TEDGlobal 2013
George Monbiot: For more wonder, rewild the world
George Monbiot: Ponowne zdziczenie świata
Filmed:
Readability: 4.6
1,093,408 views
Wilki zamieszkiwały kiedyś amerykański Park Narodowy Yellowstone – do czasu, aż wyginęły na skutek polowań. Jednak gdy w 1995 r. zaczęły powracać (dzięki programowi agresywnego zarządzania), zdarzyło się coś ciekawego: reszta parku zaczęła odnajdywać nową, zdrowszą równowagę. W odważnym eksperymencie myślowym George Monbiot przedstawia dzikszy świat, w którym ludzie pracują nad przywróceniem utraconych złożonych łańcuchów pokarmowych, które kiedyś nas otaczały.
George Monbiot - Rewilding campaigner
As George Monbiot puts it: "I spend my life looking for ways to untangle the terrible mess we’ve got ourselves into." Full bio
As George Monbiot puts it: "I spend my life looking for ways to untangle the terrible mess we’ve got ourselves into." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
When I was a young man, I spent six years
0
212
2073
W młodości spędziłem 6 szalonych lat
00:14
of wild adventure in the tropics
1
2285
2113
w krajach tropikalnych.
00:16
working as an investigative journalist
2
4398
2128
Pracowałem jako dziennikarz śledczy
00:18
in some of the most bewitching parts of the world.
3
6526
3385
w najbardziej urzekających częściach świata.
00:21
I was as reckless and foolish as only young men can be.
4
9911
3199
Jak każdy młody facet
byłem lekkomyślny i nierozsądny.
byłem lekkomyślny i nierozsądny.
00:25
This is why wars get fought.
5
13110
1538
Dlatego toczą się wojny.
00:26
But I also felt more alive than I've ever done since.
6
14648
4227
Ale nigdy potem nie czułem
takiej pełni życia.
takiej pełni życia.
00:30
And when I came home, I found the scope of my existence
7
18875
3893
Po powrocie do domu
zakres mojej egzystencji
zakres mojej egzystencji
00:34
gradually diminishing
8
22768
1983
zaczął stopniowo maleć,
00:36
until loading the dishwasher seemed like an interesting challenge.
9
24751
4446
aż ładowanie zmywarki
stało się ciekawym wyzwaniem.
stało się ciekawym wyzwaniem.
00:41
And I found myself sort of
10
29197
2140
Czułem się,
00:43
scratching at the walls of life,
11
31337
2057
jakbym drapał ściany życia,
00:45
as if I was trying to find a way out
12
33394
2038
próbując znaleźć wyjście
00:47
into a wider space beyond.
13
35432
1887
do szerszej przestrzeni.
00:49
I was, I believe, ecologically bored.
14
37319
4531
Byłem ekologicznie znudzony.
00:53
Now, we evolved in rather more challenging times than these,
15
41850
4481
Rozwijaliśmy się w czasach
trudniejszych niż obecne,
trudniejszych niż obecne,
00:58
in a world of horns and tusks and fangs and claws.
16
46331
4826
w świecie rogów, kłów i pazurów.
01:03
And we still possess the fear and the courage
17
51157
2596
Nadal jest w nas strach, odwaga
01:05
and the aggression required to navigate those times.
18
53753
3193
i agresja niezbędne
do nawigacji w tych czasach.
do nawigacji w tych czasach.
01:08
But in our comfortable, safe, crowded lands,
19
56946
4684
Ale na wygodnych, bezpiecznych,
zatłoczonych terenach
zatłoczonych terenach
01:13
we have few opportunities to exercise them
20
61630
2983
mamy niewiele okazji,
by z nich skorzystać
by z nich skorzystać
01:16
without harming other people.
21
64613
3152
bez wyrządzania krzywdy innym.
01:19
And this was the sort of constraint that I found myself
22
67765
4138
Właśnie na takie ograniczenie
01:23
bumping up against.
23
71903
2250
wówczas natrafiłem.
01:26
To conquer uncertainty,
24
74153
2612
Zwalczanie niepewności
01:28
to know what comes next,
25
76765
3318
i wiedza o tym, co dalej,
01:32
that's almost been the dominant aim of industrialized societies,
26
80083
4570
stanowiły główny cel
krajów uprzemysłowionych.
krajów uprzemysłowionych.
01:36
and having got there, or almost got there,
27
84653
3600
Gdy już prawie osiągnęliśmy te cele,
01:40
we have just encountered a new set of unmet needs.
28
88253
3363
napotkaliśmy tylko na kolejne
niespełnione potrzeby.
niespełnione potrzeby.
01:43
We've privileged safety over experience
29
91616
3002
Przenosimy bezpieczeństwo nad doświadczenie,
01:46
and we've gained a lot in doing so,
30
94618
2504
co nam wiele daje,
01:49
but I think we've lost something too.
31
97122
3008
ale także coś straciliśmy.
01:52
Now, I don't romanticize evolutionary time.
32
100130
2802
Nie idealizuję okresu ewolucyjnego.
01:54
I'm already beyond the lifespan of most hunter-gatherers,
33
102932
3518
Żyję dłużej niż członkowie
ludów zbieracko-łowieckich.
ludów zbieracko-łowieckich.
01:58
and the outcome of a mortal combat between me
34
106450
3229
Wynik walki na śmierć i życie
między mną,
między mną,
02:01
myopically stumbling around with a stone-tipped spear
35
109679
2913
krótkowzrocznym i niezgrabnym
człowiekiem z włócznią w ręku,
człowiekiem z włócznią w ręku,
02:04
and an enraged giant aurochs
36
112592
2482
a wściekłym ogromnym turem
02:07
isn't very hard to predict.
37
115074
2482
nie jest trudny do przewidzenia.
02:09
Nor was it authenticity that I was looking for.
38
117556
2996
Nie szukałem też autentyczności.
02:12
I don't find that a useful or even intelligible concept.
39
120552
3140
Nie uważam jej za coś pożytecznego,
ani nawet zrozumiałego.
ani nawet zrozumiałego.
02:15
I just wanted a richer and rawer life
40
123692
3926
Chciałem po prostu bogatszego
i bardziej naturalnego życia
i bardziej naturalnego życia
02:19
than I've been able to lead in Britain, or, indeed,
41
127618
2496
od tego, które wiodłem
w Wielkiej Brytanii,
w Wielkiej Brytanii,
02:22
that we can lead in most parts of the industrialized world.
42
130114
3412
lub które można wieść
w większości uprzemysłowionego świata.
w większości uprzemysłowionego świata.
02:25
And it was only when I stumbled across an unfamiliar word
43
133526
5506
Dopiero gdy natknąłem się
na nieznane pojęcie,
na nieznane pojęcie,
02:31
that I began to understand what I was looking for.
44
139032
3605
zrozumiałem, czego szukam.
02:34
And as soon as I found that word,
45
142637
2654
Gdy tylko znalazłem to sformułowanie,
02:37
I realized that I wanted to devote
46
145291
2028
zrozumiałem, że chcę mu poświęcić
02:39
much of the rest of my life to it.
47
147319
3755
większość reszty życia.
02:43
The word is "rewilding,"
48
151074
3501
Ten termin to "ponowne zdziczenie".
02:46
and even though rewilding is a young word,
49
154575
2782
Choć to nowy zwrot,
02:49
it already has several definitions.
50
157357
1867
ma już kilka definicji.
02:51
But there are two in particular that fascinate me.
51
159224
4036
Szczególnie fascynują mnie dwie.
02:55
The first one is the mass restoration
52
163260
3951
Pierwsza to masowe przywrócenie
02:59
of ecosystems.
53
167211
2655
ekosystemów.
03:01
One of the most exciting scientific findings
54
169866
2970
Jednym z najbardziej
ekscytujących odkryć naukowych
ekscytujących odkryć naukowych
03:04
of the past half century
55
172836
1770
ostatnich 50 lat
03:06
has been the discovery of widespread trophic cascades.
56
174606
4746
jest odkrycie rozległych
kaskad troficznych.
kaskad troficznych.
03:11
A trophic cascade is an ecological process
57
179352
3178
Kaskada troficzna to proces ekologiczny,
03:14
which starts at the top of the food chain
58
182530
2375
który zaczyna się na szczycie
łańcucha pokarmowego
łańcucha pokarmowego
03:16
and tumbles all the way down to the bottom,
59
184905
3295
i schodzi aż na sam dół.
03:20
and the classic example is what happened
60
188200
2343
Klasycznym przykładem są wydarzenia
03:22
in the Yellowstone National Park in the United States
61
190543
2811
z Parku Narodowego Yellowstone w USA,
03:25
when wolves were reintroduced in 1995.
62
193354
4089
kiedy w 1995 roku
doszło do reintrodukcji wilków.
doszło do reintrodukcji wilków.
03:29
Now, we all know that wolves kill various species of animals,
63
197443
4435
Wiadomo, że wilki zabijają
różne gatunki zwierząt,
różne gatunki zwierząt,
03:33
but perhaps we're slightly less aware
64
201878
2399
ale być może nie wszyscy wiemy,
03:36
that they give life to many others.
65
204277
3838
że umożliwiają życie wielu innym.
03:40
It sounds strange, but just follow me for a while.
66
208115
3113
Brzmi to dziwnie,
ale posłuchajcie mnie.
ale posłuchajcie mnie.
03:43
Before the wolves turned up,
67
211228
1826
Przed pojawieniem się wilków
03:45
they'd been absent for 70 years.
68
213054
1659
nie było ich tam przez 70 lat.
03:46
The numbers of deer, because there was nothing to hunt them,
69
214713
3065
Przez brak drapieżników liczba jeleni
03:49
had built up and built up in the Yellowstone Park,
70
217778
2754
w Parku Yellowstone
coraz bardziej rosła.
coraz bardziej rosła.
03:52
and despite efforts by humans to control them,
71
220532
3091
Choć próbowano je kontrolować,
03:55
they'd managed to reduce much of the vegetation there
72
223623
2695
jeleniom udało się zredukować roślinność
03:58
to almost nothing, they'd just grazed it away.
73
226318
3421
prawie do zera.
04:01
But as soon as the wolves arrived,
74
229739
2195
Ale gdy tylko przybyły wilki,
04:03
even though they were few in number,
75
231934
1827
mimo tego, że było ich niewiele,
04:05
they started to have the most remarkable effects.
76
233761
3899
zaczęły mieć wyjątkowy
wpływ na to miejsce.
wpływ na to miejsce.
04:09
First, of course, they killed some of the deer,
77
237660
2171
Po pierwsze zabiły część jeleni,
04:11
but that wasn't the major thing.
78
239831
1812
ale nie to jest najistotniejsze.
04:13
Much more significantly,
79
241643
2031
Co ważniejsze,
04:15
they radically changed the behavior of the deer.
80
243674
3199
radykalnie zmieniły zachowanie jeleni.
04:18
The deer started avoiding certain parts of the park,
81
246873
2913
Jelenie zaczęły unikać
tych części parku,
tych części parku,
04:21
the places where they could be trapped most easily,
82
249786
2223
w których najłatwiej byłoby je złapać,
04:24
particularly the valleys and the gorges,
83
252009
2739
szczególnie dolin i wąwozów.
04:26
and immediately those places started to regenerate.
84
254748
3189
Te miejsca zaczęły się
od razu odnawiać.
od razu odnawiać.
04:29
In some areas, the height of the trees
85
257937
2399
Na niektórych obszarach
wysokość drzew
wysokość drzew
04:32
quintupled in just six years.
86
260336
3012
wzrosła pięciokrotnie w ciągu zaledwie 6 lat.
04:35
Bare valley sides quickly became forests of aspen
87
263348
4067
Puste brzegi dolin szybko
zmieniły się w lasy osikowe,
zmieniły się w lasy osikowe,
04:39
and willow and cottonwood.
88
267415
2271
wierzbowe i topolowe.
04:41
And as soon as that happened,
89
269686
1778
Wraz z tym
04:43
the birds started moving in.
90
271464
2158
zaczęły przybywać ptaki.
04:45
The number of songbirds, of migratory birds,
91
273622
2421
Liczba wędrownych ptaków śpiewających
04:48
started to increase greatly.
92
276043
2074
zaczęła znacznie wzrastać.
04:50
The number of beavers started to increase,
93
278117
2057
Tak samo jak liczba bobrów,
04:52
because beavers like to eat the trees.
94
280174
2681
ponieważ bobry lubią jeść drzewa.
04:54
And beavers, like wolves, are ecosystem engineers.
95
282855
3228
Wilki, tak jak bobry,
są inżynierami ekosystemów.
są inżynierami ekosystemów.
04:58
They create niches for other species.
96
286083
2879
Tworzą nisze dla innych gatunków.
05:00
And the dams they built in the rivers
97
288962
2212
Budowane przez nich tamy rzeczne
05:03
provided habitats for otters and muskrats
98
291174
2934
służyły jako siedliska dla wydr, piżmaków,
05:06
and ducks and fish and reptiles and amphibians.
99
294108
4181
kaczek, ryb, gadów i płazów.
05:10
The wolves killed coyotes, and as a result of that,
100
298289
4105
Wilki zabijały kojoty, dzięki czemu
05:14
the number of rabbits and mice began to rise,
101
302394
2462
zaczęło przybywać królików i myszy.
05:16
which meant more hawks, more weasels,
102
304856
2910
To oznaczało więcej jastrzębi, łasic,
05:19
more foxes, more badgers.
103
307766
2399
lisów i borsuków.
05:22
Ravens and bald eagles came down to feed
104
310165
2487
Kruki i bieliki amerykańskie
zaczęły żywić się
zaczęły żywić się
05:24
on the carrion that the wolves had left.
105
312652
2236
padliną zostawioną przez wilki.
05:26
Bears fed on it too, and their population began to rise as well,
106
314888
3709
Jadły ją też niedźwiedzie
i zaczęło ich przybywać,
i zaczęło ich przybywać,
05:30
partly also because there were more berries
107
318597
2343
również dlatego,
że na odnawiających się krzakach
że na odnawiających się krzakach
05:32
growing on the regenerating shrubs,
108
320940
2312
rosło więcej jagód,
05:35
and the bears reinforced the impact of the wolves
109
323252
3231
a niedźwiedzie zwiększyły wpływ wilków,
05:38
by killing some of the calves of the deer.
110
326483
4399
zabijając część młodych jeleni.
05:42
But here's where it gets really interesting.
111
330882
3676
Tutaj sprawa staje się
naprawdę ciekawa.
naprawdę ciekawa.
05:46
The wolves changed the behavior of the rivers.
112
334558
5285
Wilki zmieniły zachowanie rzek.
05:51
They began to meander less.
113
339843
1687
Zmniejszyła się liczba zakoli.
05:53
There was less erosion. The channels narrowed.
114
341530
3623
Zmniejszyła się erozja.
Kanały się zwęziły.
Kanały się zwęziły.
05:57
More pools formed, more riffle sections,
115
345153
2395
Powstało więcej plos i bystrzy,
05:59
all of which were great for wildlife habitats.
116
347548
2231
co miało wpływ na dzikie siedliska.
06:01
The rivers changed
117
349779
2202
Rzeki zmieniły się
06:03
in response to the wolves,
118
351981
2212
przez wilki,
06:06
and the reason was that the regenerating forests
119
354193
3645
bo dzięki odnowie lasu
06:09
stabilized the banks so that they collapsed less often,
120
357838
3691
ustabilizowane brzegi rzadziej się osuwały,
06:13
so that the rivers became more fixed in their course.
121
361529
3320
a bieg rzek się ustabilizował.
06:16
Similarly, by driving the deer out of some places
122
364849
3727
Wygonienie jeleni z danego obszaru
06:20
and the vegetation recovering on the valley sides,
123
368576
4356
i odnowa roślinności na brzegach dolin
06:24
there was less soil erosion,
124
372932
1413
zapobiegło erozji gleby,
06:26
because the vegetation stabilized that as well.
125
374345
3536
bo roślinność też to ustabilizowała.
06:29
So the wolves, small in number,
126
377881
3361
Niewielkie stado wilków
06:33
transformed not just the ecosystem
127
381242
2963
zmieniło nie tylko ekosystem
06:36
of the Yellowstone National Park, this huge area of land,
128
384205
3102
ogromnego obszaru
Narodowego Parku Yellowstone,
Narodowego Parku Yellowstone,
06:39
but also its physical geography.
129
387307
4218
ale także jego geografię fizyczną.
06:43
Whales in the southern oceans
130
391525
1624
Wieloryby w południowych oceanach
06:45
have similarly wide-ranging effects.
131
393149
2503
mają podobnie daleko sięgające wpływy.
06:47
One of the many post-rational excuses
132
395652
2867
Jedną z wielu wymówek rządu japońskiego
06:50
made by the Japanese government for killing whales
133
398519
2990
na zabijanie wielorybów było:
06:53
is that they said, "Well, the number of fish and krill will rise
134
401509
3134
"Wzrośnie liczba ryb i kryla
06:56
and then there'll be more for people to eat."
135
404643
2238
i będzie więcej dla nas".
06:58
Well, it's a stupid excuse, but it sort of
136
406881
2011
To głupia wymówka,
07:00
kind of makes sense, doesn't it,
137
408892
1369
ale wydaje się sensowna,
07:02
because you'd think that whales eat huge amounts
138
410261
2124
bo skoro wieloryby jedzą dużo ryb i kryla,
07:04
of fish and krill, so obviously take the whales away,
139
412385
2162
to oczywiście po zabraniu wielorybów
07:06
there'll be more fish and krill.
140
414547
2062
będzie więcej ryb i kryla.
07:08
But the opposite happened.
141
416609
2393
Ale stało się odwrotnie.
07:11
You take the whales away,
142
419002
1329
Gdy zabierze się wieloryby,
07:12
and the number of krill collapses.
143
420331
2851
ilość kryla maleje.
07:15
Why would that possibly have happened?
144
423182
2093
Dlaczego?
07:17
Well, it now turns out that the whales are crucial
145
425275
3140
Okazuje się, że wieloryby są niezbędne
07:20
to sustaining that entire ecosystem,
146
428415
3313
do utrzymania całego ekosystemu.
07:23
and one of the reasons for this
147
431728
1729
Jednym z powodów jest to,
07:25
is that they often feed at depth
148
433457
2100
że często żywią się na głębokości,
07:27
and then they come up to the surface and produce
149
435557
1782
a potem wypływają na powierzchnię,
tworząc coś,
tworząc coś,
07:29
what biologists politely call large fecal plumes,
150
437339
4186
co biolodzy grzecznie nazywają
dużymi słupami odchodów,
dużymi słupami odchodów,
07:33
huge explosions of poop right across the surface waters,
151
441525
4433
ogromne wybuchy kupy
07:37
up in the photic zone, where there's enough light
152
445958
3316
aż do strefy eufotycznej,
gdzie jest dosyć światła,
gdzie jest dosyć światła,
07:41
to allow photosynthesis to take place,
153
449274
3172
aby umożliwić fotosyntezę.
07:44
and those great plumes of fertilizer
154
452446
2944
Te wielkie słupy nawozu
07:47
stimulate the growth of phytoplankton,
155
455390
1992
pobudzają wzrost fitoplanktonu,
07:49
the plant plankton at the bottom of the food chain,
156
457382
1914
planktonu roślinnego
na dnie łańcucha pokarmowego,
na dnie łańcucha pokarmowego,
07:51
which stimulate the growth of zooplankton,
157
459296
2098
który pobudza wzrost zooplanktonu,
07:53
which feed the fish and the krill and all the rest of it.
158
461394
2297
którym żywią się ryby, kryle itp.
07:55
The other thing that whales do is that,
159
463691
2134
Poza tym, gdy wieloryby
07:57
as they're plunging up and down through the water column,
160
465825
2729
nurkują przez słup wodny,
08:00
they're kicking the phytoplankton
161
468554
2368
wyrzucają fitoplankton
08:02
back up towards the surface
162
470922
1450
z powrotem na powierzchnię,
08:04
where it can continue to survive and reproduce.
163
472372
3114
gdzie może przeżyć i rozmnażać się.
08:07
And interestingly, well, we know
164
475486
2628
Co ciekawe, wiemy,
08:10
that plant plankton in the oceans
165
478114
2937
że plankton roślinny w oceanach
08:13
absorb carbon from the atmosphere --
166
481051
1807
wchłania węgiel z atmosfery.
08:14
the more plant plankton there are,
167
482858
1543
Im więcej planktonu roślinnego,
08:16
the more carbon they absorb --
168
484401
1679
tym więcej węgla się pochłania.
08:18
and eventually they filter down into the abyss
169
486080
3082
W końcu opada na głębiny
08:21
and remove that carbon from the atmospheric system.
170
489162
3380
usuwając węgiel
z układu atmosferycznego.
z układu atmosferycznego.
08:24
Well, it seems that when whales were at their historic populations,
171
492542
4301
Gdy było więcej wielorybów,
08:28
they were probably responsible for sequestering
172
496843
3009
prawdopodobnie odpowiadały za sekwestrowanie
08:31
some tens of millions of tons of carbon
173
499852
3793
dziesiątek milionów ton węgla
08:35
every year from the atmosphere.
174
503645
2689
rocznie z atmosfery.
08:38
And when you look at it like that, you think,
175
506334
3227
Z takiego punktu widzenia można pomyśleć:
08:41
wait a minute, here are the wolves
176
509561
1859
chwila moment, tutaj wilki
08:43
changing the physical geography of the Yellowstone National Park.
177
511420
3017
zmieniają geografię fizyczną
Narodowego Parku Yellowstone.
Narodowego Parku Yellowstone.
08:46
Here are the whales changing
178
514437
1859
Tutaj wieloryby zmieniają
08:48
the composition of the atmosphere.
179
516296
2640
skład atmosfery ziemskiej.
08:50
You begin to see that possibly,
180
518936
2310
Zaczynamy dostrzegać,
08:53
the evidence supporting James Lovelock's Gaia hypothesis,
181
521246
3681
że dowody na poparcie
hipotezy Jamesa Lovelocka,
hipotezy Jamesa Lovelocka,
08:56
which conceives of the world as a coherent,
182
524927
2587
według którego świat, Gaja, to spójny,
08:59
self-regulating organism,
183
527514
1930
samoregulujący się organizm,
09:01
is beginning, at the ecosystem level, to accumulate.
184
529444
5734
zaczynają gromadzić się
na poziomie ekosystemu.
na poziomie ekosystemu.
09:07
Trophic cascades
185
535178
2268
Kaskady troficzne świadczą,
09:09
tell us that the natural world
186
537446
2061
że świat przyrody
09:11
is even more fascinating and complex than we thought it was.
187
539507
4746
jest bardziej fascynujący
i złożony, niż nam się wydawało.
i złożony, niż nam się wydawało.
09:16
They tell us that when you take away the large animals,
188
544253
3732
Pokazują, że bez dużych zwierząt
09:19
you are left with a radically different ecosystem
189
547985
3192
ekosystem radykalnie różni się od tego,
09:23
to one which retains its large animals.
190
551177
3172
w którym żyją wielkie zwierzęta.
09:26
And they make, in my view, a powerful case
191
554349
3281
Według mnie to silne argumenty
09:29
for the reintroduction of missing species.
192
557630
4153
za ponownym wprowadzeniem
brakujących gatunków.
brakujących gatunków.
09:33
Rewilding, to me,
193
561783
2076
Dla mnie ponowne zdziczenie
09:35
means bringing back some of the missing plants and animals.
194
563859
3298
oznacza przywrócenie niektórych
brakujących roślin i zwierząt.
brakujących roślin i zwierząt.
09:39
It means taking down the fences,
195
567157
1312
Oznacza zniesienie płotów,
09:40
it means blocking the drainage ditches,
196
568469
2024
zablokowanie rowów odwadniających,
09:42
it means preventing commercial fishing in some large areas of sea,
197
570493
3264
zapobieganie połowom przemysłowym
na dużych obszarach morskich,
na dużych obszarach morskich,
09:45
but otherwise stepping back.
198
573757
3414
ale poza tym wycofanie.
09:49
It has no view as to what a right ecosystem
199
577171
3810
W ponownym zdziczeniu
nie ma właściwego ekosystemu,
nie ma właściwego ekosystemu,
09:52
or a right assemblage of species looks like.
200
580981
2701
czy właściwego skupiska gatunków.
09:55
It doesn't try to produce a heath or a meadow
201
583682
3779
Nie próbuje się stworzyć wrzosowiska, łąki,
09:59
or a rain forest or a kelp garden or a coral reef.
202
587461
4686
lasu deszczowego, ogrodu krasnorostów
czy rafy koralowej.
czy rafy koralowej.
10:04
It lets nature decide,
203
592147
2017
Pozwala się decydować przyrodzie,
10:06
and nature, by and large, is pretty good at deciding.
204
594164
3819
a natura najczęściej
podejmuje dobre decyzje.
podejmuje dobre decyzje.
10:09
Now, I mentioned that there are two definitions
205
597983
2275
Wspomniałem, że interesują mnie
10:12
of rewilding that interest me.
206
600258
1846
dwie definicje ponownego zdziczenia.
10:14
The other one
207
602104
1257
Druga to
10:15
is the rewilding of human life.
208
603361
3023
ponowne zdziczenie życia ludzkiego.
10:18
And I don't see this as an alternative
209
606384
2063
Nie uważam tego za alternatywę
10:20
to civilization.
210
608447
1924
dla cywilizacji.
10:22
I believe we can enjoy the benefits of advanced technology,
211
610371
3400
Moglibyśmy nadal cieszyć się
korzyściami zaawansowanej technologii
korzyściami zaawansowanej technologii
10:25
as we're doing now, but at the same time, if we choose,
212
613771
3839
ale jednocześnie, jeśli chcemy,
10:29
have access to a richer and wilder life of adventure
213
617610
5016
mieć w każdej chwili dostęp
do bogatszego i dzikszego życia,
10:34
when we want to because
214
622626
1583
10:36
there would be wonderful, rewilded habitats.
215
624209
4396
na obszarach powstałych
w wyniku ponownego zdziczenia.
w wyniku ponownego zdziczenia.
10:40
And the opportunities for this
216
628605
1784
Jesteśmy bliżej osiągnięcia tego,
10:42
are developing more rapidly than you might think possible.
217
630389
4991
niż może się wydawać.
10:47
There's one estimate which suggests that in the United States,
218
635380
2979
Jedni sugerują, że w USA
10:50
two thirds of the land which was once forested and then cleared
219
638359
3685
2/3 dawniej zalesionej
a potem wykarczowanej ziemi
a potem wykarczowanej ziemi
10:54
has become reforested as loggers and farmers have retreated,
220
642044
3503
uległa ponownemu zalesieniu,
gdy opuścili ją drwale i rolnicy,
gdy opuścili ją drwale i rolnicy,
10:57
particularly from the eastern half of the country.
221
645547
3013
szczególnie we wschodniej części kraju.
11:00
There's another one which suggests
222
648560
1657
Inni sugerują,
11:02
that 30 million hectares of land in Europe,
223
650217
3463
że 30 milionów hektarów
ziemi w Europie,
ziemi w Europie,
11:05
an area the size of Poland,
224
653680
2507
obszar wielkości Polski,
11:08
will be vacated by farmers
225
656187
1831
zostanie opuszczona przez rolników
11:10
between 2000 and 2030.
226
658018
3322
w latach 2000-2030.
11:13
Now, faced with opportunities like that,
227
661340
3536
Mając takie okazje,
11:16
does it not seem a little unambitious
228
664876
2171
czy nie jest za mało ambitne
11:19
to be thinking only of bringing back wolves, lynx,
229
667047
3714
myśleć tylko
o sprowadzeniu wilków, rysiów,
o sprowadzeniu wilków, rysiów,
11:22
bears, beavers, bison, boar, moose,
230
670761
3599
niedźwiedzi, bobrów,
bizonów, dzików, łosi
bizonów, dzików, łosi
11:26
and all the other species which are already beginning
231
674360
1825
i innych gatunków, które już zaczynają
11:28
to move quite rapidly across Europe?
232
676185
3264
przemieszczać się po Europie?
11:31
Perhaps we should also start thinking
233
679449
2524
Może trzeba też zacząć myśleć
11:33
about the return of some of our lost megafauna.
234
681973
3989
o przywróceniu części straconej megafauny.
11:37
What megafauna, you say?
235
685962
1932
Pytacie się: jakiej megafauny?
11:39
Well, every continent had one,
236
687894
2569
Każdy kontynent miał megafaunę
11:42
apart from Antarctica.
237
690463
1481
z wyjątkiem Antarktyki.
11:43
When Trafalgar Square in London was excavated,
238
691944
3638
Gdy prowadzono wykopaliska
na Trafalgar Square w Londynie,
na Trafalgar Square w Londynie,
11:47
the river gravels there were found
239
695582
1755
w tamtejszym żwirze rzecznym
11:49
to be stuffed with the bones of hippopotamus,
240
697337
3550
znaleziono kości hipopotamów,
11:52
rhinos, elephants, hyenas, lions.
241
700887
4088
nosorożców, słoni, hien i lwów.
11:56
Yes, ladies and gentlemen,
242
704975
1374
Tak, proszę państwa.
11:58
there were lions in Trafalgar Square
243
706349
2196
Na Trafalgar Square były lwy,
12:00
long before Nelson's Column was built.
244
708545
3206
na długo przed wzniesieniem
kolumny Nelsona.
kolumny Nelsona.
12:03
All these species lived here
245
711751
2251
Wszystkie te gatunku żyły tutaj
12:06
in the last interglacial period,
246
714002
2652
podczas ostatniego
okresu międzylodowcowego,
okresu międzylodowcowego,
12:08
when temperatures were pretty similar to our own.
247
716654
2861
gdy temperatury były
dość podobne do naszych.
dość podobne do naszych.
12:11
It's not climate, largely,
248
719515
2073
To nie przez klimat
12:13
which has got rid of the world's megafaunas.
249
721588
3547
zniknęły megafauny świata.
12:17
It's pressure from the human population
250
725135
2104
To przez ludzi,
12:19
hunting and destroying their habitats
251
727239
1836
którzy polowali na te zwierzęta
12:21
which has done so.
252
729075
2051
i niszczyli ich siedliska.
12:23
And even so, you can still see the shadows
253
731126
3788
Pomimo tego nadal widać cienie
12:26
of these great beasts in our current ecosystems.
254
734914
2708
ogromnych bestii w obecnych ekosystemach.
12:29
Why is it that so many deciduous trees
255
737622
2953
Czemu tak wiele drzew liściastych
12:32
are able to sprout from whatever point the trunk is broken?
256
740575
4558
może wyrosnąć z dowolnego pnia?
12:37
Why is it that they can withstand the loss
257
745133
2069
Czemu mogą wytrzymać utratę
12:39
of so much of their bark?
258
747202
1607
tak dużej ilości kory?
12:40
Why do understory trees,
259
748809
2943
Dlaczego drzewa rosnące w podszyciu,
12:43
which are subject to lower sheer forces from the wind
260
751752
5093
które są wystawione na działanie
dolnych sił ścinających wiatru
dolnych sił ścinających wiatru
12:48
and have to carry less weight
261
756845
1731
i przenoszą mniejsze ciężary
12:50
than the big canopy trees,
262
758576
2402
niż wysokie drzewa,
12:52
why are they so much tougher and harder to break
263
760978
3119
są mocniejsze i trudniej je złamać
12:56
than the canopy trees are?
264
764097
4409
niż wyższe drzewa?
13:00
Elephants.
265
768506
1972
Słonie.
13:02
They are elephant-adapted.
266
770478
2169
Są przystosowane do słoni.
13:04
In Europe, for example,
267
772647
2288
Na przykład w Europie
13:06
they evolved to resist the straight-tusked elephant,
268
774935
3143
uodporniły się na słonie leśne,
13:10
elephas antiquus, which was a great beast.
269
778078
2288
Elephas antiquus,
które były ogromnymi bestiami.
które były ogromnymi bestiami.
13:12
It was related to the Asian elephant,
270
780366
2176
Były spokrewnione ze słoniem indyjskim,
13:14
but it was a temperate animal, a temperate forest creature.
271
782542
2569
ale żyły w lasach strefy umiarkowanej.
13:17
It was a lot bigger than the Asian elephant.
272
785111
2530
Były znacznie większe od słoni indyjskich.
13:19
But why is it that some of our common shrubs
273
787641
2817
Czemu niektóre z pospolitych krzaków
13:22
have spines which seem to be over-engineered
274
790458
3184
mają kolce, które wydają się za duże
13:25
to resist browsing by deer?
275
793642
2663
do odpierania jeleni?
13:28
Perhaps because they evolved
276
796305
1814
Być może dlatego, że ewoluowały tak,
13:30
to resist browsing by rhinoceros.
277
798119
3263
aby odpierać nosorożce?
13:33
Isn't it an amazing thought
278
801382
1924
Czy nie jest niesamowite to,
13:35
that every time you wander into a park
279
803306
2728
że przy każdym spacerze w parku,
13:38
or down an avenue or through a leafy street,
280
806034
2847
aleją lub zieloną ulicą,
13:40
you can see the shadows of these great beasts?
281
808881
3611
widać cienie tych niesamowitych bestii?
13:44
Paleoecology, the study of past ecosystems,
282
812492
3800
Paleoekologia,
nauka o dawnych ekosystemach,
nauka o dawnych ekosystemach,
13:48
crucial to an understanding of our own,
283
816292
4058
niezbędna do zrozumienia
naszego ekosystemu,
naszego ekosystemu,
13:52
feels like a portal through which you may pass
284
820350
3577
jest jak portal,
przez który można przejść
przez który można przejść
13:55
into an enchanted kingdom.
285
823927
2932
do zaczarowanego królestwa.
13:58
And if we really are looking at areas of land
286
826859
3813
Jeśli spojrzymy na wielkie obszary
14:02
of the sort of sizes I've been talking about becoming available,
287
830672
4245
które, jak mówiłem, stają się dostępne,
14:06
why not reintroduce some of our lost megafauna,
288
834917
2715
można by znów wprowadzić
część utraconej megafauny
część utraconej megafauny
14:09
or at least species closely related to those
289
837632
1950
lub przynajmniej gatunki
ściśle związane z tymi,
ściśle związane z tymi,
14:11
which have become extinct everywhere?
290
839582
2961
które wszędzie wyginęły.
14:14
Why shouldn't all of us
291
842543
2309
Dlaczego każdy z nas
14:16
have a Serengeti on our doorsteps?
292
844852
2953
nie ma mieć na progu Serengeti?
14:19
And perhaps this is the most important thing
293
847805
2966
I być może najważniejszą rzeczą,
14:22
that rewilding offers us,
294
850771
1475
jaką oferuje nam ponowne zdziczenie,
14:24
the most important thing that's missing from our lives:
295
852246
3594
i której brakuje nam w życiu,
14:27
hope.
296
855840
2117
jest nadzieja.
14:29
In motivating people to love and defend the natural world,
297
857957
4397
Przy motywowaniu ludzi do kochania
i bronienia świata przyrody
i bronienia świata przyrody
14:34
an ounce of hope is worth a ton of despair.
298
862354
4810
odrobina nadziei jest
warta tonę zwątpienia.
warta tonę zwątpienia.
14:39
The story rewilding tells us
299
867164
2639
Ponowne zdziczenie mówi nam o tym,
14:41
is that ecological change need not always proceed
300
869803
3640
że zmiana ekologiczna
nie zawsze musi dążyć
nie zawsze musi dążyć
14:45
in one direction.
301
873443
2463
w jednym kierunku.
14:47
It offers us the hope
302
875906
2436
Daje nam nadzieję,
14:50
that our silent spring
303
878342
2141
że naszą milczącą wiosnę
14:52
could be replaced by a raucous summer.
304
880483
2331
można zastąpić hałaśliwym latem.
14:54
Thank you.
305
882814
1220
Dziękuję.
14:56
(Applause)
306
884034
6011
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
George Monbiot - Rewilding campaignerAs George Monbiot puts it: "I spend my life looking for ways to untangle the terrible mess we’ve got ourselves into."
Why you should listen
As a young man, George Monbiot spent six years working as an investigative journalist in West Papua, Brazil and East Africa, during which time he was shot at, shipwrecked, beaten up, stung into a poisoned coma by hornets, became lost for days in a rainforest, where he ate rats and insects to avert starvation and was (incorrectly) pronounced clinically dead in a hospital in northern Kenya. Today, he leads a less adventurous life as an author, columnist for the Guardian newspaper and environmental campaigner. Among his books and projects are Feral: Rewilding the Land, the Sea and Human Life; The Age of Consent and Heat: How to Stop the Planet from Burning, as well as the concept album Breaking the Spell of Loneliness. His latest book is Out of the Wreckage: A New Politics for an Age of Crisis. He has made a number of viral videos. One of them, How Wolves Change Rivers, has been watched 30m times on YouTube.
George Monbiot | Speaker | TED.com