TED2013
Ron Finley: A guerrilla gardener in South Central LA
Ron Finley: Buntowniczy ogrodnik z South Central LA
Filmed:
Readability: 3.1
3,525,210 views
Ron Finley zakłada ogrody warzywne w dzielnicy South Central w LA -- na opuszczonych gruntach, pasach ziemi przy ulicy, wzdłuż krawężników. Po co? Dla zabawy, piękna, na przekór i aby dać ludziom alternatywę dla fast foodów w społeczności, gdzie "bary drive-thru zabijają więcej ludzi niż strzelaniny".
Ron Finley - Gardener
Ron Finley grows a nourishing food culture in South Central L.A.’s food desert by planting the seeds and tools for healthy eating. Full bio
Ron Finley grows a nourishing food culture in South Central L.A.’s food desert by planting the seeds and tools for healthy eating. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I live in South Central.
0
191
3473
Mieszkam w South Central.
00:19
This is South Central:
1
3664
2143
South Central wygląda tak:
00:21
liquor stores,
2
5807
2870
sklepy monopolowe,
00:24
fast food,
3
8677
2375
fast foody,
00:26
vacant lots.
4
11052
2344
puste parcele.
00:29
So the city planners, they get together and they figure
5
13396
1682
Architekci miejscy wymyślili,
00:30
they're going to change the name South Central to make it represent something else,
6
15078
3246
że zmienią nazwę South Central,
by reprezentowała co innego
by reprezentowała co innego
00:34
so they change it to South Los Angeles,
7
18324
3168
i zmienili ją na South Los Angeles,
00:37
like this is going to fix what's really going wrong in the city.
8
21492
3882
tak jakby to mogło naprawić
problemy tego miasta.
problemy tego miasta.
00:41
This is South Los Angeles. (Laughter)
9
25374
3710
South Los Angeles wygląda tak. (Śmiech)
00:44
Liquor stores,
10
29084
2168
Sklepy monopolowe,
00:47
fast food,
11
31252
2312
fast foody,
00:49
vacant lots.
12
33564
2641
puste parcele.
00:52
Just like 26.5 million other Americans,
13
36205
3471
Tak jak pozostałe 26,5 mln Amerykanów
00:55
I live in a food desert,
14
39676
2560
mieszkam na pustkowiu
bez sklepów ze świeżym jedzeniem,
bez sklepów ze świeżym jedzeniem,
00:58
South Central Los Angeles,
15
42236
2064
South Central Los Angeles,
01:00
home of the drive-thru and the drive-by.
16
44300
4201
królestwie barów drive-thru i strzelanin.
01:04
Funny thing is, the drive-thrus are killing more people than the drive-bys.
17
48501
5439
Więcej ludzi umiera przez bary drive-thru
niż przez strzelaniny.
niż przez strzelaniny.
01:09
People are dying from curable diseases
18
53940
2501
W South Los Angeles
01:12
in South Central Los Angeles.
19
56441
2835
ludzie umierają na uleczalne choroby.
01:15
For instance, the obesity rate in my neighborhood
20
59276
2601
W mojej okolicy wskaźnik otyłości
01:17
is five times higher than, say, Beverly Hills,
21
61877
3267
jest pięć razy wyższy
niż w Beverly Hills,
niż w Beverly Hills,
01:21
which is probably eight, 10 miles away.
22
65144
3600
które leży kilkanaście kilometrów dalej.
01:24
I got tired of seeing this happening.
23
68744
3460
Miałem tego dosyć.
01:28
And I was wondering, how would you feel
24
72204
2108
Jak byście się czuli,
01:30
if you had no access to healthy food,
25
74312
3288
nie mając dostępu do zdrowego jedzenia
01:33
if every time you walk out your door you see the ill effects
26
77600
2880
i codziennie widząc tragiczne skutki
01:36
that the present food system has on your neighborhood?
27
80480
3660
obecnego systemu żywienia w okolicy?
01:40
I see wheelchairs bought and sold
28
84140
2668
Na ulicach widzę wózki inwalidzkie,
01:42
like used cars.
29
86808
2069
które kupuje się i sprzedaje
jak używane samochody.
jak używane samochody.
01:44
I see dialysis centers popping up like Starbucks.
30
88877
4024
Centra dializ wyrastają jak grzyby po deszczu.
01:48
And I figured, this has to stop.
31
92901
3395
Pomyślałem: to się musi skończyć.
01:52
So I figured that the problem is the solution.
32
96296
5826
Uznałem, że problem
jest tu rozwiązaniem.
jest tu rozwiązaniem.
01:58
Food is the problem and food is the solution.
33
102122
3724
Jedzenie jest problemem,
ale i rozwiązaniem.
ale i rozwiązaniem.
02:01
Plus I got tired of driving 45 minutes round trip
34
105846
2930
Miałem też dość jeżdżenia po 45 minut,
02:04
to get an apple that wasn't impregnated with pesticides.
35
108776
4208
żeby kupić jabłko
nie przesiąknięte pestycydami.
nie przesiąknięte pestycydami.
02:08
So what I did, I planted a food forest in front of my house.
36
112984
4552
Zasadziłem przed domem leśne owoce
02:13
It was on a strip of land that we call a parkway.
37
117536
2392
na pasie ziemi
między chodnikiem a jezdnią,
między chodnikiem a jezdnią,
02:15
It's 150 feet by 10 feet.
38
119928
3384
który ma około 45m x 3m.
02:19
Thing is, it's owned by the city.
39
123312
2448
Problem w tym,
że jest własnością miasta,
że jest własnością miasta,
02:21
But you have to maintain it.
40
125760
2576
ale to my musimy go pielęgnować.
02:24
So I'm like, "Cool. I can do whatever the hell I want,
41
128336
4512
Super, mogę robić co mi się podoba,
02:28
since it's my responsibility and I gotta maintain it."
42
132848
3843
skoro to ja odpowiadam
i ja muszę o niego zadbać.
i ja muszę o niego zadbać.
02:32
And this is how I decided to maintain it.
43
136691
2901
Dbam o niego w ten sposób.
02:35
So me and my group, L.A. Green Grounds, we got together
44
139592
2986
Wraz z grupą L.A. Green Grounds
02:38
and we started planting my food forest, fruit trees,
45
142578
2352
zaczęliśmy sadzić owoce leśne,
drzewa owocowe,
drzewa owocowe,
02:40
you know, the whole nine, vegetables.
46
144930
2110
warzywa - cały zestaw.
02:42
What we do, we're a pay-it-forward kind of group,
47
147040
2971
Działamy na zasadzie "podaj dalej".
02:45
where it's composed of gardeners from all walks of life,
48
150011
4839
Mamy ogrodników ze wszystkich środowisk,
02:50
from all over the city, and it's completely volunteer,
49
154850
2329
z różnych części miasta. Pracują dobrowolnie
02:53
and everything we do is free.
50
157179
1832
i zupełnie za darmo.
02:54
And the garden, it was beautiful.
51
159011
3102
Nasz ogród był piękny...
02:58
And then somebody complained.
52
162113
2450
ale ktoś wniósł skargę.
03:00
The city came down on me,
53
164563
2376
Miasto zaczęło mnie krytykować
03:02
and basically gave me a citation saying that I had to remove my garden,
54
166939
4312
i wręczono mi wezwanie do sądu,
każąc usunąć ogród,
każąc usunąć ogród,
03:07
which this citation was turning into a warrant.
55
171251
2628
co w zasadzie zmieniło wezwanie
w nakaz.
w nakaz.
03:09
And I'm like, "Come on, really?
56
173879
2532
Moja reakcja - "Nie, no serio?
03:12
A warrant for planting food on a piece of land
57
176411
2744
Nakaz sądowy za sadzenie jedzenia
na skrawku ziemi,
na skrawku ziemi,
03:15
that you could care less about?" (Laughter)
58
179155
3412
który was zupełnie nie obchodzi?" (Śmiech)
03:18
And I was like, "Cool. Bring it."
59
182567
2340
Pomyślałem: "Tylko spróbujcie".
03:20
Because this time it wasn't coming up.
60
184907
3195
Bo nie zamierzałem rezygnować.
03:24
So L.A. Times got ahold of it. Steve Lopez did a story on it
61
188102
5012
Zainteresował sie Dziennik L.A Times.
Steve Lopez napisał artykuł,
Steve Lopez napisał artykuł,
03:29
and talked to the councilman,
62
193114
3117
porozmawiał z radnym
03:32
and one of the Green Grounds members,
63
196231
1596
i jednym z członków Green Ground.
03:33
they put up a petition on Change.org,
64
197827
2818
Stworzyli petycję na stronie change.org,
03:36
and with 900 signatures, we were a success.
65
200645
2853
pod którą podpisało się 900 osób - udało się.
03:39
We had a victory on our hands.
66
203498
2076
Odnieśliśmy zwycięstwo.
03:41
My councilman even called in and said how they endorse
67
205574
3497
Radny nawet zadzwonił,
że bardzo im się podoba
że bardzo im się podoba
03:44
and love what we're doing.
68
209071
2646
i że nas wspierają.
03:47
I mean, come on, why wouldn't they?
69
211717
2524
Czemu miałoby im się nie podobać?
03:50
L.A. leads the United States in vacant lots that the city actually owns.
70
214241
4845
Los Angeles ma najwięcej pustych parcel w USA,
03:54
They own 26 square miles of vacant lots.
71
219086
5358
prawie 70 km2 wolnych gruntów.
04:00
That's 20 Central Parks.
72
224444
3022
To jak 20 Central Parków.
04:03
That's enough space to plant 725 million tomato plants.
73
227466
7319
Można by zasadzić
725 milionów krzaków pomidorów.
725 milionów krzaków pomidorów.
04:10
Why in the hell would they not okay this?
74
234785
4953
Czemu u licha
miałoby im się to nie podobać?
miałoby im się to nie podobać?
04:15
Growing one plant will give you 1,000, 10,000 seeds.
75
239738
4115
Jeden krzew daje
od tysiąca do 10 tysięcy ziaren.
od tysiąca do 10 tysięcy ziaren.
04:19
When one dollar's worth of green beans
76
243853
2709
Z kolei zielona fasolka za dolara
04:22
will give you 75 dollars' worth of produce.
77
246562
3558
daje produkt wart 75 dolarów.
04:26
It's my gospel, when I'm telling people, grow your own food.
78
250120
3677
To moja mantra: hodujcie własne jedzenie!
04:29
Growing your own food is like printing your own money.
79
253797
3141
To jak drukowanie własnych pieniędzy.
04:32
(Applause)
80
256938
7000
(Brawa)
04:39
See, I have a legacy in South Central.
81
263938
2872
Jestem osobiście związany z South Central.
04:42
I grew up there. I raised my sons there.
82
266810
4729
Dorastałem tam, wychowałem tam synów.
04:47
And I refuse to be a part of this manufactured reality
83
271539
4263
Nie chcę być częścią
sztucznej rzeczywistości,
sztucznej rzeczywistości,
04:51
that was manufactured for me by some other people,
84
275802
2864
którą inni dla mnie stworzyli.
04:54
and I'm manufacturing my own reality.
85
278666
2608
Wolę sam tworzyć własną rzeczywistość.
04:57
See, I'm an artist.
86
281274
2512
Jestem artystą.
04:59
Gardening is my graffiti. I grow my art.
87
283786
4104
Ogrodnictwo jest moim graffiti.
Hoduję swoją sztukę.
Hoduję swoją sztukę.
05:03
Just like a graffiti artist, where they beautify walls,
88
287890
4576
Tak jak graficiarze upiększają mury,
05:08
me, I beautiful lawns, parkways.
89
292466
3432
ja upiększam trawniki i aleje.
05:11
I use the garden, the soil, like it's a piece of cloth,
90
295898
3910
Dla mnie ziemia w ogrodzie
to skrawek materiału,
to skrawek materiału,
05:15
and the plants and the trees,
91
299808
2195
a drzewa i rośliny
05:17
that's my embellishment for that cloth.
92
302003
3682
to moje zdobienia na tym materiale.
05:21
You'd be surprised what the soil could do
93
305685
6041
Nie do wiary, co można zrobić z glebą,
05:27
if you let it be your canvas.
94
311726
1535
jeśli potraktuje się ją jak płótno.
05:29
You just couldn't imagine how amazing a sunflower is
95
313261
3520
Nie macie pojęcia,
jak wspaniały jest słonecznik
jak wspaniały jest słonecznik
05:32
and how it affects people.
96
316781
3008
i jak wpływa na ludzi.
05:35
So what happened?
97
319789
2672
Co było dalej?
05:38
I have witnessed my garden become a tool for the education,
98
322461
5071
Mój ogród stał się narzędziem edukacji,
05:43
a tool for the transformation of my neighborhood.
99
327532
3026
które pozwoliło na przemianę okolicy.
05:46
To change the community, you have to change the composition of the soil.
100
330558
4881
By zmienić społeczność,
trzeba zmienić skład gleby.
trzeba zmienić skład gleby.
05:51
We are the soil.
101
335439
4540
My jesteśmy tą glebą.
05:55
You'd be surprised how kids are affected by this.
102
339979
5543
Zdziwiłby was wpływ na dzieci.
06:01
Gardening is the most therapeutic
103
345522
4234
Uprawianie ogrodu
jest najbardziej terapeutyczną
jest najbardziej terapeutyczną
06:05
and defiant act you can do,
104
349756
2944
i buntowniczą rzeczą,
jaką można zrobić,
jaką można zrobić,
06:08
especially in the inner city.
105
352700
2492
zwłaszcza w środku miasta.
06:11
Plus you get strawberries.
106
355192
2744
No i ma się z tego truskawki.
06:13
(Laughter)
107
357936
3458
(Śmiech)
06:17
I remember this time,
108
361394
2378
Pamiętam, jak któregoś razu
06:19
there was this mother and a daughter came,
109
363772
2309
matka z córką przyszły nocą
06:21
it was, like, 10:30 at night, and they were in my yard,
110
366081
3467
do mojego ogrodu,
06:25
and I came out and they looked so ashamed.
111
369548
3464
i kiedy wyszedłem,
bardzo się zawstydziły.
bardzo się zawstydziły.
06:28
So I'm like, man, it made me feel bad that they were there,
112
373012
3688
Zasmuciło mnie to, że tam były
06:32
and I told them, you know, you don't have to do this like this.
113
376700
2736
i powiedziałem:
"Nie musicie tak tego robić".
"Nie musicie tak tego robić".
06:35
This is on the street for a reason.
114
379436
2011
To rośnie na ulicy z jakiegoś powodu.
06:37
It made me feel ashamed to see people
115
381447
3491
Było mi wstyd widzieć ludzi,
06:40
that were this close to me that were hungry,
116
384938
2583
którzy żyją tak blisko mnie
i głodują
i głodują
06:43
and this only reinforced why I do this,
117
387521
3139
i to wzmogło moją determinację
w tym co robię.
w tym co robię.
06:46
and people asked me, "Fin, aren't you afraid
118
390660
2969
Pytają mnie: "Fin, nie boisz się,
06:49
people are going to steal your food?"
119
393629
1487
że okradną cię z jedzenia?"
06:51
And I'm like, "Hell no, I ain't afraid they're gonna steal it.
120
395116
2201
Ja na to: "Jasne, że nie!
06:53
That's why it's on the street.
121
397317
2593
Po to właśnie rośnie na ulicy.
06:55
That's the whole idea.
122
399910
2710
Na tym to polega.
06:58
I want them to take it, but at the same time,
123
402620
1795
Chcę żeby je brali,
ale żeby odchodząc
ale żeby odchodząc
07:00
I want them to take back their health."
124
404415
4003
zabierali się też za swoje zdrowie.
07:04
There's another time when I put
125
408418
2543
Innym razem założyłem ogród
07:06
a garden in this homeless shelter in downtown Los Angeles.
126
410961
5443
w schronisku dla bezdomnych
w centrum Los Angeles.
w centrum Los Angeles.
07:12
These are the guys, they helped me unload the truck.
127
416404
2951
To właśnie oni.
Pomogli mi rozładować ciężarówkę.
Pomogli mi rozładować ciężarówkę.
07:15
It was cool, and they just shared the stories
128
419355
2625
Atmosfera była przyjemna,
podzieli się ze mną historiami
podzieli się ze mną historiami
07:17
about how this affected them and how
129
421980
2856
o tym, jak to na nich wpłynęło
07:20
they used to plant with their mother and their grandmother,
130
424836
2792
i jak kiedyś sadzili rośliny
z matką czy babcią.
z matką czy babcią.
07:23
and it was just cool to see how this changed them,
131
427628
3426
Cieszyła mnie zmiana,
jaką w nich widziałem,
jaką w nich widziałem,
07:26
if it was only for that one moment.
132
431054
5705
nawet jeśli była chwilowa.
07:32
So Green Grounds has gone on to plant
133
436759
2863
Green Grounds
założyło jakieś 20 ogrodów.
założyło jakieś 20 ogrodów.
07:35
maybe 20 gardens.
134
439622
1751
Green Grounds
założyło jakieś 20 ogrodów.
założyło jakieś 20 ogrodów.
07:37
We've had, like, 50 people come to our dig-ins
135
441373
4265
50 osób pomaga nam w pracy,
07:41
and participate, and it's all volunteers.
136
445638
2765
sami ochotnicy.
07:44
If kids grow kale, kids eat kale.
137
448403
3627
Dzieci, które hodują jarmuż,
będą go też jadły.
będą go też jadły.
07:47
(Laughter)
138
452030
1264
(Śmiech)
07:49
If they grow tomatoes, they eat tomatoes. (Applause)
139
453294
4976
Jeśli wyhodują pomidory,
to je będą jadły. (Brawa)
to je będą jadły. (Brawa)
07:54
But when none of this is presented to them,
140
458270
3334
Ale jeśli im się tego nie pokaże,
07:57
if they're not shown how food affects the mind and the body,
141
461604
3626
jeśli nie zobaczą, jak jedzenie
wpływa na umysł i ciało,
wpływa na umysł i ciało,
08:01
they blindly eat whatever the hell you put in front of them.
142
465230
4544
bezmyślnie zjedzą co popadnie.
08:05
I see young people
143
469774
1905
Widzę młodych ludzi,
08:07
and they want to work,
144
471679
3111
którzy chcą pracować,
08:10
but they're in this thing where they're caught up --
145
474790
2121
ale jednocześnie nie mogą;
08:12
I see kids of color and they're just on this track
146
476911
3607
dzieci o różnych kolorach skóry
08:16
that's designed for them,
147
480518
2935
idą wyznaczoną im ścieżką,
08:19
that leads them to nowhere.
148
483453
2033
która prowadzi donikąd.
08:21
So with gardening, I see an opportunity
149
485486
2675
W uprawianiu ogrodów
widzę szansę
widzę szansę
08:24
where we can train these kids
150
488161
2146
na pokierowanie tymi dziećmi,
08:26
to take over their communities,
151
490307
2997
by zaczęły działać
w lokalnych społecznościach,
w lokalnych społecznościach,
08:29
to have a sustainable life.
152
493304
3844
by prowadziły życie
przyjazne dla środowiska.
przyjazne dla środowiska.
08:33
And when we do this, who knows?
153
497148
2119
A jeśli się nam uda,
to kto wie?
to kto wie?
08:35
We might produce the next George Washington Carver.
154
499267
3224
Może wyrośnie nam następny
George Washington Carver.
George Washington Carver.
08:38
but if we don't change the composition of the soil,
155
502491
2285
Ale jeśli nie zmienimy składu gleby,
08:40
we will never do this.
156
504776
1609
nigdy do tego nie dojdzie.
08:42
Now this is one of my plans. This is what I want to do.
157
506385
2942
Oto jeden z moich planów:
08:45
I want to plant a whole block of gardens
158
509327
4000
chcę założyć cały blok ogrodów,
08:49
where people can share in the food in the same block.
159
513327
3388
tak by ludzie w jednym bloku
mogli dzielić się jedzeniem.
mogli dzielić się jedzeniem.
08:52
I want to take shipping containers
160
516715
2261
Chcę zamienić kontenery transportowe
08:54
and turn them into healthy cafes.
161
518976
2696
w kafejki ze zdrowym jedzeniem.
08:57
Now don't get me wrong.
162
521672
2392
Nie zrozumcie mnie źle,
08:59
I'm not talking about no free shit,
163
524064
2278
nie mówię wcale o darmowym żarciu,
09:02
because free is not sustainable.
164
526342
3353
bo to w ogóle nie sprzyja ekorozwojowi.
09:05
The funny thing about sustainability,
165
529695
1905
Co ciekawe, żeby móc mówić o ekorozwoju,
09:07
you have to sustain it.
166
531600
1757
coś musi się rozwijać.
09:09
(Laughter) (Applause)
167
533357
4157
(Śmiech) (Brawa)
09:13
What I'm talking about is putting people to work,
168
537514
2238
Chodzi mi o to,
by dać ludziom zajęcie,
by dać ludziom zajęcie,
09:15
and getting kids off the street, and letting them know
169
539752
3103
a znudzonym dzieciom
dać radość i dumę
dać radość i dumę
09:18
the joy, the pride and the honor in growing your own food,
170
542855
4952
z samodzielnie
wyhodowanego jedzenia,
wyhodowanego jedzenia,
09:23
opening farmer's markets.
171
547807
2338
otwarcia małego lokalnego targu.
09:26
So what I want to do here,
172
550145
2093
Co chcę zrobić?
09:28
we gotta make this sexy.
173
552238
2706
Sprawić, by uprawianie ogrodu
było fajne.
było fajne.
09:30
So I want us all to become ecolutionary renegades,
174
554944
4240
Chcę, żebyśmy wszyscy
stali się zielonymi renegatami,
stali się zielonymi renegatami,
09:35
gangstas, gangsta gardeners.
175
559184
1719
gangsterami, gangsta ogrodnikami.
09:36
We gotta flip the script on what a gangsta is.
176
560903
4336
Musimy postawić na głowie
znaczenie słowa gangsta.
znaczenie słowa gangsta.
09:41
If you ain't a gardener, you ain't gangsta.
177
565239
1853
Jeśli nie jesteś ogrodnikiem,
nie jesteś gangsta.
nie jesteś gangsta.
09:42
Get gangsta with your shovel, okay?
178
567092
4420
Łap za łopatę i zostań gangsta!
09:47
And let that be your weapon of choice.
179
571512
3184
Niech to będzie twoja broń.
09:50
(Applause)
180
574696
6944
(Brawa)
09:57
So basically, if you want to meet with me,
181
581640
5623
Jeśli chcesz się ze mną spotkać,
10:03
you know, if you want to meet,
182
587263
3133
jeśli masz taki zamiar,
10:06
don't call me if you want to sit around in cushy chairs
183
590396
3797
nie dzwoń do mnie,
jeśli chcesz wygodnie siedzieć
jeśli chcesz wygodnie siedzieć
10:10
and have meetings where you talk about doing some shit --
184
594193
3806
i gadać o zrobieniu czegoś,
10:13
where you talk about doing some shit.
185
597999
3228
jeśli chcesz o tym tylko gadać.
10:17
If you want to meet with me, come to the garden
186
601227
3154
Jeśli chcesz mnie spotkać,
przyjdź do ogrodu
przyjdź do ogrodu
10:20
with your shovel so we can plant some shit.
187
604381
3280
z własną łopatą, żeby coś zasadzić.
10:23
Peace. Thank you.
188
607661
3184
Dziękuję.
10:26
(Applause)
189
610845
4144
(Brawa)
10:30
Thank you. (Applause)
190
614989
4000
Dziękuję. (Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Ron Finley - GardenerRon Finley grows a nourishing food culture in South Central L.A.’s food desert by planting the seeds and tools for healthy eating.
Why you should listen
Artist and designer Ron Finley couldn’t help but notice what was going on in his backyard. “South Central Los Angeles,” he quips, “home of the drive-thru and the drive-by.” And it's the drive-thru fast-food stands that contribute more to the area’s poor health and high mortality rate, with one in two kids contracting a curable disease like Type 2 diabetes.
Finley’s vision for a healthy, accessible “food forest” started with the curbside veggie garden he planted in the strip of dirt in front of his own house. When the city tried to shut it down, Finley’s fight gave voice to a larger movement that provides nourishment, empowerment, education -- and healthy, hopeful futures -- one urban garden at a time.
Ron Finley | Speaker | TED.com