TEDxCERN
Gian Giudice: Why our universe might exist on a knife-edge
Џан Џудиче: Зошто нашиот универзум можеби лебди над острицата на ножот
Filmed:
Readability: 5.1
2,152,454 views
Кое е најголемото изненадување во врска со откритието на Хигсовиот бозон? Тоа дека нема изненадување. Џан Џудиче нè води низ еден проблем од теоретската физика: што ако Хигсовото поле се наоѓа во ултра-густа состојба кое пак би можело да значи колапс на сета атомска материја? Со духовитост и шарм, Џудиче предвидува мрачна судбина -- и кажува зошто сè уште е прерано за загриженост. (Снимено на TEDxCERN.)
Gian Giudice - Theoretical physicist
Gian Giudice is a theoretical physicist who has contributed greatly to our present understanding of particle physics and cosmology. Full bio
Gian Giudice is a theoretical physicist who has contributed greatly to our present understanding of particle physics and cosmology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So last year, on the Fourth of July,
0
1179
2344
Минатата година, на "Четврти Јули,"
00:15
experiments at the Large Hadron Collider
1
3523
2499
експериментите со Големиот Хадронски Колајдер
00:18
discovered the Higgs boson.
2
6022
2290
го открија Хигсовиот бозон.
00:20
It was a historical day.
3
8312
1968
Тоа беше историски ден.
00:22
There's no doubt that from now on,
4
10280
2295
Без сомнение од сега па понатаму,
00:24
the Fourth of July will be remembered
5
12575
1834
"Четврти Јули" ќе биде запомнет
00:26
not as the day of the Declaration of Independence,
6
14409
2442
не како ден на "Декларацијата на Независноста,"
00:28
but as the day of the discovery of the Higgs boson.
7
16851
3834
туку како ден кога е откриен Хигсовиот бозон.
00:32
Well, at least, here at CERN.
8
20685
2432
Барем, овде во ЦЕРН.
00:35
But for me, the biggest surprise of that day
9
23117
4155
Но за мене, најголемото изненадување тој ден
00:39
was that there was no big surprise.
10
27272
2499
беше тоа дека немаше големо изненадување.
00:41
In the eye of a theoretical physicist,
11
29771
2599
Во очите на теоретскиот физичар,
00:44
the Higgs boson is a clever explanation
12
32370
1893
Хигсовиот бозон е паметно објаснување
00:46
of how some elementary particles gain mass,
13
34263
3523
за тоа како некои елементарни честички стекнуваат маса,
00:49
but it seems a fairly unsatisfactory
14
37786
2836
но се чини дека е прилично незадоволително
00:52
and incomplete solution.
15
40622
2206
и нецелосно решение.
00:54
Too many questions are left unanswered.
16
42828
3024
Премногу прашања остануваат неодговорени.
00:57
The Higgs boson does not share the beauty,
17
45852
2835
Хигсовиот бозон ја нема убавината,
01:00
the symmetry, the elegance,
18
48687
1885
симетријата, елеганцијата
01:02
of the rest of the elementary particle world.
19
50572
2728
својствена за останатите елементарни честички.
01:05
For this reason, the majority of theoretical physicists
20
53300
3622
Поради оваа причина, мнозинството теоретски физичари
01:08
believe that the Higgs boson could not
21
56922
2942
веруваат дека Хигсовиот бозон не може
01:11
be the full story.
22
59864
2482
да биде целата приказна.
01:14
We were expecting new particles and new phenomena
23
62346
2854
Со Хигсовиот бозон очекувавме да се јават нови честички
01:17
accompanying the Higgs boson.
24
65200
2450
и нови феномени.
01:19
Instead, so far, the measurements
25
67650
2318
Но, досега, резултатите кои доаѓаат
01:21
coming from the LHC show no signs of new particles
26
69968
3758
од ГХК не покажуваат знаци за присуство на нови честички
01:25
or unexpected phenomena.
27
73726
2149
или неочекувани феномени.
01:27
Of course, the verdict is not definitive.
28
75875
3653
Се разбира, пресудата не е конечна.
01:31
In 2015, the LHC will almost double
29
79528
3994
Во 2015, ГХК речиси ќе ја дуплира
01:35
the energy of the colliding protons,
30
83522
2691
енергијата со која протоните влегуваат во колизија,
01:38
and these more powerful collisions
31
86213
2071
а овие помоќни колизии
01:40
will allow us to explore further the particle world,
32
88284
4584
ќе ни овозможат дополнително да го изучиме светот на честичките,
01:44
and we will certainly learn much more.
33
92868
3132
и со сигурност ќе научиме многу повеќе.
01:48
But for the moment, since we have found
34
96000
3146
Но во моментов, бидејќи немаме докази
01:51
no evidence for new phenomena, let us suppose
35
99146
3149
за нови феномени, ајде да претпоставиме
01:54
that the particles that we know today,
36
102295
3164
дека честичките кои денес ни се познати,
01:57
including the Higgs boson,
37
105459
1856
вклучувајќи го и Хигсовиот бозон,
01:59
are the only elementary particles in nature,
38
107315
3285
се единствените елементарни честички во природата,
02:02
even at energies much larger
39
110600
2744
дури и при енергии кои се многу поголеми
02:05
than what we have explored so far.
40
113344
2766
од оние кои досега ги имавме.
02:08
Let's see where this hypothesis is going to lead us.
41
116110
4632
Ајде да видиме каде ќе нè одведе ваквата хипотеза.
02:12
We will find a surprising and intriguing result
42
120742
3432
Ќе откриеме изненадувачки и интригантен факт
02:16
about our universe, and to explain my point,
43
124174
3799
за нашиот универзум, а за да ви ја објаснам мојата поента,
02:19
let me first tell you what the Higgs is about,
44
127973
3876
дозволете прво да ви кажам каква е улогата на Хигс,
02:23
and to do so, we have to go back
45
131849
3134
а за да го направам тоа, ќе мораме да се вратиме
02:26
to one tenth of a billionth of a second
46
134983
4357
на една десетина од милијардитиот дел на секундата
02:31
after the Big Bang.
47
139340
1531
после Големата Експлозија.
02:32
And according to the Higgs theory,
48
140871
2041
Според теоријата на Хигс,
02:34
at that instant, a dramatic event took place
49
142912
3366
во тој момент, во универзумот се случил
02:38
in the universe.
50
146278
1591
драматичен настан.
02:39
Space-time underwent a phase transition.
51
147869
4791
Просторот и времето претрпиле фазна транзиција.
02:44
It was something very similar to the phase transition
52
152660
3077
Нешто многу слично на фазната транзиција која
02:47
that occurs when water turns into ice
53
155737
3545
се случува кога водата ќе се претвори во мраз
02:51
below zero degrees.
54
159282
1961
под нула степени.
02:53
But in our case, the phase transition
55
161243
2940
Но во нашиот случај, фазната транзиција
02:56
is not a change in the way the molecules
56
164183
2531
не е промена во начинот на кој молекулите
02:58
are arranged inside the material,
57
166714
2286
се наредени во материјалот,
03:01
but is about a change
58
169000
1888
туку е промена во
03:02
of the very fabric of space-time.
59
170888
3626
самата структура на просторот и времето.
03:06
During this phase transition, empty space
60
174514
2626
За време на оваа фазна транзиција, празниот простор
03:09
became filled with a substance
61
177140
2672
бил исполнет со супстанца
03:11
that we now call Higgs field.
62
179812
3032
која сега ја нарекуваме Хигсово поле.
03:14
And this substance may seem invisible to us,
63
182844
2329
Оваа супстанца можеби не ја гледаме,
03:17
but it has a physical reality.
64
185173
2678
но таа има физичка реалност.
03:19
It surrounds us all the time,
65
187851
2058
Постојано нè опкружува,
03:21
just like the air we breathe in this room.
66
189909
3701
исто како и воздухот кој го дишеме во оваа просторија.
03:25
And some elementary particles interact
67
193610
2318
Некои елементарни честички влегуваат во интеракција
03:27
with this substance, gaining energy in the process.
68
195928
3828
со оваа супстанца и на тој начин добиваат енергија.
03:31
And this intrinsic energy is what we call
69
199756
3075
Оваа фундаментална енергија е она што го нарекуваме
03:34
the mass of a particle,
70
202831
2133
маса на честичката,
03:36
and by discovering the Higgs boson, the LHC
71
204964
3253
а преку откривањето на Хигсовиот бозон, ГХК
03:40
has conclusively proved that this substance is real,
72
208217
4532
недвосмислено докажа дека оваа супстанца е реална,
03:44
because it is the stuff the Higgs bosons are made of.
73
212749
3919
бидејќи токму од неа е направен Хигсовиот бозон.
03:48
And this, in a nutshell, is the essence of the Higgs story.
74
216668
3444
И ова, ако сумираме, е суштината на Хигсовата приказна.
03:52
But this story is far more interesting than that.
75
220112
4743
Но оваа приказна е далеку поинтересна.
03:56
By studying the Higgs theory,
76
224855
2311
Студирајќи ја теоријата на Хигс,
03:59
theoretical physicists discovered,
77
227166
2360
теоретските физичари открија,
04:01
not through an experiment
78
229526
1904
не преку експеримент,
04:03
but with the power of mathematics,
79
231430
2476
туку преку моќта на математиката,
04:05
that the Higgs field does not necessarily exist
80
233906
3712
дека Хигсовото поле не постои нужно само
04:09
only in the form that we observe today.
81
237618
3337
во формата која денес ни е позната.
04:12
Just like matter can exist as liquid or solid,
82
240955
5045
Исто како што материјата може да биде течна и цврста,
04:18
so the Higgs field, the substance that fills all space-time,
83
246000
4572
така и Хигсовото поле, супстанцата која го исполнува просторот и времето,
04:22
could exist in two states.
84
250572
3354
може да постои во две состојби.
04:25
Besides the known Higgs state,
85
253926
2310
Освен моменталната Хигсова состојба,
04:28
there could be a second state in which the Higgs field
86
256236
3147
можна е и друга состојба во која Хигсовото поле
04:31
is billions and billions times denser
87
259383
3536
е милијарди и милијарди пати погусто
04:34
than what we observe today,
88
262919
2045
од она што го гледаме денес,
04:36
and the mere existence of another state
89
264964
3487
а самото тоа што Хигсовото поле може да постои
04:40
of the Higgs field poses a potential problem.
90
268451
4245
во друга состојба ни создава потенцијален проблем.
04:44
This is because, according to the laws
91
272696
3238
Бидејќи, според законите
04:47
of quantum mechanics, it is possible
92
275934
2693
на квантната механика, можно е да
04:50
to have transitions between two states,
93
278627
2832
се јават транзиции помеѓу две состојби,
04:53
even in the presence of an energy barrier
94
281459
2949
дури и во присуство на енергетска бариера
04:56
separating the two states,
95
284408
2628
која ги разделува тие две состојби,
04:59
and the phenomenon is called,
96
287036
2209
а овој феномен се нарекува,
05:01
quite appropriately, quantum tunneling.
97
289245
4142
доста соодветно, квантно тунелирање.
05:05
Because of quantum tunneling,
98
293387
1891
Поради квантното тунелирање,
05:07
I could disappear from this room
99
295278
2533
јас би можел да исчезнам од просторијава
05:09
and reappear in the next room,
100
297811
3322
и да се појавам во соседната просторија,
05:13
practically penetrating the wall.
101
301133
3395
практично пробивајќи го ѕидот.
05:16
But don't expect me to actually perform the trick
102
304528
2815
Но не очекувајте да го изведам трикот
05:19
in front of your eyes, because the probability
103
307343
2578
пред ваши очи, оти веројатноста да го
05:21
for me to penetrate the wall is ridiculously small.
104
309921
4388
пробијам ѕидот е неверојатно мала.
05:26
You would have to wait a really long time
105
314309
2598
Ќе морате да чекате навистина долго време
05:28
before it happens, but believe me,
106
316907
2132
пред да се случи, но верувајте ми,
05:31
quantum tunneling is a real phenomenon,
107
319039
3177
квантното тунелирање е реален феномен,
05:34
and it has been observed in many systems.
108
322216
3195
и е воочен во многу системи.
05:37
For instance, the tunnel diode,
109
325411
2562
На пример, тунел диодата,
05:39
a component used in electronics,
110
327973
2197
дел користен во електрониката,
05:42
works thanks to the wonders
111
330170
2422
функционира благодарение на
05:44
of quantum tunneling.
112
332592
2320
чудото наречено квантно тунелирање.
05:46
But let's go back to the Higgs field.
113
334912
2292
Но да се навратиме на Хигсовото поле.
05:49
If the ultra-dense Higgs state existed,
114
337204
4563
Доколку постои ултра-густата Хигсова состојба,
05:53
then, because of quantum tunneling,
115
341767
2354
тогаш, заради квантното тунелирање,
05:56
a bubble of this state could suddenly appear
116
344121
3713
еден меур од ваквата состојба може наеднаш да се појави
05:59
in a certain place of the universe at a certain time,
117
347834
3242
на одредено место во универзумот, во одредено време,
06:03
and it is analogous to what happens when you boil water.
118
351076
3765
и е аналогно на она што се случува со зовриената вода.
06:06
Bubbles of vapor form inside the water,
119
354841
3089
Меури од пареа се формираат внатре во водата,
06:09
then they expand, turning liquid into gas.
120
357930
3856
кои потоа се шират, претварајќи ја течноста во гас.
06:13
In the same way, a bubble of the ultra-dense Higgs state
121
361786
4804
На истиот начин, еден меур од ултра-густата Хигсова состојба
06:18
could come into existence because of quantum tunneling.
122
366590
3427
би можел да се појави поради квантното тунелирање.
06:22
The bubble would then expand at the speed of light,
123
370017
2837
Меурот потоа би се проширил со брзина на светлината,
06:24
invading all space, and turning the Higgs field
124
372854
3486
заземајќи го целиот простор и преобразувајќи го Хигсовото поле
06:28
from the familiar state into a new state.
125
376340
3649
од познатата состојба во една нова состојба.
06:31
Is this a problem? Yes, it's a big a problem.
126
379989
4161
Дали е ова голем проблем? Да, голем проблем е.
06:36
We may not realize it in ordinary life,
127
384150
2745
Можеби не е очигледно во секојдневието,
06:38
but the intensity of the Higgs field is critical
128
386895
3205
но интензитетот на Хигсовото поле е критичен
06:42
for the structure of matter.
129
390100
2645
за структурата на материјата.
06:44
If the Higgs field were only a few times more intense,
130
392745
4073
Доколку Хигсовото поле е само неколку пати поинтензивно
06:48
we would see atoms shrinking, neutrons decaying
131
396818
2944
ќе дојде до смалување на атомите, распаѓање на
06:51
inside atomic nuclei, nuclei disintegrating,
132
399762
3686
неутроните во атомското јадро, дезинтегрирање на јадрата,
06:55
and hydrogen would be
133
403448
2340
а водородот ќе биде
06:57
the only possible chemical element in the universe.
134
405788
4352
единствениот можен хемиски елемент во универзумот.
07:02
And the Higgs field, in the ultra-dense Higgs state,
135
410140
3011
Ултра-густата Хигсова состојба не е само неколку
07:05
is not just a few times more intense than today,
136
413151
3814
пати поинтензивна од оваа денешнава,
07:08
but billions of times,
137
416965
2195
туку милијарди пати поинтензивна,
07:11
and if space-time were filled by this Higgs state,
138
419160
3202
а ако просторот и времето бидат исполнети со ваквата Хигсовата состојба,
07:14
all atomic matter would collapse.
139
422362
3153
тогаш сета атомска материја ќе се распадне.
07:17
No molecular structures would be possible, no life.
140
425515
4490
Молекуларните структури ќе бидат невозможни, ќе нема живот.
07:22
So, I wonder, is it possible
141
430005
3338
И така, размислувам, можно ли е
07:25
that in the future, the Higgs field
142
433343
2586
во иднината, Хигсовото поле
07:27
will undergo a phase transition and,
143
435929
2565
да претрпи фазна транзиција и,
07:30
through quantum tunneling, will be transformed
144
438494
3129
преку квантно тунелирање, да биде трансформирано
07:33
into this nasty, ultra-dense state?
145
441623
4687
во оваа одвратна, ултра-густа состојба?
07:38
In other words, I ask myself, what is the fate
146
446310
3525
Со други зборови, се прашувам, каква е судбината
07:41
of the Higgs field in our universe?
147
449835
3083
на Хигсовото поле во нашиот универзум?
07:44
And the crucial ingredient necessary
148
452918
2251
А круцијалната состојка потребна
07:47
to answer this question is the Higgs boson mass.
149
455169
4386
за да одговориме на ова прашање е масата на Хигсовиот бозон.
07:51
And experiments at the LHC found that the mass
150
459555
4111
Експериментите со ГХК утврдија дека масата
07:55
of the Higgs boson is about 126 GeV.
151
463666
4274
на Хигсовиот бозон е околу 126 GeV (гигаелектронволти)
07:59
This is tiny when expressed in familiar units,
152
467940
3036
Ова е незначително ако го изразиме во секојдневните мерни единици,
08:02
because it's equal to something like
153
470976
1320
бидејќи е еднакво на отприлика
08:04
10 to the minus 22 grams,
154
472296
2207
10 на минус 22 грама,
08:06
but it is large in particle physics units,
155
474503
3970
но е многу според мерните единици на квантната физика,
08:10
because it is equal to the weight
156
478473
2104
т.е., тоа е тежината на една
08:12
of an entire molecule
157
480577
2246
цела молекула која
08:14
of a DNA constituent.
158
482823
2420
е составен дел на ДНК.
08:17
So armed with this information from the LHC,
159
485243
3387
Наоружани со информациите од ГХК,
08:20
together with some colleagues here at CERN,
160
488630
1944
заедно со едни колеги одовде од ЦЕРН,
08:22
we computed the probability
161
490574
1909
ја пресметавме веројатноста
08:24
that our universe could quantum tunnel
162
492483
3015
за квантното тунелирање на нашиот универзум
08:27
into the ultra-dense Higgs state,
163
495498
3118
во ултра-густата Хигсова состојба,
08:30
and we found a very intriguing result.
164
498616
3677
и дојдовме до еден многу интригантен резултат.
08:34
Our calculations showed
165
502293
2149
Нашите пресметки покажаа
08:36
that the measured value of the Higgs boson mass
166
504442
3172
дека измерената вредност на масата на Хигсовиот бозон
08:39
is very special.
167
507614
1845
е многу специфична.
08:41
It has just the right value
168
509459
2919
Ја има вистинската вредност
08:44
to keep the universe hanging
169
512378
2693
за да го држи универзумот
08:47
in an unstable situation.
170
515071
2570
во една нестабилна ситуација.
08:49
The Higgs field is in a wobbly configuration
171
517641
3256
Хигсовото поле има нестабилна конфигурација
08:52
that has lasted so far
172
520897
2049
која досега издржала,
08:54
but that will eventually collapse.
173
522946
3045
но најпосле ќе се сруши.
08:57
So according to these calculations,
174
525991
3179
Според овие пресметки,
09:01
we are like campers
175
529170
2030
ние сме како кампери
09:03
who accidentally set their tent
176
531200
2452
кои случајно го поставиле шаторот
09:05
at the edge of a cliff.
177
533652
1794
на работ од стрмна карпа.
09:07
And eventually, the Higgs field
178
535446
1790
И најпосле, Хигсовото поле
09:09
will undergo a phase transition
179
537236
1936
ќе претрпи фазна транзиција
09:11
and matter will collapse into itself.
180
539172
3044
и ќе дојде до распаѓање на материјата.
09:14
So is this how humanity is going to disappear?
181
542216
3444
И зарем вака ќе исчезне човештвото?
09:17
I don't think so.
182
545660
1755
Не мислам.
09:19
Our calculation shows that quantum tunneling
183
547415
3353
Нашите пресметки покажуваат дека квантното тунелирање
09:22
of the Higgs field is not likely to occur
184
550768
3656
на Хигсовото поле нема да се случи
09:26
in the next 10 to the 100 years,
185
554424
3504
во наредните 10 на 100та години,
09:29
and this is a very long time.
186
557928
3042
а ова е многу долго време.
09:32
It's even longer than
187
560970
1768
Дури е подолго и
09:34
the time it takes for Italy to form a stable government.
188
562738
3669
од времето кое ѝ е потребно на Италија за да формира стабилна влада.
09:38
(Laughter)
189
566407
2407
(Смеа)
09:40
Even so, we will be long gone by then.
190
568814
3791
Но и да се случи, нас ќе нè нема дотогаш.
09:44
In about five billion years,
191
572605
2608
За околу пет милијарди години,
09:47
our sun will become a red giant,
192
575213
2457
нашето сонце ќе стане црвен џин,
09:49
as large as the Earth's orbit,
193
577670
2513
голем колку орбитата на Земјата,
09:52
and our Earth will be kaput,
194
580183
3277
нашата Земја ќе биде уништена,
09:55
and in a thousand billion years,
195
583460
2357
а за илјада милијарди години,
09:57
if dark energy keeps on fueling
196
585817
2286
доколку темната енергија продолжи
10:00
space expansion at the present rate,
197
588103
2835
да го забрзува ширењето на просторот со денешнава брзина,
10:02
you will not even be able to see as far as your toes,
198
590938
4177
нема да можете да видите ни прст пред око,
10:07
because everything around you
199
595115
1697
оти сè околу вас ќе се шири
10:08
expands at a rate faster than the speed of light.
200
596812
3701
со брзина која е поголема од онаа на светлината.
10:12
So it is really unlikely
201
600513
1985
Значи навистина е мала веројатноста
10:14
that we will be around to see the Higgs field collapse.
202
602498
3870
дека ќе можеме да го видиме колапсот на Хигсовото поле.
10:18
But the reason why I am interested
203
606368
3579
Но причината поради која ме интересира
10:21
in the transition of the Higgs field
204
609947
2012
транзицијата на Хигсовото поле
10:23
is because I want to address the question,
205
611959
3285
е затоа што сакам да одговорам на ова прашање,
10:27
why is the Higgs boson mass so special?
206
615244
4965
зошто масата на Хигсовиот бозон е толку специфична?
10:32
Why is it just right to keep the universe
207
620209
2974
Зошто е баш толку, колку само да го
10:35
at the edge of a phase transition?
208
623183
3490
држи универзумот на работ на фазна транзиција?
10:38
Theoretical physicists always ask "why" questions.
209
626673
3862
Теоретските физичари секогаш поставуваат "зошто" прашања.
10:42
More than how a phenomenon works,
210
630535
2675
Не ги интересира многу како функционира феноменот.
10:45
theoretical physicists are always interested in
211
633210
2472
Теоретските физичари секогаш ги интересира
10:47
why a phenomenon works in the way it works.
212
635682
3232
зошто феноменот функционира онака како што функционира.
10:50
We think that this these "why" questions
213
638914
3362
Ние сметаме дека овие "зошто" прашања
10:54
can give us clues
214
642276
1723
можат да ни дадат показатели
10:55
about the fundamental principles of nature.
215
643999
3538
за фундаменталните принципи на природата.
10:59
And indeed, a possible answer to my question
216
647537
3905
И навистина, можниот одговор на моето прашање
11:03
opens up new universes, literally.
217
651442
4364
отвара нови универзуми, буквално.
11:07
It has been speculated that our universe
218
655806
3441
Се појавија претпоставки дека нашиот универзум
11:11
is only a bubble in a soapy multiverse
219
659247
4133
е само меур во сапунестиот мултиверзум
11:15
made out of a multitude of bubbles,
220
663380
2563
кој пак е составен од мноштво меури,
11:17
and each bubble is a different universe
221
665943
2216
и секој меур е различен универзум
11:20
with different fundamental constants
222
668159
1894
со поинакви фундаментални константи
11:22
and different physical laws.
223
670053
1865
и поинакви закони на физиката.
11:23
And in this context, you can only talk about
224
671918
2006
И во овој контекст, можете само да зборувате
11:25
the probability of finding a certain value of the Higgs mass.
225
673924
4711
за веројатноста на различните вредности на Хигсовата маса.
11:30
Then the key to the mystery
226
678635
2343
Тогаш клучот за мистеријата
11:32
could lie in the statistical properties
227
680978
3263
можеби се крие во статистичките особености
11:36
of the multiverse.
228
684241
2228
на мултиверзумот.
11:38
It would be something like what happens
229
686469
2414
Тоа функционира отприлка како песочните
11:40
with sand dunes on a beach.
230
688883
2237
дини на плажа.
11:43
In principle, you could imagine to find sand dunes
231
691120
2872
Во принцип, на плажа можете да најдете песочни
11:45
of any slope angle in a beach,
232
693992
2430
дини со секаков нагиб,
11:48
and yet, the slope angles of sand dunes
233
696422
4161
но сепак, нагибот на песочните дини
11:52
are typically around 30, 35 degrees.
234
700583
3470
вообичаено изнесува околу 30, 35 степени.
11:56
And the reason is simple:
235
704053
1668
А причината е едноставна:
11:57
because wind builds up the sand, gravity makes it fall.
236
705721
3678
ветрот го трупа песокот, а гравитацијата го руши.
12:01
As a result, the vast majority of sand dunes
237
709399
2884
Како резултат, повеќето песочни дини
12:04
have slope angles around the critical value,
238
712283
3919
имаат нагиб кој е околу критичната вредност,
12:08
near to collapse.
239
716202
1984
само што не се срушил.
12:10
And something similar could happen
240
718186
2997
И нешто слично може да се случи
12:13
for the Higgs boson mass in the multiverse.
241
721183
4537
со масата на Хигсовиот бозон во мултиверзумот.
12:17
In the majority of bubble universes,
242
725720
2872
Во мнозинството универзуми,
12:20
the Higgs mass could be around the critical value,
243
728592
3057
Хигсовата маса можеби е околу критичната вредност,
12:23
near to a cosmic collapse of the Higgs field,
244
731649
3596
само што не дошло до космички колапс на Хигсовото поле,
12:27
because of two competing effects,
245
735245
1947
заради двете спротивставени сили,
12:29
just as in the case of sand.
246
737192
3586
исто како во случајот со песокот.
12:32
My story does not have an end,
247
740778
3145
Мојата приказна нема крај,
12:35
because we still don't know the end of the story.
248
743923
3735
бидејќи сè уште го немаме крајот на приказната.
12:39
This is science in progress,
249
747658
3288
Оваа наука е во прогрес,
12:42
and to solve the mystery, we need more data,
250
750946
3834
а за да ја решиме мистеријата, ни требаат уште податоци,
12:46
and hopefully, the LHC will soon add new clues
251
754780
4616
и се надевам дека ГХК набргу ќе ни даде нови показатели
12:51
to this story.
252
759396
2621
за оваа приказна.
12:54
Just one number, the Higgs boson mass,
253
762017
3830
Само еден број, масата на Хигсовиот бозон,
12:57
and yet, out of this number we learn so much.
254
765847
5329
но сепак, од овој број научивме многу работи.
13:03
I started from a hypothesis, that the known particles
255
771176
3047
Започнав од хипотеза, дека познатите честички
13:06
are all there is in the universe,
256
774223
2036
се сè што постои во универзумот,
13:08
even beyond the domain explored so far.
257
776259
2706
дури и во оној дел кој сè уште не сме го истражиле.
13:10
From this, we discovered that the Higgs field
258
778965
3768
Од ова, откривме дека Хигсовото поле
13:14
that permeates space-time may be standing
259
782733
3443
кое го исполнува просторот и времето можеби
13:18
on a knife edge, ready for cosmic collapse,
260
786176
4557
лебди над острицата на ножот и само што не се распаднало,
13:22
and we discovered that this may be a hint
261
790733
3550
и откривме дека ова можеби е знак
13:26
that our universe is only a grain of sand
262
794283
4033
дека нашиот универзум е само зрно во песокот
13:30
in a giant beach, the multiverse.
263
798316
3613
на една гигантска плажа, мултиверзумот.
13:33
But I don't know if my hypothesis is right.
264
801929
3251
Но не знам дали мојата хипотеза е точна.
13:37
That's how physics works: A single measurement
265
805180
3683
Така функционира физиката: Едно единечно мерење
13:40
can put us on the road to a new understanding
266
808863
2864
може да ни го покаже патот за разбирање
13:43
of the universe
267
811727
1663
на универзумот
13:45
or it can send us down a blind alley.
268
813390
3019
или пак може целосно да нè исфрли од колосек.
13:48
But whichever it turns out to be,
269
816409
2564
Но што и да се случи,
13:50
there is one thing I'm sure of:
270
818973
3192
за една работа сум сигурен:
13:54
The journey will be full of surprises.
271
822165
3349
Патувањето ќе биде полно со изненадувања.
13:57
Thank you.
272
825514
1373
Ви благодарам.
13:58
(Applause)
273
826887
5248
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Gian Giudice - Theoretical physicistGian Giudice is a theoretical physicist who has contributed greatly to our present understanding of particle physics and cosmology.
Why you should listen
Gian Giudice is a permanent member of CERN's group for theoretical physics. He has researched topics like supersymmetry, extra dimensions and dark matter, and has formulated theories that describe the earliest stages of the universe and that apply our knowledge of the particle world to smaller distances.
As author of the popular book, A Zeptospace Odyssey, Giudice is active in communicating the complex work of the Large Hadron Collider to the public. Meant for the lay reader, the book shares both the innovations needed to build the LHC and the theories it was created to prove. After the Higgs boson discovery, Giudice found the surprising result that, if the Standard Model continues to hold up at very small distances, the universe must be in a critical state, near to a phase transition that could lead to the collapse of all atomic matter. Luckily, in his TED Talk, he shares that this would happen very, very, very far in the future.
Gian Giudice | Speaker | TED.com