ABOUT THE SPEAKER
Ziyah Gafić - Photographer + storyteller
To help him come to terms with the tragedy of his own homeland, Bosnian photographer Ziyah Gafić turns his camera on the aftermath of conflict, showing his images in galleries, in books and on Instagram.

Why you should listen

Ziyah Gafić uses his camera to capture the aftermath of war. He has traveled to Pakistan, Iraq and Chechnya to capture beautiful portraits of people carrying on with their lives in the face of destruction; he has photographed the everyday lives of children in Rwanda, a generation born from the widespread use of rape as a weapon during the Rwandan genocide. A moving question runs through his work: After war, how do people manage to keep the fabric of society together?

Gafić's interest in this subject comes from his own biography. Born in Sarajevo, he was a teenager during the Bosnian War of the 1990s. Through photography, he parses what happened in his homeland. For his book Quest for Identity, Gafić photographed the watches, keys, shoes, combs and glasses exhumed from mass graves 20 years after the Bosnian War. These objects are cleaned, catalogued and used to help identify the bodies found with them, but afterwards, they become what Gafić calls “orphans of the narrative,” either destroyed or stored away out of sight and out of mind. His quest is to keep them in view as a last testament to the fact that these people existed, preserving them as an easily accessible visual archive that tells the story of what happened—integrating an objective forensic perspective with human compassion.

More profile about the speaker
Ziyah Gafić | Speaker | TED.com
TED2014

Ziyah Gafić: Everyday objects, tragic histories

Ziyah Gafic: နေ့စဉ်သုံး အရာဝတ္ထုများ၊ ဝမ်းနည်းဖွယ် သမိုင်းများ။

Filmed:
1,040,925 views

Ziyah Gafic ဟာ နေ့စဉ်သုံး အရာဝတ္ထုတွေဖြစ်တဲ့ နာရီတွေ၊ ရှူးဖိနပ်တွေ၊ မျက်မှန်တွေကို နေ့စဉ် ဓာတ်ပုံရိုက်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီပုံရိပ်တွေဟာ အမြင်အားဖြင့်တော့ ရိုးစင်းပါတယ်။ ၎င်းတို့အတွင်းမှာရှိတဲ့ ပစ္စည်းတွေကတော့ ဘော့စနီးယန်း စစ်ပွဲရဲ့ အုတ်ဂူ အစုအပုံကနေ တူးဖော်ထားခဲ့တာတွေပါ။ TED ဝိုင်းတော်သားနဲ့ ဆာရာဂျေဗို ဒေသခံ Gafić ဟာ ဆုံးရှုံးသွားသူတွေရဲ့ ကိုယ်ပိုင် လက္ခဏာတွေရဲ့ ရှင်သန်နေတဲ့ မော်ကွန်းတိုက်တစ်ခု ဖန်တီးဖို့ ဒီအုတ်ဂူတွေဆီက ပစ္စည်းတိုင်းကို ဓာတ်ပုံရိုက်ထားပါတယ်။
- Photographer + storyteller
To help him come to terms with the tragedy of his own homeland, Bosnian photographer Ziyah Gafić turns his camera on the aftermath of conflict, showing his images in galleries, in books and on Instagram. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
These are simple objects:
0
930
1455
ဒါတွေက ရိုးရိုး အရာဝတ္ထုတွေပါ။
00:14
clocks, keys, combs, glasses.
1
2385
3795
နာရီတွေ၊ သော့တွေ၊ ဘီးတွေ၊ မျက်မှန်တွေပါ။
00:18
They are the things the victims of genocide in Bosnia
2
6180
2340
ဘော့စ်နီးယား လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုရဲ့
ဓားစာခံတွေ
00:20
carried with them on their final journey.
3
8520
2997
သူတို့ရဲ့ နောက်ဆုံးခရီးနဲ့အတူ
ကိုင်ဆောင်ခဲ့တဲ့ အရာတွေပါ။
00:23
We are all familiar with these mundane,
4
11517
2723
ကျွန်တော်တို့အားလုံး ဒီသာမန်
နေ့စဉ်သုံး ပစ္စည်းတွေနဲ့
00:26
everyday objects.
5
14240
1734
ရင်းနှီးကြပါတယ်။
00:27
The fact that some of the victims carried
6
15974
1585
သွားတိုက်ဆေးနဲ့ သွားတိုက်တံလို
00:29
personal items such as
toothpaste and a toothbrush
7
17559
3414
တစ်ကိုယ်ရေသုံး ပစ္စည်းတွေကို
ဓားစာခံတချို့ ကိုင်ဆောင်ခဲ့တယ်ဆိုတာက
00:32
is a clear sign they had no idea
8
20973
2519
သူတို့ ဘာဖြစ်တော့မယ်ဆိုတာကို
မသိခဲ့ဘူးဆိုတာ
00:35
what was about to happen to them.
9
23492
1828
ရှင်းလင်းတဲ့
အမှတ်အသားတစ်ခုပါ။
00:37
Usually, they were told that they were going to be
10
25320
2391
ထုံးစံအတိုင်း စစ်သုံ့ပန်းတွေအဖြစ်
00:39
exchanged for prisoners of war.
11
27711
2488
လှဲလှယ်ခံရတော့မယ်လို့ သူတို့ကိုပြောခဲ့တယ်။
00:42
These items have been recovered
12
30199
2013
ဒီပစ္စည်းတွေကို ကျွန်တော့ဇာတိမြေတစ်လွှားက
00:44
from numerous mass graves across my homeland,
13
32212
2838
များစွာသော အပြုံလိုက် အုတ်ဂူတွေကနေ
ပြန်ထုတ်ယူထားတာဖြစ်ပြီး
00:47
and as we speak, forensics are exhuming bodies
14
35050
2530
စကားပြောစဉ် မှုခင်းဆေးပညာရှင်တွေက
အသစ် တွေ့ရှိထားတဲ့
00:49
from newly discovered mass graves,
15
37580
2134
အုတ်ဂူများမှ အလောင်းတွေကို ဖော်နေတယ်။
00:51
20 years after the war.
16
39714
1536
စစ်အပြီးနှစ် ၂၀ အကြာပါ။
00:53
And it is quite possibly the largest ever discovered.
17
41250
4083
ဒါက ရှာဖွေတွေ့ရှိဖူးသမျှမှာ
အကြီးဆုံးဖြစ်လောက်တယ်။
00:57
During the four years of conflict
18
45333
2278
၉၀ လွန် အစောပိုင်းနှစ်တွေက
00:59
that devastated the Bosnian nation in the early '90s,
19
47611
2846
ဘော့စနီးယန်း နိုင်ငံကို
ပျက်စီးခဲ့တဲ့ လေးနှစ် ပဋိပက္ခအတွင်း
01:02
approximately 30,000 citizens, mainly civilians,
20
50457
3431
ခန့်မှန်းခြေ နိုင်ငံသား ၃၀၀၀၀
အများအားဖြင့် အရပ်သားတွေ ပျောက်နေခဲ့တယ်၊
01:05
went missing, presumed killed,
21
53888
1935
အသတ်ခံရတယ်လို့ယူဆရပြီး
01:07
and another 100,000 were killed
22
55823
1980
တိုက်ပွဲ စစ်ဆင်ရေးအတွင်း နောက်ထပ်
01:09
during combat operations.
23
57803
1727
၁၀၀၀၀၀ အသတ်ခံရတယ်။
01:11
Most of them were killed
24
59530
1629
အများစုဟာ စစ်ရဲ့ အစောပိုင်းနေ့တွေ
01:13
either in the early days of the war
25
61159
1773
(သို့) စစ်မက် အဆုံးသတ်ပိုင်းမှာ
01:14
or towards the end of the hostilities,
26
62932
1366
အသတ်ခံရတာပါ။
01:16
when U.N. safe zones like Srebrenica
27
64298
3179
Srebrenica ကို ကုလသမဂ္ဂ ဘေးကင်းဇုန်တေွ
01:19
fell into the hands of the Serb army.
28
67477
3045
ဆာ့ဗ် စစ်တပ်ရဲ့လက်အောက် ကျရောချိန်ပါ။
01:22
The international criminal tribunal
29
70522
2118
နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ် ခုံရုံးက
01:24
delivered a number of sentences
30
72640
1690
စာနာမှုနဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်မှုကို
01:26
for crimes against humanity and genocide.
31
74330
2779
ဆန့်ကျင်တဲ့ ပြစ်မှုတွေအတွက်
ပြစ်ဒဏ်များစွာ ပေးခဲ့တယ်။
01:29
Genocide is a systematic and deliberate
32
77109
3509
လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုဟာ
လူမျိုးရေး၊ နိုင်ငံရေး၊
01:32
destruction of a racial, political, religious
33
80618
3670
ဘာသာရေး(သို့) မျိုးနွယ်စုတစ်စုကို စနစ်တကျ၊
01:36
or ethnic group.
34
84288
1672
တမင်တကာ ဖျက်ဆီးမှုတစ်ခုပါ။
01:37
As much as genocide is about killing.
35
85960
2580
လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်တာလို များပြားတာက
သတ်ပစ်ခြင်းပါ။
01:40
It is also about destroying their property,
36
88540
3021
လူတွေရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့
ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်နဲ့
01:43
their cultural heritage,
37
91561
1890
နောက်ဆုံး သူတို့ဖြစ်တည်ဖူးခဲ့တဲ့
01:45
and ultimately the very notion that they ever existed.
38
93451
3262
အယူအဆကို ဖျက်ဆီးခြင်းလည်းဖြစ်ပါတယ်။
01:48
Genocide is not only about the killing;
39
96713
2497
လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုဟာ
သတ်ပစ်ခြင်းပဲ မဟုတ်ဘူး။
01:51
it is about the denied identity.
40
99210
3173
ငြင်းဆိုထားတဲ့ အထောက်အထားပါ။
01:54
There are always traces —
41
102383
1430
အမြဲ သဲလွန်စတွေရှိတယ်၊
01:55
no such thing as a perfect crime.
42
103813
1719
ခြောက်ပစ်ကင်း ပြစ်မှုမဟုတ်တာမျိုးပါ
01:57
There are always remnants of the perished ones
43
105532
2735
ပျက်လွယ်တဲ့ သူတို့ခန္ဓာကိုယ်
တွေထက်၊ သူတို့နဲ့ပတ်သက်တဲ့
02:00
that are more durable than their fragile bodies
44
108267
2518
ဇီဇာကြောင် မှေးမှိန်နေတဲ့
ကျွန်တော်တို့ မှတ်ဉာဏ်ထက်
02:02
and our selective and fading memory of them.
45
110785
3738
ပိုတာရှည်ခံတဲ့ပျက်စီးနေတာတွေရဲ့
အကြွင်းအကျန်တွေ အမြဲရှိတယ်။
02:06
These items are recovered
46
114523
2657
ဒီပစ္စည်းတွေကို များစွာသော
အစုလိုက် အုတ်ဂူတွေကနေ
02:09
from numerous mass graves,
47
117180
1172
ပြန်တူးဖော်တယ်။
02:10
and the main goal of this collection of the items
48
118352
3414
ဒီပစ္စည်း အစုအပုံရဲ့ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်က
02:13
is a unique process
49
121766
1468
သတ်ဖြတ်မှုတွေထဲမှာ၊
02:15
of identifying those who disappeared in the killings,
50
123234
3278
ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့သူတွေကို
ရှာဖွေတဲ့ ထူးခြားတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ။
02:18
the first act of genocide on European soil
51
126512
2970
ဂျူး အစုလိုက်သတ်ဖြတ်မှုကတည်းက
ဥရောပ မြေမှာ လူမျိုးတုံးသတ်မှုရဲ့
02:21
since the Holocaust.
52
129482
1423

ပထမဆုံး လုပ်ဆောင်မှုပါ။
02:22
Not a single body should remain undiscovered
53
130905
2514
ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုမှ ရှာမတွေ့ဘဲ
(သို့) မဖော်ထုတ်ဘဲ
02:25
or unidentified.
54
133419
1866
ကျန်မနေသင့်တာပါ။
02:27
Once recovered,
55
135285
1365
ပြန်ထုတ်ယူပြီးတာနဲ့
02:28
these items that the victims carried with them
56
136650
2923
ကွပ်မျက်မှုဆီ သွားတဲ့လမ်းမှာ
ဓားစာခံတွေ ကိုင်ဆောင်ခဲ့တဲ့
02:31
on their way to execution
57
139573
1479
ဒီပစ္စည်းတွေကို
02:33
are carefully cleaned, analyzed,
58
141052
2357
သေသေချာချာ သန့်ရှင်း၊ စိစစ်ကာ
02:35
catalogued and stored.
59
143409
2238
စာရင်းပြုစုပြီး သိမ်းထားတယ်။
02:37
Thousands of artifacts are
packed in white plastic bags
60
145647
3150
ထောင်ချီတဲ့ ရှေးပစ္စည်းတွေကို
အဖြူရောင် ပလပ်စတစ်အိတ်တွေထဲမှာ
02:40
just like the ones you see on CSI.
61
148797
2403
CSI မှာ သင် တွေ့သလို ထုတ်ပိုးထားတယ်။
02:43
These objects are used as a forensic tool
62
151200
2738
ဓားစာခံတွေရဲ့ အမြင်ပိုင်း
ကိုယ်စားပြုမှုမှာ
02:45
in visual identification of the victims,
63
153938
2455
မှုခင်းဆေးပညာ ကိရိယာအဖြစ်
ဒီအရာတွေကို အသုံးပြုပေမဲ့
02:48
but they are also used as
very valuable forensic evidence
64
156393
3247
လုပ်ဆောင်ဆဲ စစ်ရာဇဝတ်မှု စီရင်မှုတွေမှာ
အလွန် တန်ဖိုးရှိတဲ့
02:51
in the ongoing war crimes trials.
65
159640
2837
မှုခင်းဆေးပညာ အထောက်အထား
အဖြစ်လည်း အသုံးပြုပါတယ်။
02:54
Survivors are occasionally called
66
162477
2091
ဒီပစ္စည်းတွေကို ရုပ်ပိုင်းအရ ကြိုးစား
02:56
to try to identify these items physically,
67
164568
2551
ဖော်ထုတ်ဖို့ ရံဖန်ရံခါ
ရှင်ကျန်သူတွေကို ခေါ်ပေမဲ့
02:59
but physical browsing is extremely difficult,
68
167119
3330
ခရီးမရောက်၊ စိတ်ညစ်စရာ လုပ်ငန်းစဉ်ကြောင့်
03:02
an ineffective and painful process.
69
170449
3102
ရုပ်ပိုင်း ရှာကြည့်ခြင်းဟာ
အင်မတန် ခက်ခဲတယ်။
03:05
Once the forensics and doctors and lawyers
70
173551
3793
မှုခင်းဆေးပညာရှင်တွေ၊ ဆရာဝန်တွေနဲ
ရှေ့နေတွေ ဒီပစ္စည်းတွေနဲ့
03:09
are done with these objects,
71
177344
1142
လုပ်ပြီးတာနဲ့
03:10
they become orphans of the narrative.
72
178486
2931
၎င်းတို့ဟာ ဇာတ်လမ်းရဲ့ မိဘမဲ့တွေဖြစ်လာတယ်။
03:13
Many of them get destroyed, believe it or not,
73
181417
2902
ယုံချင်မှ ယုံပါ၊ ဒါတွေအတော်
များများဟာ ဖျက်ဆီးခံရတယ်၊
03:16
or they get simply shelved,
74
184319
1637
(သို့) ကွယ်ရာမေ့ဆိုသလို
03:17
out of sight and out of mind.
75
185956
2242
ချောင်ထိုးခံရတယ်။
03:20
I decided a few years ago
76
188198
2516
ရှင်ကျန်သူတွေ အလွယ်တကူ ရှာကြည့်နိုင်ဖို့
03:22
to photograph every single exhumed item
77
190714
2666
အမြင်ပိုင်း မော်ကွန်းတစ်ခု ဖန်တီးဖို့အတွက်
03:25
in order to create a visual archive
78
193380
1901
တူးဖော်ထားတဲ့ ပစ္စည်းတိုင်းကို
03:27
that survivors could easily browse.
79
195281
3350
ဓာတ်ပုံရိုက်ဖို့ လွန်ခဲ့တဲ့
နှစ်အနည်းငယ်က ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။
03:30
As a storyteller, I like to give back to the community.
80
198631
4057
ပုံပြောသူတစ်ယောက်အဖြစ် လူ့အဖွဲ့အစည်းဆီ
ပြန်ပေးချင်ပါ။
03:34
I like to move beyond raising awareness.
81
202688
2743
အသိနိုးကြားစေမှုရဲ့ အလွန်ကို ရွေ့ချင်တယ်။
03:37
And in this case, someone may
82
205431
2184
ဒီအဖြစ်မှာ တစ်ယောက်ယောက်က
03:39
recognize these items
83
207615
1601
ဒီပစ္စည်းတွေကို မှတ်မိနိုင်တယ်၊
03:41
or at least their photographs will remain
84
209216
2696
(သို့) အနည်းဆုံးတော့ ဒီဓာတ်ပုံတွေဟာ
03:43
as a permanent, unbiased and accurate reminder
85
211912
3802
ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာရဲ့ ထာဝရ၊ ဘက်မလိုက်တဲ့
တိကျတဲ့ သတိပေးချက် တစ်ခုအဖြစ်
03:47
of what happened.
86
215714
1912
ကျန်ရစ်နေမှာပါ။
03:49
Photography is about empathy,
87
217626
2138
ဓာတ်ပုံပညာက မျှဝေခံစားမှု၊
မျှဝေခံစားမှုကို
03:51
and the familiarity of these
items guarantee empathy.
88
219764
3218
သေချာစေတဲ့ ဒီပစ္စည်းများကို
အကျွမ်းဝင်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။
03:54
In this case, I am merely a tool,
89
222982
2454
ဒီအဖြစ်မှာ ကျွန်တော်ဟာ ကိရိယာတစ်ခု
သက်သက်ပါ၊
03:57
a forensic, if you like,
90
225436
1654
မှုခင်းဆေးပညာရှင် ဆိုလည်းရပါတယ်။
03:59
and the result is a photography that is as close
91
227090
2665
အကျိုးဆက်က ဓာတ်ပုံပညာတစ်ခုဟာ
04:01
as possible of being a document.
92
229755
2621
မှတ်တမ်းတစ်ခုနဲ့ နီးစပ်နိုင်ခြေရှိတာပါ။
04:04
Once all the missing persons are identified,
93
232376
3139
ပျောက်နေတဲ့ လူတွေအားလုံးကို
ဖော်ထုတ်ပြီးတာနဲ့
04:07
only decaying bodies in their graves
94
235515
1773
အုတ်ဂူတွေထဲမှာ ဆွေးမြေ့နေတဲ့
04:09
and these everyday items will remain.
95
237288
2342
ကိုယ်တွေနဲ့ ဒီနေ့စဉ်သုံးပစ္စည်းတွေပဲ
ကျန်ရစ်မှာပါ။
04:11
In all their simplicity,
96
239630
1925
၎င်းတို့ရဲ့ ရိုးရှင်းမှုထဲမှာ
04:13
these items are the last testament
97
241555
2207
ဒီပစ္စည်းတွေက ဓားစာခံတွေရဲ့
ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာ
04:15
to the identity of the victims,
98
243762
1557
အတွက် နောက်ဆုံး သက်သေခံပါ။
04:17
the last permanent reminder
99
245319
2028
ဒီလူတွေ တည်ရှိခဲ့ဖူးတယ်ဆိုတဲ့
04:19
that these people ever existed.
100
247347
1972
နောက်ဆုံး ထာဝရ သတိပေးချက်ပါ။
04:21
Thank you very much.
101
249319
2338
ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
04:23
(Applause)
102
251657
3813
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Ziyah Gafić - Photographer + storyteller
To help him come to terms with the tragedy of his own homeland, Bosnian photographer Ziyah Gafić turns his camera on the aftermath of conflict, showing his images in galleries, in books and on Instagram.

Why you should listen

Ziyah Gafić uses his camera to capture the aftermath of war. He has traveled to Pakistan, Iraq and Chechnya to capture beautiful portraits of people carrying on with their lives in the face of destruction; he has photographed the everyday lives of children in Rwanda, a generation born from the widespread use of rape as a weapon during the Rwandan genocide. A moving question runs through his work: After war, how do people manage to keep the fabric of society together?

Gafić's interest in this subject comes from his own biography. Born in Sarajevo, he was a teenager during the Bosnian War of the 1990s. Through photography, he parses what happened in his homeland. For his book Quest for Identity, Gafić photographed the watches, keys, shoes, combs and glasses exhumed from mass graves 20 years after the Bosnian War. These objects are cleaned, catalogued and used to help identify the bodies found with them, but afterwards, they become what Gafić calls “orphans of the narrative,” either destroyed or stored away out of sight and out of mind. His quest is to keep them in view as a last testament to the fact that these people existed, preserving them as an easily accessible visual archive that tells the story of what happened—integrating an objective forensic perspective with human compassion.

More profile about the speaker
Ziyah Gafić | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee