TEDxRainier
Rob Harmon: How to keep rivers and streams flowing
Rob Harmon: Piyasa, derelerin akmaya devam etmesini nasıl sağlar?
Filmed:
Readability: 3.8
665,582 views
Aşırı kullanım nedeniyle kuruyan dere ve nehirlere suyu geri kazandırmak için Rob Harmon dahice bir piyasa mekanizmasını hayata geçiriyor. Çiftçiler ve bira şirketleri, kaderlerinin Prickly Pear Çayı'nın yüzyıllık ilginç hikayesinde kesiştiğini keşfediyorlar.
Rob Harmon - Natural resources expert
Rob Harmon is an expert on energy and natural resources policy -- looking at smart ways to manage carbon, water and the energy we use every day. Full bio
Rob Harmon is an expert on energy and natural resources policy -- looking at smart ways to manage carbon, water and the energy we use every day. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
This is a river.
0
3000
2000
Bu bir nehir.
00:20
This is a stream.
1
5000
3000
Bu bir dere.
00:23
This is a river.
2
8000
2000
Bu bir nehir.
00:25
This is happening all over the country.
3
10000
3000
Bu ülkenin her dört bir yanında oluyor.
00:28
There are tens of thousands of miles
4
13000
2000
Amerika Birleşik Devletleri'nde
00:30
of dewatered streams in the United States.
5
15000
3000
on binlerce mil kurumuş dere var.
00:33
On this map,
6
18000
2000
Bu haritada,
00:35
the colored areas represent water conflicts.
7
20000
3000
renkli alanlar su anlaşmazlıklarını temsil ediyor.
00:39
Similar problems are emerging in the east as well.
8
24000
3000
Benzer sorunlar doğuda da ortaya çıkıyor.
00:42
The reasons vary state to state,
9
27000
2000
Nedenler eyaletten eyalete farklılaşsalar da,
00:44
but mostly in the details.
10
29000
2000
ama genelde detaylarda.
00:46
There are 4,000 miles of dewatered streams
11
31000
3000
Sadece Montana'da 6.400 kilometre
00:49
in Montana alone.
12
34000
3000
kurumuş dere var.
00:52
They would ordinarily support fish and other wildlife.
13
37000
3000
Normalde balık ve diğer vahşi yaşamı desteklerler.
00:56
They're the veins of the ecosystem,
14
41000
2000
Ekosistemin damarlarıdırlar
00:58
and they're often empty veins.
15
43000
3000
ve genelde boş damarlardır.
01:02
I want to tell you the story
16
47000
2000
Size bu derelerden
01:04
of just one of these streams
17
49000
2000
sadece bir tanesinin hikayesini anlatmak istiyorum,
01:06
because it's an archetype for the larger story.
18
51000
3000
çünkü bu daha büyük bir hikayenin modeli.
01:09
This is Prickly Pear Creek.
19
54000
2000
Bu Prickly Pear Çayı.
01:11
It runs through a populated area
20
56000
2000
Yoğun nüfuslu bir bölge içinden
01:13
from East Helena to Lake Helena.
21
58000
3000
Doğu Helena'dan Helena Gölü'ne akıyor.
01:16
It supports wild fish
22
61000
2000
Cutthroat, dere ve gökkuşağı alabalıkları dahil olmak üzere
01:18
including cutthroat, brown
23
63000
2000
vahşi balıklara
01:20
and rainbow trout.
24
65000
2000
yaşam ortamı sunuyor.
01:22
Nearly every year
25
67000
2000
Yüzyıldan fazla zamandır,
01:24
for more than a hundred years,
26
69000
3000
neredeyse her yıl
01:27
it's looked like this in the summer.
27
72000
3000
bu çay yazın böyle görünüyor.
01:30
How did we get here?
28
75000
2000
Nasıl bu noktaya geldik?
01:32
Well, it started back in the late 1800s
29
77000
3000
Bu 1800'lerin sonunda
01:35
when people started settling in places like Montana.
30
80000
4000
insanlar Montana gibi yerlere yerleşmeye başladıkları zaman başladı.
01:39
In short, there was a lot of water
31
84000
2000
Özetle, çok su vardı
01:41
and there weren't very many people.
32
86000
3000
ve çok da insan yoktu.
01:44
But as more people showed up wanting water,
33
89000
2000
Ama su isteyen daha çok insan ortaya çıktıkça
01:46
the folks who were there first got a little concerned,
34
91000
3000
oraya ilk gelmiş olanlar biraz endişelendiler,
01:49
and in 1865, Montana passed its first water law.
35
94000
4000
ve 1985'te Montana ilk su yasasını çıkardı.
01:53
It basically said, everybody near the stream
36
98000
3000
Bu yasa temel olarak, dere kıyısındaki herkesin
01:56
can share in the stream.
37
101000
2000
dereyi paylaşabileceğini söylüyordu.
01:58
Oddly, a lot of people showed up wanting to share the stream,
38
103000
3000
Gariptir ki, dereyi paylaşmak isteyen pek çok insan ortaya çıktı
02:01
and the folks who were there first
39
106000
2000
ve oraya ilk gelmiş olanlar
02:03
got concerned enough to bring out their lawyers.
40
108000
2000
avukatlarını devreye sokacak kadar endişelendiler.
02:05
There were precedent-setting suits
41
110000
2000
1870 ve 1872'de
02:07
in 1870 and 1872,
42
112000
2000
Prickly Pear Çayı'yla ilgili
02:09
both involving Prickly Pear Creek.
43
114000
2000
emsal teşkil davaları oldu.
02:11
And in 1921,
44
116000
2000
1921'de
02:13
the Montana Supreme Court
45
118000
2000
Montana Temyiz Mahkemesi,
02:15
ruled in a case involving Prickly Pear
46
120000
3000
Prickly Pear'la ilgili bir davada
02:18
that the folks who were there first
47
123000
2000
oraya ilk gelmiş olanların
02:20
had the first, or "senior water rights."
48
125000
4000
öncelikli ya da kıdemli su hakları olduğuna karar verdi.
02:24
These senior water rights are key.
49
129000
3000
Bu öncelikli su hakları kilit nokta.
02:27
The problem is that all over the west now
50
132000
2000
Sorun şu ki şu an Batı'nın dört bir yanında
02:29
it looks like this.
51
134000
2000
bu, böyle görünüyor.
02:31
Some of these creeks
52
136000
2000
Bu çayların bazıları üzerinde
02:33
have claims for 50 to 100 times more water
53
138000
2000
dere yatağında mevcut olan sudan
02:35
than is actually in the stream.
54
140000
3000
50 ile 100 kat daha fazla hak iddiası var.
02:38
And the senior water rights holders,
55
143000
2000
Öncelikli su haklarını elinde bulunduranlar,
02:40
if they don't use their water right,
56
145000
3000
su haklarını kullanmazlarsa,
02:43
they risk losing their water right,
57
148000
2000
su haklarını ve onla gelen ekonomik değeri
02:45
along with the economic value that goes with it.
58
150000
3000
kaybetme riskine giriyorlar.
02:48
So they have no incentive to conserve.
59
153000
4000
Bu nedenle, korumaya yönelik onları teşvik edici bir şeyleri yok.
02:52
So it's not just about the number of people;
60
157000
3000
Yani bu sadece kaç insan olduğuyla ilgili değil,
02:55
the system itself creates a disincentive to conserve
61
160000
3000
sistemin kendisi, korumaktan cayılmasına yol açıyor,
02:58
because you can lose your water right if you don't use it.
62
163000
3000
çünkü su hakkınızı, eğer kullanmazsanız, kaybedebilirsiniz.
03:03
So after decades of lawsuits
63
168000
2000
Yani on yıllar süren davalardan
03:05
and 140 years, now, of experience,
64
170000
2000
ve 140 yıllık deneyimden sonra, şimdi
03:07
we still have this.
65
172000
2000
elimizde hâlâ bu var.
03:10
It's a broken system.
66
175000
2000
Bu bozuk bir sistem.
03:12
There's a disincentive to conserve,
67
177000
2000
Burada korumaktan caydırma var,
03:14
because, if you don't use your water right,
68
179000
2000
çünkü, eğer su hakkınızı kullanmazsanız,
03:16
you can lose your water right.
69
181000
2000
su hakkınızı yitirebilirsiniz.
03:18
And I'm sure you all know, this has created significant conflicts
70
183000
3000
Eminim ki hepiniz biliyorsunuz, bu tarımsal ve çevreci topluluklar arasında
03:21
between the agricultural and environmental communities.
71
186000
4000
kayda değer anlaşmazlıklara yol açtı.
03:25
Okay. Now I'm going to change gears here.
72
190000
3000
Tamam. Bu noktada konuyu değiştireceğim.
03:28
Most of you will be happy to know
73
193000
2000
Çoğunuzun, şunu bilmek hoşuna gidecektir ki
03:30
that the rest of the presentation's free,
74
195000
3000
sunumun geri kalanı bedava.
03:33
and some of you'll be happy to know that it involves beer.
75
198000
3000
Bazılarınızın da şunu bilmek hoşuna gidecektir ki sunum birayla ilgili.
03:36
(Laughter)
76
201000
3000
(Kahkaha)
03:39
There's another thing happening around the country,
77
204000
2000
Ülkenin dört bir yanında olan bir şey daha var.
03:41
which is that companies are starting to get concerned
78
206000
2000
Şirketler su ayak izleri hakkında
03:43
about their water footprint.
79
208000
3000
endişelenmeye başladılar.
03:46
They're concerned about securing an adequate supply of water,
80
211000
3000
Yeterli su temin etmek konusunda kaygılılar,
03:49
they're trying to be really efficient with their water use,
81
214000
3000
su kullanımlarında olabildiğince verimli olmaya çalışıyorlar,
03:52
and they're concerned about how their water use
82
217000
2000
ve su kullanımlarının marka imajlarını nasıl etkilediğiyle
03:54
affects the image of their brand.
83
219000
3000
ilgili olarak endişeleniyorlar.
03:57
Well, it's a national problem,
84
222000
2000
Tabi, bu ulusal bir sorun,
03:59
but I'm going to tell you another story from Montana,
85
224000
2000
ama size Montana'dan başka bir hikaye anlatacağım
04:01
and it involves beer.
86
226000
2000
ve bu birayla ilgili.
04:03
I bet you didn't know, it takes about 5 pints of water
87
228000
3000
Bahse girerim ki bir litre bira yapmak için
04:06
to make a pint of beer.
88
231000
2000
5 litre su harcandığını bilmiyorsunuzdur.
04:08
If you include all the drain,
89
233000
2000
Tüm boşa akmaları hesaba katarsanız,
04:10
it takes more than a hundred pints of water to make a pint of beer.
90
235000
3000
bir litre bira için yüz litre su gerekiyor.
04:13
Now the brewers in Montana
91
238000
2000
Şimdi, Montana'daki bira üreticileri
04:15
have already done a lot
92
240000
2000
zaten su tüketimlerini azaltmak için
04:17
to reduce their water consumption,
93
242000
2000
epey çok şey yaptılar,
04:19
but they still use millions of gallons of water.
94
244000
2000
ama yine de milyonlarca litre su kullanıyorlar.
04:21
I mean, there's water in beer.
95
246000
3000
Demek istediğim, biranın içinde su var.
04:25
So what can they do
96
250000
3000
Peki ekosistem üzerinde
04:28
about this remaining water footprint
97
253000
3000
ciddi etkileri olabilecek
04:31
that can have serious effects
98
256000
2000
bu geriye kalan su ayak izi hakkında
04:33
on the ecosystem?
99
258000
2000
ne yapabilirler?
04:35
These ecosystems are really important
100
260000
2000
Ekosistemler Montanalı bira üreticileri ve müsterileri
04:37
to the Montana brewers and their customers.
101
262000
2000
için çok önemliler.
04:39
After all, there's a strong correlation
102
264000
2000
Ne de olsa, su ve balıkçılık arasında
04:41
between water and fishing,
103
266000
2000
güçlü bir ilişki var;
04:43
and for some, there's a strong correlation
104
268000
2000
ve bazıları için balıkçılık ve bira arasında
04:45
between fishing and beer.
105
270000
2000
güçlü bir ilişki var.
04:47
(Laughter)
106
272000
2000
(Kahkaha)
04:49
So the Montana brewers and their customers are concerned,
107
274000
3000
Bu yüzden Montanalı bira üreticileri ve müşterileri endişeliler,
04:52
and they're looking for some way to address the problem.
108
277000
3000
ve sorunu çözecek bir yol arıyorlar.
04:55
So how can they address this remaining water footprint?
109
280000
3000
Peki bu kalan su ayak izi sorununu nasıl çözebilirler?
04:58
Remember Prickly Pear.
110
283000
2000
Prickly Pear'ı hatırlayın.
05:00
Up until now,
111
285000
2000
Şimdiye kadar,
05:02
business water stewardship
112
287000
2000
şirketlerin su yönetimi
05:04
has been limited to measuring and reducing,
113
289000
4000
ölçme ve azaltmayla sınırlı kaldı
05:08
and we're suggesting that the next step
114
293000
2000
ve biz bir sonraki adımı öneriyoruz ki bu
05:10
is to restore.
115
295000
2000
eski haline getime.
05:12
Remember Prickly Pear.
116
297000
2000
Prickly Pear'ı hatırlayın.
05:14
It's a broken system.
117
299000
2000
Bu bozuk bir sistem.
05:16
You've got a disincentive to conserve,
118
301000
2000
Korumaktan caydırılıyorsunuz,
05:18
because if you don't use your water right, you risk losing your water right.
119
303000
3000
çünkü su hakkınızı kullanmazsanız, su hakkınızı kaybetme riskine giriyorsunuz.
05:21
Well, we decided to connect these two worlds --
120
306000
2000
İşte, bu iki dünyayı birbirine bağlamaya kadar verdik:
05:23
the world of the companies
121
308000
2000
su ayak izleriyle
05:25
with their water footprints
122
310000
2000
şirketlerin dünyasını
05:27
and the world of the farmers
123
312000
2000
ve bu derelerdeki öncelikli su haklarıyla
05:29
with their senior water rights on these creeks.
124
314000
2000
çiftçilerin dünyasını.
05:31
In some states,
125
316000
2000
Bazı eyaletlerde,
05:33
senior water rights holders
126
318000
2000
öncelikli su hakları olanlar
05:35
can leave their water in-stream
127
320000
3000
sularını başkalarından hukuksal olarak koruyarak
05:38
while legally protecting it from others
128
323000
3000
ve su haklarını sürdürmeye devam ederek
05:41
and maintaining their water right.
129
326000
3000
dere yatağında bırakabiliyorlar.
05:44
After all,
130
329000
2000
Ne de olsa,
05:46
it is their water right,
131
331000
2000
bu onların su hakkı,
05:48
and if they want to use that water right
132
333000
2000
ve eğer bu hakkı
05:50
to help the fish grow in the stream,
133
335000
2000
deredeki balıkların büyümesi için kullanmak isterlerse,
05:52
it's their right to do so.
134
337000
3000
bunu yapmaya hakları var.
05:55
But they have no incentive to do so.
135
340000
4000
Ama bunu yapmaya onları teşvik edici bir şeyleri yok.
05:59
So, working with local water trusts,
136
344000
3000
Bu nedenle, yerel su vakıflarıyla çalışarak
06:02
we created an incentive to do so.
137
347000
3000
bunu yapmaya özendirici bir teşvik yarattık.
06:05
We pay them to leave their water in-stream.
138
350000
3000
Onlara suyu derede bırakmaları için para veriyoruz.
06:08
That's what's happening here.
139
353000
2000
Burada olan o.
06:10
This individual has made the choice
140
355000
3000
Bu birey seçimini yaptı
06:13
and is closing this water diversion,
141
358000
2000
ve suyu dereye bırakarak
06:15
leaving the water in the stream.
142
360000
2000
yönünü değiştiren seti kapatıyor.
06:17
He doesn't lose the water right,
143
362000
2000
Su hakkını kaybetmiyor,
06:19
he just chooses to apply that right,
144
364000
3000
sadece bu hakkı ya da bir kısmını
06:22
or some portion of it,
145
367000
2000
toprak yerine dereye
06:24
to the stream, instead of to the land.
146
369000
3000
yönlendirmeyi seçiyor.
06:27
Because he's the senior water rights holder,
147
372000
2000
Çünkü o öncelikli bir su hakkına sahip,
06:29
he can protect the water from other users in the stream.
148
374000
4000
suyu deredeki diğer kullanıcılardan koruyabilir.
06:33
Okay?
149
378000
2000
Tamam mı?
06:35
He gets paid to leave the water in the stream.
150
380000
3000
Ona suyu derede bırakması için para ödeniyor.
06:38
This guy's measuring the water
151
383000
2000
Bu adam dereyi terk eden
06:40
that this leaves in the stream.
152
385000
3000
suyu ölçüyor.
06:43
We then take the measured water,
153
388000
3000
Sonra bu ölçülmüş suyu alıyoruz,
06:46
we divide it into thousand-gallon increments.
154
391000
3000
bin galonluk artışlara bölüyoruz.
06:49
Each increment gets a serial number and a certificate,
155
394000
3000
Her artışın bir seri numarası ve sertifikası oluyor.
06:52
and then the brewers and others
156
397000
2000
Sonra bira üreticileri ve diğerleri
06:54
buy those certificates
157
399000
2000
bu tahrip olmuş ekosistemlere
06:56
as a way to return water
158
401000
2000
suyu döndürmenin yolu olarak
06:58
to these degraded ecosystems.
159
403000
2000
bu sertifikaları alıyorlar.
07:00
The brewers pay
160
405000
2000
Bira üreticileri dereye suyu geri kazandırmak için
07:02
to restore water to the stream.
161
407000
3000
para ödüyor.
07:05
It provides a simple, inexpensive
162
410000
2000
Bu, suyu bu tahrip olmuş ekosistemlere döndürmek için
07:07
and measurable way
163
412000
2000
basit, ucuz ve ölçülebilir
07:09
to return water to these degraded ecosystems,
164
414000
3000
bir yöntem sağlıyor.
07:12
while giving farmers an economic choice
165
417000
3000
Bir yandan da çiftçilere ekonomik bir seçenek sunuyor
07:15
and giving businesses concerned about their water footprints
166
420000
3000
ve su ayak izleri konusunda endişeli şirketlere
07:18
an easy way to deal with them.
167
423000
2000
bu sorunla başa çıkmak için kolay bir yol sağlıyor.
07:20
After 140 years of conflict
168
425000
3000
140 yıl süren anlaşmazlıklardan
07:23
and 100 years of dry streams,
169
428000
4000
ve 100 yıllardır kuru derelerden sonra
07:27
a circumstance that litigation and regulation
170
432000
2000
davaların ve yasaların çözemediği
07:29
has not solved,
171
434000
3000
bir duruma,
07:32
we put together a market-based,
172
437000
2000
bir piyasa bazlı, gönüllü alıcı, gönüllü satıcı
07:34
willing buyer, willing seller solution --
173
439000
2000
çözümü oluşturduk -
07:36
a solution that does not require litigation.
174
441000
4000
davaları gerektirmeyen bir çözüm.
07:41
It's about giving
175
446000
2000
Su ayak izleri konusunda kaygılananlara
07:43
folks concerned about their water footprints
176
448000
3000
bu tahrip olmuş ekosistemlerde
07:46
a real opportunity
177
451000
2000
hayati önem taşıyan noktalara
07:48
to put water where it's critically needed,
178
453000
2000
suyu koyabilmeleri için
07:50
into these degraded ecosystems,
179
455000
3000
gerçek bir fırsat vermek.
07:53
while at the same time
180
458000
2000
Aynı zamanda,
07:55
providing farmers
181
460000
2000
çiftçilere
07:57
a meaningful economic choice
182
462000
2000
sularını nasıl kullanıldığına dair
07:59
about how their water is used.
183
464000
2000
anlamlı bir ekonomik seçenek sunmak.
08:01
These transactions create allies, not enemies.
184
466000
3000
Bu etkileşimler müttefikler yaratırlar, düşmanlar değil.
08:04
They connect people rather than dividing them.
185
469000
2000
İnsanları bölmektense birbirlerine bağlarlar.
08:06
And they provide needed economic support for rural communities.
186
471000
3000
Kırsal toplulukların ihtiyacı olan ekonomik desteği sağlarlar.
08:09
And most importantly, it's working.
187
474000
3000
En önemlisi, bu işe yarıyor.
08:12
We've returned more than four billion gallons of water
188
477000
2000
Tahrip olmuş ekosistemlere
08:14
to degraded ecosystems.
189
479000
2000
on beş milyar litreden fazla suyu geri kazandırdık.
08:16
We've connected senior water rights holders
190
481000
2000
Öncelikli su hakları olanlarla
08:18
with brewers in Montana,
191
483000
2000
Montana'daki bira üreticileriyle,
08:20
with hotels and tea companies in Oregon
192
485000
3000
Oregon'daki oteller ve çay şirketleriyle,
08:23
and with high-tech companies that use a lot of water in the Southwest.
193
488000
3000
ve Southwest'teki çok su kullanan yüksek teknoloji ürünü şirketleriyle bağladık.
08:26
And when we make these connections,
194
491000
3000
Bu bağlantıları kurduğumuzda,
08:29
we can and we do
195
494000
2000
yapabildiğimiz ve yaptığımız
08:31
turn this into this.
196
496000
3000
şunu buna döndürmek.
08:35
Thank you very much.
197
500000
2000
Çok teşekkür ederim.
08:37
(Applause)
198
502000
3000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Rob Harmon - Natural resources expertRob Harmon is an expert on energy and natural resources policy -- looking at smart ways to manage carbon, water and the energy we use every day.
Why you should listen
Taking the true measure of our environmental footprint is something that Rob Harmon has been doing for years. Starting as an energy auditor in Massachusetts, Harmon went on to manage an international marketing effort in the wind energy industry and, in 2000, develop and launch the first carbon calculator on the Internet.
Harmon joined Bonneville Environmental Foundation (BEF) in 1999, and is credited with developing their Green Tag program. In 2004, he was awarded the national Green Power Pioneer Award for his introduction of the retail Green Tag (Renewable Energy Certificates) and his ongoing efforts to build a thriving and credible Green Tag market in the United States. He also conceptualized and directed the development of BEF's national Solar 4R Schools program. His latest venture is the creation of BEF's Water Restoration Certificate business line, which utilizes voluntary markets to restore critically de-watered ecosystems. He recently contributed chapters to the book Voluntary Carbon Markets: A Business Guide to What They Are and How They Work. Rob left BEF in November 2010 to explore his next venture, ConvenientOpportunities.com.
Rob Harmon | Speaker | TED.com