TEDGlobal 2009
Paul Romer: Why the world needs charter cities
Paula Romera koncepcja radykalna: Miasta statutowe
Filmed:
Readability: 3.8
690,681 views
Jak państwo borykające się z biedą może wydostać się z pułapki złego systemu? Ekonomista Paul Romer proponuje śmiałe rozwiąznie: "miasta statutowe" - miejskie strefy administracyjne zarządzane przez międzynarodowe zespoły. (Czy Guantanamo może stać się nowym Hongkongiem?)
Paul Romer - Chief Economist and Senior Vice President, World Bank
Paul Romer's research on catch-up growth in low- and middle-income countries has emphasized the importance of government policies that encourage orderly urban expansion. Full bio
Paul Romer's research on catch-up growth in low- and middle-income countries has emphasized the importance of government policies that encourage orderly urban expansion. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
Take a look at this picture.
0
0
3000
Spójrzcie na to zdjęcie.
00:21
It poses a very fascinating puzzle for us.
1
3000
3000
To fascynująca zagadka.
00:24
These African students are doing their homework
2
6000
4000
Afrykańscy studenci odrabiają zadania domowe
00:28
under streetlights at the airport in the capital city
3
10000
3000
w świetle latarni, na stołecznym lotnisku,
00:31
because they don't have any electricity at home.
4
13000
4000
ponieważ nie mają w domu elektryczności.
00:35
Now, I haven't met these particular students,
5
17000
2000
Nie spotkałem dokładnie tych studentów,
00:37
but I've met students like them.
6
19000
2000
ale innych studentów jak oni.
00:39
Let's just pick one -- for example, the one in the green shirt.
7
21000
4000
Weźmy na przykład tego w zielonej koszulce.
00:43
Let's give him a name, too: Nelson.
8
25000
2000
Nadajmy mu imię: Nelson.
00:45
I'll bet Nelson has a cellphone.
9
27000
3000
Założę się, że Nelson ma telefon komórkowy.
00:48
So here is the puzzle.
10
30000
2000
I tu czai się zagadka.
00:50
Why is it that Nelson has access
11
32000
2000
Dlaczego Nelson ma dostęp
00:52
to a cutting-edge technology, like the cellphone,
12
34000
3000
do najnowszej technologii w postaci telefonu,
00:55
but doesn't have access to a 100-year-old technology
13
37000
3000
ale nie ma dostępu do stuletniej technologii
00:58
for generating electric light in the home?
14
40000
4000
dostarczającej elektryczność do domu?
01:02
Now, in a word, the answer is "rules."
15
44000
3000
Odpowiedź mieści się w jednym słowie: "zasady".
01:05
Bad rules can prevent the kind of win-win solution that's available
16
47000
5000
Złe zasady uniemożliwiają rozwiązania korzystne dla wszystkich,
01:10
when people can bring new technologies in
17
52000
3000
osiągalne, gdy można dostarczać nowe technologie
01:13
and make them available to someone like Nelson.
18
55000
3000
tak, by były dostępne dla ludzi w rodzaju Nelsona.
01:16
What kinds of rules?
19
58000
2000
Jakie zasady?
01:18
The electric company in this nation
20
60000
3000
Dostawca energii elektrycznej w tym kraju
01:21
operates under a rule, which says that it has to sell
21
63000
2000
działa wedle zasady głoszącej, że musi on sprzedać
01:23
electricity at a very low, subsidized price --
22
65000
3000
elektryczność po bardzo niskiej, subsydiowanej cenie.
01:26
in fact, a price that is so low it loses money on every unit that it sells.
23
68000
4000
Cena jest tak niska, że traci pieniądze w każdej transakcji.
01:30
So it has neither the resources, nor the incentives,
24
72000
4000
Nie ma więc ani zasobów, ani motywacji,
01:34
to hook up many other users.
25
76000
2000
aby przyłączać nowych klientów.
01:36
The president wanted to change this rule.
26
78000
3000
Prezydent chciał zmienić tę zasadę.
01:39
He's seen that it's possible to have a different set of rules,
27
81000
3000
Widział, że można mieć inny system,
01:42
rules where businesses earn a small profit,
28
84000
3000
w którym firma wypracowuje niewielki zysk,
01:45
so they have an incentive to sign up more customers.
29
87000
2000
a więc ma motywację, by szukać nowych klientów.
01:47
That's the kind of rules that the cellphone company
30
89000
4000
W taki sposób działa operator telefonii komórkowej,
01:51
that Nelson purchases his telephony from operates under.
31
93000
4000
u którego Nelson kupił swój telefon.
01:55
The president has seen how those rules worked well.
32
97000
3000
Prezydent widział, że taki system działa dobrze.
01:58
So he tried to change the rules for pricing on electricity,
33
100000
3000
więc próbował zmienić zasady ustalania cen elektryczności,
02:01
but ran into a firestorm of protest
34
103000
2000
ale zetknął się z burzą protestów,
02:03
from businesses and consumers
35
105000
2000
ze strony firm i konsumentów,
02:05
who wanted to preserve the existing subsidized rates.
36
107000
4000
którzy chcieli utrzymać dotychczasowe subsydiowane stawki.
02:09
So he was stuck with rules that prevented him
37
111000
4000
Więc utknął z systemem, który nie pozwalał mu
02:13
from letting the win-win solution help his country.
38
115000
5000
wprowadzić rozwiązania korzystnego dla kraju.
02:18
And Nelson is stuck studying under the streetlights.
39
120000
5000
A Nelson utknął i musi uczyć się pod latarnią.
02:23
The real challenge then, is to try to figure out
40
125000
2000
Wobec tego prawdziwe wyzwanie, to znalezienie sposobu
02:25
how we can change rules.
41
127000
3000
na zmianę tych zasad.
02:28
Are there some rules we can develop for changing rules?
42
130000
4000
Czy możemy ustalić zasady zmieniania zasad?
02:32
I want to argue that there is a general abstract insight
43
134000
4000
Według mnie, jest pewna ogólna prawidłowość,
02:36
that we can make practical,
44
138000
2000
którą można zastosować w praktyce
02:38
which is that, if we can give more choices to people,
45
140000
3000
i polega na tym, by dać więcej swobody wyboru ludziom
02:41
and more choices to leaders --
46
143000
4000
i ich przywódcom,
02:45
who, in many countries, are also people.
47
147000
3000
którzy, w wielu krajach, także są ludźmi.
02:48
(Laughter)
48
150000
3000
(Śmiech)
02:51
But, it's useful to present the opposition between these two.
49
153000
4000
Ale przyda się rozróżnienie między tymi grupami.
02:55
Because the kind of choice you might want to give to a leader,
50
157000
3000
Bo gdy damy możliwość wyboru przywódcom,
02:58
a choice like giving the president the choice
51
160000
2000
na przykład damy prezydentowi
03:00
to raise prices on electricity,
52
162000
3000
możliwość podniesienia cen elektryczności,
03:03
takes away a choice that people in the economy want.
53
165000
3000
odbiera to swobodę wyboru, której chcą ludzie w gospodarce.
03:06
They want the choice to be able to continue consuming
54
168000
2000
Ludzie chcą wyboru dającego dalszą konsumpcję
03:08
subsidized electric power.
55
170000
3000
subsydiowanej energii elektrycznej.
03:11
So if you give just to one side or the other,
56
173000
2000
Więc dając go jednej ze stron,
03:13
you'll have tension or friction.
57
175000
3000
pojawią się napięcia lub tarcia.
03:16
But if we can find ways to give more choices to both,
58
178000
3000
Ale jeśli możemy znaleźć sposób, by dać obu stronom więcej możliwości,
03:19
that will give us a set of rules
59
181000
2000
uzyskamy zestaw zasad pozwalających
03:21
for changing rules that get us out of traps.
60
183000
5000
zmieniać zasady i wyzwalać się z pułapek.
03:26
Now, Nelson also has access to the Internet.
61
188000
3000
Nelson ma też dostęp do Internetu.
03:29
And he says that if you want to see
62
191000
2000
Twierdzi, że jeśli chcecie zobaczyć
03:31
the damaging effects of rules,
63
193000
2000
niszczące skutki zasad,
03:33
the ways that rules can keep people in the dark,
64
195000
2000
to, jak zasady mogą usidlić ludzi w ciemnościach,
03:35
look at the pictures from NASA of the earth at night.
65
197000
4000
musicie spojrzeć na zdjęcia Ziemi w nocy wykonane przez NASA.
03:39
In particular check out Asia.
66
201000
2000
Zwróćcie uwagę na Azję.
03:41
If you zoom in here,
67
203000
3000
Jeśli zrobimy tu zbliżenie,
03:44
you can see North Korea, in outline here,
68
206000
2000
widać Koreę Północną, ten kontur tutaj,
03:46
which is like a black hole compared to its neighbors.
69
208000
3000
który wygląda jak czarna dziura w porównaniu do sąsiadów.
03:49
Now, you won't be surprised to learn
70
211000
2000
Nie będzie dla was zaskoczeniem,
03:51
that the rules in North Korea
71
213000
2000
że to zasady w Północnej Korei
03:53
keep people there in the dark.
72
215000
2000
trzymają ludzi w ciemnościach.
03:55
But it is important to recognize
73
217000
2000
Ale warto zauważyć,
03:57
that North Korea and South Korea
74
219000
2000
że Korea Północna i Południowa
03:59
started out with identical sets of rules
75
221000
3000
wystartowały z takimi samymi zbiorami zasad,
04:02
in both the sense of laws and regulations,
76
224000
2000
zarówno w sensie przepisów i prawa,
04:04
but also in the deeper senses of understandings,
77
226000
4000
ale też w głębszym sensie rozumienia,
04:08
norms, culture, values and beliefs.
78
230000
4000
norm, kultury, wartości i przekonań.
04:12
When they separated, they made choices
79
234000
2000
Kiedy kraje się rozdzieliły, dokonano wyborów,
04:14
that led to very divergent paths
80
236000
2000
które doprowadziły zupełnie różnymi drogami
04:16
for their sets of rules.
81
238000
2000
do ich obecnych zasad.
04:18
So we can change -- we as humans can change the rules
82
240000
3000
A więc my, ludzie, możemy zmieniać zasady
04:21
that we use to interact with each other,
83
243000
2000
według których działamy,
04:23
for better, or for worse.
84
245000
4000
na lepsze lub na gorsze.
04:27
Now let's look at another region, the Caribbean.
85
249000
3000
Spójrzmy teraz na inny region, Karaiby,
04:30
Zoom in on Haiti,
86
252000
2000
zbliżenie na Haiti,
04:32
in outline here.
87
254000
2000
ten kształt tu.
04:34
Haiti is also dark,
88
256000
2000
Haiti także jest ciemne,
04:36
compared to its neighbor here, the Dominican Republic,
89
258000
3000
w porównaniu do swego sąsiada, Republiki Dominikany,
04:39
which has about the same number of residents.
90
261000
3000
która ma mniej więcej tyle samo ludności,
04:42
Both of these countries are dark compared to Puerto Rico,
91
264000
3000
Oba te kraje są ciemne w porównaniu do Portoryko,
04:45
which has half as many residents
92
267000
2000
które ma o połowę mniej mieszkańców
04:47
as either Haiti or the Dominican Republic.
93
269000
3000
niż Haiti, czy Dominikana.
04:50
What Haiti warns us is that
94
272000
2000
Haiti nas ostrzega,
04:52
rules can be bad because governments are weak.
95
274000
4000
że zasady mogą stać się złe, bo rząd jest słaby.
04:56
It's not just that the rules are bad because
96
278000
2000
Zasady nie stają się złe tylko wtedy,
04:58
the government is too strong and oppressive, as in North Korea.
97
280000
3000
gdy rząd jest zbyt silny i ciemiężczy, jak w Korei Północnej.
05:01
So that if we want to create environments with good rules,
98
283000
3000
Jeśli więc chcemy tworzyć środowiska z dobrymi zasadami,
05:04
we can't just tear down.
99
286000
2000
nie możemy tylko burzyć.
05:06
We've got to find ways to build up, as well.
100
288000
4000
Musimy też znaleźć sposoby, by budować.
05:10
Now, China dramatically demonstrates
101
292000
3000
Chiny dobitnie pokazują
05:13
both the potential and the challenges
102
295000
2000
zarówno potencjał, jak i wyzwania
05:15
of working with rules.
103
297000
3000
związane z działaniem zasad.
05:18
Back in the beginning of the data presented in this chart,
104
300000
3000
Na początku okresu, z którego pochodzą te dane,
05:21
China was the world's high-technology leader.
105
303000
3000
Chiny były światowym liderem w dziedzinie technologii.
05:24
Chinese had pioneered technologies like steel, printing, gunpowder.
106
306000
5000
Chińczycy wynaleźli stal, druk, proch strzelniczy.
05:29
But the Chinese never adopted, at least in that period,
107
311000
3000
Ale nigdy nie przyjęli, przynajmniej w tamtym okresie,
05:32
effective rules for encouraging the spread of those ideas --
108
314000
4000
skutecznych zasad promujących rozprzestrzenianie się tych pomysłów,
05:36
a profit motive that could have encouraged the spread.
109
318000
2000
na przykład motywu zysku, który by napędzał rozpowszechnianie.
05:38
And they soon adopted rules which
110
320000
2000
Szybko przyjęli zasady,
05:40
slowed down innovation
111
322000
3000
które spowolniły innowacyjność
05:43
and cut China off from the rest of the world.
112
325000
2000
i odcięły Chiny od reszty świata.
05:45
So as other countries in the world innovated,
113
327000
3000
A gdy inne kraje wprowadzały innowacje,
05:48
in the sense both of developing
114
330000
2000
zarówno w sensie rozwoju
05:50
newer technologies,
115
332000
2000
nowych technologii,
05:52
but also developing newer rules,
116
334000
2000
jak i nowych zasad,
05:54
the Chinese were cut off from those advances.
117
336000
4000
Chińczycy byli odcięci od tego postępu.
05:58
Income there stayed stagnant,
118
340000
2000
Dochód tam pozostał stały,
06:00
as it zoomed ahead in the rest of the world.
119
342000
3000
podczas gdy gdzie indziej na świecie się zwiększał.
06:03
This next chart looks at more recent data.
120
345000
3000
Ten wykres pokazuje bardziej współczesne dane.
06:06
It plots income, average income in China
121
348000
2000
Pokazuje średni dochód w Chinach,
06:08
as a percentage of average income in the United States.
122
350000
3000
jako procent średniego dochodu w USA.
06:11
In the '50s and '60s you can see that it was hovering at about three percent.
123
353000
3000
W latach 50-tych i 60-tych oscylował wokół około 3%.
06:14
But then in the late '70s something changed.
124
356000
3000
A potem w latach 70-tych coś się zmieniło.
06:17
Growth took off in China. The Chinese started catching up
125
359000
3000
W Chinach zaczął się wzrost. Chiny zaczęły szybko
06:20
very quickly with the United States.
126
362000
3000
doganiać USA.
06:23
If you go back to the map at night, you can get a clue
127
365000
3000
Jeśli spojrzycie znów na nocną mapę, zauważycie,
06:26
to the process that lead to the dramatic change in rules in China.
128
368000
3000
jaki proces doprowadził do dramatycznej zmiany zasad w Chinach.
06:29
The brightest spot in China,
129
371000
3000
Najjaśniejszy punkt w Chinach,
06:32
which you can see on the edge of the outline here,
130
374000
3000
który widać tu na krawędzi,
06:35
is Hong Kong.
131
377000
2000
to Hongkong.
06:37
Hong Kong was a small bit of China
132
379000
3000
Hongkong był małą częścią Chin,
06:40
that, for most of the 20th century,
133
382000
2000
która przez większość XX wieku
06:42
operated under a very different set of rules
134
384000
2000
działała według zupełnie innych zasad,
06:44
than the rest of mainland China --
135
386000
2000
niż reszta kontynentalnych Chin.
06:46
rules that were copied
136
388000
2000
Zasady te zostały skopiowane
06:48
from working market economies of the time,
137
390000
2000
z istniejących wówczas gospodarek wolnorynkowych
06:50
and administered by the British.
138
392000
3000
i wprowadzone przez Brytyjczyków.
06:53
In the 1950s, Hong Kong was a place where
139
395000
3000
W latach 50-tych Hongkong był miejscem,
06:56
millions of people could go, from the mainland,
140
398000
2000
dokąd mogły przybyć miliony ludzi kontynentu
06:58
to start in jobs like sewing shirts, making toys.
141
400000
5000
i zacząć pracować szyjąc koszule lub robiąc zabawki.
07:03
But, to get on a process of increasing income,
142
405000
3000
Proces zwiększania dochodu
07:06
increasing skills
143
408000
2000
i poprawy kwalifikacji
07:08
led to very rapid growth there.
144
410000
3000
doprowadził tam do bardzo szybkiego wzrostu.
07:11
Hong Kong was also the model
145
413000
2000
Hongkong był też modelem,
07:13
which leaders like Deng Xiaoping
146
415000
3000
który liderzy jak Deng Xiaoping
07:16
could copy, when they decided to move
147
418000
2000
mogli skopiować, gdy zdecydowali się
07:18
all of the mainland towards the market model.
148
420000
4000
pchnąć cały kraj w kierunku modelu rynkowego.
07:22
But Deng Xiaoping instinctively understood
149
424000
2000
Ale Deng Xiaoping instynktownie rozumiał,
07:24
the importance of offering choices to his people.
150
426000
4000
jak ważne jest zostawienie ludziom możliwości wyboru.
07:28
So instead of forcing everyone in China
151
430000
3000
A więc zamiast zmuszać wszystkich w Chinach
07:31
to shift immediately to the market model,
152
433000
2000
by natychmiast przyjęli model rynkowy,
07:33
they proceeded by creating some special zones
153
435000
3000
zaczęto od stworzenia specjalnych stref,
07:36
that could do, in a sense, what Britain did:
154
438000
2000
które działały w pewnym sensie jak ta brytyjska,
07:38
make the opportunity to go work with the market rules
155
440000
2000
dając możliwość pracy na zasadach rynkowych
07:40
available to the people who wanted to opt in there.
156
442000
3000
ludziom, którzy chcieli to zrobić.
07:43
So they created four special economic zones around Hong Kong:
157
445000
3000
Wokół Hongkongu stworzono cztery specjalne strefy ekonomiczne.
07:46
zones where Chinese could come and work,
158
448000
3000
Strefy, gdzie Chińczycy mogli przyjechać i pracować,
07:49
and cities grew up very rapidly there;
159
451000
2000
a miasta rosły bardzo szybko.
07:51
also zones where foreign firms could come in
160
453000
3000
Do tych stref mogły też przybyć zagraniczne firmy
07:54
and make things.
161
456000
2000
i prowadzić interesy.
07:56
One of the zones next to Hong Kong has a city called Shenzhen.
162
458000
3000
W jednej z takich stref koło Hongkongu jest miasto Shenzhen.
07:59
In that city there is a Taiwanese firm
163
461000
3000
W tym mieście działa tajwańska firma,
08:02
that made the iPhone that many of you have,
164
464000
3000
która wykonała iPhone'y, które ma wielu z was,
08:05
and they made it with labor from Chinese
165
467000
3000
a to dzięki chińskim pracownikom,
08:08
who moved there to Shenzhen.
166
470000
2000
którzy przybyli do Shenzhen.
08:10
So after the four special zones,
167
472000
2000
Po tych czterech strefach specjalnych,
08:12
there were 14 coastal cites
168
474000
2000
przyszła pora na 14 nadbrzeżnych miast,
08:14
that were open in the same sense,
169
476000
2000
które otwarto w podobny sposób.
08:16
and eventually demonstrated successes
170
478000
3000
Okazało się to sukcesem w miejscach,
08:19
in these places that people could opt in to,
171
481000
2000
do których ludzie mogli się włączyć,
08:21
that they flocked to because of the advantages they offered.
172
483000
3000
do których napływali z powodu korzyści jakie były tam oferowane.
08:24
Demonstrated successes there led to a consensus for
173
486000
4000
Ten widoczny sukces doprowadził do zgodnej decyzji,
08:28
a move toward the market model for the entire economy.
174
490000
5000
by całą gospodarkę przestawić na rynkowe tory.
08:33
Now the Chinese example shows us several points.
175
495000
4000
Ten chiński przykład uczy nas kilku rzeczy.
08:37
One is: preserve choices for people.
176
499000
3000
Po pierwsze: zachować wybór dla ludzi.
08:40
Two: operate on the right scale.
177
502000
2000
Po drugie: działanie w odpowiedniej skali.
08:42
If you try to change the rules in a village, you could do that,
178
504000
3000
Jeśli spróbujesz zmienić zasady w jednej wsi, możesz to zrobić,
08:45
but a village would be too small
179
507000
2000
ale jedna wieś jest za mała
08:47
to get the kinds of benefits you can get if you have millions of people
180
509000
2000
by wywołać korzyści, które da się uzyskać, gdy miliony ludzi
08:49
all working under good rules.
181
511000
2000
pracują według dobrych zasad.
08:51
On the other hand, the nation is too big.
182
513000
3000
Z drugiej strony, cały kraj to za dużo.
08:54
If you try to change the rules in the nation,
183
516000
2000
Jeśli próbujesz zmienić zasady dla całego kraju,
08:56
you can't give some people a chance
184
518000
2000
nie dajesz niektórym ludziom szansy
08:58
to hold back, see how things turn out,
185
520000
2000
by poczekać, zobaczyć jak to działa
09:00
and let others zoom ahead and try the new rules.
186
522000
3000
i pozwolić innym by się wysforowali i wypróbowali nowe zasady.
09:03
But cities give you this opportunity
187
525000
2000
Miasta dają możliwość
09:05
to create new places,
188
527000
2000
tworzenia nowych miejsc
09:07
with new rules that people can opt in to.
189
529000
2000
z nowymi zasadami, do których ludzie mogą się przyłączyć.
09:09
And they're large enough
190
531000
2000
I są na tyle duże,
09:11
to get all of the benefits that we can have
191
533000
2000
by uzyskać wszystkie korzyści
09:13
when millions of us work together under good rules.
192
535000
4000
gdy miliony ludzi pracują razem według dobrych zasad.
09:17
So the proposal is that we
193
539000
3000
A więc proponuję stworzyć
09:20
conceive of something called a charter city.
194
542000
3000
coś nazwanego miastem statutowym.
09:23
We start with a charter that specifies
195
545000
2000
Zaczynamy od statutu, który określa
09:25
all the rules required
196
547000
2000
wszystkie zasady konieczne,
09:27
to attract the people who we'll need to build the city.
197
549000
4000
by przyciągnąć ludzi, których potrzebujemy do budowy miasta.
09:31
We'll need to attract the investors
198
553000
2000
Musimy przyciągnąć inwestorów,
09:33
who will build out the infrastructure --
199
555000
2000
którzy wybudują infrastrukturę.
09:35
the power system, the roads, the port, the airport, the buildings.
200
557000
3000
Sieć energetyczną, drogi, port, lotnisko i budynki.
09:38
You'll need to attract firms,
201
560000
2000
Musimy przyciągnąć firmy,
09:40
who will come hire the people who move there first.
202
562000
3000
które zatrudnią ludzi, którzy tu przybędą pierwsi.
09:43
And you'll need to attract families,
203
565000
2000
I musimy przyciągnąć rodziny,
09:45
the residents who will come and live there permanently,
204
567000
2000
mieszkańców, którzy tu przyjadą i osiądą na stałe,
09:47
raise their children, get an education for their children,
205
569000
2000
wychowają i wykształcą swoje dzieci
09:49
and get their first job.
206
571000
2000
i dostaną pierwszą pracę.
09:51
With that charter, people will move there.
207
573000
3000
Z takim statutem, ludzie tu przybędą,
09:54
The city can be built.
208
576000
2000
miasto może zostać zbudowane
09:56
And we can scale this model.
209
578000
2000
a ten model możemy przeskalować.
09:58
We can go do it over and over again.
210
580000
4000
Możemy go użyć wiele razy.
10:02
To make it work, we need good rules. We've already discussed that.
211
584000
3000
Aby działał, potrzebujemy dobrych zasad. Już o tym mówiliśmy.
10:05
Those are captured in the charter.
212
587000
2000
Zawarto je w statucie.
10:07
We also need the choices for people.
213
589000
3000
Potrzebujemy swobody wyboru dla ludzi.
10:10
That's really built into the model
214
592000
2000
To jest wbudowane w model,
10:12
if we allow for the possibility of building cities
215
594000
3000
jeśli pozwolimy na budowanie miast
10:15
on uninhabited land.
216
597000
2000
na niezamieszkanym terenie.
10:17
You start from uninhabited territory.
217
599000
2000
Zaczynasz od niezamieszkanego terytorium.
10:19
People can come live under the new charter,
218
601000
2000
Ludzie przybywają, by żyć według nowych zasad statutu.
10:21
but no one is forced to live under it.
219
603000
3000
Ale nikt nie jest do tego zmuszony.
10:24
The final thing we need are choices for leaders.
220
606000
3000
Na koniec, potrzebujemy swobody wyboru dla przywódców.
10:27
And, to achieve the kind of choices we want for leaders
221
609000
2000
I by uzyskać ten wybór, jakiego chcemy dla przywódców,
10:29
we need to allow for the potential for partnerships between nations:
222
611000
4000
musimy umożliwić potencjalne partnerstwa między narodami.
10:33
cases where nations work together,
223
615000
2000
Przypadki, gdy państwa działają razem,
10:35
in effect, de facto,
224
617000
2000
jak de facto
10:37
the way China and Britain worked together
225
619000
2000
Chiny i Wielka Brytania działały razem
10:39
to build, first a little enclave of the market model,
226
621000
4000
by budować, najpierw małą enklawę modelu rynkowego,
10:43
and then scale it throughout China.
227
625000
2000
a potem rozpowszechnić to w całych Chinach.
10:45
In a sense, Britain, inadvertently,
228
627000
2000
W pewnym sensie, Wielka Brytania, niechcący,
10:47
through its actions in Hong Kong,
229
629000
2000
przez swoje działania w Hongkongu
10:49
did more to reduce world poverty
230
631000
3000
zrobiła więcej dla zmniejszenia biedy na świecie,
10:52
than all the aid programs that we've undertaken
231
634000
2000
niż wszystkie programy pomocowe
10:54
in the last century.
232
636000
2000
ostatniego stulecia.
10:56
So if we allow for these kind of partnerships
233
638000
2000
Jeśli pozwolimy na takie partnerstwa
10:58
to replicate this again,
234
640000
2000
by powtórzyć ten proces,
11:00
we can get those kinds of benefits scaled throughout the world.
235
642000
4000
możemy uzyskać podobne korzyści na całym świecie.
11:04
In some cases this will involve a delegation of responsibility,
236
646000
4000
Czasem będzie to wymagało przekazania odpowiedzialności,
11:08
a delegation of control from one country to another
237
650000
4000
przekazania kontroli jednemu państwu przez drugie,
11:12
to take over certain kinds of administrative responsibilities.
238
654000
4000
by przejąć pewne obowiązki administracyjne.
11:16
Now, when I say that,
239
658000
3000
Kiedy to mówię,
11:19
some of you are starting to think,
240
661000
2000
niektórzy z was zaczynają myśleć,
11:21
"Well, is this just bringing back colonialism?"
241
663000
5000
"Czy on wraca do czasów kolonialnych?"
11:26
It's not. But it's important to recognize that the kind of emotions
242
668000
4000
To nie to. Ale ważne jest, by widzieć, że emocje,
11:30
that come up when we start to think about these things,
243
672000
2000
które się pojawiają, gdy myślimy o takich rzeczach,
11:32
can get in the way, can make us pull back,
244
674000
3000
mogą przeszkadzać, powstrzymywać nas,
11:35
can shut down our ability,
245
677000
2000
ograniczyć naszą zdolność
11:37
and our interest in trying to explore new ideas.
246
679000
3000
i zainteresowanie próbami sprawdzenia nowych pomysłów.
11:40
Why is this not like colonialism?
247
682000
2000
Dlaczego to nie jest kolonializm?
11:42
The thing that was bad about colonialism,
248
684000
3000
To co było złe w kolonializmie,
11:45
and the thing which is residually bad in some of our aid programs,
249
687000
4000
i co pozostało złe w niektórych programach pomocowych,
11:49
is that it involved elements of
250
691000
2000
to że zakładają elementy
11:51
coercion and condescension.
251
693000
3000
przymusu i protekcjonalności.
11:54
This model is all about choices,
252
696000
2000
Ten model opiera się na swobodzie wyboru,
11:56
both for leaders and for the people who will live in these new places.
253
698000
4000
zarówno dla liderów, jak i dla przyszłych mieszkańców tych nowych miast.
12:00
And, choice is the antidote to coercion and condescension.
254
702000
4000
A wybór to antidotum na przemoc i protekcjonalność.
12:04
So let's talk about how this could play out in practice.
255
706000
3000
Zastanówmy się, jak by to mogło działać w praktyce.
12:07
Let's take a particular leader, Raul Castro, who is the leader of Cuba.
256
709000
3000
Weźmy konkretnego lidera, Raula Castro, który jest przywódcą Kuby.
12:10
It must have occurred to Castro
257
712000
2000
Myślę że Castro musiało przyjść do głowy,
12:12
that he has the chance to do for Cuba
258
714000
3000
że może zrobić dla Kuby to samo,
12:15
what Deng Xiaoping did for China,
259
717000
2000
co Deng Xiaoping zrobił dla Chin,
12:17
but he doesn't have a Hong Kong there on the island in Cuba.
260
719000
4000
ale nie ma on takiego Hongkongu na Kubie.
12:21
He does, though, have a little bit of light down in the south
261
723000
4000
Ale jest malutkie miejsce na samym południu,
12:25
that has a very special status.
262
727000
2000
które ma specjalny status.
12:27
There is a zone there, around Guantanamo Bay,
263
729000
4000
Ta strefa wokół Zatoki Guantanamo,
12:31
where a treaty gives the United States
264
733000
2000
za której administrację, w myśl traktatów,
12:33
administrative responsibility
265
735000
2000
odpowiedzialne jest USA,
12:35
for a piece of land that's about twice the size of Manhattan.
266
737000
3000
to kawałek ziemi o rozmiarze dwukrotnie większym od Manhattanu.
12:38
Castro goes to the prime minister of Canada
267
740000
3000
Raul Castro idzie więc do premiera Kanady
12:41
and says, "Look, the Yankees have a terrible PR problem.
268
743000
4000
i mówi: "Słuchaj, Jankesi mają fatalny problem wizerunkowy.
12:45
They want to get out.
269
747000
2000
Chcą się wycofać.
12:47
Why don't you, Canada, take over?
270
749000
2000
Dlaczego więc wy, Kanadyjczycy, nie przejmiecie tego?
12:49
Build -- run a special administrative zone.
271
751000
4000
Zarządzajcie specjalną strefą administracyjną.
12:53
Allow a new city to be built up there.
272
755000
2000
Pozwólcie, by powstało tu nowe miasto.
12:55
Allow many people to come in.
273
757000
2000
Pozwólcie wielu ludziom tu przyjechać.
12:57
Let us have a Hong Kong nearby.
274
759000
2000
Zróbmy tu sobie Hongkong po sąsiedzku.
12:59
Some of my citizens will move into that city as well.
275
761000
3000
Niektórzy moi obywatele, też się tam przeniosą.
13:02
Others will hold back. But this will be
276
764000
2000
Inni się wstrzymają, ale to będą
13:04
the gateway that will connect
277
766000
2000
wrota, które połączą
13:06
the modern economy and the modern world
278
768000
2000
nowoczesną ekonomię i nowoczesny świat
13:08
to my country."
279
770000
2000
z moim krajem."
13:10
Now, where else might this model be tried?
280
772000
3000
Gdzie jeszcze można by ten model wypróbować?
13:13
Well, Africa. I've talked with leaders in Africa.
281
775000
2000
W Afryce. Rozmawiałem z przywódcami w Afryce.
13:15
Many of them totally get the notion of a special zone
282
777000
4000
Wielu z nich świetnie rozumie zasadę specjalnej strefy,
13:19
that people can opt into as a rule.
283
781000
3000
do której ludzie mogą się włączyć.
13:22
It's a rule for changing rules.
284
784000
2000
To jest zasada zmieniania zasad.
13:24
It's a way to create new rules, and let people opt-in
285
786000
3000
To jest sposób, by tworzyć nowe zasady i pozwolić ludziom się przyłączać
13:27
without coercion, and the opposition that coercion can force.
286
789000
4000
bez przymusu i sprzeciwu, który przymus wywołuje.
13:31
They also totally get the idea that in some instances
287
793000
3000
Rozumieją też świetnie, że w niektórych przypadkach,
13:34
they can make more credible promises to long-term investors --
288
796000
4000
mogą złożyć bardziej wiarygodne obietnice długoterminowym inwestorom.
13:38
the kind of investors who will come build the port,
289
800000
2000
Inwestorom, którzy przybędą, by zbudować port,
13:40
build the roads, in a new city --
290
802000
3000
i drogi w nowym mieście.
13:43
they can make more credible promises
291
805000
2000
Mogą złożyć bardziej wiarygodne obietnice
13:45
if they do it along with a partner nation.
292
807000
2000
jeśli współdziałają z krajem partnerskim.
13:47
Perhaps even in some arrangement
293
809000
2000
Może nawet na zasadzie
13:49
that's a little bit like an escrow account,
294
811000
2000
podobnej trochę do rachunku depozytowego,
13:51
where you put land in the escrow account
295
813000
2000
gdy teren umieszcza się w depozycie
13:53
and the partner nation takes responsibility for it.
296
815000
3000
i kraj partnerski przejmuje za niego odpowiedzialność.
13:56
There is also lots of land in Africa
297
818000
3000
Jest wiele terenów w Afryce,
13:59
where new cities could be built.
298
821000
2000
gdzie można by zbudować nowe miasta.
14:01
This is a picture I took when I was flying along the coast.
299
823000
3000
To zdjęcie zrobiłem lecąc wzdłuż wybrzeża.
14:04
There are immense stretches of land like this --
300
826000
2000
Wiele tam rozległych terenów jak ten,
14:06
land where hundreds of millions of people could live.
301
828000
3000
gdzie mogłyby osiąść setki milionów ludzi.
14:09
Now, if we generalize this and think about
302
831000
2000
A jeśli to uogólnimy i pomyślimy
14:11
not just one or two charter cites, but dozens --
303
833000
3000
nie o jednym, czy dwóch miastach statutowych, lecz dziesiątkach.
14:14
cities that will help create places for the
304
836000
4000
Miastach, które pomogą stworzyć miejsce
14:18
many hundreds of millions, perhaps billions of people
305
840000
3000
dla setek milionów, może miliardów ludzi,
14:21
who will move to cities in the coming century --
306
843000
2000
którzy będą przenosić się do miast w nadchodzącym stuleciu.
14:23
is there enough land for them?
307
845000
2000
Czy jest dla nich dość miejsca?
14:25
Well, throughout the world, if we look at the lights at night,
308
847000
3000
Na całym świecie, jeśli popatrzymy na światła nocą,
14:28
the one thing that's misleading is that, visually, it looks
309
850000
2000
mylące jest to, że na oko wygląda,
14:30
like most of the world is already built out.
310
852000
2000
jakby większość świata już zabudowano.
14:32
So let me show you why that's wrong.
311
854000
3000
Pokaże wam więc, że to nieprawda.
14:35
Take this representation of all of the land.
312
857000
2000
Weźmy tę mapę wszystkich lądów.
14:37
Turn it into a square that stands for
313
859000
2000
Zmieńmy ją w kwadrat, który reprezentuje
14:39
all the arable land on Earth.
314
861000
2000
wszystkie ziemie rolne na Ziemi.
14:41
And let these dots represent the land that's already taken up
315
863000
2000
A te kropki oznaczają tereny już zajęte
14:43
by the cities that three billion people now live in.
316
865000
3000
przez miasta, w których mieszka teraz 3 miliardy ludzi.
14:46
If you move the dots down to the bottom of the rectangle
317
868000
3000
Jeśli przesuniemy te kropki na dół kwadratu,
14:49
you can see that the cities for the existing three billion urban residents
318
871000
4000
widać, że miasta, w których mieszka 3 miliardy ludzi
14:53
take up only three percent of the arable land on earth.
319
875000
4000
zajmują tylko trzy procent rolnej ziemi na planecie.
14:57
So if we wanted to build cities for another billion people,
320
879000
3000
Jeśli chcemy zbudować miasta dla kolejnego miliarda,
15:00
they would be dots like this.
321
882000
2000
to byłyby by to takie kropki.
15:02
We'd go from three percent of the arable land, to four percent.
322
884000
3000
Doszlibyśmy od trzech, do czterech procent rolnej ziemi.
15:05
We'd dramatically reduce the human footprint on Earth
323
887000
4000
Radykalnie zmniejszylibyśmy ludzki wpływ na Ziemię
15:09
by building more cities that people can move to.
324
891000
2000
budując więcej miast, do których ludzie mogą się przenieść.
15:11
And if these are cities governed by good rules,
325
893000
3000
A jeśli te miasta są zarządzane w myśl dobrych zasad,
15:14
they can be cities where people are safe from crime,
326
896000
3000
mogą być miejscami wolnymi od przestępstw,
15:17
safe from disease and bad sanitation,
327
899000
3000
chorób i problemów z warunkami sanitarnymi,
15:20
where people have a chance to get a job.
328
902000
2000
gdzie ludzie mają szansę na zdobycie pracy.
15:22
They can get basic utilities like electricity.
329
904000
2000
Mają dostęp do podstawowej infrastruktury, jak elektryczność.
15:24
Their kids can get an education.
330
906000
3000
Ich dzieci mogą się kształcić.
15:27
So what will it take to get started
331
909000
2000
A więc czego potrzeba, by zacząć
15:29
building the first charter cities,
332
911000
2000
budowę pierwszych miast statutowych,
15:31
scaling this so we build many more?
333
913000
2000
zwiększając skalę, by wybudować wiele nowych?
15:33
It would help to have a manual.
334
915000
2000
Przydałaby się instrukcja obsługi.
15:35
(Laughter)
335
917000
4000
(Śmiech)
15:39
What university professors could do
336
921000
2000
Profesorowie uniwersytetów mogliby
15:41
is write some details that might go into this manual.
337
923000
4000
opisać jakieś szczegóły, które trafiłyby do tej instrukcji.
15:45
You wouldn't want to let us run the cities,
338
927000
3000
Ale nie chcielibyście nas zarządzających miastami,
15:48
go out and design them.
339
930000
2000
budujących je.
15:50
You wouldn't let academics out in the wild. (Laughter)
340
932000
3000
Nie puścilibyście naukowców luzem na wolność. (Śmiech).
15:53
But, you could set us to work thinking about questions like,
341
935000
3000
Ale, możecie nas zaprząc do pracy nad myśleniem o takich kwestiach:
15:56
suppose it isn't just Canada
342
938000
2000
przypuśćmy, że to nie tylko Kanada
15:58
that does the deal with Raul Castro.
343
940000
3000
ma umowę z Raulem Castro.
16:01
Perhaps Brazil comes in as a participant,
344
943000
3000
Może Brazylia też się przyłączy
16:04
and Spain as well. And perhaps Cuba wants to be
345
946000
2000
i Hiszpania. A może Kuba chce stać się
16:06
one of the partners in a four-way joint venture.
346
948000
3000
jednym z czterech partnerów we wspólnym przedsięwzięciu.
16:09
How would we write the treaty to do that?
347
951000
2000
Jak byśmy napisali traktat, który to umożliwia?
16:11
There is less precedent for that, but that could easily be worked out.
348
953000
3000
Mniej jest takich precedensów. Ale łatwo by się to wymyśliło.
16:14
How would we finance this?
349
956000
2000
Jak to sfinansować?
16:16
Turns out Singapore and Hong Kong
350
958000
2000
Okazuje się, że Singapur i Hongkong
16:18
are cities that made huge gains
351
960000
2000
to miasta generujące olbrzymi wzrost
16:20
on the value of the land that they owned when they got started.
352
962000
3000
wartości ziemi, którą posiadały od początku.
16:23
You could use the gains on the value of the land
353
965000
2000
Można użyć zysków na wartości ziemi
16:25
to pay for things like the police, the courts,
354
967000
3000
by opłacić instytucje takie, jak policja i sądy,
16:28
but the school system and the health care system too,
355
970000
2000
system oświaty i zdrowia,
16:30
which make this a more attractive place to live,
356
972000
3000
które czynią z miasta bardziej atrakcyjne miejsce do życia.
16:33
makes this a place where people have higher incomes --
357
975000
2000
Niech to będą miejsca dla ludzi o wyższych dochodach,
16:35
which, incidentally, makes the land more valuable.
358
977000
3000
bo to, przy okazji, podbija ceny gruntów.
16:38
So the incentives for the people helping to construct this zone
359
980000
3000
Aby zachęty dla ludzi projektujących i budujących
16:41
and build it, and set up the basic rules,
360
983000
3000
tę strefę, i ustalających podstawowe zasady,
16:44
go very much in the right direction.
361
986000
2000
szły we właściwym kierunku.
16:46
So there are many other details like this.
362
988000
2000
Jest wiele podobnych szczegółów.
16:48
How could we have buildings that are
363
990000
2000
Jak możemy uzyskać budynki,
16:50
low cost and affordable for people who work
364
992000
2000
na które mogą sobie pozwolić ludzie
16:52
in a first job, assembling something like an iPhone,
365
994000
3000
mający swą pierwszą pracę, którzy montują iPhone'y?
16:55
but make those buildings energy efficient,
366
997000
2000
Trzeba, by te budynki były energooszczędne,
16:57
and make sure that they are safe, so they don't fall down
367
999000
2000
bezpieczne, by się nie zawaliły
16:59
in an earthquake or a hurricane.
368
1001000
3000
podczas trzęsienia ziemi lub huraganu.
17:02
Many technical details to be worked out,
369
1004000
2000
Trzeba popracować nad wieloma szczegółami technicznymi,
17:04
but those of us who are already starting to pursue these things
370
1006000
4000
ale ci z nas, którzy już takie rzeczy realizują,
17:08
can already tell that there is no roadblock,
371
1010000
2000
mogą już stwierdzić, że nie ma barier,
17:10
there's no impediment, other than a failure of imagination,
372
1012000
3000
nie ma przeszkód, innych niż brak wyobraźni,
17:13
that will keep us from delivering on
373
1015000
2000
które powstrzymałyby nas od stworzenia
17:15
a truly global win-win solution.
374
1017000
5000
globalnego rozwiązania korzystnego dla wszystkich.
17:20
Let me conclude with this picture.
375
1022000
3000
Pozwólcie, że zakończę tą ilustracją.
17:23
The reason we can be so well off,
376
1025000
2000
Powód, dzięki któremu możemy tyle zyskać,
17:25
even though there is so many people on earth,
377
1027000
2000
choć jest tylu ludzi na Ziemi,
17:27
is because of the power of ideas.
378
1029000
3000
to potęga idei.
17:30
We can share ideas with other people,
379
1032000
2000
Możemy dzielić się ideami z innymi ludźmi,
17:32
and when they discover them, they share with us.
380
1034000
2000
a kiedy oni je odkryją, podzielą się z nami.
17:34
It's not like scarce objects,
381
1036000
2000
To nie są ograniczone zasoby,
17:36
where sharing means we each get less.
382
1038000
2000
gdzie dzielenie się oznacza, że każdy dostaje mniej.
17:38
When we share ideas we all get more.
383
1040000
3000
Gdy dzielimy się ideami, wszyscy dostają więcej.
17:41
When we think about ideas in that way,
384
1043000
2000
Jeśli myślimy o ideach w taki sposób,
17:43
we usually think about technologies.
385
1045000
2000
zwykle myślimy o technologiach.
17:45
But there is another class of ideas:
386
1047000
2000
Ale jest też inny rodzaj idei:
17:47
the rules that govern how we interact with each other;
387
1049000
3000
zasady, które rządzą naszymi wzajemnymi kontaktami.
17:50
rules like, let's have a tax system
388
1052000
2000
Zasady w rodzaju: zróbmy sobie system podatkowy,
17:52
that supports a research university
389
1054000
2000
który wspiera uniwersytet badawczy
17:54
that gives away certain kinds of knowledge for free.
390
1056000
3000
udostępniający pewien rodzaj wiedzy za darmo.
17:57
Let's have a system where we have ownership of land
391
1059000
2000
Zróbmy system, w którym prawa własności ziemi,
17:59
that is registered in a government office,
392
1061000
2000
zarejestrowane w rządowym biurze
18:01
that people can pledge as collateral.
393
1063000
2000
można użyć jako poręczenie majątkowe.
18:03
If we can keep innovating on our space of rules,
394
1065000
2000
Jeśli będziemy innowacyjni w zakresie zasad,
18:05
and particularly innovate in the sense
395
1067000
2000
a w szczególności innowacyjni
18:07
of coming up with rules for changing rules,
396
1069000
2000
w tworzeniu zasad zmieniających zasady,
18:09
so we don't get stuck with bad rules,
397
1071000
3000
nie utkniemy ze złymi zasadami,
18:12
then we can keep moving progress forward
398
1074000
3000
możemy wciąż się rozwijać
18:15
and truly make the world a better place,
399
1077000
2000
i naprawdę uczynić świat lepszym miejscem,
18:17
so that people like Nelson and his friends
400
1079000
3000
by ludzie, jak Nelson i jego koledzy
18:20
don't have to study any longer under the streetlights. Thank you.
401
1082000
3000
nie musieli już się uczyć pod uliczną latarnią. Dziękuję.
18:23
(Applause)
402
1085000
2000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Romer - Chief Economist and Senior Vice President, World BankPaul Romer's research on catch-up growth in low- and middle-income countries has emphasized the importance of government policies that encourage orderly urban expansion.
Why you should listen
Paul Romer believes in the power of ideas. He first studied how to speed up the discovery and implementation of new technologies. But to address the big problems we'll face this century -- insecurity, harm to the environment, global poverty -- new technologies will not be enough. We must also speed up the discovery and implementation of new rules, of new ideas about how people interact.
Throughout human history, big improvements in systems of rules took place when new governments entered the scene. In today's world, this process has been largely shut down. To bring it back to life, Romer proposes that we create new cities where people can go to escape from bad rules and opt in to new and better ones. With better rules, people can be safe, self-interest can protect the environment, and investment can bring families all the resources that the modern world has to offer.
Romer took office as the World Bank's Chief Economist and Senior Vice President in October 2016.
Paul Romer | Speaker | TED.com