TED2008
Richard Preston: The mysterious lives of giant trees
Richard Preston: Những sự sống bí ẩn trong những cây khổng lồ
Filmed:
Readability: 4.1
751,481 views
Nhà viết sách khoa học Richard Preston nói về một số sự sống lớn nhất hiện nay trên hành tinh, những cây khổng lồ ở bờ Tây Bắc Thái Bình Dương của Mỹ. Mọc lên từ một hạt nhỏ bé, chúng nâng đỡ cả một hệ sinh thái to lớn -- và phần lớn vẫn đang là bí ẩn
Richard Preston - Writer
Richard Preston wrote The Hot Zone, a classic look at the Ebola virus and the scientists who fight it. His wide-ranging curiosity about science and people has led him to cover a dizzying list of topics, with a lapidary attention to detail and an ear for the human voice. Full bio
Richard Preston wrote The Hot Zone, a classic look at the Ebola virus and the scientists who fight it. His wide-ranging curiosity about science and people has led him to cover a dizzying list of topics, with a lapidary attention to detail and an ear for the human voice. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
The north coast of California has rainforests --
0
0
5000
Vùng bờ biển phía bắc California
có nhiều khu rừng mưa,
có nhiều khu rừng mưa,
00:23
temperate rainforests -- where it can rain more than 100 inches a year.
1
5000
5000
rừng mưa ôn đới, nơi đón nhận
lượng mưa hơn 100 iche (2500 mm) hàng năm.
lượng mưa hơn 100 iche (2500 mm) hàng năm.
00:28
This is the realm of the Coast Redwood tree.
2
10000
4000
Đây là vương quốc của loài Coast Redwood
00:32
Its species name is Sequoia sempervirens.
3
14000
3000
Tên khoa học là Sequoia Sempervirens
00:35
Sequoia sempervirens is the tallest living organism on Earth.
4
17000
4000
Sequoia Sempervirens
là sinh vật cao nhất trên trái đất,
là sinh vật cao nhất trên trái đất,
00:39
The range of the species goes up to as much as 380 feet tall.
5
21000
5000
với độ cao lên đến hơn 380 feet (100 m)
00:44
That's 38 stories tall.
6
26000
2000
tương đương 38 tầng.
00:46
These are trees that would stand out in midtown Manhattan.
7
28000
4000
Đây là một trong số những loài
nổi bật nhất ở Midtown Manhattan
nổi bật nhất ở Midtown Manhattan
00:50
Nobody knows how old the oldest living Coast Redwoods are
8
32000
4000
Không ai biết tuổi của cây
Coast Redwood sống lâu nhất là bao nhiêu
Coast Redwood sống lâu nhất là bao nhiêu
00:54
because nobody has ever drilled into any of them
9
36000
2000
vì chưa có người nào khoan vào thân cây
00:56
to count their annual growth rings, and, in any case,
10
38000
3000
để đếm số vòng sinh trưởng,
và trong nhiều trường hợp
và trong nhiều trường hợp
00:59
the centers of the oldest individuals appear to be hollow.
11
41000
4000
một vài cá thể lâu đời nhất
lại không hề có vòng tròn nào bên trong
lại không hề có vòng tròn nào bên trong
01:03
But it's believed that the oldest living Redwoods
12
45000
3000
Nhưng nhiều người tin rằng
những cây Redwood sống lâu nhất
những cây Redwood sống lâu nhất
01:06
are perhaps 2,500 years old -- roughly the age of the Parthenon --
13
48000
6000
có thể tới 2,500 tuổi-
gần bằng tuổi thọ của đền Parthenon-
gần bằng tuổi thọ của đền Parthenon-
01:12
although it's also suspected that there may be individual trees
14
54000
3000
mặc dù có nhiều ý kiến
cho rằng có thể có vài cây
cho rằng có thể có vài cây
01:15
that are older than that.
15
57000
2000
thậm chí còn sống lâu hơn.
01:17
You can see the range of the Coast Redwoods. It's here, in red.
16
59000
4000
Các bạn có thể khu vực có Coast Redwood.
Ở đây, màu đỏ.
Ở đây, màu đỏ.
01:21
The largest individuals of this species,
17
63000
2000
Những cá thể to lớn nhất trong loài,
01:23
the dreadnoughts of their kind, live just on the north coast of California,
18
65000
5000
những chiến hạm của loài,
chỉ sống ở bờ biển phía Bắc California
chỉ sống ở bờ biển phía Bắc California
01:28
where the rain is really intense.
19
70000
3000
nơi có lượng mưa vô cùng lớn
01:31
In recent historic times, about 96 percent of the Coast Redwood forest
20
73000
6000
Trong thời gian gần đây,
khoảng 96% rừng cây Coast Redwood
khoảng 96% rừng cây Coast Redwood
01:37
was cut down, especially in a series of bursts of intense liquidation logging,
21
79000
7000
bị chặt phá, đặc biệt là
hàng loạt vụ đốn hạ cây rừng nghiêm trọng
hàng loạt vụ đốn hạ cây rừng nghiêm trọng
01:44
clear-cutting that took place in the 1970s through the early 1990s.
22
86000
6000
xảy ra và những năm 1970
đến đầu những năm 1990.
đến đầu những năm 1990.
01:50
Even so, about four percent of the primeval Redwood rainforest remains intact,
23
92000
8000
Dù vậy, khoảng 4% rừng Redwood nguyên sinh
không bị ảnh hưởng,
không bị ảnh hưởng,
01:58
wild and now protected -- entirely protected --
24
100000
4000
còn hoang sơ và đang được bảo vệ -
bảo vệ toàn diện-
bảo vệ toàn diện-
02:02
in a chain of small parks strung out like pearls
25
104000
3000
trong một chuỗi các công viên nhỏ
rải rác như những hòn ngọc
rải rác như những hòn ngọc
02:05
along the north coast of California, including Redwood National Park.
26
107000
4000
nằm dọc bờ biển phía Bắc california,
trong đó có công viên quốc gia Redwood
trong đó có công viên quốc gia Redwood
02:09
But curiously, Redwood rainforests, the fragments that we have left,
27
111000
5000
Nhưng lạ thay,
những khu rừng mưa Redwood còn lại này,
những khu rừng mưa Redwood còn lại này,
02:14
to this day remain under-explored.
28
116000
3000
cho đến ngày nay vẫn chưa được khám phá.
02:17
Redwood rainforest is incredibly difficult to move through,
29
119000
5000
Các khu rừng mưa Redwood
đặc biệt khó nghiên cứu,
đặc biệt khó nghiên cứu,
02:22
and even today, individual trees are being discovered
30
124000
3000
và thậm chí ngày nay,
nhiều cây đang được khám phá
nhiều cây đang được khám phá
02:25
that have never been seen before, including, in the summer of 2006,
31
127000
4000
chưa từng được nhìn thấy trước đây,
gồm có khám phá vào hè 2006
gồm có khám phá vào hè 2006
02:29
Hyperion, the world's tallest tree.
32
131000
3000
Hyperion, cây cao nhất thế giới.
02:32
I'm going to do a little Gedanken experiment.
33
134000
3000
Tôi sẽ làm một thí nghiệm Gedanken nhỏ,
02:35
I'm going to ask you to imagine what a Redwood really is as a living organism.
34
137000
4000
Hãy tưởng tượng rừng Redwood sẽ thế nào
nếu nó là một sinh vật sống thật sự
nếu nó là một sinh vật sống thật sự
02:39
And, Chris, if I could have you up here? I have a tape measure.
35
141000
6000
Và, Chris, anh lên đây được không?
Tôi có một cái thước dây.
Tôi có một cái thước dây.
02:47
It's a kind loaner from TED.
36
149000
2000
Món này tôi mượn của TED.
02:49
And Chris, if you could take the end of that tape measure?
37
151000
4000
Chris, anh giữ đầu của cái thước được không?
02:53
We're going to show you what the diameter
38
155000
2000
Chúng tôi sẽ cho các bạn thấy đường kính
02:55
at breast height of a big Redwood is.
39
157000
3000
tại vòng thân của một cây Redwood to.
02:58
Unfortunately, this tape isn't long enough -- it's only a 25-foot tape.
40
160000
9000
Không may, cái thước này không đủ dài
nó chỉ là thước 25-foot (7.5 m)
nó chỉ là thước 25-foot (7.5 m)
03:07
Chris, could you extend your arm out that way? There we go. OK.
41
169000
5000
Chirs, anh có thể dang vai theo cách đó?
Đúng rồi, OK.
Đúng rồi, OK.
03:12
And maybe about here, about 30 feet, is the diameter of a big Redwood.
42
174000
8000
Và có lẽ khoảng này, gần 30 feet (~9 m)
là đường kính của một cây Redwood lớn.
là đường kính của một cây Redwood lớn.
03:20
Now, let your imagination go upward into space.
43
182000
3000
Giờ, hãy tưởng tượng cao lên không gian
03:23
Think about this tree, rising upward into Redwood space, 325 feet,
44
185000
10000
Nghĩ về cây này, vươn vào không gian
của Redwood, 325 feet (~100 m)
của Redwood, 325 feet (~100 m)
03:33
32 stories, an individual living organism articulating its forms
45
195000
5000
32 tầng lầu, một cá thể sống
kiến tạo hình dạng của nó
kiến tạo hình dạng của nó
03:38
upward into space over long periods of time.
46
200000
4000
vươn cao vào không gian
suốt một thời gian dài.
suốt một thời gian dài.
03:42
The Redwood species seems to exist in another kind of time:
47
204000
5000
Các loài Redwood
tồn tại trong một loại thời gian khác:
tồn tại trong một loại thời gian khác:
03:47
not human time, but what we might call Redwood time.
48
209000
4000
không phải thời gian của con người
ta có thể gọi là thời gian Redwood.
ta có thể gọi là thời gian Redwood.
03:51
Redwood time moves at a more stately pace than human time.
49
213000
5000
Thời gian Redwood trôi từ từ hơn
thời gian của con người.
thời gian của con người.
03:56
To us, when we look at a Redwood tree, it seems to be motionless and still,
50
218000
5000
Với ta, khi nhìn vào một cây Redwood
nó có vẻ bất động
nó có vẻ bất động
04:01
and yet Redwoods are constantly in motion,
51
223000
3000
và rồi Redwood cứ giữ tư thế đó,
04:04
moving upward into space, articulating themselves
52
226000
5000
vươn thẳng lên không gian,
tự kiến tạo mình
tự kiến tạo mình
04:09
and filling Redwood space over Redwood time, over thousands of years.
53
231000
5000
và làm đầy không gian Redwood
trong suốt thời gian Redwood, qua nhiều ngàn năm.
trong suốt thời gian Redwood, qua nhiều ngàn năm.
04:14
Plant this small seed, wait 2,000 years, and you get this:
54
236000
4000
Gieo hạt giống nhỏ này, chờ 2000 năm,
và bạn có cái này:
và bạn có cái này:
04:18
the Lost Monarch.
55
240000
2000
Vương Quốc bị lãng quên
04:20
It dwells in the Grove of Titans on the north coast,
56
242000
2000
Nó ngụ ở Grove of Titans
ở bờ biển phía Bắc
ở bờ biển phía Bắc
04:22
and was discovered in 1998.
57
244000
3000
và được khám phá năm 1998.
04:25
And yet, when you look at the base of a Redwood tree,
58
247000
2000
Còn nữa, khi bạn nhìn vào
chân của cây Redwood
chân của cây Redwood
04:27
you're not seeing the organism.
59
249000
2000
bạn không phải đang thấy một sinh vật.
04:29
You're like a mouse looking at the foot of an elephant,
60
251000
3000
Bạn như một con chuột
đang nhìn vào chân một con voi,
đang nhìn vào chân một con voi,
04:32
and most of the organism is overhead, unseen.
61
254000
3000
Phần lớn của sinh vật
cao quá đầu bạn, không nhìn tới
cao quá đầu bạn, không nhìn tới
04:35
I became very interested, and I wrote about a couple.
62
257000
4000
Tôi đã rất hứng thú và đã viết về một cặp đôi.
04:39
Steve Sillett and Marie Antoine are the principal explorers
63
261000
3000
Steve Sillett và Marie Antoine
là những nhà thám hiểm tiên phong
là những nhà thám hiểm tiên phong
04:42
of the Redwood forest canopy. They're world-class athletes,
64
264000
3000
của tán rừng Redwood.
Họ là vận động viên thế giới
Họ là vận động viên thế giới
04:45
and they also are world-class forest ecology scientists.
65
267000
6000
và họ cũng là
những nhà sinh thái học quốc tế .
những nhà sinh thái học quốc tế .
04:51
Steve Sillett, when he was a 19-year-old college student
66
273000
3000
Steve Sillett, khi anh ta là
một sinh viên cao đẳng 19 tuổi
một sinh viên cao đẳng 19 tuổi
04:54
at Reed College, had heard that the Redwood forest canopy
67
276000
4000
tại trường Cao Đẳng Reed,
đã nghe về tán rừng Redwood
đã nghe về tán rừng Redwood
04:58
is considered to be a so-called Redwood desert.
68
280000
3000
được xem là sa mạc Redwood.
05:01
That is to say, at that time it was believed
69
283000
2000
Thế có nghĩa là, lúc đó
người ta tin rằng
người ta tin rằng
05:03
that there was nothing up there except the branches of Redwood trees.
70
285000
4000
chẳng có gì ở đó ngoại trừ
tán của những cây Redwood.
tán của những cây Redwood.
05:07
And with a friend of his, he took it upon himself to free-climb a Redwood
71
289000
3000
Với bạn mình, anh ta leo tự do
lên một cây Redwood
lên một cây Redwood
05:10
without ropes or any equipment to see what was up there.
72
292000
3000
không có dây hay thiết bị nào
để xem trên đó có gì.
để xem trên đó có gì.
05:13
He climbed up a small tree next to this giant Redwood,
73
295000
3000
Anh ta leo lên một cái cây nhỏ
kế cây Redwood khổng lồ này,
kế cây Redwood khổng lồ này,
05:16
and then he leaped through space and grabbed a branch with his hands,
74
298000
6000
và anh ta nhảy qua,
dùng tay bám vào một nhành
dùng tay bám vào một nhành
05:22
and ended up hanging, like catching a bar of a trapeze.
75
304000
3000
và treo lủng lẳng, như bám thanh xà ngang.
05:25
And then, from there, he climbed directly up the bark
76
307000
3000
Sau đó, từ đấy,
anh ta leo trực tiếp trên lớp vỏ
anh ta leo trực tiếp trên lớp vỏ
05:28
until he got to the top of the tree.
77
310000
2000
tới khi anh ta đến ngọn của cái cây.
05:30
His friend, a guy named Marwood Harris, was following behind.
78
312000
4000
Bạn anh ta, một gã tên Marwood Harris,
theo sau.
theo sau.
05:34
Neither one of them had noticed that there was
79
316000
2000
Không ai để ý rằng
05:36
a Yellow Jacket wasp's nest the size of a bowling ball
80
318000
4000
có một tổ ong bắp cày
cỡ một trái bowling
cỡ một trái bowling
05:40
hanging from the branch that Steve had jumped into.
81
322000
2000
treo trên nhánh mà Steve mới nhảy qua.
05:42
And when Marwood made the jump, he was covered with wasps
82
324000
4000
Và khi tới Marwood nhảy sang
anh ta bị bao vây bởi ong bắp cày
anh ta bị bao vây bởi ong bắp cày
05:46
stinging him in the face and eyes. He nearly let go.
83
328000
4000
chích vào mặt và mắt anh ta.
Anh ta gần như buông tay.
Anh ta gần như buông tay.
05:50
He would have fallen to his death, being 75 feet above the ground.
84
332000
3000
Anh ta đã có thể ngã đến chết,
ở độ cao 75 feet (~25 m) trên mặt đất
ở độ cao 75 feet (~25 m) trên mặt đất
05:53
But they made it to the top, and what they found
85
335000
2000
Nhưng họ đã leo tới ngọn,
và họ tìm ra
và họ tìm ra
05:55
was not a Redwood desert, but a lost world --
86
337000
3000
không phải là sa mạc Redwood,
là một thế giới bị lãng quên --
là một thế giới bị lãng quên --
05:58
a kind of three-dimensional labyrinth in the air, filled with unknown life.
87
340000
4000
một mê cung ba chiều trong không trung
lấp đầy bởi những sự sống chưa biết đến.
lấp đầy bởi những sự sống chưa biết đến.
06:02
Now, I had been working on other topics:
88
344000
4000
Giờ đây, tôi đã làm những chủ đề khác:
06:06
the emergence of infectious diseases,
89
348000
3000
Sự trổi dậy của bệnh truyền nhiễm,
06:09
which come out of the natural ecosystems of the Earth,
90
351000
3000
dẫn tới những
hệ sinh thái tự nhiên của Trái Đất
hệ sinh thái tự nhiên của Trái Đất
06:12
make a trans-species jump, and get into humans.
91
354000
3000
gây ra nhiễm khác loài,
và lây sang con người.
và lây sang con người.
06:15
After three books on this, it got to be a bit much, in a way.
92
357000
4000
Sau ba quyển sách về đề tài này,
nó đã hơi nhiều, theo cách nào đấy
nó đã hơi nhiều, theo cách nào đấy
06:19
My wife and I adore our children.
93
361000
3000
Vợ tôi và tôi chăm lũ trẻ.
06:22
And I began climbing trees with my kids as just something to do with them,
94
364000
5000
Và tôi bắt đầu trèo cây với bọn nhỏ
06:27
using the so-called arborist climbing technique,
95
369000
3000
dùng cách gọi là
kỹ thuật leo thợ làm vườn
kỹ thuật leo thợ làm vườn
06:30
with ropes. You use ropes to get yourself up into the crown of a tree.
96
372000
4000
dùng dây. Bạn dùng dây thừng
để leo lên ngọn của cái cây.
để leo lên ngọn của cái cây.
06:34
Children are incredibly adept at climbing trees.
97
376000
3000
Lũ trẻ cực kỹ lão luyện
trong chuyện trèo cây
trong chuyện trèo cây
06:37
That's my son, Oliver.
98
379000
2000
Đây là con trai tôi, Oliver.
06:39
They don't seem to suffer from the same fear of heights that humans do.
99
381000
4000
Chúng có vẻ không sợ độ cao
theo cách người ta hay làm.
theo cách người ta hay làm.
06:43
(Laughter)
100
385000
4000
(Cười)
06:47
If ontogeny recapitulates phylogeny, then children
101
389000
4000
Nếu sự phát sinh cá thể
tóm lại bằng cây sinh thái,
tóm lại bằng cây sinh thái,
06:51
are somewhat closer to our roots as primates in the arboreal forest.
102
393000
5000
thì lũ trẻ bằng cách nào đấy
gần với loài linh trưởng trên cây hơn.
gần với loài linh trưởng trên cây hơn.
06:56
Humans appear to be the only primates that I know of
103
398000
4000
Con người
là loài linh trưởng duy nhất tôi biết
là loài linh trưởng duy nhất tôi biết
07:00
that are afraid of heights.
104
402000
2000
sợ độ cao.
07:02
All other primates, when they're scared,
105
404000
2000
Mọi loài linh trưởng khác, khi chúng sợ,
07:04
they run up a tree, where they feel safe.
106
406000
3000
chúng chạy lên cây,
nơi chúng cảm thấy an toàn
nơi chúng cảm thấy an toàn
07:07
We camped overnight in the trees, in tree boats.
107
409000
4000
Chúng ta cắm trại trên cây,
trong những cái võng.
trong những cái võng.
07:11
This is my daughter Laura, then 15, looking out of a tree boat.
108
413000
3000
Đây là con gái tôi, Laura, 15 tuổi
đang nhìn ra ngoài võng.
đang nhìn ra ngoài võng.
07:14
She's, by the way, tied in with a rope so she can't fall.
109
416000
5000
Nhân tiện, con bé buộc một sợi dây
để khỏi bị té.
để khỏi bị té.
07:19
Looking out of a tree boat in the morning and hearing birdsong
110
421000
3000
Buổi sáng nhìn ra ngoài võng
và nghe tiếng chim hót
và nghe tiếng chim hót
07:22
coming in three dimensions around us.
111
424000
2000
ngân đến từ mọi hướng xung quanh quanh
07:24
We had been visited in the night by flying squirrels,
112
426000
3000
Chúng tôi được vài con sóc bay
đến thăm vào buổi tối,
đến thăm vào buổi tối,
07:27
who don't seem to recognize humans for what they are
113
429000
3000
chúng có vẻ không nhận ra
con người là gì
con người là gì
07:30
because they've never seen them in the canopy before.
114
432000
2000
bởi vì chúng chưa thấy người
trên tán cây này bao giờ.
trên tán cây này bao giờ.
07:32
And we practiced advanced techniques like sky-walking,
115
434000
3000
Chúng tôi luyện tập vài kỹ năng nâng cao
như sky-walking,
như sky-walking,
07:35
where you can move from tree to tree through space,
116
437000
3000
cách mà bạn có thể đi
từ cây này qua cây khác trên không,
từ cây này qua cây khác trên không,
07:38
rather like Spiderman.
117
440000
2000
kiểu như người nhện.
07:40
It became a writing project.
118
442000
2000
Điều này tạo ra một dự án viết
07:42
When Steve Sillett gets up into a big Redwood, he fires an arrow,
119
444000
4000
Khi Steve Sillett đến một cây Redwood to,
anh ta bắn một mũi tên,
anh ta bắn một mũi tên,
07:46
which trails a fishing line, which gets over a branch in the tree,
120
448000
3000
kéo theo một sợi cước,
qua khỏi một nhánh cây,
qua khỏi một nhánh cây,
07:49
and then you ascend up a rope which has been dragged into the tree by the line.
121
451000
4000
rồi bạn kéo sợi dây thừng lên
cây bằng sợi cước đó.
cây bằng sợi cước đó.
07:53
You ascend 30 stories.
122
455000
2000
Bạn kéo lên 30 tầng.
07:55
There are two people climbing this tree, Gaya,
123
457000
3000
Có hai người đang leo cây này, Gaya,
07:58
which is thought to be one of the oldest Redwoods. There they are.
124
460000
3000
cây được cho rằng
lớn tuổi nhất rừng Redwood. Họ ở kia.
lớn tuổi nhất rừng Redwood. Họ ở kia.
08:01
They are only one-seventh of the way up that tree.
125
463000
3000
Họ đang ở chỉ 1 phần bảy chiều cao cây.
08:05
You do feel a sense of exposure.
126
467000
2000
Bạn cảm giác như ????
08:07
There is a small person right down there on the ground.
127
469000
3000
Có một người nhỏ đứng ngay dưới đất.
08:10
You feel like you're climbing a wall of wood.
128
472000
2000
Bạn sẽ cảm thấy
mình đang leo lên bức tường gỗ
mình đang leo lên bức tường gỗ
08:12
But then you enter the Redwood canopy,
129
474000
2000
Nhưng khi bạn đến tán cây Redwood,
08:14
and it's like coming through a layer of clouds.
130
476000
3000
giống như băng qua những lớp mây.
08:17
And all of a sudden, you lose sight of the ground,
131
479000
3000
Đột nhiên, bạn không thấy mặt đất đâu,
08:20
and you also lose sight of the sky,
132
482000
2000
và bạn cũng chẳng thấy bầu trời,
08:22
and you're in a three-dimensional labyrinth in the air
133
484000
3000
bạn lạc vào
một mê cung ba chiều trong không trung
một mê cung ba chiều trong không trung
08:25
filled with hanging gardens of ferns growing out of soil,
134
487000
3000
lấp đầy bởi những vườn treo
dương xỉ vươn lên từ đất,
dương xỉ vươn lên từ đất,
08:28
which is populated with all kinds of small organisms.
135
490000
4000
là nhà của tất cả các loài sinh vật nhỏ.
08:32
There are epiphytes, plants that grow on trees.
136
494000
3000
Thực vật biểu sinh,
cây cỏ mọc từ thân các cây.
cây cỏ mọc từ thân các cây.
08:35
These are huckleberry bushes.
137
497000
2000
Có cả bụi việt quất.
08:37
Many species of mosses, and then all sorts of lichens just plastering the tree.
138
499000
6000
Nhiều loài rêu, tất cả địa y
bám đầy các cây
bám đầy các cây
08:43
When you get near the top of the tree, you feel like you can't fall --
139
505000
3000
Khi bạn đến gần ngọn,
bạn sẽ cảm thấy mình không thể ngã
bạn sẽ cảm thấy mình không thể ngã
08:46
in fact, it's difficult to move.
140
508000
2000
thực tế, rất khó di chuyển
08:48
You're worming your way through branches which are crowded
141
510000
3000
Bạn đang khoét đường đi
qua những tán cây đông đúc
qua những tán cây đông đúc
08:51
with living things that don't occur near the ground.
142
513000
3000
đủ loại sinh vật không thấy ở mặt đất.
08:54
It's like scuba diving into a coral reef,
143
516000
2000
Giống như lặn dùng bình oxy
ở rặng san hô,
ở rặng san hô,
08:56
except you're going upward instead of downward.
144
518000
2000
chỉ khác bạn đang đi lên
chứ không đi xuống
chứ không đi xuống
08:58
And then the trees tend to flare out into platform-like areas at the top.
145
520000
4000
Sau đó cây sẽ xòe tán ra dạng vòm ở đỉnh
09:02
Maria's sitting on one of them.
146
524000
2000
Maria đang ngồi trên một nhánh.
09:04
These limbs could be five to six hundred years old.
147
526000
2000
Những nhánh này có thể
đã năm sáu trăm tuổi
đã năm sáu trăm tuổi
09:06
Redwoods grow very slowly in their tops.
148
528000
3000
Redwood phát triển ngọn rất chậm.
09:09
They also have a feature: thickets of huckleberry bushes
149
531000
3000
Chúng cũng có đặc điểm:
các lùm cây và bụi việt quốc
các lùm cây và bụi việt quốc
09:12
that grow out of the tops of Redwood trees
150
534000
2000
mọc lên trên ngọn của những cây Redwood
09:14
that are technically known as huckleberry afros,
151
536000
3000
chúng được biết đến một cách kỹ thuật
là bộ tóc việt quốc,
là bộ tóc việt quốc,
09:17
and you can sit there and snack on the berries while you're resting.
152
539000
4000
bạn có thể ngồi đó,
thưởng thức quả mọng trong lúc nghỉ ngơi.
thưởng thức quả mọng trong lúc nghỉ ngơi.
09:21
Redwoods have an enormous surface area that extends upward into space
153
543000
5000
Redwood có một bề mặt to lớn
kéo dài thẳng lên không gian
kéo dài thẳng lên không gian
09:26
because they have a propensity to do something called reiteration.
154
548000
4000
bởi vì chúng có thiên hướng
làm việc gọi là sự lặp.
làm việc gọi là sự lặp.
09:30
A Redwood is a fractal. And as they put out limbs,
155
552000
4000
Redwood cấu trúc phân dạng.
Khi chúng mọc nhánh,
Khi chúng mọc nhánh,
09:34
the limbs burst into small trees, copies of the Redwood.
156
556000
5000
nhành cây bung ra thành một cây nhỏ,
những bản sao của Redwood.
những bản sao của Redwood.
09:39
Now, here we see a reiteration in Chronos, one of the older Redwoods.
157
561000
4000
Ở đây ta thấy sự lặp lại trong Chronos,
một trong những cây Redwood già.
một trong những cây Redwood già.
09:43
This reiteration is a huge flying buttress
158
565000
4000
Sự lặp là một điểm tựa lơ lửng to lớn
09:47
that comes out the tree itself.
159
569000
2000
tự vươn ra khỏi cái cây.
09:49
This buttress is less than halfway up the tree.
160
571000
3000
Trụ đỡ này ở dưới nữa thân cây.
09:52
And then it bursts into a forest of Redwoods.
161
574000
3000
Nó bung ra một cánh rừng Redwoods.
09:55
This particular extra trunk is a meter across at the base
162
577000
5000
Cái thân mở rộng đặc biệt này
to một mét ngang ở gốc
to một mét ngang ở gốc
10:00
and extends upward for 150 feet.
163
582000
2000
và vươn cao 150 feet (~50 m)
10:02
It's as big as any of the biggest trees east of the Mississippi River,
164
584000
4000
Nó to bằng bất kỳ cây nào to nhất
phía đông sông Mississippi,
phía đông sông Mississippi,
10:06
and yet it's only a minor feature on Chronos.
165
588000
3000
nhưng nó chỉ là
một điểm nhỏ trên cây Chronos.
một điểm nhỏ trên cây Chronos.
10:09
This three-dimensional map of the crown structure of a Redwood named Iluvatar,
166
591000
6000
Bản đồ ba chiều này về cấu trúc ngọn
của cây Redwood tên lluvatar,
của cây Redwood tên lluvatar,
10:15
made by Steve Sillett, Marie Antoine and their colleagues, gives you an idea.
167
597000
4000
vẽ bởi Steve Sillett, Marie Antoine
và cộng sự cho bạn một ý tưởng
và cộng sự cho bạn một ý tưởng
10:19
What you're seeing here is a hierarchical schematic development
168
601000
4000
Bạn đang nhìn thấy
một sơ đồ phát triển có trật tự
một sơ đồ phát triển có trật tự
10:23
of the trunks of this tree as it has elaborated itself over time into six layers of fractal,
169
605000
6000
của thân cây này khi nó phát triển
chính bản thân theo sáu lớp,
chính bản thân theo sáu lớp,
10:29
of trunks springing from trunks springing from trunks.
170
611000
5000
thân cây xoắn vào thân xoắn vào thân cây
10:34
I asked Steve to put a human being in this to give a sense of scale.
171
616000
4000
Tôi hỏi Steive đặt một người vào
để dễ hình dung kích thước
để dễ hình dung kích thước
10:39
There's the person, right there. The person is waving to us.
172
621000
5000
Người đó kia, ngay đó.
Người đó đang vẫy tay chào chúng ta.
Người đó đang vẫy tay chào chúng ta.
10:44
I've wanted to ask Craig Venter if it would be possible to insert
173
626000
6000
Tôi muốn hỏi Craig Venter
xem có thể nào
xem có thể nào
10:50
a synthetic chromosome into a human
174
632000
2000
chèn một nhiễm sắc thể tổng hợp
vào con người
vào con người
10:52
so that we could reiterate ourselves if we wanted to.
175
634000
4000
để ta có thể lặp bản thân
nếu chúng ta muốn.
nếu chúng ta muốn.
10:56
And if we were able to reiterate, then the fingers of our hand
176
638000
3000
Và nếu chúng ta có thể lặp,
thì số ngón tay trên bàn tay
thì số ngón tay trên bàn tay
10:59
would be people who looked like us,
177
641000
4000
sẽ là người giống chúng ta,
11:03
and they would have people on their hands and so on.
178
645000
3000
và họ cũng sẽ có người trên tay họ,
cứ vậy.
cứ vậy.
11:06
And if we had Redwood-like biology,
179
648000
2000
Và nếu ta có cấu trúc sinh học giống Redwood
11:08
we would have six layers of people on our hands, as it were.
180
650000
4000
chúng ta sẽ có sáu lớp người trên đôi tay
11:12
And it would be a lovely thing to be able to wave to someone
181
654000
2000
Trông sẽ thật đáng yêu khi ta vẫy chào ai đó
11:14
and have all our reiterations wave at the same time.
182
656000
4000
khi chúng ta cũng được vẫy chào kiểu vậy.
11:18
(Laughter)
183
660000
2000
(Cười)
11:20
To reiterate the point, let's go closer into Iluvatar.
184
662000
6000
Để tóm lại ý, hãy đến gần hơn với luvatar.
11:26
We're looking at that yellow box.
185
668000
3000
Chúng ta đang nhìn cái khung vàng.
11:29
And this hallucinatory drawing shows you --
186
671000
2000
và bức vẽ huyền hoặc này cho bạn thấy
11:31
everything you see in this drawing is Iluvatar.
187
673000
4000
mọi thứ bạn thấy trong bức vẽ là lluvatar
11:35
These are millennial structures -- portions of the tree
188
677000
3000
Những cấu trúc cổ xưa này -
những phần của cây
những phần của cây
11:38
that are believed to be more than 1,000 years old.
189
680000
2000
được tin rằng đã hơn 1000 tuổi.
11:40
There are four humans in this shot -- one, two, three, four.
190
682000
8000
Có bốn người trong bức ảnh -
một, hai, ba, bốn.
một, hai, ba, bốn.
11:48
And there's also something that I want to show you.
191
690000
3000
Và có vài thứ tôi muốn cho bạn xem.
11:51
This is a flying buttress.
192
693000
3000
Đây là cái trụ chống.
11:54
Redwoods grow back into themselves as they expand into space,
193
696000
4000
Redwood mọc ngược
khi chúng mở rộng vào không gian
khi chúng mở rộng vào không gian
11:58
and this flying buttress is a limb shot out of that small trunk,
194
700000
3000
và cái trụ chống
là một cành to đâm ra ngoài cái thân nhỏ
là một cành to đâm ra ngoài cái thân nhỏ
12:01
going back into the main trunk and fusing with it.
195
703000
3000
quay về với thân chính và nhập vào đó.
12:04
Flying buttresses, just as in a cathedral, help strengthen the crown of the tree
196
706000
4000
Trụ chống, giống như trong một nhà thờ lớn
giúp gia cố ngọn cây
giúp gia cố ngọn cây
12:08
and help the tree exist longer through time.
197
710000
4000
và giúp cây tồn tại lâu hơn.
12:12
The scientists are doing all kinds of experiments in these trees.
198
714000
4000
Các nhà khoa học đang làm mọi thí nghiệm
trên những cây này.
trên những cây này.
12:16
They've wired them like patients in an ICU.
199
718000
3000
Họ cột nó như những bệnh nhân
trong một ICU (khu chăm sóc)
trong một ICU (khu chăm sóc)
12:19
They're finding out that Redwoods can move moisture out of the air
200
721000
3000
Họ tìm ra rằng Redwood có thể
mang hơi ẩm ra không khí
mang hơi ẩm ra không khí
12:22
and down into their trunks,
201
724000
2000
và xuống thân cây,
12:24
possibly all the way into their root systems.
202
726000
2000
có khả năng cả xuống bộ rễ nữa.
12:26
They also have the ability to put roots anywhere in the tree itself.
203
728000
4000
Chúng cũng có khả năng
mọc rể trên bất cứ nơi nào của cây.
mọc rể trên bất cứ nơi nào của cây.
12:30
If a portion of a Redwood is rotting,
204
732000
2000
Nếu một phần cây Redwood bị mục,
12:32
the Redwood will send roots into its own form
205
734000
3000
Redwood sẽ mọc rễ theo kiểu riêng của nó
12:35
and draw nutrients out of itself as it falls apart.
206
737000
4000
và hút dinh dưỡng ra khỏi nó khi nó rơi ra.
12:39
If we had Redwood-like biology, if we got a touch of gangrene in our arm
207
741000
4000
Nếu chúng ta như Redwood,
nếu chúng ta bị hoại tử ở vai
nếu chúng ta bị hoại tử ở vai
12:43
then we could just, you know,
208
745000
2000
thì ta có thể, bạn biết là,
12:45
extract the nutrients extract the nutrients and the moisture out of it until it fell off.
209
747000
4000
lấy dinh dưỡng và nước
cho đến khi nó rơi ra.
cho đến khi nó rơi ra.
12:50
Canopy soil can occur up to a meter deep,
210
752000
3000
Đất trên thân cây có thể dầy cả mét,
12:53
hundreds of feet above the ground, and there are organisms in this soil
211
755000
4000
cao hàng trăm feet trên mặt đất,
và có sinh vật sinh trưởng.
và có sinh vật sinh trưởng.
12:57
that have, as yet, no names.
212
759000
2000
cho đến giờ, chưa có tên.
12:59
This is an unnamed species of copepod. A copepod is a crustacean.
213
761000
5000
Đây là loài chưa có tên họ chân kiếm.
Chân kiếm là phân ngành giáp xác
Chân kiếm là phân ngành giáp xác
13:04
These copepods are a major constituent of the oceans,
214
766000
5000
Những con chân kiếm này
là thành phần chính của các đại dương
là thành phần chính của các đại dương
13:09
and they are a major part of the diet of grazing baleen whales.
215
771000
4000
chúng là bữa ăn chính của
cá voi tấm sừng.
cá voi tấm sừng.
13:13
What they're doing in the Redwood forest canopy soil
216
775000
4000
Điều chúng đang làm ở
nấm đất trên cây Redwood này
nấm đất trên cây Redwood này
13:17
hundreds of feet above the ocean, or how they got there,
217
779000
3000
hàng trăm feet trên mặt nước biển,
hay làm sao chúng lên đây được
hay làm sao chúng lên đây được
13:20
is completely unknown.
218
782000
2000
hoàn toàn chưa biết.
13:22
There are some interesting theories
219
784000
2000
Có vài giả thuyết thú vị
13:24
that, if I had time, I would tell you about.
220
786000
2000
nếu có thời gian, tôi sẽ nói bạn nghe.
13:26
But as you go and you look closer at a tree,
221
788000
2000
Nhưng khi bạn đi
và nhìn gần hơn vào một cái cây,
và nhìn gần hơn vào một cái cây,
13:28
what you see is, you see increasing complexity.
222
790000
3000
bạn thấy gì,
bạn thấy sự phức tạp đang tăng
bạn thấy sự phức tạp đang tăng
13:31
We're looking at the very top of Gaya, which is thought to be the oldest Redwood.
223
793000
4000
Chúng ta đang nhìn vào ngọn của Gaya,
cây Redwood được cho là già nhất.
cây Redwood được cho là già nhất.
13:35
Gaya may be 3,000 to 5,000 years old,
224
797000
5000
Gaya có thể 3,000 đến 5,000 tuổi,
13:40
no one really knows, but its top has broken off
225
802000
3000
không ai biết chắc, nhưng ngọn cây đã gãy
13:43
and it's been rotting back now.
226
805000
2000
và đang mục rữa.
13:45
This little Japanese garden-like creation probably took 700 years
227
807000
6000
Cái vườn kiểu Nhật này
mất khoảng 700 năm để hình thành
mất khoảng 700 năm để hình thành
13:51
to form in its complexity that we see right now.
228
813000
4000
sự đa dạng chúng ta thấy hiện giờ.
13:55
As you look at a tree, it takes a magnifying glass to see a giant tree.
229
817000
5000
Khi bạn nhìn vào một cây,
cần một kính khổng lồ để thấy một cây to.
cần một kính khổng lồ để thấy một cây to.
14:00
I have to show you something unfortunately very sad
230
822000
3000
Tôi phải cho bạn thấy một thứ
mà không may, rất đáng buồn
mà không may, rất đáng buồn
14:03
at the conclusion of this talk.
231
825000
2000
tại phần cuối của buổi nói chuyện này.
14:05
The Eastern Hemlock tree has often been described as the Redwood of the East.
232
827000
4000
Cây Eastern Hemlock thường được xem là
Redwood của phương Đông
Redwood của phương Đông
14:09
And we're moving in a full circle now.
233
831000
2000
Hiện nay đang đi một vòng tròn.
14:11
In the 1950s, a small organism appeared in Richmond, Virginia,
234
833000
5000
Những năm 1950, một sinh vật nhỏ
xuất hiện ở Richmond, Virginia,
xuất hiện ở Richmond, Virginia,
14:16
called the Hemlock woolly adelgid.
235
838000
2000
được gọi là Rêp muội độc cần.
14:18
It made a trans-species jump out of some other organism in Asia,
236
840000
4000
Nó tạo ra hiện tượng nhảy loài
với các sinh vật khác ở châu Á,
với các sinh vật khác ở châu Á,
14:22
where it was living on Hemlock trees in Asia.
237
844000
3000
khi chúng sống ở các cây Hemlock tại đây.
14:25
When it moved into its new host, the Eastern Hemlock tree,
238
847000
4000
Khi chúng di chuyển tới vật chủ mới,
cây Eastern Hemlock,
cây Eastern Hemlock,
14:29
it escaped its predators, and the new tree had no resistance to it.
239
851000
4000
nó để sổng kể săn mồi của nó,
và những cây mới không có đề kháng.
và những cây mới không có đề kháng.
14:33
The Eastern Hemlock forest is being considered in some ways
240
855000
4000
Khu rừng Eastern Hemlock đang được xem
14:37
the last fragments of primeval rainforest east of the Mississippi River.
241
859000
5000
là mảng rừng mưa nhiệt đới nguyên thủy
lớn nhất sông Mississippi.
lớn nhất sông Mississippi.
14:42
I hadn't even known that there were rainforests in the east,
242
864000
3000
Tôi còn không biết là
có rừng mưa nhiệt đới ở phía đông,
có rừng mưa nhiệt đới ở phía đông,
14:45
but in Great Smoky Mountains National Park
243
867000
3000
nhưng trong vườn quốc gia
Great Smoky Mountains
Great Smoky Mountains
14:48
it can rain up to 100 inches of rain a year.
244
870000
4000
trời có thể mưa tới 100 inches
(~2500 mm) mỗi năm.
(~2500 mm) mỗi năm.
14:53
And in the last two to three summers, these invasive organisms,
245
875000
7000
Và trong hai hay ba mùa hè vừa rồi,
những sinh vật ngoài xâm này,
những sinh vật ngoài xâm này,
15:00
this kind of Ebola of the trees, as it were,
246
882000
3000
ví như loại dịch Ebola của cây
15:03
has swept through the primeval Hemlock forest of the east,
247
885000
4000
đã quét qua rừng nguyên sinh Hemlock
ở phía đông,
ở phía đông,
15:07
and has absolutely wiped it out. I climbed there this past summer.
248
889000
5000
và hoàn toàn san phẳng nó.
Tôi trèo lên đây hồi hè rồi.
Tôi trèo lên đây hồi hè rồi.
15:12
This is Great Smoky Mountains National Park,
249
894000
2000
Đây là vườn quốc gia Great Smoky Mountains
15:14
and the Hemlocks are dead as far as the eye can see.
250
896000
5000
và rừng Hemlocks chết khắp tầm mắt mình.
15:19
And what we're seeing is not just the potential death
251
901000
3000
Điều chúng ta đang thấy
không phải là tiềm năng chết
không phải là tiềm năng chết
15:22
of the Eastern Hemlock species --
252
904000
3000
của loài Eastern Hemlock --
15:25
that is to say, its extinction from nature due to this invading parasite --
253
907000
4000
điều đáng nói, là sự tuyệt chủng từ tự nhiên
do sự xâm nhập của ký sinh trùng
do sự xâm nhập của ký sinh trùng
15:29
but we're also seeing the death of an incredibly complex ecosystem
254
911000
5000
nhưng ta cũng thấy cái chết
của một hệ sinh thái cực kỳ phức tạp
của một hệ sinh thái cực kỳ phức tạp
15:34
for which these trees are merely the substrate
255
916000
3000
mà những cây này là nền
15:37
for the aerial labyrinth of the sky that exists in their crowns.
256
919000
6000
cho mê cung lơ lửng
tồn tại ở ngọn của chúng.
tồn tại ở ngọn của chúng.
15:43
It's absolutely heartbreaking to see.
257
925000
3000
Điều này thật sự rất đau lòng.
15:46
One of the things that is just -- I almost can't conceive it --
258
928000
4000
Một trong những thứ vừa --
Tôi hầu như không hiểu nổi
Tôi hầu như không hiểu nổi
15:50
is the idea that the national news media hasn't picked this up at all,
259
932000
4000
là ý tưởng mà
những bản tin quốc gia đã đăng
những bản tin quốc gia đã đăng
15:54
and this is the devastation of one of the most important ecosystems in North America.
260
936000
5000
và đây là sự tàn phá một trong những
hệ sinh thái quan trọng nhất Bắc Mỹ
hệ sinh thái quan trọng nhất Bắc Mỹ
16:02
What can the Redwoods tell us about ourselves?
261
944000
3000
Rừng Redwood có thể nói lên điều gì
về chúng ta?
về chúng ta?
16:05
Well, I think they can tell us something about human time.
262
947000
3000
Tôi nghĩ chúng nói điều gì đó
về thời gian của con người.
về thời gian của con người.
16:08
The flickering, transitory quality of human time
263
950000
5000
Sự bập bùng, tạm thời của thời gian
16:13
and the brevity of human life -- the necessity to love.
264
955000
5000
và sự ngắn gọn của đời người
sự cần thiết của yêu thương.
sự cần thiết của yêu thương.
16:18
But we're different from trees, and they can also teach us
265
960000
2000
Nhưng chúng ta khác với cây,
và chúng cũng có thể dạy ta
và chúng cũng có thể dạy ta
16:20
something about ourselves in the differences that we have.
266
962000
3000
điều gì đó về mình trong sự khác biệt ta có.
16:23
We are human, and we have the capacity to love,
267
965000
3000
Chúng ta là con người,
chúng ta có khả năng yêu thương,
chúng ta có khả năng yêu thương,
16:26
we have the capacity to wonder, and we have a sort of
268
968000
4000
chúng ta biết do dự, chúng ta cùng có
16:30
boundless curiosity, a restless inquisitiveness
269
972000
5000
sự tò mò vô tận,
khám phá không ngừng nghỉ
khám phá không ngừng nghỉ
16:35
that so suits us as primates, I think.
270
977000
3000
tôi nghĩ, khá phù hợp với loài linh trưởng.
16:38
And at least for me, personally, the trees have taught me
271
980000
4000
Ít nhất là với tôi, cá nhân,
nhưng cây này đã dạy tôi
nhưng cây này đã dạy tôi
16:42
an entirely new way of loving my children.
272
984000
3000
một cách rất mới để yêu thương lũ trẻ.
16:45
Exploring with them the forest canopy
273
987000
2000
Cùng chúng khám phá tán rừng
16:47
has been one of the most lovely things of my existence on Earth.
274
989000
4000
là một trong những lý do đáng yêu nhất
tôi tồn tại trên Trái Đất.
tôi tồn tại trên Trái Đất.
16:51
And I think that one of the happiest things is the sense that
275
993000
5000
Và tôi nghĩ một trong những điều
hạnh phúc nhất là cảm giác
hạnh phúc nhất là cảm giác
16:56
with my children I've been able to introduce them
276
998000
3000
giới thiệu cho lũ nhỏ
16:59
into the very small circle of humans who are lucky enough,
277
1001000
4000
vòng tròn rất nhỏ của con người,
loài đủ may mắn
loài đủ may mắn
17:03
or possibly stupid enough, to still climb trees.
278
1005000
4000
hoặc là đủ ngu ngốc, để leo cây.
17:07
Thank you very much.
279
1009000
2000
Cám ơn rất nhiều.
17:09
(Applause)
280
1011000
11000
(Vỗ tay)
17:20
Chris Anderson: I think at a previous TED,
281
1022000
3000
Chris Anderson: Tôi nghĩ là
trong một kỳ TED trước đây,
trong một kỳ TED trước đây,
17:23
I think it was Nathan Myhrvold who told me that it was thought that
282
1025000
4000
Hình như Nathan Myhrvold đã nói với tôi
người ta nghĩ rằng
người ta nghĩ rằng
17:27
because these trees are like, 2,000 years and older,
283
1029000
3000
những cái cây này như,
đã 2000 năm tuổi hay còn già hơn,
đã 2000 năm tuổi hay còn già hơn,
17:30
on many of them there are ecosystems where there are species
284
1032000
3000
có nhiều hệ sinh thái đa loài ở trên chúng
17:33
that are not found anywhere on the Earth
285
1035000
2000
không nơi nào khác trên Trái Đất có được
17:35
except on that one tree. Is that correct?
286
1037000
3000
chỉ riêng trên cây đó thôi. Có đúng không?
17:38
Richard Preston: Yes, that is correct. I mentioned Hyperion, the world's tallest tree.
287
1040000
5000
Richard Preston: Vâng, đúng vậy.
Tôi nhắc tới Hyperion, cây cao nhất thế giới.
Tôi nhắc tới Hyperion, cây cao nhất thế giới.
17:43
And I was a member of a climbing team that made the first climb of it, in 2006.
288
1045000
5000
Và tôi là thành viên của đội leo đầu tiên
leo lên cây đó, năm 2006.
leo lên cây đó, năm 2006.
17:48
And while we were climbing Hyperion, Marie Antoine spotted
289
1050000
4000
Và khi chúng tôi leo lên Hyberion,
Marine Antoine đã phát hiện
Marine Antoine đã phát hiện
17:52
an unknown species of golden-brown ant about halfway up the trunk.
290
1054000
6000
một loài kiến vàng nâu chưa biết
ở khoảng nữa thân cây.
ở khoảng nữa thân cây.
17:58
Ants are not known to occur in Redwood trees, curiously enough,
291
1060000
3000
Kiến được biết không cư trú
trên những cây Redwood, khá tò mò,
trên những cây Redwood, khá tò mò,
18:01
and we wondered whether this ant, this species of ant,
292
1063000
3000
và chúng tôi phân vâng liệu con kiến này,
loài kiến này,
loài kiến này,
18:04
was only endemic to that one tree, or possibly to that grove.
293
1066000
4000
là đặc hữu cho một cây,
hoặc cho khu rừng đó.
hoặc cho khu rừng đó.
18:08
And in subsequent climbs they could never find that ant again,
294
1070000
3000
Và những lần leo sau,
họ không tìm thấy con kiến đó nữa,
họ không tìm thấy con kiến đó nữa,
18:11
and so no specimens have ever been collected.
295
1073000
2000
cũng không có mẫu nào được thu thập.
18:13
We don't know what it is -- we just know it's there.
296
1075000
4000
Chúng tôi không biết nó là gì
chỉ biết nó ở đó.
chỉ biết nó ở đó.
18:17
CA: So, you have to wonder when, you know,
297
1079000
2000
CA: Vậy, anh có phân vân, anh biết đấy,
18:19
if some other species than us was recording the stories that mattered on Earth,
298
1081000
6000
nếu vài loài khác chúng ta
đang ghi lại những câu chuyện trên Trái Đất,
đang ghi lại những câu chuyện trên Trái Đất,
18:25
you know, our stories are about Iraq and war and politics and celebrity gossip.
299
1087000
6000
chẳng hạn, câu chuyện về Iraq,
chiến tranh, chính trị và người nổi tiếng.
chiến tranh, chính trị và người nổi tiếng.
18:31
You've just told us a different story of this tragic arms race that's happening,
300
1093000
4000
Anh vừa nói cho chúng tôi
câu chuyện khác về bi kịch loài đang xảy ra,
câu chuyện khác về bi kịch loài đang xảy ra,
18:35
and maybe whole ecosystems gone forever.
301
1097000
3000
và có thể một hệ sinh thái
biến mất mãi mãi.
biến mất mãi mãi.
18:38
It's an amazing sense of wonder you've given me,
302
1100000
2000
Anh cho tôi cảm giác rất sửng sốt,
18:40
and a sense of just how fragile this whole thing is.
303
1102000
3000
và cảm giác thế giới này
mong manh thế nào.
mong manh thế nào.
18:43
RP: It is fragile, and you know, I think about emerging human diseases --
304
1105000
4000
RP: Nó mong manh, anh biết không,
tôi nghĩ về sự trỗi dậy của bệnh tật
tôi nghĩ về sự trỗi dậy của bệnh tật
18:47
parasites that move into the human species.
305
1109000
3000
ký sinh trùng di chuyển vào loài người.
18:50
But that's just a very small facet
306
1112000
3000
Nhưng đó chỉ là một khía cạnh rất nhỏ
18:53
of a much greater problem of invasions of species worldwide,
307
1115000
4000
của một vấn đề lớn hơn,
sự xâm lược các loài khắp thế giới,
sự xâm lược các loài khắp thế giới,
18:57
all through the ecosystems, and you know, the Earth itself --
308
1119000
2000
trên tất cả hệ sinh thái, anh biết đấy,
cả Trái Đất.
cả Trái Đất.
18:59
CA: Partly caused by us, inadvertently.
309
1121000
3000
CA: Phần nào đó gây ra bởi chúng ta,
một cách tình cờ.
một cách tình cờ.
19:02
RP: Caused by humans. Caused by the movement of humans.
310
1124000
3000
RP: Gây ra bởi con người.
Gây ra bởi sự di chuyển của con người.
Gây ra bởi sự di chuyển của con người.
19:05
You can think of the Earth's biosphere as a palace,
311
1127000
5000
Anh có thể xem sinh quyển Trái Đất
như một lâu đài,
như một lâu đài,
19:10
and the continents are rooms in the palace,
312
1132000
3000
và những lục địa là các phòng trong ấy,
19:13
and the islands are small rooms.
313
1135000
2000
những đảo là những phòng nhỏ.
19:15
But lately, the doors of the palace have been flung open,
314
1137000
4000
Nhưng sau này, những cánh cửa của lâu đài
đã bị mở,
đã bị mở,
19:19
and the walls are coming down.
315
1141000
3000
và những bức tường đang sập xuống.
19:22
CA: Richard Preston, thank you very much, I think.
316
1144000
2000
CA: Richard Preston, cám ơn anh rất nhiều.
19:24
RP: Thank you.
317
1146000
2000
ABOUT THE SPEAKER
Richard Preston - WriterRichard Preston wrote The Hot Zone, a classic look at the Ebola virus and the scientists who fight it. His wide-ranging curiosity about science and people has led him to cover a dizzying list of topics, with a lapidary attention to detail and an ear for the human voice.
Why you should listen
Richard Preston is one of the only humans to have climbed Hyperion, a nearly 380-foot redwood tree that is the tallest living thing on Earth. Hyperion was discovered by explorer Michael Taylor while Preston was writing his latest full-length book, The Wild Trees.
His earlier book The Hot Zone sold millions of copies, spawned a movie, and made the Ebola virus horrifyingly familiar. The book is part of his Dark Biology trilogy, which includes the novel The Cobra Event and The Demon in the Freezer, a look at the bioterror implications of smallpox. He is a regular contributor to The New Yorker. His latest book, Panic in Level Four, is a collection of reportage on a wonderful range of topics, from mathematical geniuses to trees to one of the most shocking medical conditions you can imagine. (This is the book that was passed around the TED offices with the note, "Don't read the final chapter while eating.")
Richard Preston | Speaker | TED.com