ABOUT THE SPEAKER
Loretta Napoleoni - Macroeconomist
She made her name following the dollars in terrorist networks, but now Loretta Napoleoni is on the trail of something far more sinister -- the gray zone where crime and unregulated credit meet.

Why you should listen

Once it was easy to know where our money was going. Now we live under a system Loretta Napoleoni has dubbed "rogue economics," where the blurry histories of the products we consume and the cash we invest make us complicit in financing barely legal credit schemes -- and even crime, if it's the slavery producing the beans for our lattes or the guts of our mobile phones.

The reach of the newly global market, as Napoleoni argues in her new book, Rogue Economics: Capitalism's New Reality, connects us all to the dark side, regardless of our intentions to be responsible  -- and, she says, our deep connection to fishy credit and unregulated finance has laid the groundwork for the current economic crisis. Her previous book, Terror Incorporated, dives into the true economic impact of terrorism.

More profile about the speaker
Loretta Napoleoni | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

Loretta Napoleoni: The intricate economics of terrorism

Loretta Napoleoni: Zawiła ekonomia terroryzmu

Filmed:
735,286 views

Loretta Napoleoni opowiada, jak wyjątkowa szansa rozmowy z tajną włoską organizacją, Czerwonymi Brygadami, wzbudziła u niej zainteresowanie terroryzmem, które trwa już od lat. Przedstawia zakulisowe spojrzenie na złożoną ekonomię zjawiska, odsłaniając zaskakujący związek między praniem brudnych pieniędzy, a amerykańską ustawą Patriot Act.
- Macroeconomist
She made her name following the dollars in terrorist networks, but now Loretta Napoleoni is on the trail of something far more sinister -- the gray zone where crime and unregulated credit meet. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
I'm going to showpokazać you how terrorismterroryzm
0
1000
2000
Zamierzam wam pokazać, jak terroryzm
00:18
actuallytak właściwie interactswspółdziała with our dailycodziennie life.
1
3000
3000
i nasze codzienne życie wzajemnie na siebie oddziałują.
00:21
15 yearslat agotemu I receivedOdebrane a phonetelefon call from a friendprzyjaciel.
2
6000
4000
15 lat temu zadzwonił do mnie kolega.
00:25
At the time he was looking after the rightsprawa of politicalpolityczny prisonerswięźniowie
3
10000
3000
Zajmował się wówczas prawami więźniów politycznych
00:28
in ItalianWłoski jailswięzieniach.
4
13000
3000
we włoskich więzieniach.
00:31
He askedspytał me if I wanted to interviewwywiad the RedCzerwony BrigadesBrygady.
5
16000
4000
Zapytał, czy chciałabym przeprowadzić wywiad z Czerwonymi Brygadami.
00:35
Now, as manywiele of you maymoże rememberZapamiętaj,
6
20000
2000
Jak pewnie wielu z was pamięta,
00:37
the RedCzerwony BrigadesBrygady was a terroristterrorysta, MarxistMarksistowski organizationorganizacja
7
22000
4000
Czerwone Brygady były terrorystyczną, marksistowską organizacją,
00:41
whichktóry was very activeaktywny in ItalyWłochy
8
26000
2000
bardzo aktywną we Włoszech
00:43
from the 1960s untilaż do the mid-Środek-1980s.
9
28000
4000
od lat 60. do połowy 80. XX w.
00:47
As partczęść of theirich strategystrategia
10
32000
2000
Zgodnie ze strategią grupy,
00:49
the RedCzerwony BrigadesBrygady never spokeprzemówił with anybodyktoś, not even with theirich lawyersprawnicy.
11
34000
4000
członkowie Czerwonych Brygad nie rozmawiali z nikim, nie wyłączając swoich adwokatów.
00:53
They satsob in silencecisza throughprzez theirich trailsSzlaki turystyczne,
12
38000
4000
W trakcie procesów siedzieli w milczeniu,
00:57
wavingfalowanie occasionallysporadycznie at familyrodzina and friendsprzyjaciele.
13
42000
4000
machając czasem do rodziny lub przyjaciół.
01:01
In 1993 they declaredzdeklarowany the endkoniec of the armedzbrojnych struggleborykać się.
14
46000
6000
W 1993 r. ugrupowanie ogłosiło koniec walki zbrojnej.
01:07
And they drewrysował a listlista of people with whomkogo they would talk,
15
52000
2000
Stworzyli listę osób, z którymi byli skłonni rozmawiać
01:09
and tell theirich storyfabuła.
16
54000
2000
i opowiedzieć swoją historię.
01:11
And I was one of those people.
17
56000
3000
A ja byłam jedną z tych osób.
01:14
When I askedspytał my friendprzyjaciel why the RedCzerwony BrigadesBrygady want to talk to me,
18
59000
3000
Kiedy zapytałam kolegi, dlaczego Czerwone Brygady chcą mówić właśnie ze mną,
01:17
he said that the femalePłeć żeńska membersczłonków of the organizationorganizacja
19
62000
4000
powiedział, że moje nazwisko
01:21
had actuallytak właściwie supportedutrzymany my nameNazwa.
20
66000
3000
popierały członkinie organizacji.
01:24
In particularszczególny, one personosoba had put it forwardNaprzód.
21
69000
3000
Konkretnie, moją kandydaturę wysunęła jedna osoba.
01:27
She was my childhooddzieciństwo friendprzyjaciel.
22
72000
3000
To była moja przyjaciółka z dzieciństwa.
01:30
She had joinedDołączył the RedCzerwony BrigadesBrygady
23
75000
2000
Wstąpiła do Czerwonych Brygad
01:32
and becamestał się a leaderlider of the organizationorganizacja.
24
77000
3000
i została liderką ugrupowania.
01:35
NaturallyNaturalnie, I didn't know that
25
80000
2000
Naturalnie, nic o tym nie wiedziałam,
01:37
untilaż do the day she was arrestedaresztowany.
26
82000
2000
dopóki jej nie aresztowano.
01:39
In factfakt, I readczytać it in the newspaperGazeta.
27
84000
4000
Właściwie przeczytałam o tym w gazecie.
01:43
At the time of the phonetelefon call
28
88000
2000
Ta rozmowa miała miejsce
01:45
I just had a babydziecko,
29
90000
2000
niedługo po tym, jak urodziłam dziecko,
01:47
I successfullyz powodzeniem completedzakończony a managementzarządzanie buyoutWykup
30
92000
2000
właśnie zakończyłam sukcesem MBO
01:49
to the companyfirma I was workingpracujący with,
31
94000
3000
dla firmy, w której pracowałam
01:52
and the last thing I wanted to do was to go back home
32
97000
3000
i ostatnią rzeczą, jakiej sobie życzyłam, był powrót do domu
01:55
and touringturystyka the high-securitywysoki poziom bezpieczeństwa prisonswięzień.
33
100000
3000
i wycieczka po więzieniach o zaostrzonym rygorze.
01:58
But this is exactlydokładnie what I did
34
103000
3000
Ale tak właśnie zrobiłam,
02:01
because I wanted to know
35
106000
2000
bo chciałam się dowiedzieć,
02:03
what had turnedobrócony my bestNajlepiej friendprzyjaciel
36
108000
2000
co sprawiło, że moja najlepsza przyjaciółka
02:05
into a terroristterrorysta,
37
110000
2000
zmieniła się w terrorystkę
02:07
and why she'dSzopa never triedwypróbowany to recruitrekrutacji me.
38
112000
4000
i dlaczego nigdy nie próbowała mnie zwerbować.
02:11
(LaughterŚmiech)
39
116000
2000
(Śmiech)
02:13
(ApplauseAplauz)
40
118000
3000
(Brawa)
02:16
So, this is exactlydokładnie what I did.
41
121000
5000
Więc właśnie tak zrobiłam.
02:21
Now, I founduznany the answerodpowiedź very quicklyszybko.
42
126000
4000
Bardzo szybko poznałam odpowiedź.
02:25
I actuallytak właściwie had failednie udało się
43
130000
2000
Otóż odpadłam,
02:27
the psychologicalpsychologiczny profilingprofilowy of a terroristterrorysta.
44
132000
3000
bo nie odpowiadałam psychologicznemu profilowi terrorysty.
02:30
The centercentrum committeekomisja of the RedCzerwony BrigadesBrygady
45
135000
2000
Główny komitet Czerwonych Brygad orzekł,
02:32
had judgedoceniane me too single-mindedprostolinijny
46
137000
2000
że jestem zbyt uparta,
02:34
and too opinionateduparty to becomestają się a good terroristterrorysta.
47
139000
4000
i zbyt zarozumiała, żeby zostać dobrą terrorystką.
02:38
My friendprzyjaciel, on the other handdłoń, she was a good terroristterrorysta
48
143000
3000
Z kolei moja przyjaciółka była dobrą terrorystką,
02:41
because she was very good at followingnastępujący ordersświęcenia.
49
146000
3000
bo świetnie jej wychodziło wykonywanie rozkazów.
02:44
She alsorównież embracedobjęty violenceprzemoc.
50
149000
3000
Chętnie stosowała też przemoc,
02:47
Because she believeduwierzyli that the only way
51
152000
2000
bo wierzyła, że jedynym sposobem,
02:49
to unblockodblokować what, at the time,
52
154000
3000
by odblokować to, co wówczas
02:52
was knownznany as a blockedzablokowany democracydemokracja,
53
157000
2000
nazywano zablokowaną demokracją -
02:54
ItalyWłochy, a countrykraj runbiegać by the samepodobnie partyprzyjęcie for 35 yearslat
54
159000
4000
Włochy, państwo rządzone przez tę samą partię od 35 lat -
02:58
was the armsramiona struggleborykać się.
55
163000
4000
była walka zbrojna.
03:02
At the samepodobnie time, while I was interviewingwywiad the RedCzerwony BrigadesBrygady,
56
167000
3000
Jednocześnie, prowadząc wywiady z Czerwonymi Brygadami,
03:05
I alsorównież discoveredodkryty that theirich life was not ruledrządzony
57
170000
3000
odkryłam też, że ich życiem nie rządzą
03:08
by politicsPolityka or ideologyideologii,
58
173000
3000
polityka ani ideologia,
03:11
but actuallytak właściwie was ruledrządzony by economicsEkonomia.
59
176000
3000
lecz ekonomia.
03:14
They were constantlystale shortkrótki of cashgotówka.
60
179000
3000
Stale brakowało im kasy.
03:17
They were constantlystale searchingbadawczy for cashgotówka.
61
182000
3000
Nieustannie kasy poszukiwali.
03:20
Now, contraryprzeciwnie to what manywiele people believe,
62
185000
2000
Właściwie, wbrew temu, co się powszechnie uważa,
03:22
terrorismterroryzm is actuallytak właściwie a very expensivedrogi businessbiznes.
63
187000
4000
terroryzm to bardzo kosztowna sprawa.
03:26
I'll give you an ideapomysł.
64
191000
2000
Naszkicuję wam sytuację.
03:28
In the 1970s, the turnoverobroty of the RedCzerwony BrigadesBrygady
65
193000
5000
W latach 70. XX w., obroty Czerwonych Brygad
03:33
on a yearlyco roku basispodstawa
66
198000
2000
wynosiły rocznie
03:35
was sevensiedem millionmilion dollarsdolarów.
67
200000
2000
siedem milionów dolarów.
03:37
This is roughlyw przybliżeniu betweenpomiędzy 100
68
202000
2000
Dziś byłoby to około 100 -
03:39
and 150 millionmilion, todaydzisiaj.
69
204000
2000
150 milionów.
03:41
Now, you know, if you liverelacja na żywo undergroundpod ziemią
70
206000
3000
Jak się domyślacie, żyjąc w podziemiu,
03:44
it's really hardciężko to produceprodukować this amountilość of moneypieniądze.
71
209000
5000
naprawdę trudno uzyskać takie sumy.
03:49
But this alsorównież explainswyjaśnia why, when I was interviewingwywiad the RedCzerwony BrigadesBrygady,
72
214000
4000
Ale to wyjaśnia też, czemu, kiedy rozmawiałam z Czerwonymi Brygadami,
03:53
and then, laterpóźniej on, other armsramiona organizationsorganizacje,
73
218000
3000
a potem również z innymi organizacjami zbrojnymi,
03:56
includingwłącznie z membersczłonków of al-ZarqawiAl Zarkawi groupGrupa in the MiddleŚrodkowy EastWschód,
74
221000
5000
łącznie z członkami ugrupowania al-Zarqawiego na Bliskim Wschodzie,
04:01
everybodywszyscy was extremelyniezwykle reluctantniechętny
75
226000
3000
wszyscy skrajnie niechętnie
04:04
to talk about ideologyideologii, or politicsPolityka.
76
229000
3000
wypowiadali się na temat ideologii czy polityki.
04:07
Because they had no ideapomysł.
77
232000
2000
Bo nie mieli o tym bladego pojęcia.
04:09
The politicalpolityczny visionwizja of a terroristterrorysta organizationorganizacja
78
234000
4000
Polityczna wizja organizacji terrorystycznej
04:13
is decidedzdecydowany by the leadershipprzywództwo,
79
238000
3000
jest określana przez kierownictwo,
04:16
whichktóry, generallyogólnie, is never more than fivepięć to sevensiedem people.
80
241000
3000
które w zasadzie nigdy nie liczy więcej niż pięć do siedmiu osób.
04:19
All the othersinni do, day in and day out,
81
244000
3000
Pozostali 24 godziny na dobę i siedem dni w tygodniu
04:22
is searchszukanie for moneypieniądze.
82
247000
2000
poszukują pieniędzy.
04:24
OnceRaz, for exampleprzykład, I was interviewingwywiad
83
249000
2000
Na przykład raz prowadziłam wywiad
04:26
this part-timerniepełnym wymiarze from the RedCzerwony BrigadesBrygady.
84
251000
3000
z dorywczym współpracownikiem Czerwonych Brygad.
04:29
It was a psychiatristpsychiatra. He lovedkochany sailingŻeglarstwo.
85
254000
2000
Był psychiatrą. Kochał żeglarstwo.
04:31
He was a really keenzapalony sailormarynarz. And he had this beautifulpiękny boatłódź.
86
256000
4000
Był rzeczywiście zapalonym żeglarzem i miał naprawdę piękny jacht.
04:35
And he told me that the bestNajlepiej time of his life
87
260000
2000
Za najlepszy okres w swoim życiu uważał czas,
04:37
was when he was a memberczłonek of the RedCzerwony BrigadesBrygady
88
262000
3000
kiedy był członkiem Czerwonych Brygad
04:40
and he wentposzedł sailingŻeglarstwo, everykażdy summerlato, back and forthnaprzód
89
265000
2000
i co lato pływał w tę i z powrotem
04:42
from LebanonLiban, where he would pickwybierać up
90
267000
2000
z Libanu, gdzie Organizacja Wyzwolenia Palestyny
04:44
SovietRadziecki weaponsBronie from the PLOPLO,
91
269000
2000
przekazywała mu radziecką broń
04:46
and then carrynieść them all the way to SardiniaSardynia
92
271000
3000
którą przewoził aż na Sardynię,
04:49
where the other armsramiona organizationorganizacja from EuropeEuropy would go
93
274000
3000
gdzie zjeżdżały pozostałe eurpejskiej organizacje militarne,
04:52
and take theirich sharedzielić of the armsramiona.
94
277000
3000
żeby zabrać swą część uzbrojenia.
04:55
For that serviceusługa the RedCzerwony BrigadesBrygady were actuallytak właściwie paidpłatny a feeopłata,
95
280000
4000
Za tę usługę Czerwone Brygday pobierały opłatę,
04:59
whichktóry wentposzedł to fundfundusz theirich organizationorganizacja.
96
284000
3000
z której finansowano organizację.
05:02
So, because I am a trainedprzeszkolony economistekonomista
97
287000
3000
I tak oto, ponieważ mam wykształcenie ekonomiczne
05:05
and I think in economicgospodarczy termswarunki,
98
290000
2000
i myślę pojęciami ekonomicznymi,
05:07
all of the suddennagły I thought,
99
292000
2000
nagle przyszło mi do głowy,
05:09
maybe there is something here.
100
294000
2000
że może coś w tym jest.
05:11
Maybe there is a linkpołączyć, a commercialReklama w telewizji linkpołączyć,
101
296000
2000
Może istnieje jakaś więź, o charakterze ekonomicznym,
05:13
betweenpomiędzy one organizationorganizacja and anotherinne one.
102
298000
4000
która łączy jedną organizację z drugą.
05:17
But it was only when I interviewedwywiady
103
302000
3000
Ale dopiero kiedy odbyłam rozmowę
05:20
MarioMario MorettiMoretti, the headgłowa of the RedCzerwony BrigadesBrygady,
104
305000
4000
z Mario Morettim, szefem Czerwonych Brygad,
05:24
the man who kidnappedporwany and killedzabity AldoAldo MoroMoro,
105
309000
3000
człowiekiem, który porwał i zabił Aldo Moro,
05:27
ItalianWłoski formerbyły primegłówny ministerminister,
106
312000
3000
byłego premiera Włoch,
05:30
that I finallywreszcie realizedrealizowany
107
315000
2000
dopiero wtedy odkryłam,
05:32
that terrorismterroryzm is actuallytak właściwie businessbiznes.
108
317000
3000
że terroryzm to właściwie biznes.
05:35
I was havingmający lunchlunch with him
109
320000
2000
Jedliśmy razem na lunch,
05:37
in a high-securitywysoki poziom bezpieczeństwa prisonwięzienie in ItalyWłochy.
110
322000
2000
we włoskim więzieniu o zaostrzonym rygorze.
05:39
And as we were eatingjedzenie,
111
324000
3000
I kiedy tak oddawaliśmy się konsumpcji,
05:42
I had the distinctodrębny feelinguczucie
112
327000
2000
poczułam się nagle,
05:44
that I was back in the cityMiasto of LondonLondyn,
113
329000
3000
jakbym się przeniosła z powrotem do centrum Londynu
05:47
havingmający lunchlunch with a fellowfacet bankerbankier or an economistekonomista.
114
332000
4000
i jadła lunch w towarzystwie kolegi bankowca lub ekonomisty.
05:51
This guy thought in the samepodobnie way I did.
115
336000
4000
Ten gość myślał w ten sam sposób, co ja.
05:55
So, I decidedzdecydowany that I wanted to investigatezbadać the economicsEkonomia of terrorismterroryzm.
116
340000
6000
I tak zdecydowałam, że chcę się zająć ekonomią terroryzmu.
06:01
NaturallyNaturalnie, nobodynikt wanted to fundfundusz my researchBadania.
117
346000
4000
Naturalnie, nikt nie chciał sfinansować moich badań.
06:05
In factfakt, I think manywiele people thought that I was a bitkawałek crazyzwariowany.
118
350000
2000
W rzeczy samej, pewnie wiele osób uważało mnie za lekko stukniętą.
06:07
You know, that womankobieta that goesidzie around to foundationsfundamenty
119
352000
3000
Wiecie, ta kobieta co chodzi po fundacjach,
06:10
askingpytając for moneypieniądze, thinkingmyślący about the economicsEkonomia of terrorismterroryzm.
120
355000
4000
prosząc o pieniądze i rozmyślając nad ekonomią terroryzmu.
06:14
So, in the endkoniec, I tookwziął a decisiondecyzja
121
359000
3000
W końcu podjęłam decyzję,
06:17
that, in retrospectpatrząc wstecz, did changezmiana my life.
122
362000
3000
która, z perspektywy czasu, zmieniła całe moje życie.
06:20
I soldsprzedany my companyfirma,
123
365000
2000
Sprzedałam swoją firmę
06:22
and fundedfinansowane the researchBadania myselfsiebie.
124
367000
3000
i sama ufundowałam badania.
06:25
And what I discoveredodkryty
125
370000
2000
I w ten sposób odkryłam
06:27
is this parallelrównolegle realityrzeczywistość,
126
372000
2000
tę równoległą rzeczywistość,
06:29
anotherinne internationalmiędzynarodowy economicgospodarczy systemsystem,
127
374000
4000
inny międzynarodowy system gospodarczy,
06:33
whichktóry runsdziała parallelrównolegle to our ownwłasny,
128
378000
3000
który funkcjonuje równolegle do naszego,
06:36
whichktóry has been createdstworzony by armsramiona organizationsorganizacje
129
381000
2000
który od zakończenia II Wojny Światowej
06:38
sinceod the endkoniec of WorldŚwiat WarWojny IIII.
130
383000
2000
tworzą ugrupowania zbrojne.
06:40
And what is even more shockingwstrząsający
131
385000
2000
A jeszcze bardziej zaskoczyło mnie,
06:42
is that this systemsystem
132
387000
4000
że ten system,
06:46
has followedśledzić, stepkrok by stepkrok, the evolutionewolucja
133
391000
3000
krok po kroku, przeszedł taką samą drogę ewolucji,
06:49
of our ownwłasny systemsystem,
134
394000
2000
co nasz system,
06:51
of our WesternWestern capitalismkapitalizm.
135
396000
2000
nasz zachodni kapitalizm.
06:53
And there are threetrzy mainGłówny stagesgradacja.
136
398000
3000
Wyróżniamy trzy główne etapy:
06:56
The first one is the statestan sponsorsponsora of terrorismterroryzm.
137
401000
3000
pierwszym z nich jest terroryzm sponsorowany przez państwo.
06:59
The seconddruga one is the privatizationPrywatyzacja of terrorismterroryzm.
138
404000
3000
Drugi to prywatyzacja terroryzmu,
07:02
And the thirdtrzeci, of coursekurs, is the globalizationglobalizacja of terrorismterroryzm.
139
407000
4000
a trzeci, rzecz jasna, globalizacja terroryzmu.
07:06
So, statestan sponsorsponsora of terrorismterroryzm,
140
411000
3000
Sponsorowany państwowo terroryzm,
07:09
featurececha of the ColdZimno WarWojny.
141
414000
2000
cecha charakterystyczna zimnej wojny,
07:11
This is when the two superpowersmocarstw were fightingwalczący
142
416000
2000
miał miejsce, kiedy dwie superpotęgi
07:13
a warwojna by proxyserwer proxy,
143
418000
2000
toczyły wojnę per procura,
07:15
alongwzdłuż the peripheryna obrzeżach of the spherekula of influencewpływ,
144
420000
3000
na peryferiach strefy wpływów,
07:18
fullycałkowicie fundingfinansowanie armsramiona organizationsorganizacje.
145
423000
3000
w pełni finansując organizacje zbrojne.
07:21
A mixmieszać of legalprawny and illegalnielegalny activitieszajęcia is used.
146
426000
3000
Wykorzystuje się zarówno działania legalne, jak i nielegalne.
07:24
So, the linkpołączyć betweenpomiędzy crimeprzestępstwo and terrorterror
147
429000
3000
Tak oto więź pomiędzy przestępczością a terrorem
07:27
is establishedustanowiony very earlywcześnie on.
148
432000
3000
zostaje ustanowiona bardzo wcześnie.
07:30
And here is the bestNajlepiej exampleprzykład,
149
435000
2000
Oto najlepszy przykład,
07:32
the ContrasContras in NicaraguaNikaragua, createdstworzony by the CIACIA,
150
437000
3000
partyzantka Contras w Nikaragui, stworzona przez CIA,
07:35
legallyzgodnie z prawem fundedfinansowane by the U.S. CongressKongres,
151
440000
3000
legalnie finansowana przez Kongres Stanów Zjednoczonych,
07:38
illegallynielegalnie fundedfinansowane by the ReaganReagan administrationadministracja
152
443000
3000
nielegalnie finansowana przez administrację Reagana,
07:41
viaprzez covertCovert operationoperacja, for exampleprzykład, the Iran-ContraIran-Contra AffairRomans.
153
446000
6000
poprzez tajne operacje, na przykład, afera Iran-Contras.
07:47
Then comespochodzi the latepóźno 1970s, earlywcześnie '80s,
154
452000
3000
Potem nastają późne lata 70. XX w. i wczesne 80.,
07:50
and some groupsgrupy successfullyz powodzeniem carrynieść out
155
455000
3000
i niektórym grupom udaje się skutecznie przeprowadzić
07:53
the privatizationPrywatyzacja of terrorismterroryzm.
156
458000
2000
prywatyzację terroryzmu.
07:55
So, they gainzdobyć independenceniezależność from the sponsorsponsora,
157
460000
3000
Tak uzyskują niezależność od sponsora
07:58
and startpoczątek fundingfinansowanie themselvessami.
158
463000
4000
i zaczynają się same finansować.
08:02
Now, again we see a mixmieszać of legalprawny and illegalnielegalny activitieszajęcia.
159
467000
5000
I znów widzimy miks działań legalnych i nielegalnych.
08:07
So, ArafatArafat used to get a percentageodsetek
160
472000
3000
Arafat otrzymywał procent
08:10
of the smugglingprzemyt of hashishhaszysz
161
475000
3000
od haszyszu przemycanego
08:13
from BekBekáa ValleyDolina, whichktóry is the valleydolina betweenpomiędzy LebanonLiban and SyriaSyria.
162
478000
4000
z Doliny Bekaa, położonej między Libanem a Syrią.
08:17
And the IRAIRA, whichktóry controlkontrola the privateprywatny transportationtransport systemsystem
163
482000
4000
IRA, która kontroluje system transportu pywatnego
08:21
in NorthernPółnocnej IrelandIrlandia, did exactlydokładnie the samepodobnie thing.
164
486000
3000
w Irlandii Północnej, robiła dokładnie to samo.
08:24
So, everykażdy singlepojedynczy time
165
489000
2000
A więc każdy,
08:26
that somebodyktoś got into a taxiTaxi in BelfastBelfast
166
491000
3000
kto wsiadał do taksówki w Belfaście,
08:29
withoutbez knowingporozumiewawczy, actuallytak właściwie,
167
494000
2000
nawet o tym nie wiedząc,
08:31
was fundingfinansowanie the IRAIRA.
168
496000
3000
zasilał kasę IRA.
08:34
But the great changezmiana cameoprawa ołowiana witrażu, of coursekurs,
169
499000
2000
Ale największa zamiana, oczywiście,
08:36
with globalizationglobalizacja and deregulationDeregulacja.
170
501000
3000
nadeszła wraz z globalizacją i deregulacją.
08:39
This is when armsramiona organizationorganizacja were ablezdolny to linkpołączyć up,
171
504000
3000
To sprawiło, że ugrupowania zbrojne
08:42
alsorównież financiallymaterialnie, with eachkażdy other.
172
507000
2000
mogły zacząć się ze sobą wiązać, także finansowo.
08:44
But abovepowyżej all, they startedRozpoczęty to do
173
509000
2000
Ale przede wszystkim, weszły
08:46
seriouspoważny businessbiznes with the worldświat of crimeprzestępstwo.
174
511000
3000
w poważny biznes ze światem przestępczym,
08:49
And togetherRazem they money-launderedprania pieniędzy
175
514000
2000
i korzystając z tych samych kanałów,
08:51
theirich dirtybrudny businessbiznes throughprzez the samepodobnie channelkanał.
176
516000
4000
prały razem z nim pieniądze z brudnych interesów.
08:55
This is when we see the birthnarodziny of the transnationalponadnarodowe
177
520000
3000
To tu obserwujemy narodziny ponadnarodowej
08:58
armsramiona organizationorganizacja AlAl QaedaKaidy.
178
523000
3000
organizacji zbrojnej - Al Kaidy.
09:01
This is an organizationorganizacja that can raisepodnieść moneypieniądze acrossprzez bordergranica.
179
526000
3000
To organizacja, która może pozyskiwać fundusze za granicą,
09:04
But alsorównież that is ablezdolny to carrynieść out attacksataki
180
529000
3000
a która jest także zdolna przeprowadzać ataki
09:07
in more than one countrykraj.
181
532000
3000
w więcej niż jednym kraju.
09:10
Now, deregulationDeregulacja alsorównież broughtprzyniósł back
182
535000
3000
Wraz z deregulacją powróciła również
09:13
rogueRogue economicsEkonomia.
183
538000
2000
zbójecka ekonomia.
09:15
So what is rogueRogue economicsEkonomia?
184
540000
2000
Co to jest zbójecka ekonomia?
09:17
RogueRogue economicsEkonomia is a forcesiła whichktóry is constantlystale
185
542000
2000
Zbójecka ekonomia to siła, która
09:19
lurkingczai się in the backgroundtło of historyhistoria.
186
544000
4000
zawsze drzemała w tle historii.
09:23
It comespochodzi back at timesczasy of great transformationtransformacja,
187
548000
3000
Powraca w okresach wielkich przemian.
09:26
globalizationglobalizacja beingistota one of those transformationstransformacje.
188
551000
3000
a globalizacja jest jedną z takich transformacji.
09:29
It is at this timesczasy in whichktóry
189
554000
3000
To właśnie w takich czasach
09:32
politicsPolityka actuallytak właściwie losestraci controlkontrola of the economygospodarka,
190
557000
3000
polityka traci kontrolę nad gospodarką
09:35
and the economygospodarka becomesstaje się a rogueRogue forcesiła
191
560000
3000
i ekonomia zmienia się w bandycką siłę,
09:38
workingpracujący againstprzeciwko us.
192
563000
2000
która działa przeciwko nam.
09:40
It has happenedstało się before in historyhistoria.
193
565000
1000
Takie wydarzenia miały już kiedyś miejsce.
09:41
It has happenedstało się with the fallspadek of the RomanRoman EmpireImperium.
194
566000
4000
Towarzyszyły upadkowi cesarstwa rzymskiego.
09:45
It has happenedstało się with IndustrialPrzemysłowe RevolutionRewolucja.
195
570000
2000
Wystąpiły wskutek rewolucji przemysłowej.
09:47
And it actuallytak właściwie happenedstało się again, with the fallspadek of the BerlinBerlin wallŚciana.
196
572000
5000
I po raz kolejny - po upadku muru berlińskiego.
09:52
Now, I calculatedobliczone how bigduży was this internationalmiędzynarodowy
197
577000
5000
Obliczyłam wielkość tego międzynarodowego
09:57
economicgospodarczy systemsystem composedopanowany by crimeprzestępstwo,
198
582000
2000
systemu ekonomicznego, na który składają się przestępczość,
09:59
terrorterror, and illegalnielegalny economygospodarka,
199
584000
3000
terroryzm i czarny rynek
10:02
before 9-11.
200
587000
2000
przed 11 września.
10:04
And it is a staggeringzdumiewające 1.5 trillionkwintylion dollarsdolarów.
201
589000
5000
Było to oszałamiające 1,5 biliona dolarów.
10:09
It is trillionsbiliony, it's not billionsmiliardy.
202
594000
2000
Mówimy o bilionach, nie miliardach.
10:11
This is about twicedwa razy the GDPPKB of the UnitedStany Zjednoczone KingdomBrytania,
203
596000
3000
To około dwa razy tyle, co PKB Wielkiej Brytanii,
10:14
soonwkrótce will be more,
204
599000
2000
a wkrótce będzie jeszcze więcej,
10:16
consideringbiorąc pod uwagę where this countrykraj is going.
205
601000
2000
gdy popatrzymy, w jakim kierunku zmierza ten kraj.
10:18
(LaughterŚmiech)
206
603000
3000
(Śmiech)
10:21
Now, untilaż do 9-11,
207
606000
2000
Do 11 września
10:23
the bulkobjętość of all this moneypieniądze
208
608000
2000
gros wspomnianych środków
10:25
flewlatał into the U.S. economygospodarka
209
610000
2000
zasilało gospodarkę amerykańską,
10:27
because the bulkobjętość of the moneypieniądze was denominateddenominowane in U.S. dollarsdolarów
210
612000
4000
gdyż znaczna część tej sumy była nominowana w dolarach,
10:31
and the moneypieniądze launderingprania was takingnabierający placemiejsce
211
616000
3000
a pranie pieniędzy odbywało się
10:34
insidewewnątrz the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
212
619000
2000
na terytorium Stanów Zjednoczonych.
10:36
The entrywejście pointpunkt, of coursekurs, of mostwiększość of this moneypieniądze
213
621000
3000
Większość tych pieniędzy trafiała oczywiście do systemu
10:39
were the off-shoreoff-shore facilitiesudogodnienia.
214
624000
2000
przez firmy i banki działające w rajach podatkowych.
10:41
So, this was a vitalistotny injectionwstrzyknięcia of cashgotówka
215
626000
4000
Dla amerykańskiej gospodarki
10:45
into the U.S. economygospodarka.
216
630000
3000
był to istotny zastrzyk gotówki.
10:48
Now, when I wentposzedł to look at the figuresfigury of the U.S. moneypieniądze supplyDostawa,
217
633000
5000
Kiedy przypatrzyłam się podaży pieniądza w USA -
10:53
the U.S. moneypieniądze supplyDostawa is the amountilość
218
638000
2000
podaż pieniądza w USA to ilość
10:55
of dollarsdolarów that the FederalFederalnej ReserveRezerwy
219
640000
3000
dolarów, którą Rezerwa Federalna
10:58
printsdrukuje everykażdy yearrok
220
643000
2000
drukuje każdego roku,
11:00
in orderzamówienie to satisfyusatysfakcjonować
221
645000
2000
żeby zaspokoić
11:02
the increasezwiększać in the demandżądanie for dollarsdolarów,
222
647000
3000
rosnący popyt na dolary,
11:05
whichktóry, of coursekurs, reflectsodzwierciedla the growthwzrost
223
650000
2000
który, rzecz jasna, odzwierciedla
11:07
of the economygospodarka.
224
652000
2000
wzrost gospodarczy -
11:09
So, when I wentposzedł to look at those figuresfigury, I notedzauważyć that sinceod the latepóźno 1960s
225
654000
4000
kiedy zatem przyglądałam się tym cyfrom, zauważyłam, że począwszy od późnych lat 60.
11:13
a growingrozwój numbernumer of these dollarsdolarów
226
658000
4000
rosnąca liczba tych dolarów
11:17
was actuallytak właściwie leavingodejście the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa,
227
662000
2000
opuszczała Stany Zjednoczone,
11:19
never to come back.
228
664000
3000
aby nigdy więcej nie powrócić.
11:22
These were moneypieniądze takenwzięty out
229
667000
2000
Te pieniądze wywożono
11:24
in suitcaseswalizki or in containerskontenery, in cashgotówka of coursekurs.
230
669000
4000
w walizkach i pojemnikach, naturalnie w gotówce.
11:28
These were moneypieniądze takenwzięty out by criminalsprzestępców and moneypieniądze launderersosoby zajmujące się praniem.
231
673000
3000
Ten kapitał wywozili przestępcy i trudniący się praniem brudnych pieniędzy.
11:31
These were moneypieniądze takenwzięty out to fundfundusz
232
676000
3000
Te środki wywożono, by finansować
11:34
the growthwzrost of the terrorterror,
233
679000
2000
rozwój terroru,
11:36
illegalnielegalny and criminalkryminalista economygospodarka.
234
681000
4000
nielegalnej i przestępczej gospodarki.
11:40
So, you see, what is the relationshipzwiązek?
235
685000
4000
Widzicie teraz ten związek?
11:44
The UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa actuallytak właściwie is a countrykraj
236
689000
4000
Stany Zjednoczone są państwem,
11:48
that is the reserverezerwować currencyWaluta of the worldświat.
237
693000
4000
które posiada światową walutę rezerwową.
11:52
What does it mean? That meansznaczy that
238
697000
2000
Co to oznacza? Oznacza to, że
11:54
it has a privilegeprzywilej that other countrieskraje do not have.
239
699000
3000
jest uprzywilejowane w stosunku do innych państw.
11:57
It can borrowpożyczać againstprzeciwko the totalcałkowity amountilość of dollarsdolarów
240
702000
4000
Może zaciągać pożyczki w stosunku do całkowitej sumy dolarów
12:01
in circulationkrążenie in the worldświat.
241
706000
2000
w obiegu na świecie.
12:03
This privilegeprzywilej is callednazywa seignioragerenty menniczej.
242
708000
3000
Taki przywilej określa się mianem senioratu.
12:06
No other countrykraj can do that.
243
711000
3000
Żadne inne państwo nie może tego zrobić.
12:09
All the other countrieskraje, for exampleprzykład the UnitedStany Zjednoczone KingdomBrytania,
244
714000
2000
Pozostałe państwa, na przykład Wielka Brytania,
12:11
can borrowpożyczać only againstprzeciwko the amountilość of moneypieniądze
245
716000
4000
mogą zaciągać pożyczki jedynie w stosunku do pieniądza
12:15
in circulationkrążenie insidewewnątrz its ownwłasny bordersgranice.
246
720000
4000
który jest w obiegu wewnątrz ich granic.
12:19
So, here is the implicationdomniemanie of the relationshipzwiązek
247
724000
2000
Oto więc następstwa związku
12:21
betweenpomiędzy the worldsświaty of crimeprzestępstwo, terrorterror, and illegalnielegalny economygospodarka, and our economygospodarka.
248
726000
5000
pomiędzy światem przestępczości, terroryzmu i czarnego rynku, a naszą gospodarką.
12:26
The U.S. in the 1990s
249
731000
3000
W latach 90. XX w., USA
12:29
was borrowingpożyczanie againstprzeciwko the growthwzrost
250
734000
2000
zaciągały pożyczki, których zastawem był rozwój
12:31
of the terrorterror, illegalnielegalny and criminalkryminalista economygospodarka.
251
736000
4000
terroru oraz nieleglnej i przestępczej gospodarki.
12:35
This is how closeblisko we are with this worldświat.
252
740000
5000
Oto jak blisko tego świata jesteśmy.
12:40
Now, this situationsytuacja changedzmienione, of coursekurs, after 9-11,
253
745000
2000
Oczywiście sytuacja zmieniła się po 11 września,
12:42
because GeorgeGeorge BushBush launcheduruchomiona the WarWojny on TerrorTerror.
254
747000
3000
gdyż George Bush wydał wojnę terroryzmowi.
12:45
PartCzęść of the WarWojny on TerrorTerror
255
750000
2000
Częścią tej wojny
12:47
was the introductionwprowadzenie of the PatriotPatriot ActUstawy.
256
752000
3000
było uchwalenie ustawy Patriot Act.
12:50
Now, manywiele of you know that the PatriotPatriot ActUstawy
257
755000
2000
Wielu z was pewnie wie, że Patriot Act
12:52
is a legislationustawodawstwo that greatlybardzo reducesredukuje
258
757000
3000
to ustawa, która znacząco ogranicza
12:55
the libertieswolności of AmericansAmerykanie in orderzamówienie to protectochraniać them
259
760000
3000
swobody obywatelskie Amerykanów, aby ich chronić
12:58
againstprzeciwko terrorismterroryzm.
260
763000
2000
przed terroryzmem.
13:00
But there is a sectionSekcja of the PatriotPatriot ActUstawy
261
765000
2000
Ale jeden z rozdziałów Patriot Act
13:02
whichktóry refersodnosi się specificallykonkretnie to financefinanse.
262
767000
2000
odwołuje się bezpośrednio do strony finansowej.
13:04
And it is, in factfakt, an anti-money-launderingpraniu pieniędzy legislationustawodawstwo.
263
769000
4000
I w rzeczywistości jest to ustawa przeciwdziałająca praniu pieniędzy.
13:08
What the PatriotPatriot ActUstawy did was
264
773000
2000
Patriot Act zabroniła
13:10
to prohibitzakazać U.S. bankBank,
265
775000
2000
amerykańskim bankom
13:12
and U.S.-registered-zarejestrowany foreignobcy banksbanki
266
777000
2000
i zagranicznym bankom zarejestrowanym w USA
13:14
from doing any businessesbiznes with off-shoreoff-shore facilitiesudogodnienia.
267
779000
4000
prowadzenia interesów z centrami offshore.
13:18
It closedZamknięte that doordrzwi betweenpomiędzy the moneypieniądze launderingprania
268
783000
3000
Zamknęła drzwi między procederem prania brudnych
13:21
in dollarsdolarów, and the U.S. economygospodarka.
269
786000
3000
dolarów a gospodarką USA.
13:24
It alsorównież gavedał the U.S. monetarypieniężnej authoritieswładze
270
789000
5000
Dała również amerykańskim instytucjom polityki pieniężnej
13:29
the right to monitormonitor any dollardolar transactiontransakcji
271
794000
3000
prawo monitorowania każdej transakcji dolarowej,
13:32
takingnabierający placemiejsce anywheregdziekolwiek in the worldświat.
272
797000
4000
odbywającej się w dowolnym miejscu na świecie.
13:36
Now, you can imaginewyobrażać sobie what was the reactionreakcja of the internationalmiędzynarodowy
273
801000
2000
Możecie sobie pewnie wyobrazić reakcję miedzynarodowych
13:38
financefinanse and bankingBankowość.
274
803000
2000
finansów i bankowości.
13:40
All the bankersbankowcy said to theirich clientsklienci,
275
805000
3000
Wszyscy bankierzy powiedzieli swoim klientom:
13:43
"Get out of the dollarsdolarów and go and investinwestować somewheregdzieś elsejeszcze."
276
808000
3000
"pozbywajcie się dolarów, inwestujcie w co innego".
13:46
Now, the EuroEuro was a newlynowo bornurodzony currencyWaluta
277
811000
3000
Euro było wówczas nowiutką walutą
13:49
of great opportunityokazja for businessbiznes, and, of coursekurs, for investmentinwestycja.
278
814000
4000
o wielkim potencjale dla biznesu i, rzecz jasna, dla inwestycji.
13:53
And this is what people did.
279
818000
2000
I ludzie tak właśnie postąpili.
13:55
NobodyNikt nie wants the U.S. monetarypieniężnej authorityautorytet
280
820000
2000
Nikt sobie nie życzy, by amerykańskie instytucje pieniężne
13:57
to checkczek theirich relationshipzwiązek,
281
822000
2000
sprawdzały jego relacje,
13:59
to monitormonitor theirich relationshipzwiązek with theirich clienteleklientelę.
282
824000
4000
monitorowały relacje z jego klientelą.
14:03
The samepodobnie thing happenedstało się, of coursekurs,
283
828000
2000
To samo nastąpiło oczywiście
14:05
in the worldświat of crimeprzestępstwo and terrorterror.
284
830000
4000
w świecie przestępczości i terroryzmu.
14:09
People simplypo prostu movedprzeniósł theirich money-launderingprania pieniędzy activitieszajęcia
285
834000
5000
Ludzie po prostu przenieśli proceder prania brudnych pieniędzy
14:14
away from the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa
286
839000
3000
ze Stanów Zjednoczonych
14:17
into EuropeEuropy.
287
842000
3000
do Europy.
14:20
Why did this happenzdarzyć? This happenedstało się because
288
845000
2000
Dlaczego tak się stało? Dlatego,
14:22
the PatriotPatriot ActUstawy was a unilateraljednostronne legislationustawodawstwo.
289
847000
3000
że Patriot Act to prawo jednostronne.
14:25
It was introducedwprowadzony only in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
290
850000
2000
Zostało wprowadzone jedynie w Stanach Zjednoczonych
14:27
And it was introducedwprowadzony only for the U.S. dollarsdolarów.
291
852000
3000
i zostało uchwalone wyłącznie dla amerykańskich dolarów.
14:30
In EuropeEuropy, a similarpodobny legislationustawodawstwo
292
855000
2000
Podobne prawo nie zostało
14:32
was not introducedwprowadzony.
293
857000
2000
przyjęte w Europie.
14:34
So, withinw ciągu sixsześć monthsmiesiące
294
859000
2000
I tak, w ciągu sześciu miesięcy
14:36
EuropeEuropy becamestał się the epicenterepicentrum
295
861000
2000
Europa stała się epicentrum
14:38
of the money-launderingprania pieniędzy activitieszajęcia
296
863000
3000
procederu prania pieniędzy
14:41
of the worldświat.
297
866000
3000
całego świata.
14:44
So, this is how incredibleniesamowite are the relationshipzwiązek
298
869000
4000
Taki niesamowity jest właśnie związek
14:48
betweenpomiędzy the worldświat of crimeprzestępstwo
299
873000
2000
między światem przestępczym,
14:50
and the worldświat of terrorterror,
300
875000
2000
światem terroryzmu
14:52
and our ownwłasny life.
301
877000
3000
i naszym życiem.
14:55
So, why did I tell you this storyfabuła?
302
880000
2000
Dlaczego opowiedziałam wam tę historię?
14:57
I told you this storyfabuła because you
303
882000
2000
Opowiedziałam ją wam, ponieważ
14:59
mustmusi understandzrozumieć that there is a worldświat
304
884000
3000
musicie zrozumieć, że istnieje świat, który
15:02
that goesidzie well beyondpoza the headlinesnagłówki of the newspapersgazety,
305
887000
4000
sięga daleko poza nagłówki gazet,
15:06
includingwłącznie z the personalosobisty relationshipzwiązek that you have
306
891000
2000
nie wyłączając waszych osobistych relacji
15:08
with friendsprzyjaciele and familyrodzina.
307
893000
3000
z przyjaciółmi i rodziną.
15:11
You got to questionpytanie everything that is told to you,
308
896000
3000
Musicie kwestionować wszystko, co wam mówią,
15:14
includingwłącznie z what I just told you todaydzisiaj.
309
899000
2000
nawet to, co wam dziś przedstawiłam.
15:16
(LaughterŚmiech)
310
901000
2000
(Śmiech)
15:18
This is the only way for you
311
903000
2000
To dla was jedyna droga,
15:20
to stepkrok into the darkciemny sidebok, and have a look at it.
312
905000
3000
żeby znaleźć ciemną stronę i przyjrzeć się jej.
15:23
And believe me,
313
908000
2000
I możecie mi wierzyć,
15:25
it's going to be scarystraszny.
314
910000
2000
to będzie straszne.
15:27
It's going to be frightfulokropna, but it's going to enlightenoświecić you.
315
912000
3000
Będzie to dla was przerażające, ale oświecające doświadczenie.
15:30
And, abovepowyżej all, it's not going to be boringnudny.
316
915000
3000
A przede wszystkim, nie będzie nudne.
15:33
(LaughterŚmiech)
317
918000
2000
(Śmiech)
15:35
(ApplauseAplauz)
318
920000
4000
(Brawa)
Translated by Joanna W.
Reviewed by Marek Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Loretta Napoleoni - Macroeconomist
She made her name following the dollars in terrorist networks, but now Loretta Napoleoni is on the trail of something far more sinister -- the gray zone where crime and unregulated credit meet.

Why you should listen

Once it was easy to know where our money was going. Now we live under a system Loretta Napoleoni has dubbed "rogue economics," where the blurry histories of the products we consume and the cash we invest make us complicit in financing barely legal credit schemes -- and even crime, if it's the slavery producing the beans for our lattes or the guts of our mobile phones.

The reach of the newly global market, as Napoleoni argues in her new book, Rogue Economics: Capitalism's New Reality, connects us all to the dark side, regardless of our intentions to be responsible  -- and, she says, our deep connection to fishy credit and unregulated finance has laid the groundwork for the current economic crisis. Her previous book, Terror Incorporated, dives into the true economic impact of terrorism.

More profile about the speaker
Loretta Napoleoni | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee