TEDxUM
Gregory Heyworth: How I'm discovering the secrets of ancient texts
Gregory Heyworth: Jak odkryłem tajemnice starożytnych manuskryptów
Filmed:
Readability: 5.4
829,019 views
Gregory Heyworth bada starożytne teksty. Wraz z zespołem pracuje nad nowymi sposobami odczytywania starożytnych manuskryptów i map za pomocą obrazowania spektralnego. Zobacz, jak Heyworth rzuca światło na utraconą historię, odszyfrowując nieczytane od tysięcy lat rękopisy. Czy te zapomniane klasyki mogłyby zmienić nasze spojrzenie na przeszłość?
Gregory Heyworth - Textual scientist
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
On January 26, 2013,
0
760
2696
26 stycznia 2013 roku
00:15
a band of al-Qaeda militants
entered the ancient city of Timbuktu
entered the ancient city of Timbuktu
1
3480
3496
bojownicy Al-Kaidy weszli
do starożytnego miasta Timbuktu
do starożytnego miasta Timbuktu
00:19
on the southern edge of the Sahara Desert.
2
7000
2000
na południowym skraju Sahary.
00:21
There, they set fire to a medieval library
of 30,000 manuscripts
of 30,000 manuscripts
3
9640
4616
Podpalili tam średniowieczną
bibliotekę z 30 tysiącami manuskryptów
bibliotekę z 30 tysiącami manuskryptów
00:26
written in Arabic
and several African languages
and several African languages
4
14280
2776
napisanymi po arabsku
i w kilku językach afrykańskich,
i w kilku językach afrykańskich,
00:29
and ranging in subject from astronomy
to geography, history to medicine,
to geography, history to medicine,
5
17080
5736
o szerokiej tematyce: od astronomii
do geografii, od historii po medycynę,
do geografii, od historii po medycynę,
w tym książkę, która wspominała
00:34
including one book which records
6
22840
1696
00:36
perhaps the first treatment
for male erectile dysfunction.
for male erectile dysfunction.
7
24560
3920
o prawdopodobnie pierwszym
lekarstwie na męską niedyspozycję.
lekarstwie na męską niedyspozycję.
Nieznana na Zachodzie biblioteka
00:41
Unknown in the West,
8
29760
1296
00:43
this was the collected wisdom
of an entire continent,
of an entire continent,
9
31080
3416
stanowiła zbiór wiedzy całego kontynentu.
00:46
the voice of Africa at a time when Africa
was thought not to have a voice at all.
was thought not to have a voice at all.
10
34520
4080
Była głosem Afryki w czasie,
kiedy zdawało się go nie być.
kiedy zdawało się go nie być.
Burmistrz Bamako, świadek tego zdarzenia,
00:51
The mayor of Bamako,
who witnessed the event,
who witnessed the event,
11
39480
2496
00:54
called the burning of the manuscripts
12
42000
1936
nazwał palenie manuskryptów
"zbrodnią przeciwko światowemu
dziedzictwu kulturalnemu".
dziedzictwu kulturalnemu".
00:55
"a crime against world cultural heritage."
13
43960
2240
00:58
And he was right --
14
46880
1536
I miał rację.
01:00
or he would have been, if it weren't
for the fact that he was also lying.
for the fact that he was also lying.
15
48440
3440
A raczej miałby,
gdyby nie fakt, że kłamał.
gdyby nie fakt, że kłamał.
01:04
In fact, just before,
16
52560
2736
W rzeczywistości
afrykańscy uczeni zebrali
przypadkowe stare książki
przypadkowe stare książki
01:07
African scholars had collected
a random assortment of old books
a random assortment of old books
17
55320
4136
01:11
and left them out
for the terrorists to burn.
for the terrorists to burn.
18
59480
2496
i zostawili je terrorystom do podpalenia.
01:14
Today, the collection
lies hidden in Bamako,
lies hidden in Bamako,
19
62000
2936
Obecnie kolekcja leży schowana w Bamako,
01:16
the capital of Mali,
20
64959
1377
stolicy Mali,
01:18
moldering in the high humidity.
21
66360
2096
i niszczeje z powodu wysokiej wilgotności.
01:20
What was rescued by ruse
22
68480
1856
To, co ocalono dzięki podstępowi,
01:22
is now once again in jeopardy,
23
70360
1736
znów jest w niebezpieczeństwie.
01:24
this time by climate.
24
72120
1240
Tym razem przez klimat.
01:26
But Africa, and the far-flung
corners of the world,
corners of the world,
25
74200
2416
Ale Afryka i dalekie krańce świata
to nie jedyne miejsca,
01:28
are not the only places,
or even the main places
or even the main places
26
76640
2296
01:30
in which manuscripts that could change
the history of world culture
the history of world culture
27
78960
4296
gdzie manuskrypty, które mogłyby
zmienić historię światowej kultury,
zmienić historię światowej kultury,
01:35
are in jeopardy.
28
83280
1520
są w niebezpieczeństwie.
01:37
Several years ago, I conducted
a survey of European research libraries
a survey of European research libraries
29
85920
4736
Kilka lat temu przeprowadziłem ankietę
wśród europejskich bibliotek naukowych
wśród europejskich bibliotek naukowych
01:42
and discovered that,
at the barest minimum,
at the barest minimum,
30
90680
2256
i odkryłem, że jest co najmniej
01:44
there are 60,000 manuscripts
31
92960
3216
60 tysięcy manuskryptów
01:48
pre-1500
32
96200
1616
sprzed 1500 roku,
01:49
that are illegible
because of water damage,
because of water damage,
33
97840
2936
których nie można odczytać
z powodu zalania,
z powodu zalania,
01:52
fading, mold and chemical reagents.
34
100800
3976
blaknięcia, pleśni
i odczynników chemicznych.
i odczynników chemicznych.
01:56
The real number is likely double that,
35
104800
2976
Prawdziwa liczba jest
pewnie dwa razy większa
pewnie dwa razy większa
01:59
and that doesn't even count
36
107800
2176
i nie wlicza
02:02
Renaissance manuscripts
and modern manuscripts
and modern manuscripts
37
110000
2616
renesansowych
i współczesnych manuskryptów
i współczesnych manuskryptów
02:04
and cultural heritage
objects such as maps.
objects such as maps.
38
112640
3120
oraz przedmiotów światowego
dziedzictwa jak mapy.
dziedzictwa jak mapy.
02:09
What if there were a technology
39
117960
2456
A gdyby istniała technologia,
02:12
that could recover
these lost and unknown works?
these lost and unknown works?
40
120440
5336
która pomogłaby odzyskać
te stracone i nieznane dzieła?
te stracone i nieznane dzieła?
02:17
Imagine worldwide
how a trove of hundreds of thousands
how a trove of hundreds of thousands
41
125800
4416
Wyobraźmy sobie, że skarb,
jakim są tysiące
nieznanych wcześniej tekstów,
nieznanych wcześniej tekstów,
02:22
of previously unknown texts
42
130240
2936
02:25
could radically transform
our knowledge of the past.
our knowledge of the past.
43
133200
3040
mógłby radykalnie zmienić
naszą wiedzę o przeszłości.
naszą wiedzę o przeszłości.
02:30
Imagine what unknown classics
we would discover
we would discover
44
138280
4016
Nieznane, odnalezione przez nas klasyki
02:34
which would rewrite the canons
of literature, history,
of literature, history,
45
142320
3336
mogłyby zmienić kanony
literatury, historii,
literatury, historii,
02:37
philosophy, music --
46
145680
1440
filozofii, muzyki,
02:39
or, more provocatively, that could
rewrite our cultural identities,
rewrite our cultural identities,
47
147840
3536
a nawet naszą tożsamość kulturową
02:43
building new bridges
between people and culture.
between people and culture.
48
151400
3360
i zbudować nowy most
między ludźmi i kulturami.
między ludźmi i kulturami.
02:47
These are the questions
that transformed me
that transformed me
49
155520
2536
To pytania, które spowodowały,
że przestałem być
że przestałem być
02:50
from a medieval scholar,
a reader of texts,
a reader of texts,
50
158080
2816
mediewistą, czytelnikiem tekstów,
02:52
into a textual scientist.
51
160920
1800
a stałem się badaczem tekstów.
02:56
What an unsatisfying word "reader" is.
52
164120
2296
"Czytelnik" to takie niedoskonałe słowo.
02:58
For me, it conjures up
images of passivity,
images of passivity,
53
166440
2576
Przywołuje obraz bierności,
03:01
of someone sitting idly in an armchair
54
169040
2416
kogoś siedzącego bezczynnie w fotelu,
03:03
waiting for knowledge to come to him
55
171480
2296
czekającego, aż wiedza zagości
w jego schludnym mieszkanku.
03:05
in a neat little parcel.
56
173800
1696
03:07
How much better to be
a participant in the past,
a participant in the past,
57
175520
3016
Lepiej być aktywnym
uczestnikiem przeszłości,
uczestnikiem przeszłości,
03:10
an adventurer in an undiscovered country,
58
178560
3176
poszukiwaczem przygód w niezbadanym kraju,
03:13
searching for the hidden text.
59
181760
2400
szukającym ukrytych manuskryptów.
03:17
As an academic, I was a mere reader.
60
185360
2440
Jako naukowiec byłem tylko czytelnikiem.
03:20
I read and taught the same classics
61
188560
2416
Czytałem i wykładałem te same klasyki,
03:23
that people had been reading
and teaching for hundreds of years --
and teaching for hundreds of years --
62
191000
3136
które ludzie czytali
i wykładali przez setki lat.
i wykładali przez setki lat.
03:26
Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch --
63
194160
3016
Wergiliusz, Owidiusz, Chaucer, Petrarca.
03:29
and with every scholarly article
that I published
that I published
64
197200
2336
Każdym artykułem naukowym
03:31
I added to human knowledge
in ever-diminishing slivers of insight.
in ever-diminishing slivers of insight.
65
199560
3200
wzbogacałem ludzkość
o coraz mniej znaczące treści.
o coraz mniej znaczące treści.
03:36
What I wanted to be
66
204760
1576
Chciałem być
03:38
was an archaeologist of the past,
67
206360
2096
archeologiem,
03:40
a discoverer of literature,
68
208480
1576
literaturoznawcą,
03:42
an Indiana Jones without the whip --
69
210080
1896
Indianą Jonesem bez bicza,
03:44
or, actually, with the whip.
70
212000
1496
a właściwie z biczem.
03:45
(Laughter)
71
213520
1216
(Śmiech)
03:46
And I wanted it not just for myself
but I wanted it for my students as well.
but I wanted it for my students as well.
72
214760
3696
Chciałem tego ze względu na moich uczniów.
03:50
And so six years ago,
I changed the direction of my career.
I changed the direction of my career.
73
218480
3896
Sześć lat temu zmieniłem kierunek kariery.
03:54
At the time, I was working
on "The Chess of Love,"
on "The Chess of Love,"
74
222400
3016
Pracowałem wtedy nad "Szachami miłości",
03:57
the last important long poem
of the European Middle Ages
of the European Middle Ages
75
225440
2856
ostatnim ważnym wierszem
europejskiego średniowiecza,
europejskiego średniowiecza,
04:00
never to have been edited.
76
228320
1616
nigdy wcześniej nieopracowywanym.
04:01
And it wasn't edited because
it existed in only one manuscript
it existed in only one manuscript
77
229960
3016
Nie opracowano go,
bo istniał tylko jeden manuskrypt,
bo istniał tylko jeden manuskrypt,
04:05
which was so badly damaged
during the firebombing of Dresden
during the firebombing of Dresden
78
233000
3256
tak bardzo zniszczony
podczas bombardowania Drezna
podczas bombardowania Drezna
w czasie II wojny światowej,
04:08
in World War II
79
236280
1216
04:09
that generations of scholars
had pronounced it lost.
had pronounced it lost.
80
237520
2880
że naukowcy uznali go za stracony.
04:13
For five years, I had been working
with an ultraviolet lamp
with an ultraviolet lamp
81
241400
3456
Pięć lat próbowałem
za pomocą lampy ultrafioletowej
za pomocą lampy ultrafioletowej
04:16
trying to recover traces of the writing
82
244880
1896
odczytać śladowe ilości pisma.
04:18
and I'd gone about as far
as technology at the time
as technology at the time
83
246800
2416
Zrobiłem tyle, na ile pozwoliła
ówczesna technologia.
ówczesna technologia.
04:21
could actually take me.
84
249240
1376
04:22
And so I did what many people do.
85
250640
2096
Zrobiłem to, co zrobiłoby wielu ludzi.
04:24
I went online,
86
252760
2016
Poszperałem w Internecie
04:26
and there I learned about
87
254800
1736
i dowiedziałem się,
04:28
how multispectral imaging had been used
to recover two lost treatises
to recover two lost treatises
88
256560
4576
jak obrazowanie spektralne pomogło
odzyskać dwa utracone traktaty
odzyskać dwa utracone traktaty
04:33
of the famed Greek
mathematician Archimedes
mathematician Archimedes
89
261160
2896
słynnego greckiego matematyka Archimedesa
04:36
from a 13th-century palimpsest.
90
264080
1536
z XIII-wiecznego palimpsestu,
04:37
A palimpsest is a manuscript
which has been erased and overwritten.
which has been erased and overwritten.
91
265640
3280
czyli manuskryptu,
z którego usunięto tekst i go nadpisano.
z którego usunięto tekst i go nadpisano.
04:42
And so, out of the blue,
92
270200
1256
Napisałem do czołowego naukowca
04:43
I decided to write
to the lead imaging scientist
to the lead imaging scientist
93
271480
3056
zajmującego się palimpsestem Archimedesa,
04:46
on the Archimedes palimpsest project,
94
274560
2216
profesora Rogera Eastona,
04:48
Professor Roger Easton,
95
276800
1496
04:50
with a plan and a plea.
96
278320
1816
z propozycją i prośbą.
04:52
And to my surprise,
he actually wrote back.
he actually wrote back.
97
280160
2040
Ku mojemu zdziwieniu, odpisał.
04:56
With his help, I was able
to win a grant from the US government
to win a grant from the US government
98
284000
3656
Z jego pomocą zdobyłem grant rządowy USA
na budowę mobilnego laboratorium
obrazowania spektralnego.
obrazowania spektralnego.
04:59
to build a transportable,
multispectral imaging lab,
multispectral imaging lab,
99
287680
4016
05:03
And with this lab, I transformed
what was a charred and faded mess
what was a charred and faded mess
100
291720
4816
Dzięki temu zmieniłem
osmolone, płowiejące resztki
osmolone, płowiejące resztki
w nowy średniowieczny klasyk.
05:08
into a new medieval classic.
101
296560
2000
05:11
So how does multispectral
imaging actually work?
imaging actually work?
102
299360
2776
Jak działa obrazowanie spektralne?
05:14
Well, the idea
behind multispectral imaging
behind multispectral imaging
103
302160
2456
W obrazowaniu spektralnym
05:16
is something that anyone who is familiar
with infrared night vision goggles
with infrared night vision goggles
104
304640
4296
jest coś, co entuzjaści
podczerwonych gogli noktowizyjnych
podczerwonych gogli noktowizyjnych
zdecydowanie docenią.
05:20
will immediately appreciate:
105
308960
1376
05:22
that what we can see
in the visible spectrum of light
in the visible spectrum of light
106
310360
2496
To, co widzimy w zwykłym świetle,
to tylko mała część.
05:24
is only a tiny fraction
of what's actually there.
of what's actually there.
107
312880
2320
05:27
The same is true with invisible writing.
108
315720
2200
To samo tyczy się niewidzialnego pisma.
05:31
Our system uses 12 wavelengths of light
109
319280
4176
System wykorzystuje
dwanaście długości fal światła
dwanaście długości fal światła
od ultrafioletu do podczerwieni,
05:35
between the ultraviolet and the infrared,
110
323480
2496
05:38
and these are shown down
onto the manuscript from above
onto the manuscript from above
111
326000
3056
którymi oświetla manuskrypt z góry
z wiszącej lampy LED
05:41
from banks of LEDs,
112
329080
1616
05:42
and another multispectral light source
113
330720
1856
i innego spektralnego źródła światła,
05:44
which comes up through
the individual leaves of the manuscript.
the individual leaves of the manuscript.
114
332600
2953
które przenika kartki manuskryptu.
W ramach jednej sekwencji
tworzy się do 35 ujęć kartki
tworzy się do 35 ujęć kartki
05:47
Up to 35 images per sequence
per leaf are imaged this way
per leaf are imaged this way
115
335577
4519
z użyciem aparatu cyfrowego o dużej mocy,
wyposażonego w soczewki z kwarcu.
wyposażonego w soczewki z kwarcu.
05:52
using a high-powered digital camera
equipped with a lens
equipped with a lens
116
340120
2620
05:54
which is made out of quartz.
117
342764
1972
Na świecie jest ich może pięć.
05:56
There are about five
of these in the world.
of these in the world.
118
344760
2096
05:58
And once we capture these images,
119
346880
1816
Po zrobieniu zdjęć
06:00
we feed them through
statistical algorithms
statistical algorithms
120
348720
2056
przepuszczamy je przez bazę
statystycznych algorytmów
statystycznych algorytmów
06:02
to further enhance and clarify them,
121
350800
2496
w celu dopracowania i poprawienia jakości,
06:05
using software which was originally
designed for satellite images
designed for satellite images
122
353320
3376
używając oprogramowania
dla obrazów satelitarnych,
dla obrazów satelitarnych,
06:08
and used by people
like geospatial scientists
like geospatial scientists
123
356720
3376
używanego też przez speców
od analizy geoprzestrzennej
od analizy geoprzestrzennej
06:12
and the CIA.
124
360120
1200
i CIA.
06:14
The results can be spectacular.
125
362040
2296
Wyniki są imponujące.
Może słyszeliście, co zrobiono
06:16
You may already have heard
of what's been done
of what's been done
126
364360
2176
z Rękopisami z Qumran,
06:18
for the Dead Sea Scrolls,
127
366560
1376
06:19
which are slowly gelatinizing.
128
367960
1560
które powoli zamieniają się w żel.
06:22
Using infrared, we've been able
to read even the darkest corners
to read even the darkest corners
129
370480
3656
Dzięki podczerwieni mogliśmy
przeczytać najciemniejsze fragmenty
przeczytać najciemniejsze fragmenty
06:26
of the Dead Sea Scrolls.
130
374160
1720
Rękopisów z Qumran.
06:28
You may not be aware, however,
131
376880
1456
Ale pewnie nie wiecie
06:30
of other Biblical texts
that are in jeopardy.
that are in jeopardy.
132
378360
2736
o innych biblijnych tekstach
w niebezpieczeństwie.
w niebezpieczeństwie.
06:33
Here, for example,
is a leaf from a manuscript
is a leaf from a manuscript
133
381120
3416
To kartka z manuskryptu,
który zobrazowaliśmy.
06:36
that we imaged,
134
384560
1776
06:38
which is perhaps the most valuable
Christian Bible in the world.
Christian Bible in the world.
135
386360
3880
To prawdopodobnie najważniejsza
chrześcijańska Biblia na świecie.
chrześcijańska Biblia na świecie.
06:42
The Codex Vercellensis is the oldest
translation of the Gospels into Latin,
translation of the Gospels into Latin,
136
390880
5776
Kodeks Vercellensis to najstarsze
tłumaczenie Ewangelii na łacinę,
tłumaczenie Ewangelii na łacinę,
datowane na pierwszą połowę IV wieku.
06:48
and it dates from the first half
of the fourth century.
of the fourth century.
137
396680
2600
To najlepszy sposób, żeby zbliżyć się
06:52
This is the closest we can come
138
400560
2256
do Biblii z początków chrześcijaństwa,
06:54
to the Bible at the time
of the foundation of Christendom
of the foundation of Christendom
139
402840
3936
czasów cesarza Konstantyna,
06:58
under Emperor Constantine,
140
406800
1616
07:00
and at the time also
of the Council of Nicaea,
of the Council of Nicaea,
141
408440
2536
i Soboru nicejskiego,
kiedy tworzyła się wiara chrześcijańska.
07:03
when the basic creed of Christianity
was being agreed upon.
was being agreed upon.
142
411000
3496
07:06
This manuscript, unfortunately,
has been very badly damaged,
has been very badly damaged,
143
414520
3256
Niestety, ten manuskrypt
jest bardzo zniszczony,
jest bardzo zniszczony,
07:09
and it's damaged because for centuries
144
417800
2216
bo przez wieki
był przekazywany z rąk do rąk
07:12
it had been used and handled
145
420040
2456
podczas ceremonii
zaprzysiężenia w kościele.
zaprzysiężenia w kościele.
07:14
in swearing in ceremonies in the church.
146
422520
2696
Ta fioletowa plama, którą widzicie
w lewym górnym rogu,
w lewym górnym rogu,
07:17
In fact, that purple splotch
that you see in the upper left hand corner
that you see in the upper left hand corner
147
425240
4656
to grzyb Aspergillus,
07:21
is Aspergillus, which is a fungus
148
429920
4296
powstający na nieumytych dłoniach
07:26
which originates in the unwashed hands
149
434240
3536
osoby chorej na gruźlicę.
07:29
of a person with tuberculosis.
150
437800
2000
07:32
Our imaging has enabled me
to make the first transcription
to make the first transcription
151
440640
3056
Obrazowanie umożliwiło
pierwszą transkrypcję
pierwszą transkrypcję
07:35
of this manuscript in 250 years.
152
443720
2600
tego manuskryptu od 250 lat.
Ale mobilne laboratorium
07:39
Having a lab that can travel
to collections where it's needed, however,
to collections where it's needed, however,
153
447800
3456
07:43
is only part of the solution.
154
451280
1480
to tylko połowa sukcesu.
07:45
The technology is expensive and very rare,
155
453480
2856
Ta technologia jest droga i rzadka,
a obrazowanie i obróbka obrazów
nie są powszechnie znane.
nie są powszechnie znane.
07:48
and the imaging and image
processing skills are esoteric.
processing skills are esoteric.
156
456360
3216
07:51
That means that mounting recoveries
157
459600
1696
Rekonstrukcja pozostaje więc
07:53
is beyond the reach of most researchers
and all but the wealthiest institutions.
and all but the wealthiest institutions.
158
461320
4896
poza zasięgiem większości badaczy
i mniej zamożnych instytucji.
i mniej zamożnych instytucji.
Dlatego założyłem Lazarus Project,
07:58
That's why I founded the Lazarus Project,
159
466240
2776
inicjatywę non-profit,
08:01
a not-for-profit initiative
160
469040
1656
08:02
to bring multispectral imaging
to individual researchers
to individual researchers
161
470720
3976
żeby przybliżyć projektowanie spektralne
indywidualnym badaczom
indywidualnym badaczom
i mniejszym instytucjom
za niewielką opłatą albo za darmo.
za niewielką opłatą albo za darmo.
08:06
and smaller institutions
at little or no cost whatsoever.
at little or no cost whatsoever.
162
474720
3840
08:11
Over the past five years,
163
479560
1616
Przez ostatnie pięć lat
08:13
our team of imaging scientists,
scholars and students
scholars and students
164
481200
3856
zespół specjalistów,
stypendystów i studentów
stypendystów i studentów
był w siedmiu państwach
08:17
has travelled to seven different countries
165
485080
2176
i odzyskał niektóre z najcenniejszych
zniszczonych manuskryptów,
zniszczonych manuskryptów,
08:19
and have recovered some of the world's
most valuable damaged manuscripts,
most valuable damaged manuscripts,
166
487280
3856
jak Vercelli Book,
najstarszą księgę Anglii,
najstarszą księgę Anglii,
08:23
included the Vercelli Book,
which is the oldest book of English,
which is the oldest book of English,
167
491160
3000
Czarną Księgę z Carmarthen,
najstarszą księgę Walii,
najstarszą księgę Walii,
08:26
the Black Book of Carmarthen,
the oldest book of Welsh,
the oldest book of Welsh,
168
494184
2616
i kilka najcenniejszych
wczesnych Ewangelii
wczesnych Ewangelii
08:28
and some of the most valuable
earliest Gospels
earliest Gospels
169
496824
3472
08:32
located in what is now
the former Soviet Georgia.
the former Soviet Georgia.
170
500320
2880
znalezionych w dzisiejszej Gruzji.
08:36
So, spectral imaging
can recover lost texts.
can recover lost texts.
171
504600
2960
Obrazowanie spektralne
odzyskuje utracone teksty.
odzyskuje utracone teksty.
08:40
More subtly, though, it can recover
a second story behind every object,
a second story behind every object,
172
508360
5096
Ale może też odzyskać
ukrytą historię każdego przedmiotu,
ukrytą historię każdego przedmiotu,
kto, jak i kiedy stworzył tekst,
08:45
the story of how, when
and by whom a text was created,
and by whom a text was created,
173
513480
4696
a czasami, co autor myślał, tworząc tekst.
08:50
and, sometimes, what the author
was thinking at the time he wrote.
was thinking at the time he wrote.
174
518200
3400
Weźmy szkic Deklaracji Niepodległości
08:54
Take, for example, a draft
of the Declaration of Independence
of the Declaration of Independence
175
522600
3096
napisany przez Thomasa Jeffersona,
08:57
written in Thomas Jefferson's own hand,
176
525720
2416
który moi koledzy
zobrazowali kilka lat temu
zobrazowali kilka lat temu
09:00
which some colleagues of mine
imaged a few years ago
imaged a few years ago
177
528160
2429
w Bibliotece Kongresu.
09:02
at the Library of Congress.
178
530613
1320
Kustosze zauważyli, że jedno słowo
powtarzające się w tekście
powtarzające się w tekście
09:04
Curators had noticed
that one word throughout
that one word throughout
179
532360
2696
09:07
had been scratched out and overwritten.
180
535080
2376
zostało zdrapane i nadpisane.
09:09
The word overwritten was "citizens."
181
537480
2080
Nadpisane słowo to "obywatele".
Może domyślacie się, jakie słowo zdrapano.
09:12
Perhaps you can guess
what the word underneath was.
what the word underneath was.
182
540240
2600
"Poddani".
09:15
"Subjects."
183
543960
1416
09:17
There, ladies and gentlemen,
is American democracy
is American democracy
184
545400
2816
Oto amerykańska demokracja
rozwijająca się pod piórem
Thomasa Jeffersona.
Thomasa Jeffersona.
09:20
evolving under the hand
of Thomas Jefferson.
of Thomas Jefferson.
185
548240
2080
09:23
Or consider the 1491 Martellus Map,
186
551360
3856
A to mapa Martellusa z 1491 roku,
którą zobrazowaliśmy
w Bibliotece Beinecke w Yale.
w Bibliotece Beinecke w Yale.
09:27
which we imaged
at Yale's Beinecke Library.
at Yale's Beinecke Library.
187
555240
2336
09:29
This was the map
that Columbus likely consulted
that Columbus likely consulted
188
557600
2456
To mapa, którą czytał Kolumb
09:32
before he traveled to the New World
189
560080
1696
przed podróżą do Nowego Świata
09:33
and which gave him his idea
of what Asia looked like
of what Asia looked like
190
561800
2736
i która dała mu wyobrażenie Azji
09:36
and where Japan was located.
191
564560
1600
i miejsca, w którym dziś leży Japonia.
Problem w tym, że atrament i pigment
09:39
The problem with this map
is that its inks and pigments
is that its inks and pigments
192
567640
3016
uległy takiemu zniszczeniu,
09:42
had so degraded over time
193
570680
2096
że ta dwumetrowa mapa
09:44
that this large, nearly seven-foot map,
194
572800
2136
pokazuje świat jako ogromną pustynię.
09:46
made the world look like a giant desert.
195
574960
2080
09:49
Until now, we had very little idea,
detailed idea, that is,
detailed idea, that is,
196
577520
3616
Dotąd mieliśmy małe pojęcie o tym,
09:53
of what Columbus knew of the world
197
581160
1656
co Kolumb wiedział o świecie
09:54
and how world cultures were represented.
198
582840
1920
i jak ukazywano światowe kultury.
09:57
The main legend of the map
was entirely illegible under normal light.
was entirely illegible under normal light.
199
585240
4136
Legenda mapy w normalnym świetle
była całkowicie nieczytelna.
była całkowicie nieczytelna.
10:01
Ultraviolet did very little for it.
200
589400
2256
Ultrafiolet zdziałał niewiele.
Wszystko zmieniło obrazowanie spektralne.
10:03
Multispectral gave us everything.
201
591680
2000
Dowiedzieliśmy się
o potworach w Azji z tak długimi uszami,
o potworach w Azji z tak długimi uszami,
10:06
In Asia, we learned of monsters
with ears so long
with ears so long
202
594640
3576
że mogły zakryć nimi całe swoje ciało.
10:10
that they could cover
the creature's entire body.
the creature's entire body.
203
598240
2320
10:13
In Africa, about a snake
who could cause the ground to smoke.
who could cause the ground to smoke.
204
601040
4400
W Afryce był wąż,
przez którego dymiła ziemia.
przez którego dymiła ziemia.
Jak światło gwiazd może przekazywać obrazy
10:18
Like starlight, which can convey images
205
606680
2256
10:20
of the way the Universe
looked in the distant past,
looked in the distant past,
206
608960
2576
o wyglądzie Wszechświata
w dalekiej przeszłości,
w dalekiej przeszłości,
10:23
so multispectral light can take us back
to the first stuttering moments
to the first stuttering moments
207
611560
3896
tak światło spektralne zabiera
do pierwszych chwil
do pierwszych chwil
10:27
of an object's creation.
208
615480
1280
tworzenia tekstu.
Przez te soczewki
widzimy błędy, zmiany zdania,
widzimy błędy, zmiany zdania,
10:29
Through this lens, we witness
the mistakes, the changes of mind,
the mistakes, the changes of mind,
209
617480
3936
10:33
the naïvetés, the uncensored thoughts,
210
621440
2896
naiwność, nieocenzurowane myśli,
10:36
the imperfections of the human imagination
211
624360
2216
niedoskonałości ludzkiej wyobraźni,
które pozwalają
tym obiektom i ich autorom
tym obiektom i ich autorom
10:38
that allow these hallowed objects
and their authors
and their authors
212
626600
2816
10:41
to become more real,
213
629440
1656
stać się bardziej rzeczywistymi.
To przybliża nam historię.
10:43
that make history closer to us.
214
631120
2520
10:46
What about the future?
215
634760
1280
A co z przyszłością?
10:48
There's so much of the past,
216
636480
2176
Jest tak wiele skarbów przeszłości
i tak niewielu, którzy mogą je uratować,
10:50
and so few people
with the skills to rescue it
with the skills to rescue it
217
638680
3216
zanim znikną na zawsze.
10:53
before these objects disappear forever.
218
641920
3880
10:58
That's why I have begun to teach
this new hybrid discipline
this new hybrid discipline
219
646480
3296
Dlatego zacząłem nauczać
synkretycznej dyscypliny,
synkretycznej dyscypliny,
11:01
that I call "textual science."
220
649800
1896
którą nazywam "nauką o tekście".
11:03
Textual science is a marriage
221
651720
1616
Nauka o tekście to połączenie
11:05
of the traditional skills
of a literary scholar --
of a literary scholar --
222
653360
2376
tradycyjnych umiejętności
literaturoznawcy,
literaturoznawcy,
znajomości starych języków
i umiejętności czytania pisma,
i umiejętności czytania pisma,
11:07
the ability to read old languages
and old handwriting,
and old handwriting,
223
655760
2536
11:10
the knowledge of how texts are made
224
658320
1696
wiedzy o tworzeniu tekstów
umożliwiającej umiejscowienie
w czasie i przestrzeni
w czasie i przestrzeni
11:12
in order to be able
to place and date them --
to place and date them --
225
660040
2136
11:14
with new techniques like imaging science,
226
662200
2736
oraz nowoczesnych technologii,
jak obrazowanie spektralne,
jak obrazowanie spektralne,
11:16
the chemistry of inks and pigments,
227
664960
2576
chemia tuszów i pigmentów
czy wspomagane komputerowo
optyczne rozpoznawanie znaków.
optyczne rozpoznawanie znaków.
11:19
computer-aided optical
character recognition.
character recognition.
228
667560
2400
11:23
Last year, a student in my class,
229
671160
2176
W zeszłym roku mój student,
11:25
a freshman,
230
673360
1216
pierwszoroczniak
11:26
with a background in Latin and Greek,
231
674600
1816
ze znajomością łaciny i greki,
11:28
was image-processing a palimpsest
232
676440
2336
pracował nad palimpsestem,
11:30
that we had photographed
at a famous library in Rome.
at a famous library in Rome.
233
678800
2720
który sfotografowaliśmy
w słynnej bibliotece w Rzymie.
w słynnej bibliotece w Rzymie.
W miarę upływu czasu zaczęło
pojawiać się małe greckie pismo.
pojawiać się małe greckie pismo.
11:34
As he worked, tiny Greek writing
began to appear from behind the text.
began to appear from behind the text.
234
682240
4760
Wszyscy zebrali się wokół,
11:40
Everyone gathered around,
235
688200
1496
11:41
and he read a line from a lost work
236
689720
2656
a on odczytał linijkę utraconego tekstu
11:44
of the Greek comic dramatist Menander.
237
692400
2320
greckiego dramaturga Menandera.
11:47
This was the first time
in well over a thousand years
in well over a thousand years
238
695760
2696
Po raz pierwszy od ponad tysiąca lat
11:50
that those words
had been pronounced aloud.
had been pronounced aloud.
239
698480
2560
wypowiedziano te słowa na głos.
To wtedy został badaczem.
11:53
In that moment, he became a scholar.
240
701880
2560
Panie i panowie,
oto przyszłość przeszłości.
oto przyszłość przeszłości.
11:57
Ladies and gentlemen,
that is the future of the past.
that is the future of the past.
241
705440
2880
Dziękuję bardzo.
12:00
Thank you very much.
242
708840
1216
12:02
(Applause)
243
710080
3000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Gregory Heyworth - Textual scientistGregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history.
Why you should listen
Gregory Heyworth is associate professor of English at the University of Mississippi. He is a medievalist and founder of the discipline of textual science.
Professor Heyworth directs the Lazarus Project, a not-for-profit initiative to restore damaged and illegible cultural heritage objects, especially manuscripts and maps, using spectral imaging technology. He has helped recover numerous important objects including the Vercelli Book and the 1491 Martellus Map.
Currently he is working on a project to recover the manuscript fragments of the lost Cathedral Library of Chartres, France, bombed in WWII.
Gregory Heyworth | Speaker | TED.com