
3000
Bu problemin həlli deməkdir? Cavab təbii ki, xeyr.
03:53
There's still a long way to go, but that there's a will there.
52
208000
4000
Hələ gediləcək çox yol var, amma bunun üçün istək də var.
03:57
And that successes are being chalked up on this very important fight.
53
212000
4000
Və müvəffəqiyyətlər bu mübarizədə xüsusi rol oynayır.
04:01
So when you hear about corruption,
54
216000
2000
Buna görə də korrupsiya haqda eşidəndə
04:03
don't just feel that nothing is being done about this --
55
218000
3000
heç bir şey edilmədiyini fikirləşməyin-
04:06
that you can't operate in any African country
56
221000
3000
fikirləşməyin ki, yüksək səviyyəli korrupsiya görə heç bir Afrika ölkəsində
04:09
because of the overwhelming corruption. That is not the case.
57
224000
3000
iş görmək mümkün deyil. Bu doğru deyil.
04:12
There's a will to fight, and in many countries, that fight is ongoing
58
227000
6000
Mübarizə istəkləri var, bəzi ölkələrdə mübarizə davam edir və
04:18
and is being won. In others, like mine,
59
233000
4000
qalib gəlinir. Mənim ölkəm,
04:22
where there has been a long history of dictatorship in Nigeria,
60
237000
3000
uzunmüddətli diktatorluq tarixi olan Nigeriyanın da daxil olduğu bəzi ölkələrdə bu mübarizə davam edir
04:25
the fight is ongoing and we have a long way to go.
61
240000
4000
və gediləcək uzun yol var.
04:29
But the truth of the matter is that this is going on.
62
244000
4000
Ancaq məsələnin məğzi budur ki, davamlılıq var.
04:34
The results are showing:
63
249000
2000
Nəticələr göz qabağındadır:
04:36
independent monitoring by the World Bank and other organizations
64
251000
4000
Dünya Bankı tərəfindən aparılan monitorinq göstərir ki,
04:40
show that in many instances the trend is downwards
65
255000
4000
korrupsiya meylləri azalır
04:44
in terms of corruption, and governance is improving.
66
259000
3000
və idarəçilik inkişaf etdirilir.
04:47
A study by the Economic Commission for Africa showed
67
262000
4000
Afrika İqtisadi Komissiyasının tədqiqatı
04:51
a clear trend upwards in governance in 28 African countries.
68
266000
4000
28 Afrika ölkəsindəki idarəetmənin təkmilləşdirilməsi cəhdlərini təsdiq edir.
04:55
And let me say just one more thing
69
270000
2000
Və icazənizlə bu idarəçilik mövzusunu bitirməzdən əvvəl
04:57
before I leave this area of governance.
70
272000
2000
bir şey də demək istəyirəm.
04:59
That is that people talk about corruption, corruption.
71
274000
3000
İnsanlar ancaq və ancaq korrupsiya haqda danışırlar.
05:02
All the time when they talk about it
72
277000
2000
İnsanlar korrupsiya haqda danışan kimi ağlınıza Afrika gəlir.
05:04
you immediately think about Africa.
73
279000
2000
Budur Afrika xalqlarının
05:06
That's the image: African countries. But let me say this:
74
281000
4000
surəti. Ancaq başqa bir şeyi də nəzərinizə çatdırım:
05:10
if Alams was able to export eight million dollars into an account in London --
75
285000
6000
Alams 8 milyon dolları Londondakı bank hesabına köçürdə bilirdisə,
05:18
if the other people who had taken money, estimated at
76
293000
4000
insanlar İnkişaf Etmiş Ölkələrdə otura- otura
05:22
20 to 40 billion now of developing countries' monies
77
297000
4000
İnkişafda Olan Ölkələrin iqtisadiyyatından 20 ~ 40 milyard pul qazanırlarsa,
05:26
sitting abroad in the developed countries -- if they're able to do this,
78
301000
3000
bunları etmək mümkündürsə, bunə nə deyirsiniz?
05:29
what is that? Is that not corruption?
79
304000
3000
Bu sizcə korrupsiya deyil?
05:33
In this country, if you receive stolen goods, are you not prosecuted?
80
308000
4000
Bu ölkədə oğurluq mallar alırsansa məsuliyyətə cəlb olunmursan?
05:38
So when we talk about this kind of corruption, let us also think
81
313000
3000
Buna görə də belə korrupsiya halları haqda danışanda
05:41
about what is happening on the other side of the globe --
82
316000
3000
pulun ancaq daşındığı və qarşısı alınmalı olan
05:44
where the money's going and what can be done to stop it.
83
319000
4000
dünyanın o biri tərəfi haqda da fikirləşin.
05:48
I'm working on an initiative now, along with the World Bank,
84
323000
3000
Hal- hazırda Dünya Bankı ilə bərabarər bu mövzu haqqında işləyirəm.
05:51
on asset recovery, trying to do what we can
85
326000
3000
Çalışıram ki,
05:54
to get the monies that have been taken abroad --
86
329000
3000
İnkişafda Olan Ölkələrdən daşınmış resursları,
05:57
developing countries' moneys -- to get that sent back.
87
332000
3000
pulları geri gətirim.
06:00
Because if we can get the 20 billion dollars sitting out there back,
88
335000
3000
Çünki, ordakı 20 milyard dolları geri gətirə bilsək,
06:03
it may be far more for some of these countries
89
338000
3000
bu ölkələrə edilən bütün
06:06
than all the aid that is being put together.
90
341000
3000
yardımlardan daha çox olar.
06:09
(Applause)
91
344000
7000
(Alqış)
06:16
The second thing I want to talk about is the will for reform.
92
351000
4000
Bu gün danışmaq istədiyim digər mövzu, yenidənqurma- islahat istəyidir.
06:20
Africans, after -- they're tired, we're tired
93
355000
4000
Biz, afrikalılar, hər kəsin
06:24
of being the subject of everybody's charity and care.
94
359000
5000
kömək və qayğısından yorulmuşuq.
06:29
We are grateful, but we know that
95
364000
4000
Biz minnətdarıq, ancaq
06:33
we can take charge of our own destinies if we have the will to reform.
96
368000
4000
islahat arzumuzla öz tale yükümüzü özümüz daşımaq istəyirik.
06:38
And what is happening in many African countries now is a realization
97
373000
4000
Və bir çox Afrika ölkəsində hal-hazırda bu tam dərk olunub.
06:42
that no one can do it but us. We have to do it.
98
377000
4000
Buna ancaq özümüzün nail ola biləcəyimiz dərk olunub. Bunu etməli olduğumuz.
06:46
We can invite partners who can support us, but we have to start.
99
381000
4000
Başlanğıc üçün partnyorların dəvət olunması.
06:50
We have to reform our economies, change our leadership,
100
385000
3000
İndi iqtisadiyyatımızı inkişaf etdirməliyik, liderlərimiz dəyişməliyik,
06:53
become more democratic, be more open to change and to information.
101
388000
6000
dəyişmək və informasiya qovuşmaq üçün daha demokratik olmalıyıq.
06:59
And this is what we started to do
102
394000
2000
Və Afrika qitəsinin ölkələrindən birində:
07:01
in one of the largest countries on the continent, Nigeria.
103
396000
3000
Nigeriyada etməyə başladığımız da bu oldu.
07:04
In fact, if you're not in Nigeria, you're not in Africa.
104
399000
3000
Əslində Nigeriyada deyilsinizsə Afrikada deyilsiz deməkdir.
07:07
I want to tell you that.
105
402000
1000
Bunu bilməlisiniz məncə.
07:08
(Laughter)
106
403000
1000
(Gülüş)
07:09
One in four sub-Saharan Africans is Nigerian,
107
404000
2000
4 Sab- Sahara ölkəsindən biridir Nigeriya:
07:13
and it has 140 million dynamic people -- chaotic people --
108
408000
5000
140 milyon əhalisi var- əasasən xaotik əhali-
07:19
but very interesting people. You'll never be bored.
109
414000
4000
amma çox maraqlıdırlar. Heç vaxt darıxmayacaqsınız.
07:23
(Laughter)
110
418000
1000
(Gülüş)
07:24
What we started to do was to realize
111
419000
2000
Biz özümüz ölçülər götürüb
07:26
that we had to take charge and reform ourselves.
112
421000
2000
özümüz islahatlara başladıq.
07:29
And with the support of a leader
113
424000
2000
Və həmin vaxt bunları etmək əzmi olan
07:31
who was willing, at the time, to do the reforms,
114
426000
3000
liderimizin dəstəyi ilə
07:34
we put forward a comprehensive reform program,
115
429000
2000
özümüz
07:36
which we developed ourselves.
116
431000
2000
islahat planlarımızı hazırladıq.
07:38
Not the International Monetary Fund. Not the World Bank,
117
433000
3000
Beynəlxalq Valyuta Fondu deyil. 21 il işləyib
07:41
where I worked for 21 years and rose to be a vice president.
118
436000
3000
vitze- prezidenti olduğum Dünya Bankının da köməyi olmadan.
07:45
No one can do it for you. You have to do it for yourself.
119
440000
2000
İslahatları heç kəs sənin əvəzinə edə bilməz. Sən özün etməlisən.♫
07:47
We put together a program that would, one: get the state
120
442000
4000
Biz 1-cisi: dövləti heç bir əlaqəsi
07:51
out of businesses it had nothing -- it had no business being in.
121
446000
4000
olmayan iqtisadiyyatdan ayırdıq.
07:55
The state should not be in the business
122
450000
2000
Dövlət istehsalla məşğul olmamalı və
07:57
of producing goods and services
123
452000
1000
xidmət işlərinə qarışmamalıdır,
07:58
because it's inefficient and incompetent.
124
453000
3000
çünki bu səmərəsizdir.
08:01
So we decided to privatize many of our enterprises.
125
456000
4000
Beləliklə biz bir çox sahələri özəlləşdirdik.
08:05
(Applause)
126
460000
4000
(Alqış)
08:10
We -- as a result, we decided to liberalize many of our markets.
127
465000
4000
Nəticədə bazarları də sərbəstləşdirməyə qərar verdik.
08:14
Can you believe that prior to this reform --
128
469000
3000
İnana bilərsiniz ki, islahatlardan əvvəl, 2003-cü ilin sonlarında,
08:17
which started at the end of 2003, when I left Washington
129
472000
4000
mən Vaşinqtonu tərk edib İqtisadiyyat Naziri postunu almaq
08:21
to go and take up the post of Finance Minister --
130
476000
2000
üçün ölkəyə gedəndə bizim yalnız 30 illik tarixində ancaq
08:25
we had a telecommunications company that was only able to develop
131
480000
4000
4,500 xətlə təhciz olunmuş
08:29
4,500 landlines in its entire 30-year history?
132
484000
5000
telekomunikasiya sistemimiz var idi.
08:34
(Laughter)
133
489000
2000
( Gülüş)
08:36
Having a telephone in my country was a huge luxury.
134
491000
3000
Nigeriyada telefon xətti olmaq zənginlik hesab olunurdu.
08:39
You couldn't get it. You had to bribe.
135
494000
2000
Ona sahib ola bilməzdiniz.Bunun üçün gərək rüşvət verməli idiniz.
08:41
You had to do everything to get your phone.
136
496000
2000
Telefona sahib olmaq üçün hər şey etməli idiniz.
08:43
When President Obasanjo supported and launched
137
498000
3000
Prezident Obasanjo telekomunikasiya sisteminin
08:46
the liberalization of the telecommunications sector,
138
501000
4000
özəlləşməsini təmin edəndən sonra
08:51
we went from 4,500 landlines to 32 million GSM lines, and counting.
139
506000
8000
4500 simli telefonlardan 32 milyon GSM xətlərə qədər artım oldu və artım davam edir.
08:59
Nigeria's telecoms market is the second-fastest growing in the world,
140
514000
5000
Nigeriyanın telekomunikasiya bazarı Çindən sonra dünyada ən sürətlə
09:04
after China. We are getting investments of about a billion dollars a year
141
519000
5000
inkişaf edən bazardır. Telekomunikasiya sahəsinə hər il 1 milyard dollara yaxın
09:09
in telecoms. And nobody knows, except a few smart people.
142
524000
6000
investisiya qoyulur.Və bunu bəzi ağıllı insanlardan başqa heç kəs bilmir.
09:15
(Laughter)
143
530000
3000
(Gülüş)
09:18
The smartest one, first to come in,
144
533000
4000
Ən ağıllı və birinci gələn investment
09:22
was the MTN company of South Africa.
145
537000
2000
Cənubi Afrikanın MTN şirkəti idi.
09:24
And in the three years that I was Finance Minister,
146
539000
4000
Və mənim 3 il İqtisadiyyat Naziri olduğum dövrdə hər il orta hesabla
09:28
they made an average of 360 million dollars profit per year.
147
543000
3000
360 milyon dollar gəlir əldə etdilər.
09:33
360 million in a market -- in a country that is a poor country,
148
548000
6000
Sərbəst bazarda 360 milyon dollar həm də kasıb bir ölkədə,
09:39
with an average per capita income just under 500 dollars per capita.
149
554000
4000
adam başına düşən orta aylıq gəliri 500 dollardan aşağı olan bir ölkədə.
09:44
So the market is there.
150
559000
2000
Və gördüyünüz kimi: budur bazar.
09:46
When they kept this under wraps, but soon others got to know.
151
561000
3000
Onlar bunu gizli saxlasalar da əvvəl axır ortaya çıxır.
09:50
Nigerians themselves began to develop
152
565000
3000
Nigeriyalılar özləri də
09:53
some wireless telecommunications companies,
153
568000
2000
simsiz telekomunikasiya şirkətləri yaratmağa başladılar,
09:55
and three or four others have come in.
154
570000
2000
və onların üç ya dördü mövcuddur.
09:57
But there's a huge market out there,
155
572000
3000
Hələ burda böyük bir sərbəst bazar var,
10:00
and people don't know about it, or they don't want to know.
156
575000
3000
ancaq insanlar bu haqda bilmirlər, bilmək istəmirlər.
10:05
So privatization is one of the things we've done.
157
580000
2000
Buna görə də özəlləşdirmə etdiyimiz ilk iş oldu.
10:08
The other thing we've also done is to manage our finances better.
158
583000
6000
Etdiyimiz digər şey isə iqtisadiyyatı daha yaxşı idarə etmək oldu.
10:15
Because nobody's going to help you and support you
159
590000
2000
Çünki öz iqtisadiyyatını yaxşı idarə edə bilməsən
10:18
if you're not managing your own finances well.
160
593000
3000
heç kəs sənə kömək etməyəcək.
10:21
And Nigeria, with the oil sector, had the reputation
161
596000
4000
Və Nigeriyada neft sektoru korrupsiyaya uğradığı
10:25
of being corrupt and not managing its own public finances well.
162
600000
5000
və idarəçiliyi düzgün olmadığı bilinirdi.
10:30
So what did we try to do? We introduced a fiscal rule
163
605000
4000
Beləliklə biz nə etməyə çalışdıq? Biz neft qiymətlərindən
10:35
that de-linked our budget from the oil price.
164
610000
2000
asılı olmayan büdcə planı hazırladıq.
10:37
Before we used to just budget on whatever oil we bring in,
165
612000
4000
Əvvəllər büdcəni neftdən gələn gəlirlərlə uyğunlaşdırırdıq,
10:41
because oil is the biggest, most revenue-earning sector
166
616000
5000
çünki neft ən böyük gəlir mənbəyi idi,
10:46
in the economy: 70 percent of our revenues come from oil.
167
621000
3000
gəlirin 70%-ni təşkil edirdi.
10:49
We de-linked that, and once we did it, we began to budget
168
624000
4000
Bu asılılığı pozmaqla büdcə qiymətlərini
10:53
at a price slightly lower than the oil price
169
628000
3000
neft qiymətlərindən aşağı hesablamağa başladıq
10:56
and save whatever was above that price.
170
631000
4000
və bu qiymətlərdən artıq olanları büdcədə yığdıq.
11:01
We didn't know we could pull it off; it was very controversial.
171
636000
3000
Qarşısını ala biləcəyimizi bilmirdik, çox mübahisəli məsələ idi.
11:04
But what it immediately did was that the volatility
172
639000
3000
Ancaq nəticə olaraq, neftin qiyməti
11:07
that had been present in terms of our economic development --
173
642000
3000
çox yüksək olduğu halda belə yüksək sürətlə inkişaf edən
11:10
where, even if oil prices were high, we would grow very fast.
174
645000
4000
və özüllü iqtisaqiyyat yarada bildik.
11:14
When they crashed, we crashed.
175
649000
2000
Onlar geriləyəndə bizdə eynisilə gerilədik.
11:16
And we could hardly even pay anything, any salaries, in the economy.
176
651000
4000
Əməkhaqqlarını ödəyəcək qədər də pulumuz yox idi.
11:21
That smoothened out. We were able to save, just before I left,
177
656000
4000
Ancaq hər şey yaxşı oldu. Mən vəzifədən getməzdən əvvəl
11:25
27 billion dollars. Whereas -- and this went to our reserves --
178
660000
6000
bizim 27 milyard dollar yığımımız var idi. Bu yığımlar 2003-cü ildə
11:31
when I arrived in 2003, we had seven billion dollars in reserves.
179
666000
4000
mən vəzifəyə gələndə sadəcə 7 milyard dollardan ibarət olan ehtiyata (reserve ) köçürüldü.
11:36
By the time I left, we had gone up to almost 30 billion dollars. And
180
671000
3000
Mən vəzifədən çıxanda bizim 30 milyarda yaxın pul var idi.
11:39
as we speak now, we have about 40 billion dollars in reserves
181
674000
3000
Və hal-hazırda iqtisadiyyatın xüsusi təşkilinin nəticəsi olaraq
11:43
due to proper management of our finances.
182
678000
4000
bu rəqəm 40 milyarddır.
11:48
And that shores up our economy, makes it stable.
183
683000
3000
Və bu pul iqtisadiyyata dayaq verir və stabilləşdirir.
11:51
Our exchange rate that used to fluctuate all the time
184
686000
3000
Adətən qeyri-sabit olan iqtisadiyyatımız indi müəyyən qədər sabit və planlıdır,
11:54
is now fairly stable and being managed so that business people
185
689000
4000
bazarda iş adamlarının təxmin edə biləcəkləri
11:58
have a predictability of prices in the economy.
186
693000
5000
qiymətlər mövcuddur.
12:05
We brought inflation down from 28 percent to about 11 percent.
187
700000
4000
Biz infilyasiyanı 28%-dən 11%-ə endirdik.
12:11
And we had GDP grow from an average of 2.3 percent the previous decade
188
706000
6000
Keçən onillikdə ortalama 2,3 artan ÜDM-i (Ümumdaxıili Məhsul),
12:17
to about 6.5 percent now.
189
712000
3000
bu onillikdə 6,5%-ə çatdırdıq.
12:21
So all the changes and reforms we were able to make
190
716000
3000
Yəni etdiyimiz bütün dəyişikliklər və irəliləyişlər
12:24
have shown up in results that are measurable in the economy.
191
719000
3000
iqtisadi göstəricilərlə də təsdiqlənmiş oldu.
12:27
And what is more important, because we want to get away from oil
192
722000
4000
Daha da vacibi odur ki, biz-
12:31
and diversify -- and there are so many opportunities
193
726000
2000
əvvəllər ancaq neft sektorundan gələn gəlirlərlə
12:33
in this one big country, as in many countries in Africa --
194
728000
3000
inkişaf edən Afrika ölkələri
12:38
what was remarkable is that much of this growth came
195
733000
3000
qeyri- neft sektorunda da imkanlar
12:41
not from the oil sector alone, but from non-oil.
196
736000
3000
yaratmaq istəyirik.
12:44
Agriculture grew at better than eight percent.
197
739000
3000
Kənd təsərrüfatında 8%-ə yaxın inkişaf müşahidə olundu.
12:47
As telecoms sector grew, housing and construction,
198
742000
4000
Bütün telekomunikasiya sistemi, tikinti sahələri inkişaf etdi,
12:51
and I could go on and on. And this is to illustrate to you that
199
746000
5000
və bu siyahını davam etdirmək olar. Bununla onu demək istəyirəm ki,
12:56
once you get the macro-economy straightened out,
200
751000
2000
makroiqtisadiyyat gücləndikcə
12:58
the opportunities in various other sectors are enormous.
201
753000
4000
bütün sektorlarda böyük imkanlar yaranır.
13:03
We have opportunities in agriculture, like I said.
202
758000
3000
Əvvəl də nəzərinizə çatdırdığım kimi kənd təsərrüfatında böyük imkanlar var.
13:06
We have opportunities in solid minerals. We have a lot of minerals
203
761000
4000
Mineral sahələrində imkanlar var. Sərmayə qoyulmamış,
13:10
that no one has even invested in or explored. And we realized
204
765000
3000
hətta kəşf olunmamış coxlu minerallar var. Və bilirik ki,
13:13
that without the proper legislation to make that possible,
205
768000
3000
normal qanunvericilik olmadan investisiya qoyuluşu
13:16
that wouldn't happen. So we've now got a mining code
206
771000
3000
mümkün deyil . Buna uyğun olaraq
13:19
that is comparable with some of the best in the world.
207
774000
3000
dünyada ən yaxşı mədən sənayesi qanunvericiliklərindən birini yaratmışıq.
13:23
We have opportunities in housing and real estate.
208
778000
2000
Mənzil tikintisi və daşınmaz əmlak bazarında yaxşı fürsətlər var.
13:25
There was nothing in a country of 140 million people --
209
780000
3000
140 milyonluq ölkədə heç nə yox idi-
13:29
no shopping malls as you know them here.
210
784000
5000
burda olduğu kimi alış-veriş mərkəzləri mövcud deyildi.
13:35
This was an investment opportunity for someone
211
790000
3000
Bu insanların arzularını reallaşdırmaq istəyən
13:38
that excited the imagination of people.
212
793000
2000
investorlar üçün əla şans idi.
13:41
And now, we have a situation in which the businesses in this mall
213
796000
3000
Və bu investorlar alış-veriş mərkəzlərindən təxminlərindən
13:44
are doing four times the turnover that they had projected.
214
799000
3000
4 qat artıq artıq pul görtürürlər.
13:48
So, huge things in construction, real estate,
215
803000
3000
Əvvəl də dediyim kimi, tikinti , daşınmaz əmlak,
13:51
mortgage markets. Financial services:
216
806000
2000
ipoteka sahələrində böyük yatırım lazımdır.
13:54
we had 89 banks. Too many not doing their real business.
217
809000
4000
Maliyyə xidmət sahələri: 89 bank var idi. Çoxu həqiqi fəaliyyətdən uzaq.
13:58
We consolidated them from 89 to 25 banks by requiring
218
813000
4000
Biz onlardan kapitallarını artırmaq və bölüşdürməyi
14:02
that they increase their capital -- share capital.
219
817000
5000
tələb etməklə 80 bankın 25 bankda birləşməsinə nail olduq .
14:07
And it went from about 25 million dollars to 150 million dollars.
220
822000
5000
Və göstəricilər 25 milyon dollardan 150 milyon dollara qədər dəyişdi.
14:12
The banks -- these banks are now consolidated, and that strengthening
221
827000
4000
İndi korporativ banklar və gücləndirilmiş bank sistemi
14:16
of the banking system has attracted a lot of investment from outside.
222
831000
4000
xarici isvestorları da cəlb edir.
14:20
Barclays Bank of the U.K. is bringing in 500 million.
223
835000
4000
Birləşmiş Krallığın Barclays Bankı 500 milyon investisiya qoyub.
14:24
Standard Chartered has brought in 140 million.
224
839000
4000
Standard Chartered bankı 140 milyon.
14:28
And I can go on. Dollars, on and on, into the system.
225
843000
3000
Və daha başqalarını da saya bilərəm. Dollarlar sistemə qoşulmağa davam edir.
14:31
We are doing the same with the insurance sector.
226
846000
2000
Sığorta sahəsində də eyni şeyi edirik.
14:33
So in financial services, a great deal of opportunity.
227
848000
3000
Maliyyə sahəsində böyük şanslar var.
14:36
In tourism, in many African countries, a great opportunity.
228
851000
6000
Turizm sahəsində: bir çox Afrika ölkəsində böyük imaklar.
14:42
And that's what many people know East Africa for:
229
857000
3000
Bir çox insan elə Şərqi Afrikanı turizmə görə tanıyır:
14:46
the wildlife, the elephants, and so on.
230
861000
3000
vəhşi həyat, fillər və s.
14:49
But managing the tourism market in a way
231
864000
2000
Ancaq turizm sahəsini insanlara xeyir verəcək şəkildə
14:51
that can really benefit the people is very important.
232
866000
3000
təşkil etmək çox vacibdir.
14:55
So what am I trying to say? I'm trying to tell you
233
870000
3000
Beləliklə demək istədiklərim bunlardır. Demək istəyirəm ki,
14:58
that there's a new wave on the continent.
234
873000
3000
qitədə yeni cərəyan var.
15:01
A new wave of openness and democratization in which, since 2000,
235
876000
5000
2000-ci ildən bəri ölkələrinin 2/3-ündə çox partiyalı sistem
15:06
more than two-thirds of African countries have had
236
881000
2000
mövcud olan
15:08
multi-party democratic elections.
237
883000
2000
yeni demokratiya dalğası.
15:11
Not all of them have been perfect, or will be,
238
886000
3000
Onların hamısı qüsursuz deyil və qüsursuz da olmayacaq,
15:14
but the trend is very clear.
239
889000
2000
amma mövcud ənənə aydındır.
15:16
I'm trying to tell you that since the past three years,
240
891000
4000
Demək istəyirəm ki,
15:20
the average rate of growth on the continent has moved
241
895000
3000
bütün qitədə illik artım son üç ildə
15:23
from about 2.5 percent to about five percent per annum.
242
898000
4000
2,3 %-dən 5%-ə çatdırılıb.
15:27
This is better than the performance of many OECD countries.
243
902000
4000
Bu bir çox İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (İƏİT) ölkəsindən daha yaxşı göstəricidir
15:32
So it's clear that things are changing.
244
907000
4000
Aydındır ki, hər şey dəyişir.
15:36
Conflicts are down on the continent;
245
911000
2000
Qitədəki konfliktlər həll olunur;
15:39
from about 12 conflicts a decade ago,
246
914000
2000
10 il əvvəlki 12 konfliktdən
15:41
we are down to three or four conflicts --
247
916000
2000
3~4-ü qalıb,
15:43
one of the most terrible, of course, of which is Darfur.
248
918000
3000
Ən dəhşətli Darfur onlardan biridir təbii ki.
15:46
And, you know, you have the neighborhood effect where
249
921000
3000
Və, belə bir sərhəd effekti var ki,
15:49
if something is going on in one part of the continent,
250
924000
2000
əgər qitənin hansısa hissəsində nəsə baş verirsə,
15:51
it looks like the entire continent is affected.
251
926000
3000
bu bütün qitəyə təsir göstərir.
15:54
But you should know that this continent is not --
252
929000
3000
Ancaq nəzərə almalıyıq ki,
15:57
is a continent of many countries, not one country.
253
932000
6000
qitə yalnız bir ölkədən deyil, bir neçə ölkədən ibarətdir.
16:03
And if we are down to three or four conflicts,
254
938000
2000
Və əgər konfliktlərin sayı azalıbsa,
16:05
it means that there are plenty of opportunities to invest
255
940000
3000
bu ona işarə edir ki, çoxlu imkanlar olan
16:08
in stable, growing, exciting economies
256
943000
7000
stabil, inkişafda olan iqtisadiyyatlara
16:15
where there's plenty of opportunity.
257
950000
3000
investisiya qoymaq lazımdır.
16:19
And I want to just make one point about this investment.
258
954000
4000
Və bu investisiyalar haqda bir şey də demək istəyirəm.
16:24
The best way to help Africans today
259
959000
2000
İndi Afrikaya kömək etməyin ən yaxşı yolu
16:27
is to help them to stand on their own feet.
260
962000
3000
onlara öz ayaqları üstündə durmasına kömək etməkdir.
16:30
And the best way to do that is by helping create jobs.
261
965000
4000
Və bunu etməyin ən yaxşı yolu yeni iş yerləri açmaqdır.
16:35
There's no issue with fighting malaria and putting money in that
262
970000
4000
Malyariyaya qarşı mübarizə və bu sahəyə pul ayrılmasına
16:39
and saving children's lives. That's not what I'm saying. That is fine.
263
974000
4000
heç bir etirazımız yoxdur. Bunu deməyə çalışmıram. Bu yaxşı işdir.
16:44
But imagine the impact on a family: if the parents can be employed
264
979000
4000
Ancaq ailədə işləyən valideyinlərin olmasını təsəvvür edin: onlar
16:48
and make sure that their children go to school,
265
983000
2000
uşaqlarının məktəbə getməsini təmin edə bilər,
16:50
that they can buy the drugs to fight the disease themselves.
266
985000
3000
özləri dərman alıb xəstəliklə mübarizə apara bilərlər.
16:53
If we can invest in places where you yourselves make money
267
988000
4000
Əgər özünüzünə pul qazandırmaqla bərabər,
16:57
whilst creating jobs and helping people stand on their own feet,
268
992000
5000
insanların işləməsinə və öz ayaqları üstündə dayanmasına
17:02
isn't that a wonderful opportunity? Isn't that the way to go?
269
997000
5000
kömək edə bilirsinizsə, bu böyük iş deyilmi? Bu ediləcək ən yaxşı iş deyilmi?
17:07
And I want to say that some of the best people to invest in
270
1002000
3000
Və onu da deyim ki, qitədə qadınlara investisiya qoymaq
17:10
on the continent are the women.
271
1005000
2000
yaxşı fikirdir.
17:13
(Applause)
272
1008000
7000
(Alqış)
17:20
I have a CD here. I'm sorry that I didn't say anything on time.
273
1015000
5000
Özümlə bərabər CD gətirmişdim. Bağışlayın ki əvvəldən məlumat vermədim.
17:25
Otherwise, I would have liked you to have seen this.
274
1020000
2000
Buna baxmağınızı çox istərdim.
17:27
It says, "Africa: Open for Business."
275
1022000
3000
Burada: " Afrika: Biznes üçün açıqdır." yazılıb.
17:31
And this is a video that has actually won an award
276
1026000
3000
Və əslində bu vidio ilin sənədli filmi
17:34
as the best documentary of the year.
277
1029000
2000
mükafatını qazanıb.
17:36
Understand that the woman who made it
278
1031000
2000
Bilməyinizi istəyirəm ki, bu videonu
17:38
is going to be in Tanzania, where they're having the session in June.
279
1033000
5000
hazırlayan xanım, İyun sesiyasının keçiriləcəyi Tanzaniyadandır.
17:44
But it shows you Africans, and particularly African women, who
280
1039000
5000
Bu göstərir ki, Afrikalılar, xüsusilə qadınlar bütün çətinliklərə baxmayaraq,
17:49
against all odds have developed businesses, some of them world-class.
281
1044000
5000
bəziləri hətta dünya standartlarına uyğun olan biznes qurmağı bacarıblar.
17:54
One of the women in this video, Adenike Ogunlesi,
282
1049000
3000
Bu qadınlardan biri Adenike Ogunlesi,
17:57
making children's clothes --
283
1052000
2000
hobbi olaraq başladığı uşaq paltarları tikməyi
17:59
which she started as a hobby and grew into a business.
284
1054000
5000
biznesə çevirdi.
18:04
Mixing African materials, such as we have,
285
1059000
3000
O, Afrikaya xas matetialları başqa materiallarla qatmaqla
18:08
with materials from elsewhere.
286
1063000
1000
buna nail oldu.
18:09
So, she'll make a little pair of dungarees with corduroys,
287
1064000
5000
O, Afrika materiallarınnın qarışığı olan
18:14
with African material mixed in. Very creative designs,
288
1069000
4000
velvet parçadan paltarlar hazırlayır.Çox yaradıcı dizaynları var.
18:20
has reached a stage where she even had an order from Wal-Mart.
289
1075000
3000
Ona hətta Wall-Mart dan da sifarişlər gəlir.
18:24
(Laughter)
290
1079000
1000
(Gülüş)
18:26
For 10,000 pieces.
291
1081000
2000
10,000 dəst.
18:29
So that shows you that we have people who are capable of doing.
292
1084000
4000
Bu göstərir ki, bizim bacarıqlı insanlarımız var.
18:33
And the women are diligent. They are focused; they work hard.
293
1088000
5000
Və qadınlar çalışqandırlar, onlar işlərinə diqqət verir, çox işləyirlər
18:38
I could go on giving examples:
294
1093000
2000
Digər nümunələrlə davam edəcəm.
18:40
Beatrice Gakuba of Rwanda, who opened up a flower business
295
1095000
4000
Rvandadan Beatris Gabuka gül biznesi ilə məşğul olur və
18:44
and is now exporting to the Dutch auction in Amsterdam each morning
296
1099000
5000
hal hazırda hər gün Amsterdamdakı holland gül bazarına gül ixrac edir,
18:49
and is employing 200 other women and men to work with her.
297
1104000
4000
200-dən çox qadını işlə təmin edir.
18:54
However, many of these are starved for capital to expand,
298
1109000
4000
Ancaq bu bizneslərin hamısı kapital azlığından əziyyət çəkir, çünki
18:59
because nobody believes outside of our countries
299
1114000
3000
bizdən başqa heç kəs bizim
19:02
that we can do what is necessary. Nobody thinks in terms of a market.
300
1117000
5000
bacarığımıza inanmır. Heç kəs Afrikada bazar haqda fikirləşmir.
19:07
Nobody thinks there's opportunity.
301
1122000
3000
Heç kəs mövcud imkanlar haqda fikirləşmir.
19:10
But I'm standing here saying that those who miss the boat now,
302
1125000
3000
Və mən burada deyirəm ki, indi qayığa minməyənlər
19:13
will miss it forever.
303
1128000
2000
bir də qayığı görməyəcəklər.
19:15
So if you want to be in Africa, think about investing.
304
1130000
6000
Əgər Afrikada olmaq istəyirsinizsə, investisiya qoymaq haqda fikirləşin.
19:22
Think about the Beatrices, think about the Adenikes of this world,
305
1137000
6000
Dünyadakı Beatrislər, Adenikelər haqda fikirləşin,
19:28
who are doing incredible things, that are bringing them
306
1143000
3000
onları qlobal iqtisadiyyata gətirən işləri,
19:31
into the global economy, whilst at the same time making sure
307
1146000
3000
ətrafınkadı qadınları işlə təmin etməkləri,
19:34
that their fellow men and women are employed,
308
1149000
3000
valideyinləri işlədiyinə görə
19:37
and that the children in those households get educated
309
1152000
2000
təhsil ala bilən uşaqlar haqda
19:39
because their parents are earning adequate income.
310
1154000
3000
fikirləşin.
19:43
So I invite you to explore the opportunities.
311
1158000
4000
Sizi imkanlardan istifadə etməyə dəvət edirəm.
19:48
When you go to Tanzania, listen carefully,
312
1163000
4000
Tanzaniyada olarkən diqqətlə qulaq asın,
19:52
because I'm sure you will hear of the various openings that there will be
313
1167000
4000
çünki eşitdikləriniz həm sizə həm də başqalarına xeyir
19:56
for you to get involved in something that will do good
314
1171000
5000
gətirəcək imkanlar
20:01
for the continent, for the people and for yourselves.
315
1176000
5000
aça bilər.
20:06
Thank you very much.
316
1181000
1000
Çox sağ olun.
20:07
(Applause)
317
1182000
8000
(Alqış)
ABOUT THE SPEAKER
Ngozi Okonjo-Iweala - EconomistNgozi Okonjo-Iweala is a respected global economist.
Why you should listen
Okonjo-Iweala was the Finance Minister of Nigeria, Africa’s largest economy, from 2003 to 2006, and then briefly the country’s Foreign Affairs Minister, the first woman to hold either position. From 2011 to 2015 she was again named Minister of Finance and Coordinating Minister for the Economy of Nigeria. Between those terms, from 2007 to 2011, she was one of the managing director of the World Bank and a candidate to the organization’s presidency. She is now a senior advisor at financial advisory and asset management firm Lazard, and she chairs the Board of the Global Alliance for Vaccines and Immunization. At the World Bank, she worked for change in Africa and assistance for low-income countries. As Finance Minister, she attacked corruption to make Nigeria more transparent and desirable for investment and jobs, an activism that attracted criticism from circles opposed to reform.
Ngozi Okonjo-Iweala | Speaker | TED.com