TED2008
Richard Preston: The mysterious lives of giant trees
Richard Preston dev ağaçları anlatıyor
Filmed:
Readability: 4.1
751,481 views
Bilim kitapları yazarı Richard Preston, yeryüzündeki en devasa canlıları, Amerika'nın Kuzeybatı Pasifik'teki dev ağaçlarını anlatıyor. Ufacık bir tohumdan yeşerip muazzam bir ekosistem yaratan bu ağaçlar, hala, büyük ölçüde, gizemini koruyor.
Richard Preston - Writer
Richard Preston wrote The Hot Zone, a classic look at the Ebola virus and the scientists who fight it. His wide-ranging curiosity about science and people has led him to cover a dizzying list of topics, with a lapidary attention to detail and an ear for the human voice. Full bio
Richard Preston wrote The Hot Zone, a classic look at the Ebola virus and the scientists who fight it. His wide-ranging curiosity about science and people has led him to cover a dizzying list of topics, with a lapidary attention to detail and an ear for the human voice. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
The north coast of California has rainforests --
0
0
5000
Kaliforniya'nın kuzey kıyıları yağmur ormanlarıyla kaplı.
00:23
temperate rainforests -- where it can rain more than 100 inches a year.
1
5000
5000
Bu ormanlar, yılda 2.5 metreden daha fazla yağış alan ılıman kuşakta yer alıyor.
00:28
This is the realm of the Coast Redwood tree.
2
10000
4000
Burası, Sahil Sekoya ağacının diyarıdır.
00:32
Its species name is Sequoia sempervirens.
3
14000
3000
Latinca tür ismi, Sequoia sempervirens'tir.
00:35
Sequoia sempervirens is the tallest living organism on Earth.
4
17000
4000
Sequoia sempervirens, Dünya üzerinde yaşayan en uzun canlı organizmadır.
00:39
The range of the species goes up to as much as 380 feet tall.
5
21000
5000
Bu türün, 116 metre yüksekliğe ulaşan bireyleri vardır.
00:44
That's 38 stories tall.
6
26000
2000
Neredeyse 38 katlı bir bina yüksekliğinde.
00:46
These are trees that would stand out in midtown Manhattan.
7
28000
4000
Bunlar, Manhattan şehir merkezinde bile göze çarpabilecek ağaçlardır.
00:50
Nobody knows how old the oldest living Coast Redwoods are
8
32000
4000
Yaşayan en yaşlı Sahil Sekoyasının yaşını kimse bilmiyor
00:54
because nobody has ever drilled into any of them
9
36000
2000
çünkü bugüne kadar kimse ağaçların içini delip
00:56
to count their annual growth rings, and, in any case,
10
38000
3000
yıllık büyüme halkalarını saymadı. Ancak her halükarda,
00:59
the centers of the oldest individuals appear to be hollow.
11
41000
4000
en yaşlı bireylerin ortaları boş görünüyor.
01:03
But it's believed that the oldest living Redwoods
12
45000
3000
Ancak yaşayan en yaşlı Sekoyanın
01:06
are perhaps 2,500 years old -- roughly the age of the Parthenon --
13
48000
6000
2500 yaşında olduğu düşünülüyor; neredeyse Partenon Tapınağı kadar eski.
01:12
although it's also suspected that there may be individual trees
14
54000
3000
Fakat ondan daha yaşlı ağaçların
01:15
that are older than that.
15
57000
2000
olduğu da düşünülüyor.
01:17
You can see the range of the Coast Redwoods. It's here, in red.
16
59000
4000
Sahil Sekoyalarının dağılımını, kırmızıyla işaretli yerde görebilirsiniz.
01:21
The largest individuals of this species,
17
63000
2000
Bu türlerin en iri bireyleri,
01:23
the dreadnoughts of their kind, live just on the north coast of California,
18
65000
5000
yani türün en dayanıklıları, Kaliforniya'nın kuzey sahillerinde bulunur.
01:28
where the rain is really intense.
19
70000
3000
Yağmurun en yoğun olduğu bölgede...
01:31
In recent historic times, about 96 percent of the Coast Redwood forest
20
73000
6000
Yakın geçmişte, Sahil Sekoyalarının yaklaşık yüzde 96'sı,
01:37
was cut down, especially in a series of bursts of intense liquidation logging,
21
79000
7000
yoğun tomrukçuluk faaliyetleri nedeniyle kesildi;
01:44
clear-cutting that took place in the 1970s through the early 1990s.
22
86000
6000
özellikle de 1970'lerden 1990'ların başına kadar olan tıraşlama sürecinde...
01:50
Even so, about four percent of the primeval Redwood rainforest remains intact,
23
92000
8000
Yine de, kadim Sekoya yağmur ormanlarının yüzde 4'ü hala el değmemiş halde duruyor.
01:58
wild and now protected -- entirely protected --
24
100000
4000
Yabani ve tamamı koruma altında olan,
02:02
in a chain of small parks strung out like pearls
25
104000
3000
inci gibi sıralanmış küçük park dizileri şeklinde,
02:05
along the north coast of California, including Redwood National Park.
26
107000
4000
Redwood Ulusal Parkı'nı da içine alarak, Kaliforniya'nın kuzey sahillerinde uzanıyor.
02:09
But curiously, Redwood rainforests, the fragments that we have left,
27
111000
5000
Ama ilginç bir şekilde, parça parça kalan Sekoya yağmur ormanları,
02:14
to this day remain under-explored.
28
116000
3000
bugüne kadar hala yeterince keşfedilemedi.
02:17
Redwood rainforest is incredibly difficult to move through,
29
119000
5000
Sekoya yağmur ormanlarında ilerlemek oldukça güçtür
02:22
and even today, individual trees are being discovered
30
124000
3000
ve bugün bile, daha önce hiç görülmemiş yeni yeni bireyler keşfediliyor.
02:25
that have never been seen before, including, in the summer of 2006,
31
127000
4000
Bunlar arasında, 2006 yazında farkedilen,
02:29
Hyperion, the world's tallest tree.
32
131000
3000
dünyanın en uzun ağacı Hyperion da var.
02:32
I'm going to do a little Gedanken experiment.
33
134000
3000
Şimdi ufak bir Gedanken deneyi yapacağım.
02:35
I'm going to ask you to imagine what a Redwood really is as a living organism.
34
137000
4000
Sekoyayı, yaşayan canlı bir organizma olarak nasıl hayat ettiğinizi öğrenmek istiyorum.
02:39
And, Chris, if I could have you up here? I have a tape measure.
35
141000
6000
Chris, yardım eder misin? Mezurayla bir ölçüm yapalım.
02:47
It's a kind loaner from TED.
36
149000
2000
Mezurayı, oldukça düşünceli davranan TED ekibinden ödünç aldım.
02:49
And Chris, if you could take the end of that tape measure?
37
151000
4000
Chris, ucundan tutabilir misin?
02:53
We're going to show you what the diameter
38
155000
2000
Şimdi size, göğüs hizasındayken
02:55
at breast height of a big Redwood is.
39
157000
3000
bir Sekoyanın çapının ne kadar büyük olduğunu göstereceğiz.
02:58
Unfortunately, this tape isn't long enough -- it's only a 25-foot tape.
40
160000
9000
Maalesef bu mezura yalnızca 7.62 metre; yeteri kadar uzun değil.
03:07
Chris, could you extend your arm out that way? There we go. OK.
41
169000
5000
Chris, o yöne doğru kolunu uzatır mısın? Tamam, şimdi oldu.
03:12
And maybe about here, about 30 feet, is the diameter of a big Redwood.
42
174000
8000
Belki biraz da bu tarafa doğru gidersek, büyük bir Sekoya'nın yarıçapının yaklaşık 9 metre olduğunu gösterebiliriz.
03:20
Now, let your imagination go upward into space.
43
182000
3000
Şimdi hayalgücünüzü serbest bırakmanızı istiyorum.
03:23
Think about this tree, rising upward into Redwood space, 325 feet,
44
185000
10000
99 metre uzunluğuyla Sekoya evrenine uzayıp giden bu ağacı düşünün.
03:33
32 stories, an individual living organism articulating its forms
45
195000
5000
32 katlı bir bina yüksekliğindeki kendine özgü bu canlı organizma,
03:38
upward into space over long periods of time.
46
200000
4000
yüzyıllardır gökyüzüne doğru yol alıyor.
03:42
The Redwood species seems to exist in another kind of time:
47
204000
5000
Sekoya türleri bambaşka bir zaman diliminde yaşıyor gibidir:
03:47
not human time, but what we might call Redwood time.
48
209000
4000
Bizim algıladığımız insan zamanında değil, kendilerine özgü bir Sekoya zamanında...
03:51
Redwood time moves at a more stately pace than human time.
49
213000
5000
Sekoya zamanı, bildiğimiz insan zamanından çok daha heybetli bir hızda işliyor.
03:56
To us, when we look at a Redwood tree, it seems to be motionless and still,
50
218000
5000
Bir Sekoyaya baktığımızda, onun hareketsiz ve sabit olduğunu düşünürüz
04:01
and yet Redwoods are constantly in motion,
51
223000
3000
ama aslında Sekoyalar sürekli hareket halindedir;
04:04
moving upward into space, articulating themselves
52
226000
5000
gökyüzüne doğru ilerler ve binlerce yıllık Sekoya zamanı süresince
04:09
and filling Redwood space over Redwood time, over thousands of years.
53
231000
5000
Sekoya evrenini bir bir doldururlar.
04:14
Plant this small seed, wait 2,000 years, and you get this:
54
236000
4000
Bu ufak tohumu ekip 2000 yıl beklerseniz, sonunda
04:18
the Lost Monarch.
55
240000
2000
bir "Lost Monarch"ınız olur.
04:20
It dwells in the Grove of Titans on the north coast,
56
242000
2000
1998 yılında keşfedilen bu "Kayıp Hükümdar",
04:22
and was discovered in 1998.
57
244000
3000
kuzey sahilinde yer alan Titan Koruluğu'nda (Grove of Titans) yaşıyor.
04:25
And yet, when you look at the base of a Redwood tree,
58
247000
2000
Bir Sekoyanın tabanına baktığınızda
04:27
you're not seeing the organism.
59
249000
2000
bu canlının tamamına hakim olamazsınız.
04:29
You're like a mouse looking at the foot of an elephant,
60
251000
3000
Daha çok kendinizi, bir filin ayağına bakan fare gibi hissedersiniz
04:32
and most of the organism is overhead, unseen.
61
254000
3000
çünkü bu canlının görülemeyen çok daha büyük bir bölümü tepenizdedir.
04:35
I became very interested, and I wrote about a couple.
62
257000
4000
Yakın zamanda ilgimi çeken bir çift hakkında bir yazı yazdım.
04:39
Steve Sillett and Marie Antoine are the principal explorers
63
261000
3000
Steve Sillett ve Marie Antoine, Sekoya ormanlarının zirvelerini keşfeden
04:42
of the Redwood forest canopy. They're world-class athletes,
64
264000
3000
en önemli kişilerdir. Yalnızca dünya standartlarında atletler değil,
04:45
and they also are world-class forest ecology scientists.
65
267000
6000
aynı zamanda birinci sınıf orman ekologlarıdır.
04:51
Steve Sillett, when he was a 19-year-old college student
66
273000
3000
Steve Sillett, 19 yaşında Reed Üniversitesi'nde okurken,
04:54
at Reed College, had heard that the Redwood forest canopy
67
276000
4000
Sekoya tepelerinin "Sekoya çölü"
04:58
is considered to be a so-called Redwood desert.
68
280000
3000
olarak anıldığını öğrenmiş.
05:01
That is to say, at that time it was believed
69
283000
2000
Yani, o zamanlarda Sekoya dalları dışında
05:03
that there was nothing up there except the branches of Redwood trees.
70
285000
4000
bu bölgede başka hiçbir şeyin olmadığı sanılırmış.
05:07
And with a friend of his, he took it upon himself to free-climb a Redwood
71
289000
3000
Bir gün, bir arkadaşını da yanına alarak, yukarıda ne olduğunu görmek için
05:10
without ropes or any equipment to see what was up there.
72
292000
3000
hiç halat ve alet kullanmadan bir Sekoya'nın tepesine tırmanmaya karar vermiş.
05:13
He climbed up a small tree next to this giant Redwood,
73
295000
3000
Önce, dev Sekoya'nın yanında dikilen ufak bir ağaca tırmanmış
05:16
and then he leaped through space and grabbed a branch with his hands,
74
298000
6000
ve kendini boşluğa bırakarak yandaki bir dala tutunmuş
05:22
and ended up hanging, like catching a bar of a trapeze.
75
304000
3000
ve trapez çubuğuna tutunur gibi, öylece havada asılı kalmış.
05:25
And then, from there, he climbed directly up the bark
76
307000
3000
Oradan da ağacın gövdesine geçiş yaparak
05:28
until he got to the top of the tree.
77
310000
2000
sonunda en tepeye ulaşmış.
05:30
His friend, a guy named Marwood Harris, was following behind.
78
312000
4000
Arkadaşı Marwood Harris de arkadan onu takip ediyormuş.
05:34
Neither one of them had noticed that there was
79
316000
2000
Her ikisi de, Steve'in atladığı dalda duran ve
05:36
a Yellow Jacket wasp's nest the size of a bowling ball
80
318000
4000
bowling topu büyüklüğündeki
05:40
hanging from the branch that Steve had jumped into.
81
322000
2000
sarı yaban arılarının yuvasını farketmemiş.
05:42
And when Marwood made the jump, he was covered with wasps
82
324000
4000
Marwood o büyük atlayışı yaptığında, arılar dört bir yanını sarmış ve
05:46
stinging him in the face and eyes. He nearly let go.
83
328000
4000
onu, yüzünden, gözlerinden sokmuşlar. Marwood neredeyse kendini bırakıyormuş.
05:50
He would have fallen to his death, being 75 feet above the ground.
84
332000
3000
Yerden 22 metre yükseklikten düşmek, tam da ölümüne düşmek olurdu.
05:53
But they made it to the top, and what they found
85
335000
2000
Ancak bir şekilde yukarı ulaşmışlar ve gördükleri şey
05:55
was not a Redwood desert, but a lost world --
86
337000
3000
Sekoya çölü değil, kayıp bir dünyaymış.
05:58
a kind of three-dimensional labyrinth in the air, filled with unknown life.
87
340000
4000
Gökyüzünde üç boyutlu bir labirent gibi asılı duran ve içinde türlü yaşamlar barındıran bir dünya...
06:02
Now, I had been working on other topics:
88
344000
4000
Yakın zamanda başka konulara da odaklandım:
06:06
the emergence of infectious diseases,
89
348000
3000
Bunlardan biri, Dünya'nın doğal ekosistemlerinin yarattığı
06:09
which come out of the natural ecosystems of the Earth,
90
351000
3000
bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkışı ve
06:12
make a trans-species jump, and get into humans.
91
354000
3000
türler arası bir sıçrama yaparak insanlara geçişiydi.
06:15
After three books on this, it got to be a bit much, in a way.
92
357000
4000
Bu konuda üç kitap yazdıktan sonra şimdilik yeterli olduğunu düşündüm.
06:19
My wife and I adore our children.
93
361000
3000
Eşim ve ben çocuklarımıza tapıyoruz.
06:22
And I began climbing trees with my kids as just something to do with them,
94
364000
5000
Son zamanlarda, çocuklarımla vakit geçirmenin bir yolu olarak onlarla ağaca tırmanmaya başladım
06:27
using the so-called arborist climbing technique,
95
369000
3000
ve "ağaç uzmanı tekniği" denilen yöntemle,
06:30
with ropes. You use ropes to get yourself up into the crown of a tree.
96
372000
4000
halat kullanarak ağaç tepelerine kadar çıktık.
06:34
Children are incredibly adept at climbing trees.
97
376000
3000
Çocuklar ağaca tırmanma konusunda çok yeteneklidir.
06:37
That's my son, Oliver.
98
379000
2000
Fotoğraftaki, oğlum Oliver.
06:39
They don't seem to suffer from the same fear of heights that humans do.
99
381000
4000
Anlaşılan, büyüklerin yaşadığı yükseklik korkusu onların yanından bile geçmiyor.
06:43
(Laughter)
100
385000
4000
(Kahkaha)
06:47
If ontogeny recapitulates phylogeny, then children
101
389000
4000
Birey oluş soyoluşu tekrar ediyorsa, çocukların da, bu açıdan
06:51
are somewhat closer to our roots as primates in the arboreal forest.
102
393000
5000
ağaçlarda yaşayan primat atalarımıza çok daha yakın olduğunu söyleyebiliriz.
06:56
Humans appear to be the only primates that I know of
103
398000
4000
Yükseklik korkusu olan tek primat türü,
07:00
that are afraid of heights.
104
402000
2000
bildiğim kadarıyla insan.
07:02
All other primates, when they're scared,
105
404000
2000
Diğer primatlar korktuklarında,
07:04
they run up a tree, where they feel safe.
106
406000
3000
kendilerine güvende hissetmek için ağaçların tepesine kaçarlar.
07:07
We camped overnight in the trees, in tree boats.
107
409000
4000
Biz de çocuklarla ağaçların tepelerinde, ağaç botlarının içinde kamp yaptık.
07:11
This is my daughter Laura, then 15, looking out of a tree boat.
108
413000
3000
Bu fotoğrafta, ağaç botundan çevreyi izleyen kişi, kızım Laura. O zaman 15 yaşındaydı.
07:14
She's, by the way, tied in with a rope so she can't fall.
109
416000
5000
Ağaca halatla bağlı olduğu için düşme ihtimali yok bu arada.
07:19
Looking out of a tree boat in the morning and hearing birdsong
110
421000
3000
Böyle zamanlarda tek yaptığımız, ağaç botunun içinden etrafı izlemek ve
07:22
coming in three dimensions around us.
111
424000
2000
üç boyutlu şekilde çevremizi saran kuş seslerini dinlemekti.
07:24
We had been visited in the night by flying squirrels,
112
426000
3000
Geceleri, daha önce hiç ağaç tepesinde insan türü görmedikleri için
07:27
who don't seem to recognize humans for what they are
113
429000
3000
bizi "insan" olarak algılamayan
07:30
because they've never seen them in the canopy before.
114
432000
2000
uçan sincapların ziyaretlerine şahit olduk.
07:32
And we practiced advanced techniques like sky-walking,
115
434000
3000
Bazen de gökyüzünde yürüme denemeleri yaptık, ileri düzey teknikler geliştirdik;
07:35
where you can move from tree to tree through space,
116
437000
3000
daha çok Spiderman gibi, ağaçtan ağaca atlayarak
07:38
rather like Spiderman.
117
440000
2000
boşlukta süzüldük durduk.
07:40
It became a writing project.
118
442000
2000
Daha sonra tüm bunları bir yazıda toparladım.
07:42
When Steve Sillett gets up into a big Redwood, he fires an arrow,
119
444000
4000
Steve Sillett, Sekoyanın tepesine çıktığında, bir ok fırlatır
07:46
which trails a fishing line, which gets over a branch in the tree,
120
448000
3000
ve oka bağlı misina da bir ağacın dalına takılarak rotayı çizer.
07:49
and then you ascend up a rope which has been dragged into the tree by the line.
121
451000
4000
Ardından, rotayı takip edecek şekilde, halatı gövde boyunca yukarı çeker.
07:53
You ascend 30 stories.
122
455000
2000
Böylece 30 kat çıkmış kadar olursunuz.
07:55
There are two people climbing this tree, Gaya,
123
457000
3000
Gaya adı verilen ve en yaşlı Sekoyalardan biri olduğu bilinen
07:58
which is thought to be one of the oldest Redwoods. There they are.
124
460000
3000
bu ağaca tırmanabilen iki kişi var. Fotoğrafta gördüğünüz gibi...
08:01
They are only one-seventh of the way up that tree.
125
463000
3000
Bulundukları nokta, o ağacın yalnızca 1/7'si.
08:05
You do feel a sense of exposure.
126
467000
2000
Oradayken ifşa olmuş gibi hissediyorsunuz.
08:07
There is a small person right down there on the ground.
127
469000
3000
Yerde de, ağacın dibinde ufacık görünen biri var.
08:10
You feel like you're climbing a wall of wood.
128
472000
2000
Aynı zamanda tahtadan bir duvara tırmanıyormuş gibi hissediyorsunuz.
08:12
But then you enter the Redwood canopy,
129
474000
2000
Ama hemen sonra, tepelerde bir yerde, Sekoyanın örtüsünün içine dalıyorsunuz;
08:14
and it's like coming through a layer of clouds.
130
476000
3000
tıpkı bulut katmanlarının arasından çıkmış gibi...
08:17
And all of a sudden, you lose sight of the ground,
131
479000
3000
Bir anda artık tabanı göremediğinizi farkediyorsunuz.
08:20
and you also lose sight of the sky,
132
482000
2000
Aynı şekilde gökyüzünü de...
08:22
and you're in a three-dimensional labyrinth in the air
133
484000
3000
Havada asılı üç boyutlu bir labirentin içindeymiş gibi,
08:25
filled with hanging gardens of ferns growing out of soil,
134
487000
3000
topraktan doğan ve gökyüzünde asılı bir eğreltiotu bahçesine,
08:28
which is populated with all kinds of small organisms.
135
490000
4000
her türlü ufak canlının arasına giriyorsunuz.
08:32
There are epiphytes, plants that grow on trees.
136
494000
3000
Burada, ağaç tepelerinde yeşeren "epifit"ler var.
08:35
These are huckleberry bushes.
137
497000
2000
Bunlar da yaban mersini çalılıkları.
08:37
Many species of mosses, and then all sorts of lichens just plastering the tree.
138
499000
6000
Burada, ağaçları saran bir sürü yosun türüne ve her türlü likene de rastlayabilirsiniz.
08:43
When you get near the top of the tree, you feel like you can't fall --
139
505000
3000
Ağacın en tepesine yaklaştığınızda artık düşemeyeceğinizi hissediyorsunuz;
08:46
in fact, it's difficult to move.
140
508000
2000
hareket etmek oldukça zorlaşıyor.
08:48
You're worming your way through branches which are crowded
141
510000
3000
Dalların arasından bir solucan gibi kendinize yol açmaya çalışıyorsunuz
08:51
with living things that don't occur near the ground.
142
513000
3000
ve karada görmediğiniz canlıların arasında geziniyorsunuz.
08:54
It's like scuba diving into a coral reef,
143
516000
2000
Bu, mercan resifine dalmak gibi birşey.
08:56
except you're going upward instead of downward.
144
518000
2000
Tek farkı, aşağı değil, yukarı doğru ilerlemeniz.
08:58
And then the trees tend to flare out into platform-like areas at the top.
145
520000
4000
Çok geçmeden, ağaçların bir düzlük üzerinde gittikçe genişleyerek uzandığını görüyorsunuz.
09:02
Maria's sitting on one of them.
146
524000
2000
Maria da fotoğrafta bu ağaçların birinde oturuyor.
09:04
These limbs could be five to six hundred years old.
147
526000
2000
Bu dalların, 500-600 yaşında olduğu düşünülüyor.
09:06
Redwoods grow very slowly in their tops.
148
528000
3000
Sekoyalar üstten çok yavaş büyürler.
09:09
They also have a feature: thickets of huckleberry bushes
149
531000
3000
Bir özellikleri daha vardır: tepelerinde yetişen
09:12
that grow out of the tops of Redwood trees
150
534000
2000
yaban mersini çalılıklarına da ev sahipliği yaparlar.
09:14
that are technically known as huckleberry afros,
151
536000
3000
Bunlara "yaban mersini 'afro'su" da denir.
09:17
and you can sit there and snack on the berries while you're resting.
152
539000
4000
Üzerlerine rahatlıkla oturabilir ve dinlenirken bir miktar yaban mersini atıştırabilirsiniz.
09:21
Redwoods have an enormous surface area that extends upward into space
153
543000
5000
Sekoyaların, yukarı doğru genişleyen kocaman yüzey alanları vardır.
09:26
because they have a propensity to do something called reiteration.
154
548000
4000
Çünkü her seferinde kendilerini yinelerler.
09:30
A Redwood is a fractal. And as they put out limbs,
155
552000
4000
Sekoyanın fraktal bir yapısı vardır ve çıkan her dal
09:34
the limbs burst into small trees, copies of the Redwood.
156
556000
5000
ufak ağaçlara dönüşür, Sekoya'nın kopyaları olurlar.
09:39
Now, here we see a reiteration in Chronos, one of the older Redwoods.
157
561000
4000
Burada, eski Sekoyalardan biri olan Chronos'taki yinelenmeyi görüyoruz.
09:43
This reiteration is a huge flying buttress
158
565000
4000
Fotoğraftaki yineleme, ağacın gövdesinden çıkan
09:47
that comes out the tree itself.
159
569000
2000
bir tür dev uçan payanda.
09:49
This buttress is less than halfway up the tree.
160
571000
3000
Bu payanda, ağacın ortasına yakın bir yerde oluşup
09:52
And then it bursts into a forest of Redwoods.
161
574000
3000
sonrasında başlı başına bir Sekoya ormanına dönüşüyor.
09:55
This particular extra trunk is a meter across at the base
162
577000
5000
Gördüğünüz ek gövdenin taban genişliği bir metre
10:00
and extends upward for 150 feet.
163
582000
2000
ve yukarı doğru 45 metre kadar genişliyor.
10:02
It's as big as any of the biggest trees east of the Mississippi River,
164
584000
4000
Mississippi Nehri'nin doğusundaki en büyük ağaçlar kadar büyük neredeyse.
10:06
and yet it's only a minor feature on Chronos.
165
588000
3000
Ama Chronos'un yalnızca ufak bir parçası.
10:09
This three-dimensional map of the crown structure of a Redwood named Iluvatar,
166
591000
6000
Bu gördüğünüz ise, Iluvatar adındaki Sekoyanın tepe yapısını gösteren üç boyutlu bir harita.
10:15
made by Steve Sillett, Marie Antoine and their colleagues, gives you an idea.
167
597000
4000
Haritayı Steve Sillett, Marie Antoine ve çalışma arkadaşları hazırladı.
10:19
What you're seeing here is a hierarchical schematic development
168
601000
4000
Haritada, ağacın gövdeleri arasında hiyerarşik ve sistematik bir gelişim görüyoruz.
10:23
of the trunks of this tree as it has elaborated itself over time into six layers of fractal,
169
605000
6000
Çünkü ağaç, zaman içinde kendini, altı katmanlı fraktal bir yapıya dönüştürmüş.
10:29
of trunks springing from trunks springing from trunks.
170
611000
5000
Yani gövdenin gövdesinden yine, yeni yeni yinelenen gövdeler türemiş.
10:34
I asked Steve to put a human being in this to give a sense of scale.
171
616000
4000
Ölçek hakkında fikir verebilmesi için Steve'den haritaya bir insan yerleştirmesini rica ettim.
10:39
There's the person, right there. The person is waving to us.
172
621000
5000
Tam da sağ tarafta bize el sallayan bir kişi var.
10:44
I've wanted to ask Craig Venter if it would be possible to insert
173
626000
6000
Craig Venter'a hep sormak istemişimdir: Bir insanın vücuduna
10:50
a synthetic chromosome into a human
174
632000
2000
sentetik bir kromozom yerleştirip
10:52
so that we could reiterate ourselves if we wanted to.
175
634000
4000
istediğimiz zaman kendimizi yinelememiz mümkün olur mu diye.
10:56
And if we were able to reiterate, then the fingers of our hand
176
638000
3000
Eğer kendimizi yineleyebilseydik, elimizdeki parmaklar
10:59
would be people who looked like us,
177
641000
4000
bize benzeyen insanlar olurdu.
11:03
and they would have people on their hands and so on.
178
645000
3000
Onların ellerinde de, yine onlara benzeyen insanlar olur, bu böyle devam edip giderdi.
11:06
And if we had Redwood-like biology,
179
648000
2000
Biyolojimiz Sekoyalarınkine benzeseydi,
11:08
we would have six layers of people on our hands, as it were.
180
650000
4000
ellerimizde altı katmanlı insanlar olurdu.
11:12
And it would be a lovely thing to be able to wave to someone
181
654000
2000
O haldeyken birine el sallamak harika olurdu
11:14
and have all our reiterations wave at the same time.
182
656000
4000
ve tüm kopyalarımızın da aynı anda el sallaması...
11:18
(Laughter)
183
660000
2000
(Kahkaha)
11:20
To reiterate the point, let's go closer into Iluvatar.
184
662000
6000
Konuyu pekiştirmek için Iluvatar'a biraz daha yaklaşalım.
11:26
We're looking at that yellow box.
185
668000
3000
Şimdi sarı kutunun olduğu yeri inceleyeceğiz.
11:29
And this hallucinatory drawing shows you --
186
671000
2000
Bu halüsinatif çizimde gördüğünüz her şey
11:31
everything you see in this drawing is Iluvatar.
187
673000
4000
Iluvatar'ın ta kendisi.
11:35
These are millennial structures -- portions of the tree
188
677000
3000
Bunlar bin yıllık yapılar; yani bin yıldan daha yaşlı olduğunu
11:38
that are believed to be more than 1,000 years old.
189
680000
2000
düşündüğümüz ağaç parçaları.
11:40
There are four humans in this shot -- one, two, three, four.
190
682000
8000
Bu karede dört tane insan var: bir, iki, üç ve dört.
11:48
And there's also something that I want to show you.
191
690000
3000
Size göstermek istediğim başka birşey daha var.
11:51
This is a flying buttress.
192
693000
3000
Bu bir uçan payanda.
11:54
Redwoods grow back into themselves as they expand into space,
193
696000
4000
Sekoyalar gökyüzüne doğru genişledikçe kendilerine doğru tekrar büyürler.
11:58
and this flying buttress is a limb shot out of that small trunk,
194
700000
3000
Bu uçan payanda da, o küçük gövdeden çıkıp
12:01
going back into the main trunk and fusing with it.
195
703000
3000
ana gövdeye doğru büyüyen ve yine onunla birleşen bir dal haline gelmiş.
12:04
Flying buttresses, just as in a cathedral, help strengthen the crown of the tree
196
706000
4000
Uçan payandalar, tıpkı katedrallerdeki gibi, ağacın tepesini güçlendirmeye yarar.
12:08
and help the tree exist longer through time.
197
710000
4000
ve o bireyin daha uzun yaşamasını sağlarlar.
12:12
The scientists are doing all kinds of experiments in these trees.
198
714000
4000
Bilim insanları bu ağaçlarda türlü deneyler yapıyorlar.
12:16
They've wired them like patients in an ICU.
199
718000
3000
Yoğun bakımdaki hastalar gibi onları tellerle çevreliyorlar.
12:19
They're finding out that Redwoods can move moisture out of the air
200
721000
3000
Sekoyaların, havadaki nem oranını içlerine çekip
12:22
and down into their trunks,
201
724000
2000
gövdelerine aktardıklarını keşfediyorlar;
12:24
possibly all the way into their root systems.
202
726000
2000
muhtemelen ta köklerine inecek kadar...
12:26
They also have the ability to put roots anywhere in the tree itself.
203
728000
4000
Aynı zamanda bu ağaçların, gövdesinin herhangi bir yerinde kök bırakma özelliği de var.
12:30
If a portion of a Redwood is rotting,
204
732000
2000
Sekoyanın bir parçası çürümeye yüz tuttuğunda,
12:32
the Redwood will send roots into its own form
205
734000
3000
Sekoya, kendi gövdesine kökler yollar ve
12:35
and draw nutrients out of itself as it falls apart.
206
737000
4000
dağılma aşamasındayken, besleyici maddeleri kendine çekerek yaymaya başlar.
12:39
If we had Redwood-like biology, if we got a touch of gangrene in our arm
207
741000
4000
Sekoya gibi bir biyolojimiz olsaydı ve kolumuzda bir kangren başlangıcı olsaydı,
12:43
then we could just, you know,
208
745000
2000
besin maddelerini ve nemi emer,
12:45
extract the nutrients extract the nutrients and the moisture out of it until it fell off.
209
747000
4000
sonunda o bölgenin düşmesine izin verirdik.
12:50
Canopy soil can occur up to a meter deep,
210
752000
3000
Gövdenin yükseldiği toprağın derinliği bir metreye ulaşabilir;
12:53
hundreds of feet above the ground, and there are organisms in this soil
211
755000
4000
yerin onlarca metre üstünde... Aynı toprağın içinde, bugüne kadar isimlendirilmemiş
12:57
that have, as yet, no names.
212
759000
2000
çeşitli organizmalar da vardır.
12:59
This is an unnamed species of copepod. A copepod is a crustacean.
213
761000
5000
Bu, isimlendirilmemiş bir "copepod". Copepod, kabuklu bir hayvandır
13:04
These copepods are a major constituent of the oceans,
214
766000
5000
ve okyanusların önemli bir parçasıdır.
13:09
and they are a major part of the diet of grazing baleen whales.
215
771000
4000
Özellikle de çubuklu balinaların en önemli besin maddelerinden biridir.
13:13
What they're doing in the Redwood forest canopy soil
216
775000
4000
Sekoya ormanlarınının içinde,
13:17
hundreds of feet above the ocean, or how they got there,
217
779000
3000
okyanustan yüzlerce metre yüksekte ne aradıkları, buraya nasıl geldikleri
13:20
is completely unknown.
218
782000
2000
bizim için hala tam bir muamma.
13:22
There are some interesting theories
219
784000
2000
Bununla ilgili çok ilginç teoriler var.
13:24
that, if I had time, I would tell you about.
220
786000
2000
Zamanım olsaydı size bunları anlatmak isterdim.
13:26
But as you go and you look closer at a tree,
221
788000
2000
Ancak biraz daha yaklaşıp ağaca yakından baktığınızda,
13:28
what you see is, you see increasing complexity.
222
790000
3000
gördüğünüz en önemli şey, gittikçe karmaşıklaşan bir yapı.
13:31
We're looking at the very top of Gaya, which is thought to be the oldest Redwood.
223
793000
4000
Şu anda en yaşlı Sekoyalardan biri olan Gaya'nın en tepesini görüyoruz.
13:35
Gaya may be 3,000 to 5,000 years old,
224
797000
5000
Gaya'nın 3 bin ila 5 bin yaşlarında olduğunu düşünüyoruz.
13:40
no one really knows, but its top has broken off
225
802000
3000
Tam olarak söyleyemiyoruz ama tepesi gövdeden kopmuş ve
13:43
and it's been rotting back now.
226
805000
2000
çürümeye yüz tutmuş durumda.
13:45
This little Japanese garden-like creation probably took 700 years
227
807000
6000
Japon bahçelerinden çıkmış gibi görünen bu ufak canlının oluşması
13:51
to form in its complexity that we see right now.
228
813000
4000
ve bugün gördüğümüz formu alması, yaklaşık 700 yıl almış olmalı.
13:55
As you look at a tree, it takes a magnifying glass to see a giant tree.
229
817000
5000
Bir ağaca baktığınızda, onu dev bir bütün olarak görebilmek için bir büyüteç lazım.
14:00
I have to show you something unfortunately very sad
230
822000
3000
Konuşmamın sonuna yaklaşırken, size oldukça üzücü olan
14:03
at the conclusion of this talk.
231
825000
2000
başka birşey daha göstermeliyim.
14:05
The Eastern Hemlock tree has often been described as the Redwood of the East.
232
827000
4000
Kuzeydoğu Amerika ladini, çoğu zaman doğunun Sekoyası olarak tanımlanır.
14:09
And we're moving in a full circle now.
233
831000
2000
Şimdi neredeyse tam bir daire çiziyoruz.
14:11
In the 1950s, a small organism appeared in Richmond, Virginia,
234
833000
5000
1950'lerde Richmond, Virginia'da ufak bir organizma ortaya çıkarıldı
14:16
called the Hemlock woolly adelgid.
235
838000
2000
ve buna "Hemlock wooly adelgid" adı verildi.
14:18
It made a trans-species jump out of some other organism in Asia,
236
840000
4000
Asya'daki başka bir organizmadan türler arası bir sıçrama yaparak,
14:22
where it was living on Hemlock trees in Asia.
237
844000
3000
Asya'daki ladin ağaçlarında yaşamaya başladı.
14:25
When it moved into its new host, the Eastern Hemlock tree,
238
847000
4000
Kuzeydoğu Amerika ladinini yeni evi olarak seçtiğinde,
14:29
it escaped its predators, and the new tree had no resistance to it.
239
851000
4000
doğal düşmanlarından uzaklaşmış oldu ve yeni ağaç da ona daha fazla direnemedi.
14:33
The Eastern Hemlock forest is being considered in some ways
240
855000
4000
Kuzeydoğu Amerika ladinlerinin, bir anlamda,
14:37
the last fragments of primeval rainforest east of the Mississippi River.
241
859000
5000
Mississippi Nehri'nin doğusunda kalan kadim yağmur ormanlarının son parçaları olduğu düşünülüyor.
14:42
I hadn't even known that there were rainforests in the east,
242
864000
3000
Daha önce doğuda yağmur ormanları olduğunu bile bilmiyordum.
14:45
but in Great Smoky Mountains National Park
243
867000
3000
Ancak Great Smoky Dağları Ulusal Parkı
14:48
it can rain up to 100 inches of rain a year.
244
870000
4000
yılda 2.5 metre yağmur alan bir bölge.
14:53
And in the last two to three summers, these invasive organisms,
245
875000
7000
Son iki-üç yazdır bu istilacı organizmalar,
15:00
this kind of Ebola of the trees, as it were,
246
882000
3000
ağaçlardaki bir tür Ebola virüsü gibi,
15:03
has swept through the primeval Hemlock forest of the east,
247
885000
4000
doğunun ladin ormanlarına hızla yayıldı ve
15:07
and has absolutely wiped it out. I climbed there this past summer.
248
889000
5000
bu ormanları tamamen ortadan kaldırdı. Geçtiğimiz yaz orada bir tırmanış yapmıştım.
15:12
This is Great Smoky Mountains National Park,
249
894000
2000
İşte burası, Great Smoky Dağları Ulusal Parkı
15:14
and the Hemlocks are dead as far as the eye can see.
250
896000
5000
ve gördüğümüz ladinler de ölmüş durumda.
15:19
And what we're seeing is not just the potential death
251
901000
3000
Bu, yalnızca Kuzeydoğu Amerikan ladin türlerinin
15:22
of the Eastern Hemlock species --
252
904000
3000
potansiyel ölümü değil;
15:25
that is to say, its extinction from nature due to this invading parasite --
253
907000
4000
yani, bu istilacı parazit yüzünden bu ormanların yeryüzünden silinmesi değil,
15:29
but we're also seeing the death of an incredibly complex ecosystem
254
911000
5000
aynı zamanda çok karmaşık bir ekosistemin de ölümü demek.
15:34
for which these trees are merely the substrate
255
916000
3000
Oysa bu türler, havada asılı duran gökyüzü labirentinin
15:37
for the aerial labyrinth of the sky that exists in their crowns.
256
919000
6000
alt tabakasını oluşturan en önemli yapı taşları.
15:43
It's absolutely heartbreaking to see.
257
925000
3000
Yok olduklarına şahit olmak gerçekten çok üzücü.
15:46
One of the things that is just -- I almost can't conceive it --
258
928000
4000
Bir türlü anlayamadığım şeylerden biri de,
15:50
is the idea that the national news media hasn't picked this up at all,
259
932000
4000
ulusal haber kanallarının bu konuda hiçbir yayın yapmıyor olması.
15:54
and this is the devastation of one of the most important ecosystems in North America.
260
936000
5000
Çünkü Kuzey Amerika'nın en önemli ekosistemlerinden biri çökmek üzere.
16:02
What can the Redwoods tell us about ourselves?
261
944000
3000
Peki, Sekoyalar bize kendimizle ilgili ne anlatabilir?
16:05
Well, I think they can tell us something about human time.
262
947000
3000
Sanıyorum bize, yaşadığımız insan zamanı hakkında birşeyler söyleyebilirler.
16:08
The flickering, transitory quality of human time
263
950000
5000
Bana, yeniden insan zamanının eğretiliğini, faniliğini,
16:13
and the brevity of human life -- the necessity to love.
264
955000
5000
insan yaşamının kısalığını ve sevmenin gerekliliğini hatırlattılar.
16:18
But we're different from trees, and they can also teach us
265
960000
2000
Ama biz ağaçlardan çok farklıyız ve bu nedenle
16:20
something about ourselves in the differences that we have.
266
962000
3000
kendi türümüz arasındaki farklara dair daha fazla bilgi sunabilirler.
16:23
We are human, and we have the capacity to love,
267
965000
3000
Biz insanız ve sevme,
16:26
we have the capacity to wonder, and we have a sort of
268
968000
4000
şaşırma kapasitemiz ve bir çeşit
16:30
boundless curiosity, a restless inquisitiveness
269
972000
5000
sınırsız merakımız ve uslanmaz bir sorgulama özelliğimiz var.
16:35
that so suits us as primates, I think.
270
977000
3000
Primatlar olarak bize en uygun özellikler bunlar bence.
16:38
And at least for me, personally, the trees have taught me
271
980000
4000
Ağaçlar, şahsen bana,
16:42
an entirely new way of loving my children.
272
984000
3000
çocuklarımı çok daha farklı bir şekilde sevmeyi öğretti.
16:45
Exploring with them the forest canopy
273
987000
2000
Onlarla birlikte ağaç tepelerini keşfe çıkmak,
16:47
has been one of the most lovely things of my existence on Earth.
274
989000
4000
yeryüzündeki varoluşumun en keyifli anlarını yaşattı.
16:51
And I think that one of the happiest things is the sense that
275
993000
5000
Aynı zamanda beni en mutlu eden şey de,
16:56
with my children I've been able to introduce them
276
998000
3000
bu ağaçlara tırmanacak kadar şanslı,
16:59
into the very small circle of humans who are lucky enough,
277
1001000
4000
ya da enayi olan az sayıda insanla
17:03
or possibly stupid enough, to still climb trees.
278
1005000
4000
çocuklarımı tanıştırabilmiş olmak.
17:07
Thank you very much.
279
1009000
2000
Çok teşekkür ederim.
17:09
(Applause)
280
1011000
11000
(Alkış)
17:20
Chris Anderson: I think at a previous TED,
281
1022000
3000
Chris Anderson: Daha önceki bir TED konuşmasında,
17:23
I think it was Nathan Myhrvold who told me that it was thought that
282
1025000
4000
sanıyorum Nathan Myhrvold bana şöyle demişti:
17:27
because these trees are like, 2,000 years and older,
283
1029000
3000
Bu ağaçlar 2 bin yaşından daha fazla oldukları için,
17:30
on many of them there are ecosystems where there are species
284
1032000
3000
birçoğunun üzerinde öylesine farklı ekosistemler var ki,
17:33
that are not found anywhere on the Earth
285
1035000
2000
yeryüzünde görülmeyen birçok değişik türü barındırıyorlar.
17:35
except on that one tree. Is that correct?
286
1037000
3000
O tek ağaç dışında... Bu doğru mu?
17:38
Richard Preston: Yes, that is correct. I mentioned Hyperion, the world's tallest tree.
287
1040000
5000
Richard Preston: Evet, doğru. Dünyanın en uzun ağacı olan Hyperion'dan bahsettim.
17:43
And I was a member of a climbing team that made the first climb of it, in 2006.
288
1045000
5000
2006 yılında bu ağaca ilk kez tırmanan ekibin içinde yer almıştım.
17:48
And while we were climbing Hyperion, Marie Antoine spotted
289
1050000
4000
Hyperion'a tırmanırken, ağacı yarıladığımızda, Marie Antoine,
17:52
an unknown species of golden-brown ant about halfway up the trunk.
290
1054000
6000
daha önce hiç bilinmeyen kızıl kahverengi bir karınca türü gördü.
17:58
Ants are not known to occur in Redwood trees, curiously enough,
291
1060000
3000
Şaşırtıcı bir biçimde Sekoyaların üzerinde karıncaların yaşamadığı bilinir.
18:01
and we wondered whether this ant, this species of ant,
292
1063000
3000
Bu nedenle biz de, bu karınca türünün
18:04
was only endemic to that one tree, or possibly to that grove.
293
1066000
4000
yalnızca o tek ağaca ya da koruluğa özgü endemik bir tür olup olmadığını düşündük.
18:08
And in subsequent climbs they could never find that ant again,
294
1070000
3000
Sonrasında yaptığımız tırmanışlarda o karıncayı bir daha göremedik;
18:11
and so no specimens have ever been collected.
295
1073000
2000
örnek bile toplayamadık.
18:13
We don't know what it is -- we just know it's there.
296
1075000
4000
Hala ne olduğunu bilmiyoruz ama oralarda bir yerde olduğunu biliyoruz.
18:17
CA: So, you have to wonder when, you know,
297
1079000
2000
CA: Bu durumda şunu merak etmeden de yapamıyoruz:
18:19
if some other species than us was recording the stories that mattered on Earth,
298
1081000
6000
Bizden başka türler, Dünya için önem taşıyan öyküleri kayda geçirseydi,
18:25
you know, our stories are about Iraq and war and politics and celebrity gossip.
299
1087000
6000
öykülerimiz, Irak'tan, savaştan, politikadan ve magazinden ibaret olurdu.
18:31
You've just told us a different story of this tragic arms race that's happening,
300
1093000
4000
Sen bize, bu trajik silahlanma yarışında bambaşka bir öykü anlattın.
18:35
and maybe whole ecosystems gone forever.
301
1097000
3000
Belki de tüm ekosistemin ortadan kalkacağı gerçeğini aktardın.
18:38
It's an amazing sense of wonder you've given me,
302
1100000
2000
Bu konuda bende çok büyük bir merak uyandırdın
18:40
and a sense of just how fragile this whole thing is.
303
1102000
3000
ve tüm bu düzenin aslında ne kadar da hassas olduğunu hatırlattın.
18:43
RP: It is fragile, and you know, I think about emerging human diseases --
304
1105000
4000
RP: Gerçekten de hassas. Hele ki, insanlarda ortaya çıkan yeni hastalıkları ve
18:47
parasites that move into the human species.
305
1109000
3000
insana geçen parazitleri de düşünürsek...
18:50
But that's just a very small facet
306
1112000
3000
Ama bu, çok daha büyük bir sorun olan istilacı türlerin dünya çapında yayılışının,
18:53
of a much greater problem of invasions of species worldwide,
307
1115000
4000
tüm ekosistemleri ve Dünya'yı etkileyişinin
18:57
all through the ecosystems, and you know, the Earth itself --
308
1119000
2000
yalnızca çok ufak bir kesiti.
18:59
CA: Partly caused by us, inadvertently.
309
1121000
3000
CA: Bir ölçüde, farkında olmasak da bunun sorumlusu bizleriz.
19:02
RP: Caused by humans. Caused by the movement of humans.
310
1124000
3000
RP: Asıl sorumlu insan ve insanın faaliyetleri.
19:05
You can think of the Earth's biosphere as a palace,
311
1127000
5000
Biyosferi, dünyanın sarayı olarak düşünebiliriz.
19:10
and the continents are rooms in the palace,
312
1132000
3000
Kıtalar da bu sarayın içindeki odalar.
19:13
and the islands are small rooms.
313
1135000
2000
Adalar ise, küçük odacıklar.
19:15
But lately, the doors of the palace have been flung open,
314
1137000
4000
Ancak son zamanlarda sarayın kapıları sonuna kadar açıldı
19:19
and the walls are coming down.
315
1141000
3000
ve duvarlar da tek tek çökmeye başladı.
19:22
CA: Richard Preston, thank you very much, I think.
316
1144000
2000
CA: Richard Preston, çok teşekkür ederiz.
19:24
RP: Thank you.
317
1146000
2000
RP: Ben teşekkür ederim.
ABOUT THE SPEAKER
Richard Preston - WriterRichard Preston wrote The Hot Zone, a classic look at the Ebola virus and the scientists who fight it. His wide-ranging curiosity about science and people has led him to cover a dizzying list of topics, with a lapidary attention to detail and an ear for the human voice.
Why you should listen
Richard Preston is one of the only humans to have climbed Hyperion, a nearly 380-foot redwood tree that is the tallest living thing on Earth. Hyperion was discovered by explorer Michael Taylor while Preston was writing his latest full-length book, The Wild Trees.
His earlier book The Hot Zone sold millions of copies, spawned a movie, and made the Ebola virus horrifyingly familiar. The book is part of his Dark Biology trilogy, which includes the novel The Cobra Event and The Demon in the Freezer, a look at the bioterror implications of smallpox. He is a regular contributor to The New Yorker. His latest book, Panic in Level Four, is a collection of reportage on a wonderful range of topics, from mathematical geniuses to trees to one of the most shocking medical conditions you can imagine. (This is the book that was passed around the TED offices with the note, "Don't read the final chapter while eating.")
Richard Preston | Speaker | TED.com