TEDxManhattan
Stephen Ritz: A teacher growing green in the South Bronx
Stephen Ritz: Nauczyciel uprawiający zieleń w południowym Bronxie
Filmed:
Readability: 3.6
1,355,024 views
Huragan energii i pomysłów, Stephen Ritz jest nauczycielem w trudnej dzielnicy Nowego Jorku. W południowym Bronksie wraz z uczniami uprawia bujne ogrody, produkując jedzenie, zieleń i miejsca pracy. Spróbujcie nadążyć, kiedy skarb Nowego Jorku przedstawia mnóstwo sposobów na rozbudzenie nadziei w dzielnicy spisanej na straty albo tuż obok was..
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Good afternoon.
0
426
1321
Dzień dobry.
00:17
I am not a farmer.
1
1747
2943
Nie jestem rolnikiem.
00:20
(Laughter)
2
4690
935
(Śmiech)
00:21
I'm not. I'm a parent, I'm a resident and I'm a teacher.
3
5625
3552
Jestem rodzicem, obywatelem, nauczycielem.
00:25
And this is my world.
4
9177
1562
To mój świat.
00:26
And along the way I've started noticing --
5
10739
1613
Uczę już
00:28
I'm on my third generation of kids --
6
12352
1469
trzecie pokolenie dzieci.
00:29
that they're getting bigger.
7
13821
1253
Coraz bardziej tyją
00:30
They're getting sicker.
8
15074
1159
i zapadają na zdrowiu.
00:32
In addition to these complexities,
9
16233
1984
Co więcej,
00:34
I just learned that 70 percent of the kids that I see
10
18217
1913
70% dzieci
00:36
who are labeled learning disabled would not have been
11
20130
2010
mających problemy z nauką
00:38
had they had proper prenatal nutrition.
12
22140
2357
było źle żywionych w łonie matki.
00:40
The realities of my community are simple. They look like this.
13
24497
3676
Taka jest nasza codzienność.
00:44
Kids should not have to grow up and look at things like this.
14
28173
2734
To nie jest widok dla dzieci.
00:46
And as jobs continue to leave my community,
15
30907
2142
Wraz z likwidacją firm
00:48
and energy continues to come in, be exported in,
16
33049
2943
i importem energii z zewnątrz
00:51
it's no wonder that really some people refer to the South Bronx as a desert.
17
35992
5335
południowy Bronx zaczął się wyludniać.
00:57
But I'm the oldest sixth grader you'll ever meet,
18
41327
2600
Jestem chyba najstarszym 13-latkiem.
00:59
so I get up every day with this tremendous amount of enthusiasm
19
43927
2633
Co dzień wstaję z ogromnym entuzjazmem,
01:02
that I'm hoping to share with you all today.
20
46560
2336
którym chcę się z wami podzielić.
01:04
And with that note, I come to you with this belief
21
48896
3477
Wierzę, że dzieci
01:08
that kids should not have to leave their communities
22
52373
2474
nie muszą się przeprowadzać,
01:10
to live, learn and earn in a better one.
23
54847
1381
by lepiej żyć, uczyć się i zarabiać.
01:12
So I'm here to tell you a story about me
24
56228
1638
Opowiem o sobie
01:13
and this wall that I met outside, which I'm now bringing inside.
25
57866
3521
i tej ścianie, którą próbuję udomowić.
01:17
And it starts with three people.
26
61387
1743
Zaczęło się od trzech osób:
01:19
The crazy teacher -- that's me on the left,
27
63130
2078
po lewej ja: szalony nauczyciel,
01:21
I dress up pretty, thank you, my wife, I love you for getting a good suit --
28
65208
3378
garnitur dostałem od ukochanej żony,
01:24
my passionate borough president
29
68586
1664
prezydent gminy,
01:26
and a guy named George Irwin from Green Living Technologies
30
70250
2545
i George Irwin z Green Living Technologies,
01:28
who helped me with my class
31
72795
1264
który pomógł mojej klasie
01:29
and helped me get involved with this patented technology.
32
74059
2487
zaangażować się w swoją opatentowaną technologię.
01:32
But it all starts with seeds in classrooms,
33
76546
2864
Zaczyna się od nasion w klasach.
01:35
in my place, which looks like this.
34
79410
2656
Wygląda to tak.
01:37
And I'm here today hoping that my reach will exceed my grasp.
35
82066
5653
Spróbuję dać tu z siebie wszystko.
01:43
And that's really what this is all about.
36
87719
1699
Właśnie o to tu chodzi.
01:45
And it starts with incredible kids like this,
37
89418
1736
Dzieci przychodzą wcześnie,
01:47
who come early and stay late.
38
91154
1721
zostają do późna.
01:48
All of my kids are either IEP or ELL learners,
39
92875
2968
Wszystkie mają trudności z nauką,
01:51
most come with a lot of handicaps,
40
95843
1759
wiele jest znacznie upośledzonych,
01:53
most are homeless and many are in foster care.
41
97602
2553
większość bezdomna lub w rodzinach zastępczych.
01:56
Almost all of my kids live below poverty.
42
100155
2251
Prawie wszystkie żyją w biedzie.
01:58
But with those seeds, from day one, we are growing in my classroom,
43
102406
3421
Rośliny pomagają nam rosnąć od samego początku.
02:01
and this is what it looks like in my classroom.
44
105827
2191
Wygląda to tak.
02:03
And you see how attentive these kids are to these seeds.
45
108018
2601
Dzieci troskliwie opiekują się nasionkami,
02:06
And then you notice that those seeds become farms across the Bronx that look like this.
46
110619
4439
z których rosną potem poletka w Bronksie.
02:10
But again, I am not a farmer. I'm a teacher.
47
115058
4217
Jednak nie jestem rolnikiem, a nauczycielem.
02:15
And I don't like weeding, and I don't like back-breaking labor.
48
119275
2656
Nie lubię pielenia i bólu w krzyżu.
02:17
So I wanted to figure out how I could get this kind of success
49
121931
2128
Jako nauczyciel chciałem osiągnąć podobny sukces,
02:19
into something small, like this,
50
124059
2368
ale na mniejszą skalę.
02:22
and bring it into my classroom so that handicapped kids could do it,
51
126427
2792
Chciałem umożliwić to wszystkim dzieciom:
02:25
kids who didn't want to be outside could do it,
52
129219
1722
niepełnosprawnym, domatorom,
02:26
and everyone could have access.
53
130941
1300
każdemu.
02:28
So I called George Irwin, and what do you know?
54
132241
2133
Zadzwoniłem do George'a Irwina.
02:30
He came to my class and we built an indoor edible wall.
55
134374
3661
Razem zbudowaliśmy w klasie jadalną ścianę.
02:33
And what we do is we partner it with authentic learning experiences,
56
138035
3348
Połączyliśmy to z nauką przez doświadczenie,
02:37
private-based learning.
57
141383
1707
jak w prywatnej szkole.
02:38
And lo and behold, we gave birth to
58
143090
2624
W rezultacie stworzyliśmy
02:41
the first edible wall in New York City.
59
145714
2248
pierwszą jadalną ścianę w Nowym Jorku.
02:43
So if you're hungry, get up and eat.
60
147962
1160
Częstujcie się.
02:45
You can do it right now. My kids play cow all the time.
61
149122
1824
Dzieci ciągle bawią się w krowy.
02:46
Okay? But we were just getting started,
62
150946
3352
Wtedy dopiero zaczynaliśmy,
02:50
the kids loved the technology,
63
154298
1369
dzieci uwielbiały to robić,
02:51
so we called up George and we said, "We gotta learn more!"
64
155667
2345
poprosiliśmy George'a o więcej.
02:53
Now, Mayor Bloomberg, thank you very much, we no longer need work permits,
65
158012
2855
Burmistrz może sobie zatrzymać pozwolenia na pracę.
02:56
which comes with slices and bonded contractors -- we're available for you --
66
160867
2777
Sami stworzyliśmy sobie miejsca pracy.
02:59
We decided to go to Boston.
67
163644
2006
Pojechaliśmy do Bostonu.
03:01
And my kids, from the poorest congressional district in America,
68
165650
2426
Moje dzieci z najbiedniejszego rejonu USA
03:03
became the first to install a green wall,
69
168076
3265
zbudowały pierwszą ścianę zieleni,
03:07
designed by a computer, with real-live learning tools,
70
171341
2285
zaprojektowaną komputerowo.
03:09
21 stories up -- if you're going to go visit it,
71
173626
1549
Ma 21 pięter i można ją zobaczyć
03:11
it's on top of the John Hancock building.
72
175175
2059
na szczycie budynku "John Hancock".
03:13
But closer to home, we started installing these walls in schools
73
177234
2792
Zaczęliśmy zakładać ściany w szkołach.
03:15
that look like this with lighting like that,
74
180026
1920
Z oświetleniem diodowym
03:17
real LED stuff, 21st-century technology.
75
181946
3089
wyglądają tak - technika XXI wieku.
03:20
And what do you know? We made 21st century money,
76
185035
2319
Nasze zarobki też były z XXI wieku
03:23
and that was groundbreaking. Wow!
77
187354
2819
i to był przełom!
03:26
This is my harvest, people.
78
190173
2812
Oto moje plony.
03:28
And what do you do with this food? You cook it!
79
192985
2757
Można je gotować.
03:31
And those are my heirloom students making heirloom sauce,
80
195742
2904
Wyjątkowi uczniowie przygotowują wyjątkowy sos,
03:34
with plastic forks, and we get it into the cafeteria,
81
198646
2462
serwujemy go w stołówce,
03:37
and we grow stuff and we feed our teachers.
82
201108
2200
naszymi uprawami karmimy nauczycieli.
03:39
And that is the youngest nationally certified
83
203308
2211
Oto najmłodsza certyfikowana siła robocza USA
03:41
workforce in America with our Bronx Borough President.
84
205519
2823
z przewodniczącym gminy Bronx.
03:44
And what'd we do then? Well, I met nice people like you,
85
208342
2904
Potem spotkałem miłych ludzi.
03:47
and they invited us to the Hamptons.
86
211246
1737
Zaproszono nas do Hamptons.
03:48
So I call this "from South Bronx to Southampton."
87
212983
2271
Z południowego Bronxu do południowego Hampton.
03:51
And we started putting in roofs that look like this,
88
215254
2505
Zaczęliśmy instalację zieleni na dachach.
03:53
and we came in from destitute neighborhoods
89
217759
2288
My, z ubogich dzielnic,
03:55
to start building landscape like this, wow! People noticed.
90
220047
3568
stworzyliśmy taki krajobraz, co zostało docenione.
03:59
And so we got invited back this past summer,
91
223615
1994
Zaproszono nas ponownie.
04:01
and we actually moved into the Hamptons,
92
225609
1759
Przeprowadziliśmy się do Hamptons,
04:03
payed 3,500 dollars a week for a house, and we learned how to surf.
93
227368
2823
do domu za 3500 dolarów tygodniowo
04:06
And when you can do stuff like this --
94
230191
2776
i nauczyliśmy się surfować.
04:08
These are my kids putting in this technology,
95
232967
3216
Tu dzieci stosują nową technologię.
04:12
and when you can build a roof that looks like that
96
236183
2537
Mogą stworzyć taki dach,
04:14
on a house that looks like that
97
238720
2414
na takim domu,
04:17
with sedum that looks like this,
98
241134
2810
z takimi roślinami,
04:19
this is the new green graffiti.
99
243944
2742
to nowe zielone graffiti.
04:22
So, you may wonder what does a wall like this
100
246686
3505
Do czego służy taka ściana,
04:26
really do for kids, besides changing landscapes and mindsets?
101
250191
2560
poza zmianą krajobrazu i sposobu myślenia?
04:28
Okay, I'm going to tell you what it does.
102
252751
1896
Powiem wam.
04:30
It gets me to meet incredible contractors like this,
103
254647
2320
Pozwala mi poznać ludzi
04:32
Jim Ellenberger from Ellenberger Services.
104
256967
2152
takich jak Jim Ellenberger z Ellenberger Services.
04:35
And this is where it becomes true triple bottom line.
105
259119
2733
Dochodzimy do potrójnego sedna.
04:37
Because Jim realized that these kids, my future farmers,
106
261852
3489
Jim zrozumiał, że te dzieci, przyszli rolnicy,
04:41
really had the skills he needed to build affordable housing
107
265341
2884
potrafią budować niedrogie domy
04:44
for New Yorkers, right in their own neighborhood.
108
268225
2198
dla nowojorczyków w sąsiedniej dzielnicy.
04:46
And this is what my kids are doing, making living wage.
109
270423
2344
W ten sposób zarabiają na siebie.
04:48
Now, if you're like me, you live in a building, there are seven guys
110
272767
2840
Moi sąsiedzi nie mogą znaleźć pracy
04:51
out of work looking to manage a million dollars.
111
275607
2015
w zarządzaniu funduszami.
04:53
I don't have it. But if you need a toilet fixed
112
277622
2409
Ale na naprawę toalety
04:55
or, you know, some shelving, I gotta wait six months
113
280031
2011
czy zamocowanie półki czekam 6 miesięcy,
04:57
for an appointment with someone who drives a much nicer car than me.
114
282042
2453
a fachowiec ma lepszy samochód niż ja.
05:00
That's the beauty of this economy.
115
284495
1779
Oto urok naszej gospodarki.
05:02
But my kids are now licensed and bonded in trade.
116
286274
3334
Dzieci mają licencje i ubezpieczenie.
05:05
And that's my first student to open up, the first in his family to have a bank account.
117
289608
2976
Ten jako pierwszy w rodzinie ma konto w banku.
05:08
This immigrant student is the first one in his family to use an ATM.
118
292584
3409
Ten jako pierwszy w rodzinie używa bankomatu.
05:11
And this is the true triple bottom line,
119
295993
2382
W tym leży sedno.
05:14
because we can take neighborhoods that were abandoned and destitute
120
298375
2255
Przekształcamy zaniedbane dzielnice
05:16
and turn them into something like this with interiors like this.
121
300630
2921
w coś takiego, z takimi wnętrzami.
05:19
Wow! People noticed. And notice they did.
122
303551
2079
Zauważono nas.
05:21
So CNN called, and we were delighted to have them come to our farmer's market.
123
305630
3496
Na lokalnym targu gościliśmy CNN.
05:25
And then when Rockefeller Center said, NBC,
124
309126
2568
Potem NBC poprosiło
05:27
could you put this thing up on the walls? We were delighted.
125
311694
1904
o zbudowanie im takiej ściany.
05:29
But this, I show you, when kids from the poorest congressional district in America
126
313598
3992
Dzieci z najbiedniejszej dzielnicy Ameryki
05:33
can build a 30-foot by 15-foot wall,
127
317590
2720
budują ścianę 10 na 5 metrów,
05:36
design it, plant it and install it in the heart of New York City,
128
320310
3165
projektują, sadzą i montują w sercu Nowego Jorku.
05:39
that's a true "sí se puede" moment.
129
323475
2019
Chcieć to móc.
05:41
Really scholastic, if you ask me.
130
325494
2385
Naprawdę pouczająca chwila.
05:43
But this is not a Getty image.
131
327879
2271
To nie zdjęcie z Internetu.
05:46
That's a picture I took of my Bronx Borough President,
132
330150
2576
To przewodniczący gminy Bronx
05:48
addressing my kids in his house, not the jailhouse,
133
332726
3215
przemawia do moich dzieci u siebie, nie w areszcie,
05:51
making them feel a part of it.
134
335941
1547
by poczuły, że są tu mile widziane.
05:53
That's our State Senator Gustavo Rivera and Bob Bieder,
135
337488
2354
Nasz senator Gustavo Rivera oraz Bob Bieder
05:55
coming to my classroom to make my kids feel important.
136
339842
2600
przyszli, żeby dzieciaki poczuły się ważne.
05:58
And when the Bronx Borough President shows up
137
342442
1718
Jeśli tak znamienici ludzie
06:00
and the State Senator comes to our class,
138
344160
2182
przychodzą do naszej klasy,
06:02
believe you me, the Bronx can change attitudes now.
139
346342
3744
to znaczy, że Bronx ma teraz wpływy.
06:05
We are poised, ready, willing and able
140
350086
1522
Chcemy podzielić się talentem i różnorodnością
06:07
to export our talent and diversity in ways we've never even imagined.
141
351608
3200
na niespotykaną skalę.
06:10
And when the local senator gets on the scale in public
142
354808
2066
Jeśli senator publicznie przyznaje,
06:12
and says he's got to lose weight, so do I!
143
356874
3213
że musi schudnąć - to ja też!
06:15
And I tell you what, I'm doing it and so are the kids.
144
360087
2865
Dzieci również.
06:18
Okay? And then celebrities started.
145
362952
2078
Zaczęły przychodzić gwiazdy.
06:20
Produce Pete can't believe what we grow.
146
365030
2016
Produce Pete nie wierzył własnym oczom.
06:22
Lorna Sass came and donated books.
147
367046
2216
Lorna Sass dała nam książki.
06:25
Okay? We're feeding seniors.
148
369262
2232
Żywimy też starszych ludzi.
06:27
And when we realized that we were growing for food justice in the South Bronx,
149
371494
3561
Bronx może mieć zdrową żywność
06:30
so did the international community.
150
375055
1885
i reszta świata też.
06:32
And my kids in the South Bronx were repped in
151
376940
1570
Dzieci reprezentowały południowy Bronx
06:34
the first international green roof conference.
152
378510
2176
na światowej konferencji zielonych dachów.
06:36
And that's just great.
153
380686
1432
Wspaniale.
06:38
Except what about locally?
154
382118
1611
A lokalnie?
06:39
Well, we met this woman, Avis Richards, with the Ground Up Campaign.
155
383729
3064
Spotkaliśmy się z Avis Richards.
06:42
Unbelievable! Through her, my kids,
156
386793
2360
Dzięki niej moje dzieci,
06:45
the most disenfranchised and marginalized,
157
389153
2128
pozbawione praw i lekceważone,
06:47
were able to roll out 100 gardens to New York City public schools.
158
391281
3769
zasadziły ogrody w 100 nowojorskich szkołach.
06:50
That's triple bottom line! Okay?
159
395050
2857
I już ostatni ważny punkt!
06:53
A year ago today, I was invited to the New York Academy of Medicine.
160
397907
2935
Rok temu byłem w nowojorskiej Akademii Medycznej.
06:56
I thought this concept of designing a strong and healthy New York
161
400842
3464
Wizja silnego i zdrowego miasta miała sens,
07:00
made sense, especially when the resources were free.
162
404306
2711
szczególnie, że surowce były darmowe.
07:02
So thank you all and I love them.
163
407017
1776
Kocham ich za to!
07:04
They introduced me to the New York City Strategic Alliance for Health,
164
408793
3018
Zapoznali mnie z nowojorską
Strategiczną Ligą Zdrowia;
Strategiczną Ligą Zdrowia;
07:07
again, free resources, don't waste them.
165
411811
2964
kolejne darmowe surowce.
07:10
And what do you know? Six months later,
166
414775
2146
Po 6 miesiącach,
07:12
my school and my kids were awarded the first ever
167
416921
3099
moja szkoła jako pierwsza otrzymała nagrodę
07:15
high school award of excellence for creating a healthy school environment.
168
420020
3687
za tworzenie zdrowego środowiska w szkole.
07:19
The greenest class in New York City.
169
423707
2126
Najzieleńsza klasa Nowego Jorku.
07:21
But more importantly is my kids learned to get,
170
425833
2442
Dzieci nie tylko nauczyły się brać,
07:24
they learned to give.
171
428275
1633
ale przede wszystkim dawać.
07:25
And we took the money that we made from our farmer's market,
172
429908
2469
Zarobione pieniądze
07:28
and started buying gifts for the homeless
173
432377
1448
przeznaczyliśmy dla bezdomnych
07:29
and for needy around the world.
174
433825
1440
i potrzebujących na całym świecie.
07:31
So we started giving back.
175
435265
1410
Zaczęliśmy oddawać.
07:32
And that's when I realized that the greening of America
176
436675
2499
Wtedy zrozumiałem, że zazielenianie Ameryki
07:35
starts first with the pockets, then with the heart
177
439174
3235
zaczyna się w kieszeni, przechodzi przez serce,
07:38
and then with the mind.
178
442409
1218
i ląduje w głowie.
07:39
So we were onto something, and we're still onto something.
179
443627
2331
Cały czas jesteśmy na dobrej drodze.
07:41
And thank God Trinity Wall Street noticed,
180
445958
1834
Zauważyło nas Trinity Wall Street.
07:43
because they gave us the birth of Green Bronx Machine.
181
447792
3233
To oni uruchomili "Zieloną Maszynę Bronxu".
07:46
We're 3,000 strong right now.
182
451025
1807
Dzięki temu jest nas 3000.
07:48
And what does it really do?
183
452832
1321
Jak ten system działa?
07:50
It teaches kids to re-vision their communities,
184
454153
2034
Rozwija wyobraźnię,
07:52
so when they grow up in places like this, they can imagine it like this.
185
456187
3046
pokazuje dzieciom świat w innych barwach.
07:55
And my kids, trained and certified --
186
459233
2143
Wyszkolone i dyplomowane
07:57
Ma, you get the tax abatement. Thank you, Mayor Bloomberg --
187
461376
1992
potrafią go zmieniać,
07:59
can take communities that look like this and convert them into things that look like that,
188
463368
3707
z takiego na taki.
08:02
and that to me, people, is another true "sí se puede" moment.
189
467075
3389
Kolejny raz powtórzę: "Chcieć to móc".
08:06
Now, how does it start? It starts in schools.
190
470464
2080
Wszystko zaczyna się w szkole.
08:08
No more little Knicks and little Nets.
191
472544
1720
Koniec z tożsamością kibica.
08:10
Group by broccoli, group by your favorite vegetable,
192
474264
3410
Grupujmy się według ulubionych warzyw,
08:13
something you can aspire to.
193
477674
1631
by dzieci miały do czego dążyć.
08:15
Okay? And these are my future farmers of America,
194
479305
2047
Oto przyszli rolnicy Ameryki,
08:17
growing up in Brook Park on 141st Street,
195
481352
2473
dorastający w Brook Park,
08:19
the most migrant community in America.
196
483825
1727
największej społeczności imigrantów.
08:21
When tenacious little ones learn how to garden like this,
197
485552
2088
Jeśli dzieci uczą się wytrwale ogrodnictwa,
08:23
it's no wonder we get fruit like that.
198
487640
2361
nic dziwnego, że plony są takie.
08:25
And I love it! And so do they.
199
490001
1991
Kocham to, i one też.
08:27
And we're building teepees in neighborhoods that were burning down.
200
491992
2915
Budujemy tipi w spalonych dzielnicach.
08:30
And that's a true "sí se puede" moment.
201
494907
2373
Naprawdę: chcieć to móc.
08:33
And again, Brook Park feeds hundreds of people
202
497280
3377
Brook Park żywi setki ludzi
08:36
without a food stamp or a fingerprint.
203
500657
2418
bez żadnych bonów żywnościowych.
08:38
The poorest congressional district in America,
204
503075
2053
Najbiedniejsza dzielnica Ameryki,
08:41
the most migratory community in America, we can do this.
205
505128
3184
dzielnica imigrantów, to jest możliwe.
08:44
Bissel Gardens is cranking out food in epic proportions,
206
508312
3704
Bissel Gardens produkuje imponującą ilość jedzenia.
08:47
moving kids into an economy they never imagined.
207
512016
2304
Dzieci poznają zadziwiające działanie rynku.
08:50
Now, somewhere over the rainbow, my friends,
208
514320
2464
Marzy mi się południowy Bronx
08:52
is the South Bronx of America. And we're doing it.
209
516784
3728
dla całej Ameryki. Do tego dążymy.
08:56
How does it start? Well, look at Jose's attention to detail.
210
520512
2855
Zaczyna się od rysowania warzyw.
08:59
Thank God Omar knows that carrots come from the ground,
211
523367
2641
Omar wie, że marchewki są z ziemi,
09:01
and not aisle 9 at the supermarket
212
526008
1576
nie z supermarketu,
09:03
or through a bullet-proof window or through a piece of styrofoam.
213
527584
2791
czy zza kuloodpornej szyby.
09:06
And when Henry knows that green is good, so do I.
214
530375
2700
Zielone jest dobre, wiemy to.
09:08
And when you expand their palates, you expand their vocabulary.
215
533075
3054
Świat nowych smaków wzbogaca dziecięcy słownik.
09:12
And most importantly, when you put big kids together with little kids,
216
536129
3633
Tu młodsze pracują ze starszymi,
09:15
you get the big fat white guy out of the middle, which is cool,
217
539762
2347
trzeba tylko mnie wyciąć.
09:18
and you create this kind of accountability amongst peers, which is incredible.
218
542109
3432
W dzieci rozwijają współodpowiedzialność.
09:21
God, I'm going to run out of time, so I've gotta keep it moving.
219
545541
2589
Czas mi się kończy.
09:24
But this is my weekly paycheck for kids; that's our green graffiti.
220
548130
3200
Cotygodniowa wypłata dla dzieci.
09:27
This is what we're doing.
221
551330
1665
Zielone graffiti.
09:28
And behold the glory and bounty that is Bronx County.
222
552995
4479
Bronx to dzielnica, co daje i zachwyca.
09:33
Nothing thrills me more than to see kids pollinating plants instead of each other.
223
557474
3343
Dzieci zapylają roślinki, a nie siebie wzajemnie.
09:36
I gotta tell you, I'm a protective parent.
224
560817
2160
To mnie cieszy jako rodzica.
09:38
But those kids are the kids who are now putting
225
562977
1541
Te dzieci teraz
09:40
pumpkin patches on top of trains.
226
564518
1876
sadzą dynie na pociągach.
09:42
We're also designing coin ponds for the rich and affluent.
227
566394
2841
Projektujemy też sadzawki dla zamożnych.
09:45
We're also becoming children of the corn,
228
569235
1706
Sadzimy kukurydzę na środku ulicy,
09:46
creating farms in the middle of Fordham Road for awareness
229
570941
2604
żeby ludzie pomyśleli chwilę.
09:49
and window bottles out of garbage.
230
573545
1553
Robimy witraże ze starych butelek.
09:50
Now I don't expect every kid to be a farmer,
231
575098
1799
Nie każde dziecko zostanie rolnikiem,
09:52
but I expect you to read about it, write about it, blog about it, offer outstanding customer service.
232
576897
3361
ale chcę, byście o tym czytali, pisali artykuły i blogi.
09:56
I expect them to be engaged, and man, are they!
233
580258
2487
Dzieci zaangażowały się całkowicie!
09:58
So that's my incredible classroom, that's the food.
234
582745
2384
Moja wspaniała klasa i jedzenie,
10:01
Where does it go? Zero miles to plate, right down into the cafeteria.
235
585129
3800
które ląduje prosto na stołówce
10:04
Or more importantly, to local shelters,
236
588929
2079
i w miejscowych schroniskach,
10:06
where most of our kids are getting one to two meals a day.
237
591008
2353
gdzie większość dzieci się stołuje.
10:09
And we're stepping it up.
238
593361
1688
Co więcej,
10:10
No Air Jordans were ever ruined on my farm.
239
595049
2562
moje gospodarstwo nie niszczy butów do koszykówki.
10:13
And in his day, a million dollar gardens and incredible installations.
240
597611
3279
Ogrody warte miliony i niesamowite konstrukcje.
10:16
Let me tell you something, people.
241
600890
1640
Coś wam powiem.
10:18
This is a beautiful moment.
242
602530
3906
To piękna chwila.
10:22
Black field, brown field, toxic waste field, battlefield --
243
606436
3185
Czarne pole, łyse pole, śmietnik, pole bitwy...
10:25
we're proving in the Bronx that you can grow anywhere, on cement.
244
609621
2855
potrafimy sadzić nawet na cemencie.
10:28
And we take orders for flowers. I'm putting the bake sale to shame.
245
612476
3921
Zbieramy zamówienia na kwiaty.
10:32
We take orders now. I'm booking for the spring.
246
616397
2032
Zapisuję już na wiosnę.
10:34
And these were all grown from seeds. We're learning everything.
247
618429
3368
To wszystko wyrosło z nasion.
10:37
And again, when you can take kids from backgrounds as diverse
248
621797
2896
Jeśli dzieci z tak różnych środowisk
10:40
as this to do something as special as this,
249
624693
2057
robią tak wspaniałe rzeczy,
10:42
we're really creating a moment.
250
626750
1724
to naprawdę coś.
10:44
Now, you may ask about these kids.
251
628474
2716
Teraz coś o tych dzieciach.
10:47
Forty percent attendance to 93 percent attendance.
252
631190
3181
Obecność wzrosła do 93%.
10:50
All start overage and under-credit.
253
634371
2889
Zaczynają niedouczone, w późnym wieku.
10:53
They are now, my first cohort is all in college, earning a living wage.
254
637260
3936
Pierwszy rocznik studiuje i zarabia na siebie.
10:57
The rest are scheduled to graduate this June.
255
641196
2281
Reszta robi maturę w czerwcu.
10:59
Happy kids, happy families, happy colleagues.
256
643477
2952
Szczęśliwe dzieci, rodziny, koledzy.
11:02
Amazed people. The glory and bounty that is Bronx County.
257
646429
4136
Bronx to dzielnica, co daje i zachwyca.
11:06
Let's talk about mint. Where is my mint?
258
650565
2263
Teraz coś o mięcie.
11:08
I grow seven kinds of mint in my class.
259
652828
2188
Hodujemy jej 7 rodzajów.
11:10
Mojitos, anybody? I'll be at Telepan later.
260
655016
2151
Życzy ktoś sobie mojito?
11:13
But, understand this is my intellectual Viagra.
261
657167
3195
Dla mnie to umysłowa Viagra.
11:16
Ladies and gentlemen, I gotta move quick, but understand this:
262
660362
3200
Panie i panowie, proszę zrozumieć.
11:19
The borough that gave us baggy pants and funky fresh beats
263
663562
2736
Dzielnica obwisłych spodni i ziomalskich rytmów
11:22
is becoming home to the organic ones.
264
666298
2152
zmienia się w organiczną oazę.
11:24
My green [unclear] 25,000 pounds of vegetables,
265
668450
2936
12 ton zielonych warzyw
11:27
I'm growing organic citizens, engaged kids.
266
671386
3312
wychowuje organicznych, zaangażowanych obywateli.
11:30
So help us go from this to this.
267
674698
2710
Pomóżcie nam w tym.
11:33
Self-sustaining entities, 18 months return on investment,
268
677408
3290
Jesteśmy samowystarczalni,
inwestycja zwraca się w 18 miesięcy,
inwestycja zwraca się w 18 miesięcy,
11:36
plus we're paying people living wage and health benefits,
269
680698
2192
zapewniamy pensje i ubezpieczenie zdrowotne,
11:38
while feeding people for pennies on the dollar.
270
682890
1856
żywiąc ludzi za grosze.
11:40
Martin Luther King said that people need to be uplifted with dignity.
271
684746
3616
Martin Luther King: "Godność podnosi na duchu".
11:44
So here in New York, I urge you, my fellow Americans,
272
688362
3265
Zachęcam was, nowojorczycy,
11:47
to help us make America great again.
273
691627
2647
przyczyńmy się do wielkości Ameryki.
11:50
It's simple. Share your passion.
274
694274
1944
Podzielcie się swoimi pasjami.
11:52
It's real easy. Go see these two videos, please.
275
696218
2425
Obejrzyjcie te dwa filmy.
11:54
One got us invited to the White House, one's a recent incarnation.
276
698643
2899
Jeden wygrał nam zaproszenie do Białego Domu,
drugi jest nowy.
drugi jest nowy.
11:57
And most importantly, get the biggest bully out of schools.
277
701542
2634
Wyrzućmy ze szkoły największego tyrana.
12:00
This has got to go tomorrow.
278
704176
2105
Musi odejść jutro.
12:02
People, you can all do that.
279
706281
2061
Wszyscy możemy to zrobić.
12:04
Keep kids out of stores that look like this.
280
708342
3236
Chrońcie dzieci przed takimi sklepami.
12:07
Make them a healthy plate,
281
711578
1697
Przecież zdrowy pokarm
12:09
especially if you can pick it off the wall in your own classroom -- delicioso!
282
713275
2751
możecie zrywać ze ścian i dawać go dzieciom.
12:11
Model good behavior. Get them to a green cart.
283
716026
3336
Weźcie je do warzywniaka,
12:15
Big kids love strawberries and bananas.
284
719362
2216
Uwielbiają banany i truskawki.
12:17
Teach them entrepreneurship. Thank God for GrowNYC.
285
721578
3016
Uczcie je przedsiębiorczości.
12:20
Let them cook. Great lunch today, let them do culinary things.
286
724594
3232
Pozwólcie im gotować, zaangażować się w kuchni.
12:23
But most importantly, just love them.
287
727826
1919
Najlepiej, po prostu je kochajcie.
12:25
Nothing works like unconditional love.
288
729745
2314
Nic nie działa tak, jak bezwarunkowa miłość.
12:27
So, my good friend Kermit said it's not easy being green.
289
732059
3207
Żaba Kermit mówił, że trudno być zielonym.
12:31
It's not. I come from a place where kids can buy
290
735266
2684
Tam, gdzie mieszkałem, można kupić
12:33
35 flavors of blunt wrap at any day of the moment,
291
737950
3025
bibułki do skrętów w 35 smakach,
12:36
where ice cream freezers are filled with slushy malt liquor.
292
740975
2651
a lodówki pękają w szwach od alkoholu.
12:39
Okay? My dear friend Majora Carter once told me,
293
743626
4387
Dobra przyjaciółka powiedziała mi kiedyś,
12:43
we have everything to gain and nothing to lose.
294
748013
3263
że nie mamy nic do stracenia.
12:47
So here, and at a time when we've gone from
295
751276
2252
Udało nam się przejść od śmiałej nadziei
12:49
the audacity to hope to hope for some audacity,
296
753528
2555
do nadziei na śmiałość.
12:51
I urge you to do something.
297
756083
1895
Zróbcie coś koniecznie.
12:53
I urge you to do something.
298
757978
1471
Nalegam.
12:55
Right now, we're all tadpoles,
299
759449
1744
Jesteśmy jak kijanki,
12:57
but I urge you to become a big frog and take that big, green leap.
300
761193
3294
stańmy się wielkimi żabami i zróbmy ten zielony skok.
13:00
I don't care if you're on the left, on the right, up the middle, wherever.
301
764487
3294
Nieważne - prawica, lewica, centrum czy góra.
13:03
Join me. Use -- I've got a lot of energy. Help me use it.
302
767781
3760
Pomóżcie mi wykorzystać tę energię.
13:07
We can do something here.
303
771541
2634
Razem możemy wiele zdziałać.
13:10
And along the way, please take time to smell the flowers,
304
774175
2670
Znajdźcie czas, by wąchać kwiaty,
13:12
especially if you and your students grew them.
305
776845
1537
szczególnie jeśli uprawialiście je razem z dziećmi.
13:14
I'm Steve Ritz, this is Green Bronx Machine.
306
778382
2599
Jestem Steve Ritz. To Zielona Maszyna Bronxu.
13:16
I've got to say thank you to my wife and family, for my kids,
307
780981
3369
Dziękuję żonie, rodzinie,
13:20
thank you for coming every day, and for my colleagues,
308
784350
1758
dzieciom za to, że codziennie przychodzą,
13:22
believing and supporting me.
309
786108
1434
i kolegom za wiarę i wsparcie.
13:23
We are growing our way into a new economy.
310
787542
2133
Wdrażamy się w nową gospodarkę.
13:25
Thank you, God bless you and enjoy the day. I'm Steve Ritz.
311
789675
3201
Dziękuję, Bóg z wami. Jestem Steve Ritz.
13:28
Sí se puede!
312
792876
2166
Chcieć to móc!
13:30
(Applause)
313
795042
5371
(Brawa)
Translated by Lena Gorska
ABOUT THE SPEAKER
Stephen Ritz - TeacherStephen Ritz teaches at-risk kids in the South Bronx.
Why you should listen
Stephen Ritz is a South Bronx teacher/administrator who believes that students shouldn't have to leave their community to live, learn and earn in a better one. Moving generations of students into spheres of personal and academic successes they have never imagined while reclaiming and rebuilding the Bronx, Stephen’s extended student and community family have grown over 25,000 pounds of vegetables in the Bronx while generating extraordinary academic performance.
His Bronx classroom features the first indoor edible wall in NYC DOE which routinely generates enough produce to feed 450 students healthy meals and trains the youngest nationally certified workforce in America. His students, traveling from Boston to Rockefeller Center to the Hamptons, earn living wage en route to graduation.
Stephen Ritz | Speaker | TED.com