TEDWomen 2010
Jody Williams: A realistic vision for world peace
Jody Willans: ကမ္ဘာ့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် လက်တွေ့ကျတဲ့ အမြင်တစ်ခု။
Filmed:
Readability: 3.3
821,241 views
နိုဘဲလ်ဆုရှင် Jody Willans ဟာ ကမ္ဘာ့ ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့ အိပ်မက်ဆီ ခိုင်ကျည်တဲ့ မေတ္တာတရားကို ယူဆောင်လာခဲ့ပါတယ်။ သူမရဲ့ တကယ့် ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သူမခံယူထားတဲ့ သူမရဲ့ ထက်မြင်မှုနဲ့အတူ ဒီအတွက် လုပ်ဆောင်သူတွေရဲ့ ထိုးထွင်းမှုရှိတဲ့ ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမှု၊ စွန့်လွှတ်အနစ်နာခံမှုတွေကို ချိန်ရွယ်စူးစိုက်ထားတဲ့ နက်ရှိုင်းလှတဲ့ ဇာတ်လမ်း အခင်းအကျင်းတစ်ခုပါ။
Jody Williams - Nobel peace laureate
Jody Williams won a Nobel Peace Prize for her efforts to eradicate landmines. Now she’s teaming up with five other female peace laureates to empower women to fight violence, injustice and inequality. Full bio
Jody Williams won a Nobel Peace Prize for her efforts to eradicate landmines. Now she’s teaming up with five other female peace laureates to empower women to fight violence, injustice and inequality. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm actually here
0
0
2000
တကယ်က ကျွန်မ ဒီကိုရောက်လာတာက
00:17
to make a challenge to people.
1
2000
2000
လူတွေကို စိမ်ခေါ်မှုတစ်ခု လုပ်ချင်လို့ပါ။
00:19
I know there have been many challenges made to people.
2
4000
3000
လူတွေမှာ စိမ်ခေါ်မှုတွေ အများကြီး
ရှိဖူးတာကို သိပါတယ်။
ရှိဖူးတာကို သိပါတယ်။
00:22
The one I'm going to make
3
7000
2000
ကျွန်မ လုပ်တော့မယ့်ဟာက
00:24
is that it is time for us to reclaim
4
9000
2000
ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့ တကယ့်အဓိပ္ပါယ်က ဘာလဲ
00:26
what peace really means.
5
11000
3000
ပြန်လည်ရယူဖို့ အချိန်ရောက်ပြီဆိုတာပါ။
00:29
Peace is not "Kumbaya, my Lord."
6
14000
3000
ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာ ကုမ်ဘာရာ ၊
အရှင်ကြီး မဟုတ်ဘူး။
အရှင်ကြီး မဟုတ်ဘူး။
00:32
Peace is not the dove and the rainbow --
7
17000
3000
ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာ ချိုးငှက်နဲ့
သက်တံ မဟုတ်ဘူး။
သက်တံ မဟုတ်ဘူး။
00:35
as lovely as they are.
8
20000
3000
ချစ်စရာတော့ ကောင်းသား။
00:38
When I see the symbols
9
23000
2000
ချိုးငှက်နဲ့ သက်တံ
00:40
of the rainbow and the dove,
10
25000
2000
သင်္ကေတတွေကို တွေ့တဲ့အခါ
00:42
I think of personal serenity.
11
27000
3000
ကိုယ့်တစ်ကိုယ်စာ အေးချမ်းမှုကို တွေးမိတယ်။
00:45
I think of meditation.
12
30000
2000
တရားရှုမှတ်တာကို တွေးမိတယ်။
00:47
I do not think
13
32000
2000
ကျွန်မ ငြိမ်းချမ်းရေးလို့ ယူဆမိတာကိုတော့
00:49
about what I consider to be peace,
14
34000
3000
မတွေးမိဘူး။
00:52
which is sustainable peace
15
37000
3000
ဒါက အဓွန့်တည်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး၊
00:55
with justice and equality.
16
40000
3000
တရားမျှတမှုနဲ့ တန်းတူ ညီမျှမှုနဲ့ပါ။
00:58
It is a sustainable peace
17
43000
2000
ဒါက အဓွန့်တည်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး၊
01:00
in which the majority of people
18
45000
3000
အဲဒီမှာ ဒီကမ္ဘာပေါ်က လူအများစုဟာ
01:03
on this planet
19
48000
2000
ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ ဘဝတွေမှာ
01:05
have access to enough resources
20
50000
3000
ရှင်သန်ဖို့အတွက် လုံလောက်တဲ့
အရင်းအမြစ်တွေ
အရင်းအမြစ်တွေ
01:08
to live dignified lives,
21
53000
3000
လက်လှမ်းမီနိုင်တယ်။
01:11
where these people have enough access
22
56000
3000
အဲဒီမှာ ဒီလူတွေဟာ ပညာရေးနဲ့ ကျန်းမာရေး
01:14
to education
23
59000
2000
စောင့်ရှောက်မှုတွေ အလုံအလောက်
01:16
and health care,
24
61000
2000
လက်လှမ်းမီနိုင်တဲ့နေရာပါ။
01:18
so that they can live in freedom from want
25
63000
3000
သူတို့တွေ လိုချင်မှုကနေကင်းပြီး
အကြောက်တရားကနေ
အကြောက်တရားကနေ
01:21
and freedom from fear.
26
66000
3000
ကင်းလွတ်နိုင်အောင်ပေါ့။
01:24
This is called human security.
27
69000
3000
ဒါကို လူသား အာမခံချက်လို့ ခေါ်ပါတယ်။
01:27
And I am not a complete pacifist
28
72000
3000
ပြီးတော့ ကျွန်မဟာ ကျွန်မရဲ့ အရမ်း အရမ်း
01:30
like some of my really, really heavy-duty,
29
75000
3000
အကြမ်းခံတဲ့ အကြမ်းမဖက်တဲ့
သူငယ်ချင်းတွေလို
သူငယ်ချင်းတွေလို
01:33
non-violent friends,
30
78000
2000
ငြိမ်းချမ်းရေးဝါဒီ စစ်စစ်ကြီး မဟုတ်ပါဘူး။
01:35
like Mairead McGuire.
31
80000
2000
Mairead McGuire လိုပေါ့။
01:37
I understand that humans
32
82000
2000
ကျွန်မနားလည်တာက လူသားတွေဟာ
01:39
are so "messed up" --
33
84000
3000
စာလုံးကောင်းလေးသုံး ပြောရရင်
01:42
to use a nice word,
34
87000
2000
အရမ်းကို "ဆတ်ဆော့တယ်"။
01:44
because I promised my mom
35
89000
2000
အကြောင်းက အမေ့ကို လူသူရှေ့မှာ "ဆဲ"တဲ့
01:46
I'd stop using the F-bomb in public.
36
91000
2000
စကားလုံး မသုံးစေရဘူးလို့ ကတိပေးထားလို့ပါ။
01:48
And I'm trying harder and harder.
37
93000
3000
နောက်ပြီး ပို ပို ကြိုးစားနေတယ်။
01:51
Mom, I'm really trying.
38
96000
2000
အမေရေ၊ သမီးတကယ် ကြိုးစားနေတာနော်။
01:53
We need a little bit of police;
39
98000
2000
ကျွန်မတို့ ရဲတပ်ဖွဲ့ နည်းနည်းလိုတယ်။
01:55
we need a little bit of military,
40
100000
2000
ကျွန်မတို့ စစ်တပ် နည်းနည်းလိုတယ်။
01:57
but for defense.
41
102000
2000
ဒါပေမဲ့ ကာကွယ်ရေးအတွက်ပါ။
01:59
We need to redefine
42
104000
2000
ဒီကမ္ဘာထဲမှာ ဘာက ကျွန်မတို့ကို
02:01
what makes us secure
43
106000
2000
လုံခြုံအောင် လုပ်ပေးလဲ ဆိုတာ
02:03
in this world.
44
108000
2000
ပြန် အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဖို့ လိုပါတယ်။
02:05
It is not arming our country
45
110000
2000
ကျွန်မတို့တိုင်းပြည်ကို သွားတွေအထိ
02:07
to the teeth.
46
112000
2000
လက်နက်ဆင်ထားတာ မဟုတ်ဘူး။
02:10
It is not getting other countries
47
115000
2000
ကျွန်မတို့ ထုတ်ပြီး၊ သူတို့ကို ရောင်းတဲ့
02:12
to arm themselves to the teeth
48
117000
2000
လက်နက်တွေနဲ့ အခြားတိုင်းပြည်တွေကို
02:14
with the weapons that we produce
49
119000
2000
သူတို့ဘာသာ သွားတွေအပြည့်
02:16
and we sell them.
50
121000
3000
လက်နက်ဆင်ခိုင်းတာ မဟုတ်ဘူး။
02:19
It is using that money more rationally
51
124000
3000
ကမ္ဘာ့ပေါ်က တိုင်းပြည်တွေ လုံခြုံအောင်၊
02:22
to make the countries of the world secure,
52
127000
4000
ကမ္ဘာပေါ်ကလူတွေ လုံခြုံအောင်လို့
02:26
to make the people of the world secure.
53
131000
3000
ငွေကို ပိုပြီး နှိုင်းနှိုင်း ချိန်ချိန်
သုံနေတာ မဟုတ်ဘူး။
သုံနေတာ မဟုတ်ဘူး။
02:30
I was thinking about
54
135000
2000
ကျွန်မ စဉ်းစားနေတာက
02:32
the recent ongoings
55
137000
2000
ကွန်ဂရက်မှာ မကြာခင်က
02:34
in Congress,
56
139000
2000
ဆက်ဖြစ်နေတဲ့ အကြောင်းပါ။
02:36
where the president is offering
57
141000
3000
အဲဒီမှာ သမ္မတက လက်နက်လျှောပေါ့ရေး
02:39
8.4 billion dollars
58
144000
3000
ဆွေးနွေးပွဲတွေကို မဲပေးဖို့
02:42
to try to get the START vote.
59
147000
2000
ဒေါ်လာ ၈.၄ ဘီလီယံ ကမ်းလှမ်းနေတယ်။
02:44
I certainly support the START vote.
60
149000
2000
လက်နက်လျှော့ပေါ့ရေး မဲပေးတာ လုံးဝ
02:46
But he's offering 84 billion dollars
61
151000
3000
ထောက်ခံပေမဲ့ အနုမြူလက်နက်တွေ
02:49
for the modernizing
62
154000
3000
ခေတ်မီအောင်လုပ်ဖို့ ကို ဒေါ်လာ ၈၄ ဘီလီယံ
02:52
of nuclear weapons.
63
157000
2000
ကမ်းလှမ်းနေသေးတယ်။
02:54
Do you know the figure that the U.N. talks about
64
159000
3000
U.N က ထောင်စုနှစ် ဖွံ့ဖြိုးရေး
02:57
for fulfilling the Millennium Development Goals
65
162000
3000
ရည်မှန်းချက်တွေ ဖြည့်ဆည်းရေးအတွက်
03:00
is 80 billion dollars?
66
165000
3000
ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၈၀ လို့ပြောတာ သိကြလား။
03:05
Just that little bit of money,
67
170000
2000
ဒီလောက်ပိုက်ဆံလေးများ၊ ကျွန်မအနေနဲ့
03:07
which to me, I wish it was in my bank account --
68
172000
2000
ကျွန်မ ဘဏ်စာရင်းထဲမှာ ရှိချင်လိုက်တာ၊
03:09
it's not, but ...
69
174000
2000
အဲလိုမဟုတ်တော့ ၊ ဒါပေမဲ့..
03:11
In global terms, it's a little bit of money.
70
176000
3000
တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ဆို
မဖြစ်စလောက်ငွေလေးပါ။
မဖြစ်စလောက်ငွေလေးပါ။
03:16
But it's going to modernize weapons
71
181000
2000
ကျွန်မတို့ လိုလည်းမလို၊ ကျွန်မတို့
03:18
we do not need
72
183000
2000
တစ်သက်လုံး ရှင်းလို့လည်းမရနိုင်တဲ့
03:20
and will not be gotten rid of in our lifetime,
73
185000
3000
လက်နက်တွေကို ခေတ်မီအောင်လုပ်တော့မယ်၊
03:23
unless we get up off our ...
74
188000
2000
ဒါမဖြစ်အောင် နိုးကြားပြီး ... အရေးယူဖို့
03:25
and take action to make it happen,
75
190000
3000
မလုပ်ကြဘူး ဆိုရင်
03:28
unless we begin to believe
76
193000
2000
ဒီ နှစ်ရက်အတွင်း ကြားနေခဲ့ရတာတွေ
03:30
that all of the things that we've been hearing about
77
195000
2000
အားလုံးဟာ
03:32
in these last two days
78
197000
2000
လူသားတွေ လုံခြုံရေးအတွက်
03:34
are elements of what come together
79
199000
2000
စုစည်းထားတဲ့ အစိတ်အပိုင်းလို့ဆိုတာ
03:36
to make human security.
80
201000
3000
စတင် မယုံကြည်ဘူးဆိုရင်၊
03:39
It is saving the tigers.
81
204000
3000
ဒါဟာ ကျားတွေကို ကယ်တင်နေတာပါ။
03:42
It is stopping the tar sands.
82
207000
3000
ရေနံကတ္တရာတွေကို တားဆီးနေတာ၊
03:45
It is having access
83
210000
3000
ကင်ဆာရှိတဲ့လူကို ပြောပြနိုင်တဲ့
03:48
to medical equipment
84
213000
2000
ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ
03:50
that can actually tell who does have cancer.
85
215000
3000
ကိရိယာတွေကို ရရှိစေနိုင်တာပါ။
03:53
It is all of those things.
86
218000
2000
ဒါဟာ အရာအားလုံးပါ။
03:55
It is using our money for all of those things.
87
220000
3000
ဒါတွေအားလုံးအတွက်
ကျွန်မတို့ငွေတွေကို သုံးနေခြင်းပါ။
ကျွန်မတို့ငွေတွေကို သုံးနေခြင်းပါ။
03:58
It is about action.
88
223000
2000
ဒါဟာ လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ ဆိုင်တာပါ။
04:00
I was in Hiroshima
89
225000
2000
ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ပတ် နှစ်ပတ်လောက်က
04:02
a couple of weeks ago,
90
227000
2000
ဟီရိုရှီးမားမှာရှိခဲ့တယ်။
04:04
and His Holiness --
91
229000
2000
ပြီးတော့ ဒလိုင်းလားမားနဲ့....
04:06
we're sitting there in front of thousands of people in the city,
92
231000
3000
မြို့ထဲက ထောင်နဲ့ချီတဲ့
လူတွေရှေ့မှာ ထိုင်နေခဲ့ပြီး
လူတွေရှေ့မှာ ထိုင်နေခဲ့ပြီး
04:09
and there were about eight of us Nobel laureates.
93
234000
2000
ကျွန်မတို့ နိုဘယ်လ်ဆုရှင် ရှစ်ယောက်ပါ။
04:11
And he's a bad guy. He's like a bad kid in church.
94
236000
3000
သူက လူဆိုးလေးပါ။
ဘုရားကျောင်းမှာ ကလေးဆိုးပါ။
ဘုရားကျောင်းမှာ ကလေးဆိုးပါ။
04:14
We're staring at everybody, waiting our turn to speak,
95
239000
3000
လူတိုင်းကို ငေးကြည့်နေပြီး
ပြောရမယ့် အလှည့်ကို စောင့်နေတယ်။
ပြောရမယ့် အလှည့်ကို စောင့်နေတယ်။
04:17
and he leans over to me, and he says,
96
242000
2000
သူက ကျွန်မဘက် ကိုယ်ကိုင်းပြီး ပြောတာက
04:19
"Jody, I'm a Buddhist monk."
97
244000
3000
"Jody ငါက ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ဘုန်းကြီးပါ၊"
04:23
I said, "Yes, Your Holiness.
98
248000
3000
ကျွန်မက "ဟုတ်ကဲ့ပါ အရှင်ဘုရား"
04:26
Your robe gives it away."
99
251000
2000
အရှင့် သင်္ကန်းက ဖော်ကောင်လုပ်နေပါတယ်။
04:28
(Laughter)
100
253000
2000
(ရယ်သံများ)
04:30
He said, "You know
101
255000
2000
သူက " နင်သိလား၊
04:32
that I kind of like meditation, and I pray."
102
257000
3000
ငါက တရားထိုင်နေသလိုမျိုးပါ၊
ငါ ဆုတောင်းပါတယ်။
ငါ ဆုတောင်းပါတယ်။
04:35
I said, "That's good. That's good.
103
260000
2000
ကျွန်မက သာဓုပါ၊ သာဓုပါ၊
04:37
We need that in the world.
104
262000
2000
ဒါက ကမ္ဘာမှာ လိုတာပေါ့။
04:39
I don't follow that, but that's cool."
105
264000
3000
ကျွန်မတော့ မလိုက်နာပေမဲ့ ဒါက ကောင်းပါတယ်၊
04:42
And he says, "But I have become skeptical.
106
267000
3000
ဒါနဲ့ သူပြောတာက "ဒါပေမဲ့
ငါအယုံအကြည်မဲ့လာပြီ၊
ငါအယုံအကြည်မဲ့လာပြီ၊
04:45
I do not believe
107
270000
3000
ဒီ တရားထိုင်တာနဲ့
04:48
that meditation and prayer
108
273000
3000
ဆုတောင်းတာဟာ ကမ္ဘာကြီးကို
04:51
will change this world.
109
276000
2000
ပြောင်းလဲလာလိမ့် လို့ မယုံကြည်ဘူး၊
04:53
I think what we need
110
278000
2000
ငါတို့လိုတာက
04:55
is action."
111
280000
2000
လုပ်ဆောင်ချက်လို့ ထင်တယ်။"
04:57
His Holiness, in his robes,
112
282000
2000
သင်္ကန်းဝတ်ထားတဲ့ အရှင်ဘုရားဟာ
04:59
is my new action hero.
113
284000
3000
အက်ရှင်ကားထဲက ကျွန်မရဲ့ ဇာတ်လိုက် အသစ်ပါ။
05:02
I spoke with Aung Sun Suu Kyi
114
287000
2000
အောင်ဆန်းစုကြည့်နဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့
05:04
a couple of days ago.
115
289000
2000
တစ်ရက် နှစ်ရက်က စကားပြောခဲ့တယ်။
05:06
As most of you know,
116
291000
2000
ရှင်တို့ အများစု သိတဲ့အတိုင်း
05:08
she's a hero for democracy in her country, Burma.
117
293000
3000
သူမဟာ သူမရဲ့တိုင်းပြည် မြန်မာပြည်
အတွက် ဒီမိုကရေစီ သူရဲကောင်းလေ။
အတွက် ဒီမိုကရေစီ သူရဲကောင်းလေ။
05:11
You probably also know
118
296000
2000
ရှင်တို့ သိနိုင်သေးတာက
05:13
that she has spent 15 of the last 20 years
119
298000
2000
သူမဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ ထဲက ၁၅ နှစ်က
05:15
imprisoned for her efforts
120
300000
3000
သူမရဲ့ ဒီမိုကရေစီ ဖော်ဆောင်ဖို့
05:18
to bring about democracy.
121
303000
2000
ကြိုးပမ်းမှုတွေအတွက် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရတာလေ။
05:20
She was just released a couple of weeks ago,
122
305000
3000
လွတ်လာတာ ရက်ပိုင်းပဲ ရှိသေးတယ်။
05:23
and we're very concerned to see how long she will be free,
123
308000
3000
သူမ ဘယ်လောက်ကြာကြာ လွတ်နေမလဲ
ဆိုတာ ကြည့်ဖို့ စိုးရိမ်နေတာက
ဆိုတာ ကြည့်ဖို့ စိုးရိမ်နေတာက
05:26
because she is already out in the streets in Rangoon,
124
311000
2000
သူမဟာ အပြောင်းအလဲအတွက် လှုံ့ဆော်ဖို့
05:28
agitating for change.
125
313000
2000
ရန်ကုန်လမ်းတွေပေါ် ထွက်နေပြီလေ။
05:30
She is already out in the streets, working with the party
126
315000
3000
သူမ လမ်းတွေပေါ် ထွက်ပြီး ပါတီကို
ကြိုးစားပြီး ပြန်တည်ဆောက်ဖို့
ကြိုးစားပြီး ပြန်တည်ဆောက်ဖို့
05:33
to try to rebuild it.
127
318000
2000
ပါတီနဲ့ တွဲလုပ်နေတယ်။
05:35
But I talked to her for a range of issues.
128
320000
3000
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ သူမကို
ကိစ္စရပ်မျိုးစုံ ပြောခဲ့တယ်။
ကိစ္စရပ်မျိုးစုံ ပြောခဲ့တယ်။
05:38
But one thing that I want to say,
129
323000
2000
ဒါပေမဲ ကျွန်မ ပြောချင်တာတစ်ခုက
05:40
because it's similar to what His Holiness said.
130
325000
3000
အကြောင်း ဒါက ဒလိုင်းလားမားကို
ပြောခဲ့တာနဲ့ တူလို့ပါ။
ပြောခဲ့တာနဲ့ တူလို့ပါ။
05:43
She said, "You know, we have a long road to go
131
328000
3000
သူမက " ရှင်သိတဲ့အတိုင်း
ကျွန်မတိုင်းပြည်မှာ နောက်ဆုံး
ကျွန်မတိုင်းပြည်မှာ နောက်ဆုံး
05:46
to finally get democracy in my country.
132
331000
3000
ဒီမိုကရေစီရဖို့ လျှောက်ရမယ့်လမ်းက
အဝေးကြီး ကျန်သေးတယ်။
အဝေးကြီး ကျန်သေးတယ်။
05:49
But I don't believe in hope
133
334000
3000
ဒါပေမဲ့ အားထုတ်မှုမပါတဲ့ မျှော်လင့်ချက်ကို
05:52
without endeavor.
134
337000
3000
ကျွန်မ မယုံကြည်ဘူး။
05:55
I don't believe in the hope of change,
135
340000
3000
အပြောင်းအလဲဖြစ်ဖို့
လုပ်ဆောင်ချက်မပါဘူးဆိုရင်
လုပ်ဆောင်ချက်မပါဘူးဆိုရင်
05:58
unless we take action
136
343000
2000
ပြောင်းလဲခြင်းရဲ့မျှော်လင့်ချက်
06:00
to make it so."
137
345000
2000
ဆိုတာကို ကျွန်မ မယုံဘူး။
06:02
Here's another woman hero of mine.
138
347000
3000
ဒါကတော့ ကျွန်မရဲ့ နောက်ထပ်
အမျိုးသမီး သူရဲကောင်းပါ။
အမျိုးသမီး သူရဲကောင်းပါ။
06:05
She's my friend, Dr. Shirin Ebadi,
139
350000
3000
သူမတော့ ကျွန်မရဲ့ မိတ်ဆွေ
Dr. Shirin Ebadi ပါ။
Dr. Shirin Ebadi ပါ။
06:08
the first Muslim woman
140
353000
2000
ပထမဆုံး နိုဘယ်လ်ဆု ချီးမြင့်ခံရတဲ့
06:10
to receive the Nobel Peace Prize.
141
355000
2000
မူဆလင်အမျိုးသမီးပါ။
06:12
She has been in exile
142
357000
2000
ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်ခွဲလုံး
06:14
for the last year and a half.
143
359000
2000
ပြည်နှင်ဒဏ် ခံရသူပါ။
06:16
You ask her where she lives -- where does she live in exile?
144
361000
3000
သူမဘယ်မှာနေလဲ မေးလိုက်ပါ၊
ပြည်နှင်ဒဏ်ကျတော့ ဘယ်မှာနေလဲ။
ပြည်နှင်ဒဏ်ကျတော့ ဘယ်မှာနေလဲ။
06:19
She says the airports of the world.
145
364000
3000
သူပြောတာက ကမ္ဘာ့ လေဆိပ်တွေမှာ နေတယ်တဲ့။
06:22
She is traveling because she was out of the country
146
367000
3000
သူမ ခရီးထွက်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းက
ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပချိန်မှာ
ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပချိန်မှာ
06:25
at the time of the elections.
147
370000
2000
နိုင်ငံ အပြင်ဘက် ရောက်နေလို့ပါ။
06:27
And instead of going home,
148
372000
2000
ဒါနဲ့ အိမ်ပြန်မဲ့အစား
06:29
she conferred with all the other women that she works with,
149
374000
3000
သူမနဲ့တွဲလုပ်တဲ့ အခြားအမျိုးသမီးတွေနဲ့
တိုင်ပင်နေခဲ့တယ်
တိုင်ပင်နေခဲ့တယ်
06:32
who said to her, "Stay out. We need you out.
150
377000
3000
သူမကိုပြောကြတာက " အိမ်မပြန်ပါနဲ့၊
အပြင်မှာ ရှင့်ကို လိုအပ်တယ်
အပြင်မှာ ရှင့်ကို လိုအပ်တယ်
06:35
We need to be able to talk to you out there,
151
380000
2000
ဒီမှာ ဖြစ်နေတာတွေ ရှင်ကနေ
06:37
so that you can give the message
152
382000
2000
သတင်းတွေ ပို့ပေးနိုင်အောင်
06:39
of what's happening here."
153
384000
2000
အပြင်မှာ ရှင့်ကို ပြောဆိုနိုင်ဖို့ လိုတယ်။
06:41
A year and a half --
154
386000
2000
တစ်နှစ်ခွဲကြာ....
06:43
she's out speaking
155
388000
2000
သူမနိုင်ငံက အခြားအမျိုးသမီးတွေ ကိုယ်စား
06:45
on behalf of the other women in her country.
156
390000
3000
ဖွင့်ဟ ပြောဆိုနေခဲ့တယ်။
06:48
Wangari Maathai --
157
393000
2000
Wangari Maathai.....
06:50
2004 Peace laureate.
158
395000
2000
၂၀၀၄ ခုနှစ် ငြိမ်းချမ်းရေး ဆုရှင်ပါ။
06:52
They call her the "Tree Lady,"
159
397000
2000
သူမကို " သစ်ပင် အမျိုးသမီး" လို့ခေါ်ကြတယ်၊
06:54
but she's more than the Tree Lady.
160
399000
2000
ဒါပပေမဲ့ "သစ်ပင် အမျိုးသမီး" ထက် ပိုပါတယ်။
06:56
Working for peace
161
401000
2000
ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် လုပ်ဆောင်တာဟာ
06:58
is very creative.
162
403000
2000
အရမ်းကို ဆန်းသစ်ပါတယ်။
07:00
It's hard work every day.
163
405000
2000
ဒါက နေ့စဉ် ကြိုးစားရတဲ့ အလုပ်ပါ။
07:02
When she was planting those trees,
164
407000
2000
သူမ ဒီအပင်တွေ စိုက်နေချိန်မှာ
07:04
I don't think most people understand
165
409000
2000
အဲဒီအချိန်မှာပဲ လူအများစုက
07:06
that, at the same time,
166
411000
3000
ဒါကိုနားလည်တယ် လို့တော့ ကျွန်မ မထင်ဘူး။
07:09
she was using the action
167
414000
2000
သူမရဲ့ တိုင်းပြည်က အာဏာပိုင် အစိုးရကို
07:11
of getting people together to plant those trees
168
416000
3000
ဘယ်လို ကျော်လွှားရမယ်ဆိုတာ
07:14
to talk about how to overcome
169
419000
3000
ပြောဆိုဖို့ သစ်ပင်တွေစိုက်ဖို့
07:17
the authoritarian government in her country.
170
422000
3000
လူစုတဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို သုံးနေတာပါ။
07:20
People could not gather
171
425000
2000
လူတွေဟာ အဖမ်းအဆီးမခံ၊ ထောင်အကျမခံပဲနဲ့
07:22
without getting busted and taken to jail.
172
427000
3000
စုရုံးလို့ မရနိုင်ဘူးလေ။
07:25
But if they were together planting trees for the environment,
173
430000
3000
ဒါပေမဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်အတွက်
သစ်ပင်တွေ အတူစိုက်ကြရင်တော့
သစ်ပင်တွေ အတူစိုက်ကြရင်တော့
07:28
it was okay --
174
433000
2000
အဆင်ပြေတာပေါ့။
07:30
creativity.
175
435000
2000
တီထွင်ဖန်းတီးမှုလေ။
07:33
But it's not just iconic women
176
438000
3000
ဒါပေမဲ့ အထင်ကရဖြစ်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေက
07:36
like Shirin,
177
441000
2000
Shirin လို၊
07:38
like Aung Sun Suu Kyi, like Wangari Maathai --
178
443000
3000
အောင်ဆန်းစုကြည်လို၊ Wangari Maathai
တို့ပဲ မဟုတ်သေးပါဘူး၊
တို့ပဲ မဟုတ်သေးပါဘူး၊
07:41
it is other women in the world
179
446000
3000
ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲဖို့ အတူတကွ
07:44
who are also struggling together
180
449000
2000
ရုန်းကန်လှုပ်ရှားနေသူ အခြား အမျိုးသမီးတွေ
07:46
to change this world.
181
451000
2000
လည်း ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှိပါသေးတယ်။
07:48
The Women's League of Burma,
182
453000
2000
မြန်မာ့ အမျိုးသမီး အဖွဲ့ချုပ်၊
07:50
11 individual organizations of Burmese women
183
455000
3000
မြန်မာ့ အမျိုးသမီး သီးခြား
အဖွဲ့ အစည်း ၁၁ ဖွဲ့ဟာ
အဖွဲ့ အစည်း ၁၁ ဖွဲ့ဟာ
07:53
came together because there's strength in numbers.
184
458000
3000
အရေအတွက် ဟာ အင်အားဆိုတာကြောင့်
စုစည်းမိပါတယ်။
စုစည်းမိပါတယ်။
07:56
Working together is what changes our world.
185
461000
3000
အတူတကွ လုပ်ဆောင်ခြင်းဟာ
ကျွန်မတို့ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေတာပါ။
ကျွန်မတို့ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေတာပါ။
07:59
The Million Signatures Campaign
186
464000
2000
မြန်မာပြည်တွင်းက အမျိုးသမီးတွေရဲ့
08:01
of women inside Burma
187
466000
2000
The Million Signatures Campaign ဟာ
08:03
working together to change human rights,
188
468000
3000
လူ့အခွင့်အရေးတွေ ပြောင်းလဲဖို့၊
ဒီတိုင်းပြည်မှာ ဒီမိုကရေစီ
ဒီတိုင်းပြည်မှာ ဒီမိုကရေစီ
08:06
to bring democracy to that country.
189
471000
2000
ထွန်းကားဖို့ အတူတကွ လုပ်ဆောင်နေတာပါ။
08:08
When one is arrested and taken to prison,
190
473000
3000
တစ်ယောက်ယောက် အဖမ်းခံရပြီး
ထောင်ချခံရတယ်ဆိုရင်
ထောင်ချခံရတယ်ဆိုရင်
08:11
another one comes out and joins the movement,
191
476000
3000
နောက်တစ်ယောက်က ထွက်လာပြီး
လှုပ်ရှားမှုမှာ ပူးပေါင်းလိုက်တယ်။
လှုပ်ရှားမှုမှာ ပူးပေါင်းလိုက်တယ်။
08:14
recognizing that if they work together,
192
479000
3000
သူတို့တွေ အတူတကွ လုပ်ဆောင်ရင်
နောက်ဆုံး သူတို့
နောက်ဆုံး သူတို့
08:17
they will ultimately bring change
193
482000
2000
တိုင်းပြည်မှာ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်
08:19
in their own country.
194
484000
2000
ဆိုတာကို အသိအမှတ်ပြုရင်းပေါ့။
08:21
Mairead McGuire in the middle,
195
486000
2000
အလယ်က Mairead McGuire ပါ၊
08:23
Betty Williams on the right-hand side --
196
488000
2000
ညာဘက်ဘေးက Betty Williams ပါ။
08:25
bringing peace to Northern Ireland.
197
490000
2000
မြောက်အိုင်ယာလန်ကို ငြိမ်းချမ်းရေး
08:27
I'll tell you the quick story.
198
492000
2000
ယူလာသူတွေပါ။ ဇာတ်လမ်းတိုလေး ပြောပြပါ့မယ်။
08:29
An IRA driver was shot,
199
494000
2000
IRA ကားမောင်းသူ အပစ်ခံရပြီး
08:31
and his car plowed into people
200
496000
2000
သူ့ကားဟာ လမ်းဘေးမှာရှိတဲ့ လူတွေထဲကို
08:33
on the side of the street.
201
498000
2000
တိုးဝင်သွားခဲ့တယ်။
08:35
There was a mother and three children.
202
500000
2000
အဲဒီမှာ အမေ တစ်ယောက်နဲ့ ကလေး သုံးယောက်ရှိတယ်
08:37
The children were killed on the spot.
203
502000
2000
ကလေးတွေက ပွဲချင်းပြီး သေသွားတယ်။
08:39
It was Mairead's sister.
204
504000
2000
အဲဒါက Mairead ရဲ့ ညီအမတော်သူပါ။
08:41
Instead of giving in
205
506000
2000
အဲဒီ အကြမ်းဖက်မှုကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ
08:43
to grief, depression, defeat
206
508000
3000
ပူဆွေးတာ၊ စိတ်ဓာတ်ကျတာ အရှုံးပေးတာကို
08:46
in the face of that violence,
207
511000
3000
အညံ့ခံမယ့်အစား
08:49
Mairead hooked up with Betty --
208
514000
2000
Mairead ဟာ Betty နဲ့ ချိတ်ဆက်လိုက်တာ....
08:51
a staunch Protestant and a staunch Catholic --
209
516000
3000
အခိုင်အမာ ပရိုတက်စတင့်ဝါဒီနဲ့
အခိုင်အမာ ကက်သလစ်ဝါဒီလေ။
အခိုင်အမာ ကက်သလစ်ဝါဒီလေ။
08:54
and they took to the streets
210
519000
2000
သူတို့တွေ လမ်းတွေပေါ်ထွက်ပြီး
08:56
to say, "No more violence."
211
521000
3000
"အကြမ်းဖက်တာ အလိုမရှိ" လို့ဆိုကြတယ်။
08:59
And they were able to get
212
524000
2000
ဒီတော့ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်ပေါ်ဖို့
09:01
tens of thousands of, primarily, women, some men,
213
526000
3000
သောင်းချီတဲ့ အဓိကအားဖြင့် မိန်းမတွေနဲ့
ယောက်ျားတစ်ချို့ကို
ယောက်ျားတစ်ချို့ကို
09:04
in the streets to bring about change.
214
529000
3000
လမ်းတွေပေါ် ခေါ်နိုင်ခဲ့တယ်။
09:08
And they have been
215
533000
2000
သူတို့တွေဟာ မြောက်အိုင်ယာလန်
09:10
part of what brought peace to Northern Ireland,
216
535000
2000
ငြိမ်းချမ်းရေး ဖြစ်ထွန်းဖို့ တစ်ကဏ္ဍ
09:12
and they're still working on it,
217
537000
2000
ဖြစ်ခဲ့ပြီး အခုလည်း လုပ်နေကြတုန်းပါ။
09:14
because there's still a lot more to do.
218
539000
3000
အကြောင်းက နောက်လုပ်စရာတွေက
အများကြီးရှိသေးလို့ပါ။
အများကြီးရှိသေးလို့ပါ။
09:17
This is Rigoberta Menchu Tum.
219
542000
2000
ဒါကတော့ Rigoberta Menchu Tum ပါ။
09:19
She also received the Peace Prize.
220
544000
2000
သူမလည်း နိုဘဲလ်ဆု လက်ခံရရှိခဲ့တယ်။
09:21
She is now running for president.
221
546000
2000
အခု သူမဟာ သမ္မတအတွက် ပြိုင်နေတယ်။
09:23
She is educating the indigenous people of her country
222
548000
3000
သူမရဲ့ တိုင်းပြည်က ဒေသခံတွေကို
09:26
about what it means to be a democracy,
223
551000
3000
ဒီမိုကရေစီဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ၊
09:29
about how you bring democracy to the country,
224
554000
3000
ဒီမိုကရေစီကို ဘယ်လို ဆောင်ကြဉ်း ရတယ်ဆိုတာ၊
09:32
about educating, about how to vote --
225
557000
2000
ဘယ်လို မဲပေးရတယ်ဆိုတာကို သင်ပေးနေတယ်။
09:34
but that democracy is not just about voting;
226
559000
3000
ဒါပေမဲ့ ဒီမိုကရေစီဆိုတာ
မဲပေးရုံတင် မဟုတ်ပါဘူး၊
မဲပေးရုံတင် မဟုတ်ပါဘူး၊
09:37
it's about being an active citizen.
227
562000
2000
ဒါက တက်ကြွတဲ့ နိုင်ငံသားဖြစ်ခြင်းပါ။
09:39
That's what I got stuck doing --
228
564000
2000
ဒါက ကျွန်မ ငြိတွယ်သွားတဲ့ အရာပါ။
09:41
the landmine campaign.
229
566000
2000
မြေမြှုပ်ဗုံး လှုံဆော်မှုပါ။
09:43
One of the things that made this campaign work
230
568000
3000
ဒီလှုံ့ဆော်မှု အလုပ်ဖြစ်စေတဲ့
အကြောင်းတစ်ခုက
အကြောင်းတစ်ခုက
09:46
is because we grew from two NGOs
231
571000
3000
ကျွန်မတို့ဟာ NGO နှစ်ခုကနေ
09:49
to thousands
232
574000
2000
ကမ္ဘာတစ်လွှား နိုင်ငံပေါင်း ၉၀ မှာရှိတဲ့
09:51
in 90 countries around the world,
233
576000
2000
ထောင်ပေါင်းများစွာထိ ကြီးထွားလာလို့ပါ။
09:53
working together in common cause to ban landmines.
234
578000
3000
မြေမြှုပ်ဗုံးတွေကို တားဆီးဖို့ တူညီတဲ့
အရေးမှာ အတူတူလုပ်နေတာပါ။
အရေးမှာ အတူတူလုပ်နေတာပါ။
09:57
Some of the people who worked in our campaign
235
582000
2000
ကျွန်မတို့ လှုံ့ဆော်မှုက လူတစ်ချို့ဟာ
09:59
could only work maybe an hour a month.
236
584000
2000
တစ်လ တစ်နာရီလောက်ပဲ လုပ်ချင်လုပ်မယ်၊
10:01
They could maybe volunteer that much.
237
586000
2000
အဲဒီလောက်ပဲ လုပ်ပေးနိုင်တာ ဖြစ်လောက်တယ်
10:03
There were others, like myself,
238
588000
2000
ကျွန်မလို အချိန်ပြည့် လုပ်တဲ့
10:05
who were full-time.
239
590000
2000
အခြားသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။
10:07
But it was the actions, together, of all of us
240
592000
3000
ဒါပေမဲ့ ဒါက လှုပ်ရှားမှုတွေ၊
ကျွန်မတို့အားလုံး အတူတကွ
ကျွန်မတို့အားလုံး အတူတကွ
10:10
that brought about that change.
241
595000
2000
ပြောင်းလဲခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တာပါ။
10:12
In my view, what we need today
242
597000
2000
ကျွန်မ အမြင်မှာ ဒီနေ့ ကျွန်မတို့လိုအပ်တာက
10:14
is people getting up
243
599000
2000
လူတွေဟာ တက်ကြွ၊
10:16
and taking action
244
601000
2000
လှုပ်ရှားပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့
10:18
to reclaim the meaning of peace.
245
603000
2000
အဓိပ္ပါယ်ကို ပြန်လည် တောင်းဆိုဖို့ပါ။
10:20
It's not a dirty word.
246
605000
2000
ဒါက ညစ်ပတ်တဲ့ စကားလုံး မဟုတ်ဘူး။
10:22
It's hard work every single day.
247
607000
2000
ဒါက နေ့စဉ် ကြိုးစားလုပ်ကိုင်ရတာပါ။
10:24
And if each of us
248
609000
2000
နောက်ပြီး ကျွန်မတို့ တစ်ဦးချင်းစီက
10:26
who cares about the different things we care about
249
611000
2000
ကိုယ် ဂရုထားတဲ့ မတူညီမှုတွေကို ဂရုထားပြီး
10:28
got up off our butts
250
613000
2000
ကျွန်မတို့ တတ်နိုင်သလောက်
10:30
and volunteered
251
615000
2000
လုံ့လစိုက်ပြီး
10:32
as much time as we could,
252
617000
3000
လုပ်အားပေးလိုက်ကြရင်
10:35
we would change this world,
253
620000
2000
ဒီကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေပါလိမ့်မယ်။
10:37
we would save this world.
254
622000
2000
ဒီကမ္ဘာကို ကယ်တင်ပေးပါလိမ့်မယ်။ သူများကို
10:39
And we can't wait for the other guy. We have to do it ourselves.
255
624000
2000
မစောင့်နိုင်ဘူး၊ ကိုယ်တိုင် လုပ်ဖို့ပါ။
10:41
Thank you.
256
626000
2000
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
10:43
(Applause)
257
628000
3000
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Jody Williams - Nobel peace laureateJody Williams won a Nobel Peace Prize for her efforts to eradicate landmines. Now she’s teaming up with five other female peace laureates to empower women to fight violence, injustice and inequality.
Why you should listen
In more than 100 years of Nobel Peace Prizes, only a dozen women have ever won. Civil-rights and peace activist Jody Williams, received the award in 1997 as the chief strategist of the International Campaign to Ban Landmines, which established the first global treaty banning antipersonnel mines.
Williams believes that peace is defined by human (not national) security and that it must be achieved through sustainable development, environmental justice, and meeting people’s basic needs. To this end, she co-founded the Nobel Women’s Initiative, endorsed by six of seven living female Peace laureates. She chairs the effort to support activists, researchers, and others working toward peace, justice, and equality for women and thus humanity. Williams also continues to fight for the total global eradication of landmines.
Jody Williams | Speaker | TED.com