TEDxVienna
Dina Zielinski: How we can store digital data in DNA
Dina Zielinski: Dijital verileri DNA'da nasıl saklarız
Filmed:
Readability: 4.4
1,777,866 views
Disketlerden flaş disklere, her türlü veri depolama yöntemi eskiyecek. Eğer tüm dünya verilerini sonsuza kadar saklayacak bir yol bulabilirsek ne olur? Biyoinformatik uzmanı Dina Zielinski yaklaşık birkaç milyar yıldır var olan çözümün, DNA'nın ardında yatan bilimi paylaşıyor.
Dina Zielinski - Bench scientist, bioinformatician
Dina Zielinski brings biological data to life, from decoding mutations in cancer to encoding data in DNA. Full bio
Dina Zielinski brings biological data to life, from decoding mutations in cancer to encoding data in DNA. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I could fit all movies ever made
inside of this tube.
inside of this tube.
0
652
5196
Şimdiye kadar yapılmış olan tüm filmleri
bu tüpün içine koyabilirim.
bu tüpün içine koyabilirim.
Eğer göremiyorsanız asıl konu da bu.
00:17
If you can't see it,
that's kind of the point.
that's kind of the point.
1
5872
2253
00:20
(Laughter)
2
8149
1016
(Kahkaha)
00:21
Before we understand how this is possible,
3
9189
3243
Bunun nasıl mümkün olacağını
anlamadan önce
anlamadan önce
00:24
it's important to understand
the value of this feat.
the value of this feat.
4
12456
3746
bu özelliğin değerini anlamak önemlidir.
00:29
All of our thoughts
and actions these days,
and actions these days,
5
17075
2266
Bugünlerdeki tüm düşünce ve hareketlerimiz
00:31
through photos and videos --
6
19365
1986
fotoğraf ve videolar vasıtasıyla --
00:33
even our fitness activities --
7
21375
1879
hatta fitness aktivitelerimiz --
00:35
are stored as digital data.
8
23278
2133
dijital veri olarak kayıt ediliyor.
00:38
Aside from running out of space
9
26109
1517
Telefonumuzdaki alanın
tükenmesi dışında
00:39
on our phones,
10
27650
1151
00:40
we rarely think about
our digital footprint.
our digital footprint.
11
28825
2314
nadiren dijital izlerimiz
hakkında düşünüyoruz.
hakkında düşünüyoruz.
00:43
But humanity has collectively
generated more data
generated more data
12
31536
3528
Fakat insanlık son birkaç yılda
tüm insanlık tarihinde ürettiği verinin
00:47
in the last few years
13
35088
1873
00:48
than all of preceding human history.
14
36985
2530
toplamından daha fazla veri üretmiştir.
00:51
Big data has become a big problem.
15
39902
2898
Büyük veri büyük bir sorun
hâline gelmiştir.
hâline gelmiştir.
00:55
Digital storage is really expensive,
16
43229
2817
Dijital kayıt birimleri gerçekten pahalı
00:58
and none of these devices that we have
really stand the test of time.
really stand the test of time.
17
46070
3723
ve sahip olduğumuz bu cihazların
hiçbiri geçen yıllara direnemez.
hiçbiri geçen yıllara direnemez.
01:03
There's this nonprofit website
called the Internet Archive.
called the Internet Archive.
18
51256
3750
"Internet Archive" adında
kâr amacı gütmeyen bir web sitesi var.
kâr amacı gütmeyen bir web sitesi var.
01:07
In addition to free books and movies,
19
55030
2645
Ücretsiz kitap ve filmlere ek olarak
01:09
you can access web pages
as far back as 1996.
as far back as 1996.
20
57699
4364
1996 yılına ait web sayfalarına
dahi erişebilirsiniz.
dahi erişebilirsiniz.
01:14
Now, this is very tempting,
21
62087
1684
Çok cezbedici.
01:15
but I decided to go back and look at
the TED website's very humble beginnings.
the TED website's very humble beginnings.
22
63795
5989
Fakat geriye gitmeye
ve TED web sayfasının
ve TED web sayfasının
mütevazı başlangıcına
bakmaya karar verdim.
bakmaya karar verdim.
01:21
As you can see, it's changed
quite a bit in the last 30 years.
quite a bit in the last 30 years.
23
69808
3912
Gördüğünüz üzere,
son 30 yılda oldukça değişmiş.
son 30 yılda oldukça değişmiş.
01:26
So this led me to the first-ever TED,
24
74720
2824
Bu, beni 1984 yılındaki
01:29
back in 1984,
25
77568
2180
ilk TED'e götürdü
01:31
and it just so happened
to be a Sony executive
to be a Sony executive
26
79772
2525
ve bu kompakt diskin nasıl
çalıştığını anlatan
çalıştığını anlatan
01:34
explaining how a compact disk works.
27
82321
3058
Sony yöneticisine denk geldi.
01:37
(Laughter)
28
85403
1079
(Gülüşme)
01:38
Now, it's really incredible
to be able to go back in time
to be able to go back in time
29
86506
4264
Şimdi, zamanda geçmişe
gidebilmek ve bu ana erişmek
gidebilmek ve bu ana erişmek
01:42
and access this moment.
30
90794
2286
gerçekten inanılmaz.
01:45
It's also really fascinating
that after 30 years, after that first TED,
that after 30 years, after that first TED,
31
93548
5363
İlk TED'den 30 yıl sonra,
hâlâ dijital depolamadan
hâlâ dijital depolamadan
01:50
we're still talking about digital storage.
32
98935
2779
bahsediyor olmamız
gerçekten büyüleyici.
gerçekten büyüleyici.
01:54
Now, if we look back another 30 years,
33
102827
2787
Şimdi, diğer bir 30 yıla baktığımızda
01:57
IBM released the first-ever hard drive
34
105638
3185
IBM'in ilk sabit diski 1956 yılında
piyasaya sürdüğünü görürüz.
02:00
back in 1956.
35
108847
2127
02:02
Here it is being loaded for shipping
in front of a small audience.
in front of a small audience.
36
110998
4197
Burada sabit disk küçük bir seyirci
grubu önünde yüklenmektedir.
grubu önünde yüklenmektedir.
02:07
It held the equivalent of one MP3 song
37
115569
3110
Sadece bir MP3 şarkısı
taşıyabilecek kapasiteye sahip
taşıyabilecek kapasiteye sahip
02:11
and weighed over one ton.
38
119354
2004
ve ağırlığı bir tonun üzerinde.
02:14
At 10,000 dollars a megabyte,
39
122100
2651
Bir megabyte 10.000 dolar,
02:16
I don't think anyone in this room
would be interested in buying this thing,
would be interested in buying this thing,
40
124775
3587
bu salondaki hiç kimsenin bu şeyi
almakla ilgileneceğini düşünmüyorum,
almakla ilgileneceğini düşünmüyorum,
02:20
except maybe as a collector's item.
41
128386
1760
belki bir koleksiyoncu dışında.
02:22
But it's the best we could do at the time.
42
130817
2988
Fakat bu, o zaman
yapabildiğimizin en iyisiydi.
yapabildiğimizin en iyisiydi.
02:26
We've come such a long way
in data storage.
in data storage.
43
134832
3116
Verilerin depolanmasında çok yol katettik.
02:29
Devices have evolved dramatically.
44
137972
2898
Cihazlar çok büyük bir ivme ile gelişti.
02:32
But all media eventually wear out
or become obsolete.
or become obsolete.
45
140894
4024
Fakat tüm medyalar eninde sonunda
eskiyor ve güncelliğini yitiriyor.
eskiyor ve güncelliğini yitiriyor.
02:37
If someone handed you a floppy drive today
to back up your presentation,
to back up your presentation,
46
145401
4417
Eğer birisi bugün size sunumunuzu
yedeklemeniz için disket sürücü verirse
yedeklemeniz için disket sürücü verirse
02:41
you'd probably look at them
kind of strange, maybe laugh,
kind of strange, maybe laugh,
47
149842
2940
muhtemelen ona garip garip
bakardınız, belki de gülerdiniz
bakardınız, belki de gülerdiniz
02:44
but you'd have no way
to use the damn thing.
to use the damn thing.
48
152806
2415
fakat bu lanet şeyi kullanmanızın
bir yolu olmazdı.
bir yolu olmazdı.
02:47
These devices can no longer meet
our storage needs,
our storage needs,
49
155854
3141
Bazıları başka bir amaçla kullanılabilir
olmasına rağmen
olmasına rağmen
02:51
although some of them can be repurposed.
50
159019
2702
bu cihazlar artık bizim depolama
ihtiyaçlarımızı karşılamamaktadır.
ihtiyaçlarımızı karşılamamaktadır.
02:54
All technology eventually dies or is lost,
51
162682
3109
Tüm teknolojiler eninde sonunda
bizim verilerimiz
bizim verilerimiz
02:57
along with our data,
52
165815
1851
ve tüm hafızamızla beraber
02:59
all of our memories.
53
167690
1540
ölecek veya kaybolacaktır.
03:02
There's this illusion that
the storage problem has been solved,
the storage problem has been solved,
54
170210
4116
Depolama probleminin çözüldüğü
yönünde bir algı var
yönünde bir algı var
03:06
but really, we all just externalize it.
55
174350
2493
fakat aslında onu sadece
harici hâle getiriyoruz.
harici hâle getiriyoruz.
03:08
We don't worry about storing
our emails and our photos.
our emails and our photos.
56
176867
3477
E-posta ve fotoğraflarımızı
depolamaktan endişe etmiyoruz.
depolamaktan endişe etmiyoruz.
03:12
They're just in the cloud.
57
180368
1723
Çünkü buluttalar.
03:15
But behind the scenes,
storage is problematic.
storage is problematic.
58
183231
2937
Fakat arka planda
bir depolama problemi var.
bir depolama problemi var.
03:18
After all, the cloud is just
a lot of hard drives.
a lot of hard drives.
59
186192
3980
Hepsinden önce, bulut sadece
birçok diskten oluşan bir yapıdır.
birçok diskten oluşan bir yapıdır.
03:23
Now, most digital data,
we could argue, is not really critical.
we could argue, is not really critical.
60
191156
4040
Şimdi bahsettiğimiz birçok dijital veri
gerçekten kritik veriler değildir.
gerçekten kritik veriler değildir.
03:27
Surely, we could just delete it.
61
195220
2123
Kesinlikle bunları silebiliriz.
03:29
But how can we really know
what's important today?
what's important today?
62
197957
3535
Fakat, günümüzde neyin önemli
olduğunu gerçekten nasıl bilebiliriz?
olduğunu gerçekten nasıl bilebiliriz?
03:34
We've learned so much about human history
63
202132
2536
Mağaralarda yer alan çizimler
ve yazılardan, taş tabletlerden
ve yazılardan, taş tabletlerden
03:36
from drawings and writings in caves,
64
204692
2826
insanlık tarihi hakkında
03:39
from stone tablets.
65
207542
1614
çok şey öğrendik.
03:41
We've deciphered languages
from the Rosetta Stone.
from the Rosetta Stone.
66
209180
3397
Rosetta Stone'dan diller çevirdik.
03:45
You know, we'll never really have
the whole story, though.
the whole story, though.
67
213841
3609
Bildiğiniz üzere, hikâyenin
tamamına sahip değiliz.
tamamına sahip değiliz.
03:49
Our data is our story,
68
217474
1894
Verilerimiz bizim hikâyemiz,
03:51
even more so today.
69
219392
1735
hatta daha fazlası bugünümüz.
03:53
We won't have our record
recorded on stone tablets.
recorded on stone tablets.
70
221508
3261
Verilerimizi kaydettiğimiz
taş tabletlerimiz yok.
taş tabletlerimiz yok.
03:57
But we don't have to choose
what is important now.
what is important now.
71
225692
2698
Fakat bugün neyin önemli
olduğunu seçmek zorunda değiliz.
olduğunu seçmek zorunda değiliz.
04:00
There's a way to store it all.
72
228847
1893
Hepsini kaydetmenin bir yolu var.
04:03
It turns out that there's
a solution that's been around
a solution that's been around
73
231519
2598
Aslında yaklaşık birkaç milyar yıldan beri
04:06
for a few billion years,
74
234141
2443
bir çözümün var olduğu ortaya çıkıyor
04:08
and it's actually in this tube.
75
236608
1840
ve aslında çözüm bu tüpün içinde.
04:12
DNA is nature's oldest storage device.
76
240044
3722
DNA, en eski doğal depolama aygıtıdır.
04:15
After all, it contains
all the information necessary
all the information necessary
77
243790
3371
Hepsinden önemlisi bu, bir insanı
inşa etmek ve devamlılığını sağlamak
inşa etmek ve devamlılığını sağlamak
04:19
to build and maintain a human being.
78
247185
2830
için gerekli tüm bilgileri içermektedir.
04:22
But what makes DNA so great?
79
250583
2204
Fakat DNA'yı bu kadar önemli
kılan şey nedir?
kılan şey nedir?
04:25
Well, let's take our own genome
80
253493
1756
Örnek olarak
kendi genomumuzu ele alalım.
04:27
as an example.
81
255273
1560
04:28
If we were to print out
all three billion A's, T's, C's and G's
all three billion A's, T's, C's and G's
82
256857
4770
Eğer 3 milyar yıllık A'nın, T'nin, C'nin
ve G'nin standart fontta ve formatta
ve G'nin standart fontta ve formatta
04:33
on a standard font, standard format,
83
261651
3631
çıktısını almış olsak
04:37
and then we were
to stack all of those papers,
to stack all of those papers,
84
265306
2740
ve bu çıktıları üst üste koysak
04:40
it would be about 130 meters high,
85
268070
2660
bu yığın 130 metre yüksekliğinde olurdu,
04:42
somewhere between the Statue of Liberty
and the Washington Monument.
and the Washington Monument.
86
270754
3659
yani Özgürlük Anıtı'yla Washington Anıtı
arasında bir yerde olurdu.
arasında bir yerde olurdu.
04:46
Now, if we converted
all those A's, T's, C's and G's
all those A's, T's, C's and G's
87
274437
2447
Şimdi, biz bu A, T, C ve G'leri
dijital data, sıfır ve birlere
dijital data, sıfır ve birlere
04:48
to digital data, to zeroes and ones,
88
276898
2556
dönüştürsek
04:51
it would total a few gigs.
89
279478
1769
toplam birkaç gigs tutardı.
04:53
And that's in each cell of our body.
90
281786
2339
Ve bu vücudumuzdaki her bir hücre için.
04:56
We have more than 30 trillion cells.
91
284516
2838
30 trilyondan fazla hücremiz var.
04:59
You get the idea:
92
287757
1500
Fikrimi anladınız mı?
05:01
DNA can store a ton of information
in a minuscule space.
in a minuscule space.
93
289281
4675
DNA minik boşluklarda tonlarca
bilgi saklayabilir.
bilgi saklayabilir.
05:07
DNA is also very durable,
94
295620
1825
DNA çok dayanıklıdır da
05:09
and it doesn't even require
electricity to store it.
electricity to store it.
95
297469
2834
ve bu bilgileri tutmak için
elektriğe de ihtiyaç duymaz.
elektriğe de ihtiyaç duymaz.
05:12
We know this because scientists
have recovered DNA from ancient humans
have recovered DNA from ancient humans
96
300327
4276
Bunu biliyoruz çünkü bilim insanları
yüz binlerce yıl önce yaşamış
yüz binlerce yıl önce yaşamış
ilk insanlardan DNA elde ettiler.
05:16
that lived hundreds
of thousands of years ago.
of thousands of years ago.
97
304627
2752
05:19
One of those is Ötzi the Iceman.
98
307739
2627
Bunlardan birisi Buz Adam Ötzi.
Avusturyalı olduğu ortaya çıktı.
05:22
Turns out, he's Austrian.
99
310390
1683
05:24
(Laughter)
100
312097
1600
(Gülüşme)
05:25
He was found high, well-preserved,
101
313721
1630
İtalya ve Avusturya arasında
dağların tepesinde
dağların tepesinde
05:27
in the mountains
between Italy and Austria,
between Italy and Austria,
102
315375
2814
iyi korunmuş hâlde bulundu
05:30
and it turns out that he has living
genetic relatives here in Austria today.
genetic relatives here in Austria today.
103
318213
3984
ve günümüzde Avustruya'da
yaşayan akrabaları olduğu ortaya çıktı.
yaşayan akrabaları olduğu ortaya çıktı.
05:34
So one of you could be a cousin of Ötzi.
104
322221
2342
Yani içinizde biri
Ötzi'nin kuzeni olabilir...
Ötzi'nin kuzeni olabilir...
05:36
(Laughter)
105
324587
1055
(Gülüşme)
05:38
The point is that we have a better chance
of recovering information
of recovering information
106
326043
3853
Burada konu, eski telefonlardan
çıkarttığımız bilgiden daha fazla bilgiyi
çıkarttığımız bilgiden daha fazla bilgiyi
ilkel insandan çıkartma hususunda
05:41
from an ancient human
107
329920
1225
05:43
than we do from an old phone.
108
331169
2042
daha fazla şansımızın olmasıdır.
05:45
It's also much less likely
that we'll lose the ability to read DNA
that we'll lose the ability to read DNA
109
333783
4645
DNA'yı okuma kabiliyetimizi
kaybetme ihtimalimiz
kaybetme ihtimalimiz
05:50
than any single man-made device.
110
338452
2434
herhangi bir insan yapımı
cihaza göre çok daha azdır.
cihaza göre çok daha azdır.
05:53
Every single new storage format
requires a new way to read it.
requires a new way to read it.
111
341567
4112
Her bir yeni depolama formatı okumak
için yeni bir yönteme ihtiyaç duyar.
için yeni bir yönteme ihtiyaç duyar.
05:57
We'll always be able to read DNA.
112
345703
2133
DNA'yı her zaman okuyabiliriz.
05:59
If we can no longer sequence,
we have bigger problems
we have bigger problems
113
347860
3068
Artık dizemezsek veri depolama
için endişelenmemizden
için endişelenmemizden
06:02
than worrying about data storage.
114
350952
2281
daha büyük bir problemimiz var.
06:05
Storing data on DNA is not new.
115
353725
3071
DNA'ya veri kaydetmek yeni bir olay değil.
06:08
Nature's been doing it
for several billion years.
for several billion years.
116
356820
3099
Doğa bunu milyarlarca yıl yapmaktadır.
06:11
In fact, every living thing
is a DNA storage device.
is a DNA storage device.
117
359943
3892
Aslında yaşayan her şey
DNA depolama aygıtıdır.
DNA depolama aygıtıdır.
06:16
But how do we store data on DNA?
118
364397
2786
Fakat DNA'ya nasıl veri yükleyebiliyoruz?
06:19
This is Photo 51.
119
367725
1791
Fotoğraf 51.
06:21
It's the first-ever photo of DNA,
120
369540
2627
Bu, DNA'nın ilk çekilen fotoğrafı,
06:24
taken about 60 years ago.
121
372191
2252
60 yıl önce çekildi.
06:26
This is around the time that
that same hard drive was released by IBM.
that same hard drive was released by IBM.
122
374467
4382
O aynı veri depolama cihazının
IBM tarafından piyasaya
sürülmesiyle aynı zaman.
sürülmesiyle aynı zaman.
06:31
So really, our understanding of digital
storage and of DNA have coevolved.
storage and of DNA have coevolved.
123
379246
5492
Bu nedenle dijital depolama anlayışımız
ile DNA anlayışımız beraber gelişti.
ile DNA anlayışımız beraber gelişti.
06:37
We first learned to sequence, or read DNA,
124
385600
3316
İlk olarak DNA'yı dizmeyi
veya okumayı öğrendik
veya okumayı öğrendik
06:40
and very soon after, how to write it,
125
388940
2012
hemen onun ertesinde nasıl yazacağımız
06:42
or synthesize it.
126
390976
1559
veya sentezleyeceğimiz öğrendik.
06:44
This is much like how we learn
a new language.
a new language.
127
392559
3564
Bu hemen hemen yeni bir dil
öğrenmek gibi bir şey.
öğrenmek gibi bir şey.
06:48
And now we have the ability
to read, write and copy DNA.
to read, write and copy DNA.
128
396812
4613
Ve günümüzde DNA'yı okuma,
yazma ve kopyalama imkânına sahibiz.
yazma ve kopyalama imkânına sahibiz.
06:53
We do it in the lab all the time.
129
401449
2080
Bunu laboratuvarda her zaman yapıyoruz.
06:56
So anything, really anything,
that can be stored as zeroes and ones
that can be stored as zeroes and ones
130
404283
3882
Sıfır ve bir olarak kaydedilen
herhangi bir şey
herhangi bir şey
07:00
can be stored in DNA.
131
408189
1719
DNA'ya kaydedilebilir.
07:02
To store something digitally,
like this photo,
like this photo,
132
410579
3195
Fotoğraf gibi dijital bir şeyi
kaydetmek için
kaydetmek için
07:05
we convert it to bits, or binary digits.
133
413798
3306
onu bit veya binary rakamlara çeviriyoruz.
07:09
Each pixel in a black-and-white photo
is simply a zero or a one.
is simply a zero or a one.
134
417128
4211
Siyah beyaz fotoğraftaki her bir piksel
basitçe sıfır ve birlerden oluşur.
basitçe sıfır ve birlerden oluşur.
07:13
And we can write DNA much like an inkjet
printer can print letters on a page.
printer can print letters on a page.
135
421849
4824
DNA'yı, püskürtmeli yazıcının harfi
kayda yazabildiği gibi yazabiliriz.
kayda yazabildiği gibi yazabiliriz.
07:18
We just have to convert our data,
all of those zeroes and ones,
all of those zeroes and ones,
136
426697
3824
Sadece yapmamız gereken şey
sıfır ve birden oluşan verilerimizi
sıfır ve birden oluşan verilerimizi
07:22
to A's, T's, C's and G's,
137
430545
2138
A, T, C ve G'ye dönüştürmektir
07:24
and then we send this
to a synthesis company.
to a synthesis company.
138
432707
2258
ve ardından bunu sentezleme
firmasına gönderiyoruz.
firmasına gönderiyoruz.
07:26
So we write it, we can store it,
139
434989
1947
Yani onu yazıp kopyalayabiliriz
07:28
and when we want to recover our data,
we just sequence it.
we just sequence it.
140
436960
3234
ve verilerimizi geri getirmek
istediğimizde, onu sadece dizeriz.
istediğimizde, onu sadece dizeriz.
07:32
Now, the fun part of all of this
is deciding what files to include.
is deciding what files to include.
141
440218
4081
Şimdi, bunların hepsinin
en eğlenceli bölümü olan
en eğlenceli bölümü olan
hangi dosyaları içeriğine
karar verilmesi bölümü
karar verilmesi bölümü
07:36
We're serious scientists,
so we had to include a manuscript
so we had to include a manuscript
142
444323
3377
Bizler ciddi bilim insanlarıyız,
iyi gelecek nesiller için
iyi gelecek nesiller için
07:39
for good posterity.
143
447724
1743
bir yazı eklemek zorunda kaldık.
07:41
We also included a $50 Amazon gift card --
144
449491
2833
Ayrıca 50 dolarlık Amazon
hediye kartı da ekledik--
hediye kartı da ekledik--
07:44
don't get too excited, it's already
been spent, someone decoded it --
been spent, someone decoded it --
145
452348
3531
bu kadar çok heyecanlanmayın,
zaten harcandı, birisi onu çözdü--
zaten harcandı, birisi onu çözdü--
07:47
as well as an operating system,
146
455903
2210
bunun yanında işletim sistemi
07:50
one of the first movies ever made
147
458137
2371
yapılmış olan ilk filmlerden bir tanesi
07:52
and a Pioneer plaque.
148
460532
1738
ve bir Pioneer Plakası ekledik.
Bazılarınız bunu görmüş olabilirsiniz.
07:54
Some of you might have seen this.
149
462294
1669
07:55
It has a depiction of a typical --
apparently -- male and female,
apparently -- male and female,
150
463987
3456
Bariz bir şekilde tipik erkek ve dişi
07:59
and our approximate location
in the Solar System,
in the Solar System,
151
467467
2562
ve Pioneer uzay gemisinin
herhangi bir zamanda uzaylılarla
herhangi bir zamanda uzaylılarla
08:02
in case the Pioneer spacecraft
ever encounters extraterrestrials.
ever encounters extraterrestrials.
152
470053
4002
karşılaşması durumunda, bizim
güneş sistemindeki yerimizin tasviri var.
güneş sistemindeki yerimizin tasviri var.
Bir defa ne tür dosyaları kodlamak
istediğimize karar verdiğimizde
istediğimize karar verdiğimizde
08:06
So once we decided what sort of files
we want to encode,
we want to encode,
153
474861
2929
08:09
we package up the data,
154
477814
1468
verileri paketten çıkartacağız,
08:11
convert those zeroes and ones
to A's, T's, C's and G's,
to A's, T's, C's and G's,
155
479306
3654
bu sıfır ve birleri
A,T,C ve G'ye çevireceğiz
A,T,C ve G'ye çevireceğiz
08:14
and then we just send this file off
to a synthesis company.
to a synthesis company.
156
482984
3277
ve ardından bu dosyayı
sentezleme şirketine göndereceğiz.
sentezleme şirketine göndereceğiz.
08:18
And this is what we got back.
157
486285
1770
İşte bu bizim geri aldığımız şey.
08:20
Our files were in this tube.
158
488079
1919
Bizim dosyalarımız bu tüpün içerisindedir.
08:22
All we had to do was sequence it.
159
490022
2098
Yapmamız gereken şey bunu sıralamaktı.
08:24
This all sounds pretty straightforward,
160
492525
2531
Kulağa oldukça basit geliyor
08:27
but the difference between
a really cool, fun idea
a really cool, fun idea
161
495080
2978
fakat çok havalı ve eğlenceli bir fikir
ile gerçekten kullanabileceğimiz
ile gerçekten kullanabileceğimiz
08:30
and something we can actually use
162
498082
2155
bir şey arasındaki fark,
08:32
is overcoming these practical challenges.
163
500261
2496
bu pratik zorlukların
üstesinden gelmektir.
üstesinden gelmektir.
08:35
Now, while DNA is more robust
than any man-made device,
than any man-made device,
164
503453
3972
DNA herhangi bir insan yapımı
cihazdan daha güçlü olmasına rağmen
cihazdan daha güçlü olmasına rağmen
08:39
it's not perfect.
165
507449
1285
mükemmel değildir.
08:40
It does have some weaknesses.
166
508758
1950
Bazı zayıflıkları vardır.
08:43
We recover our message
by sequencing the DNA,
by sequencing the DNA,
167
511364
3431
DNA'yı dizerek mesajımızı
iyileştirebiliriz
iyileştirebiliriz
08:46
and every time data is retrieved,
168
514819
2013
ve her veri kurtarıldığında
08:48
we lose the DNA.
169
516856
1786
DNA kaybederiz.
08:50
That's just part
of the sequencing process.
of the sequencing process.
170
518666
2414
Bu sadece dizme işleminin bir parçası.
08:53
We don't want to run out of data,
171
521104
1935
Verileri tüketmek istemiyoruz
08:55
but luckily, there's a way to copy the DNA
172
523063
3096
fakat şanslıyız ki
DNA'ları kopyalamanın bir yolu var
DNA'ları kopyalamanın bir yolu var
08:58
that's even cheaper and easier
than synthesizing it.
than synthesizing it.
173
526183
4585
ki bu yol onu sentezlemekten
daha ucuz ve kolay.
daha ucuz ve kolay.
09:03
We actually tested a way to make
200 trillion copies of our files,
200 trillion copies of our files,
174
531275
4858
Aslında bizim dosyamızdan
200 trilyon kopya yapmak için
200 trilyon kopya yapmak için
bu yöntemi test ettik
09:08
and we recovered
all the data without error.
all the data without error.
175
536157
2732
ve tüm verileri hatasız olarak
tekrar elde ettik.
tekrar elde ettik.
09:11
So sequencing also introduces
errors into our DNA,
errors into our DNA,
176
539556
3867
Dizme aynı zamanda DNA'mızdaki
A,T,C ve G'deki hataları
A,T,C ve G'deki hataları
09:15
into the A's, T's, C's and G's.
177
543447
2307
gösterdi.
Doğanın hücrelerimizde bunu halletmek
için bir yöntemi bulunmaktadır.
için bir yöntemi bulunmaktadır.
09:18
Nature has a way
to deal with this in our cells.
to deal with this in our cells.
178
546135
2978
09:21
But our data is stored
in synthetic DNA in a tube,
in synthetic DNA in a tube,
179
549137
5890
Fakat bizim data tüp içerisinde
yer alan sentetik datada saklandı,
yer alan sentetik datada saklandı,
bu nedenle bu problemin üstesinden gelmek
için kendi yolumuzu bulmak zorundaydık.
için kendi yolumuzu bulmak zorundaydık.
09:27
so we had to find our own way
to overcome this problem.
to overcome this problem.
180
555051
3252
09:30
We decided to use an algorithm
that was used to stream videos.
that was used to stream videos.
181
558724
4243
Video oynatırken kullandığımız algoritmayı
kullanmaya karar verdik.
kullanmaya karar verdik.
09:35
When you're streaming a video,
182
563452
1453
Videoyu oynatırken
09:36
you're essentially trying to recover
the original video, the original file.
the original video, the original file.
183
564929
4461
aslından siz orijinal videoyu, orijinal
dosyayı elde etmeye çalışıyorsunuz.
dosyayı elde etmeye çalışıyorsunuz.
09:41
When we're trying to recover
our original files,
our original files,
184
569414
2909
Orijinal dosyayı
elde etmeye çalıştığınızda
elde etmeye çalıştığınızda
09:44
we're simply sequencing.
185
572347
1848
basitçe onu diziyorsunuz.
09:46
But really, both of these processes are
about recovering enough zeroes and ones
about recovering enough zeroes and ones
186
574219
4088
Fakat gerçekten bu işlemlerin
her ikisi de veriyi geri getirmek için
her ikisi de veriyi geri getirmek için
yeterli miktarda sıfır ve birlerin
elde edilmesiyle ilgilidir.
elde edilmesiyle ilgilidir.
09:50
to put our data back together.
187
578331
1793
09:52
And so, because of our coding strategy,
188
580711
2041
Kodlama stratejimiz nedeniyle
09:54
we were able to package up all of our data
189
582776
2551
milyon ve trilyonlarca
kopya yapmamıza izin veren yöntemle
kopya yapmamıza izin veren yöntemle
09:57
in a way that allowed us to make
millions and trillions of copies
millions and trillions of copies
190
585351
3772
kendi verilerimizi paketliyebiliyorduk
10:01
and still always recover
all of our files back.
all of our files back.
191
589147
2976
ve devamlı tüm dosyalarımızı
geri getiriyoruz.
geri getiriyoruz.
10:04
This is the movie we encoded.
192
592708
1750
Bu bizim kodladığımız bir film.
10:06
It's one of the first movies ever made,
193
594482
2580
Yapılmış ilk filmlerden biridir
10:09
and now the first to be copied
more than 200 trillion times on DNA.
more than 200 trillion times on DNA.
194
597086
4759
ve şimdi 200 trilyon fazla
DNA'ya kopyalanmış ilk film.
DNA'ya kopyalanmış ilk film.
10:14
Soon after our work was published,
195
602377
2130
Bizim çalışmamızın
yayımlanmasından hemen sonra
yayımlanmasından hemen sonra
10:16
we participated in an "Ask Me Anything"
on the website reddit.
on the website reddit.
196
604531
3747
Reddit web sitesindeki
"Ask me anything" e katıldı.
"Ask me anything" e katıldı.
10:20
If you're a fellow nerd,
you're very familiar with this website.
you're very familiar with this website.
197
608302
3175
Eğer inekseniz bu web sitesi
size çok tanıdık gelir.
size çok tanıdık gelir.
10:23
Most questions were thoughtful.
198
611501
1945
Birçok soru düşündürücüydü.
10:25
Some were comical.
199
613470
1872
Bazıları ise komikti.
10:27
For example, one user wanted to know
when we would have a literal thumb drive.
when we would have a literal thumb drive.
200
615366
4128
Örneğin, bir kullanıcı ne zaman
gerçek bir başparmak sürücüsüne
gerçek bir başparmak sürücüsüne
sahip olacağımızı öğrenmek istiyordu.
10:32
Now, the thing is,
201
620091
2276
Gerçek şu ki,
10:34
our DNA already stores everything
needed to make us who we are.
needed to make us who we are.
202
622391
4142
bizim DNA'mız zaten bizi
biz yapması gereken her şeyi depoluyor.
biz yapması gereken her şeyi depoluyor.
10:38
It's a lot safer to store data on DNA
203
626557
3818
Verileri DNA'ya, sentetik DNA'ya saklamak
10:42
in synthetic DNA in a tube.
204
630399
2821
çok güvenlidir.
10:46
Writing and reading data from DNA
is obviously a lot more time-consuming
is obviously a lot more time-consuming
205
634704
5426
DNA'da veri yazmak ve okumak
tabii ki tüm verilerinizi
tabii ki tüm verilerinizi
hard diskte saklamaktan
daha fazla zaman kaybettirir.
daha fazla zaman kaybettirir.
10:52
than just saving all your files
on a hard drive --
on a hard drive --
206
640154
3095
10:55
for now.
207
643273
1291
Ancak şimdilik başlangıç için
10:57
So initially, we should focus
on long-term storage.
on long-term storage.
208
645159
3781
uzun dönem depolamaya odaklanmalıyız.
11:02
Most data are ephemeral.
209
650630
2310
Birçok veri kısa ömürlüdür.
11:04
It's really hard to grasp
what's important today,
what's important today,
210
652964
2588
Bugün neyin önemli olduğunu anlamak
11:07
or what will be important
for future generations.
for future generations.
211
655576
3252
veya gelecek nesiller için neyin
önemli olacağını anlamak gerçekten zordur.
önemli olacağını anlamak gerçekten zordur.
11:10
But the point is,
we don't have to decide today.
we don't have to decide today.
212
658852
2563
Ancak mesele şu ki
bugün karar vermek zorunda değiliz.
bugün karar vermek zorunda değiliz.
11:14
There's this great program by UNESCO
called the "Memory of the World" program.
called the "Memory of the World" program.
213
662065
4988
UNESCO tarafında yürütülen
Dünyanın Hafızası olarak adlandırılan
Dünyanın Hafızası olarak adlandırılan
harika bir program var.
11:19
It's been created to preserve
historical materials
historical materials
214
667077
3267
Tüm insanlık için
değer olarak kabul edilen
değer olarak kabul edilen
11:22
that are considered of value
to all of humanity.
to all of humanity.
215
670368
3127
tarihi materyalleri
korumak için oluşturuldu.
korumak için oluşturuldu.
11:26
Items are nominated
to be added to the collection,
to be added to the collection,
216
674210
2977
Bizim kodladığımız film de
dahil materyaller
dahil materyaller
11:29
including that film that we encoded.
217
677211
2255
koleksiyona katılmak
üzere aday gösterildi.
üzere aday gösterildi.
11:32
While a wonderful way
to preserve human heritage,
to preserve human heritage,
218
680188
3582
İnsanlık mirasını korumak için
mükemmel bir yol olsa da
mükemmel bir yol olsa da
11:35
it doesn't have to be a choice.
219
683794
1912
bir seçim olmak zorunda değildir.
11:38
Instead of asking
the current generation -- us --
the current generation -- us --
220
686088
3454
Mevcut nesle --bize--
gelecekte neyin önemli olabileceğini
gelecekte neyin önemli olabileceğini
11:41
what might be important in the future,
221
689566
2222
sormak yerine
11:43
we could store everything in DNA.
222
691812
2334
DNA'daki her şeyi kaydedebiliriz.
Depolama sadece ne kadar
bayt olduğu ile ilgili değil
bayt olduğu ile ilgili değil
11:47
Storage is not just about how many bytes
223
695543
2440
11:50
but how well we can actually
store the data and recover it.
store the data and recover it.
224
698007
3501
fakat gerçekten verileri ne kadar iyi
saklayabiliyor ve geri getirebiliyoruz.
saklayabiliyor ve geri getirebiliyoruz.
11:53
There's always been this tension
between how much data we can generate
between how much data we can generate
225
701940
3431
Sürekli ne kadar veri oluşturabildiğimiz
ne kadarını geri getirebildiğimiz
ne kadarını geri getirebildiğimiz
11:57
and how much we can recover
226
705395
1715
ve ne kadarını depolayabildiğimiz
11:59
and how much we can store.
227
707134
1769
arasında bir gerilim vardır.
12:01
Every advance in writing data
has required a new way to read it.
has required a new way to read it.
228
709841
4039
Veri yazmadaki her gelişme okumada
yeni bir yol gerektirmektedir.
yeni bir yol gerektirmektedir.
12:05
We can no longer read old media.
229
713904
2343
Eski medyaları artık okuyamıyoruz.
12:08
How many of you even have
a disk drive in your laptop,
a disk drive in your laptop,
230
716271
3741
Bırakın floppy diski
kaçınızın dizüstü bilgisayarında
hâlâ disk sürücüsü bulunmakta.
hâlâ disk sürücüsü bulunmakta.
12:12
never mind a floppy drive?
231
720036
1724
12:14
This will never be the case with DNA.
232
722151
2552
DNA ile birlikte
bu söz konusu olmayacaktır.
bu söz konusu olmayacaktır.
12:16
As long as we're around, DNA is around,
233
724727
3177
Biz mevcut olduğumuz sürece
DNA'da mevcut olacaktır
DNA'da mevcut olacaktır
12:19
and we'll find a way to sequence it.
234
727928
2180
ve bunu dizmek için bir yolunu bulacağız.
12:23
Archiving the world around us
is part of human nature.
is part of human nature.
235
731214
3459
Etrafımızdaki dünyayı arşivlemek
insanoğlunun doğasının bir parçasıdır.
insanoğlunun doğasının bir parçasıdır.
12:27
This is the progress we've made
in digital storage in 60 years,
in digital storage in 60 years,
236
735172
4624
İşte bu bizim dijital depolamada
60 yılda yaptığımız gelişmedir,
60 yılda yaptığımız gelişmedir,
12:31
at a time when we were only
beginning to understand DNA.
beginning to understand DNA.
237
739820
3376
ki bu sadece DNA'yı anlamaya
başladığımız dönemdir.
başladığımız dönemdir.
12:35
Yet, we've made similar progress
in half that time with DNA sequencers,
in half that time with DNA sequencers,
238
743725
4845
Fakat benzer gelişmeyi DNA diziciler ile
yarısı kadar zamanda yaptık
yarısı kadar zamanda yaptık
12:40
and as long as we're around,
DNA will never be obsolete.
DNA will never be obsolete.
239
748594
4943
ve mevcut olduğumuz sürece
DNA hiçbir zaman eskimeyecek.
DNA hiçbir zaman eskimeyecek.
12:46
Thank you.
240
754107
1181
Teşekkür ederim.
12:47
(Applause)
241
755312
4981
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Dina Zielinski - Bench scientist, bioinformaticianDina Zielinski brings biological data to life, from decoding mutations in cancer to encoding data in DNA.
Why you should listen
Dina Zielinski is a bench scientist and bioinformatician with broad experience in genetics and genomics. Her current projects are in developmental biology and neurology, but she is motivated to keep learning and using her skills to answer scientific questions that challenge our deepest knowledge.
Dina Zielinski | Speaker | TED.com