TED2005
Paul Sereno: Digging up dinosaurs
Paul Sereno, Dinozorları Kazıp Çıkarıyor
Filmed:
Readability: 3.9
850,968 views
Evrimin dehasını araştıran bilim adamlarını, bazen tuhaf manzaralar, yakıcı sıcaklık ve bazen de çılgın timsahlar bekleyebilir. Paleontolog Paul Sereno, tarih öncesiyle ilgili anılarını anlatıp, maceraya katılmak isteyenlere yol gösteriyor.
Paul Sereno - Paleontologist
Surely not the only science career based on a museum tour epiphany, Paul Sereno's is almost certainly the most triumphant. He's dug up dinosaurs on five continents -- and discovered the world's largest crocodile, the (extinct) 40-foot Sarchosuchus. Full bio
Surely not the only science career based on a museum tour epiphany, Paul Sereno's is almost certainly the most triumphant. He's dug up dinosaurs on five continents -- and discovered the world's largest crocodile, the (extinct) 40-foot Sarchosuchus. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
Sixty-five million years ago, a very important
0
0
2000
65 milyon yıl önce, çok önemli
00:20
and catastrophic event
1
2000
2000
bir felaket,
00:22
changed the course of life on land.
2
4000
2000
dünya üzerindeki yaşımın kaderini değiştirdi.
00:24
And although we know that the land animals I'm going to talk about
3
6000
3000
Bugün bahsedeceğim kara hayvanlarının,
00:27
are just the scum of the Earth on the land --
4
9000
3000
çoktan yokolup toprağa karıştıklarını bilsek de,
00:30
the little bits of land floating around -- but they are important to us
5
12000
2000
etrafımızdaki toprak -- ama bizim için önemliler,
00:32
because they're sort of in our scale of experience from millimeters to meters.
6
14000
4000
çünkü bu yaratıklar, milimetreye göre metre ne ise, bize göre o kadar farklıydılar.
00:36
And these animals disappeared,
7
18000
3000
Ve bu hayvanlar yokoldukça,
00:39
and a separate life, mammals,
8
21000
4000
yerlerini yeni bir hayvan çeşidi,
00:43
radiated out to take their place. And so, we know this
9
25000
2000
yani memeliler aldı. Bu olayı, olağandışı ayrıntılı
00:45
in extraordinary detail. And so this is a core
10
27000
3000
olarak biliyoruz. Bu gördüğünüz, Bermuda'nın
00:48
from near Bermuda. We know that the tsunamis, the earthquakes,
11
30000
3000
yakınlarında bir göktaşı çukuru. İnsalık tarihinde yaşadığımız
00:51
and the things that we've experienced
12
33000
2000
bütün felaketlerin, tsunamilerin, depremlerin
00:53
in the entire record of humankind history
13
35000
2000
hiç birinin bu felaketin
00:55
can't really quite get around the kind of disaster
14
37000
3000
dünya yarattığı etkinin
00:58
that this represented for the Earth.
15
40000
3000
yanına bile gelmediğini biliyoruz.
01:02
So even before that impact was known,
16
44000
4000
Bu felaketin etkisini keşfetmemizden önce bile
01:06
even before scientists in general came to an agreement
17
48000
3000
bilim adamları evrim teorisi üzerinde ortak bir kanıya
01:09
over the theory of evolution,
18
51000
2000
ulaşmadan önce bile,
01:11
scientists and natural historians of all kinds of stripes
19
53000
3000
değişik milletlerden bilim adamları ve doğa tarihçileri
01:14
actually had divided Earth's life's history
20
56000
2000
Dünya'daki yaşamın tarihini
01:16
into these two episodes:
21
58000
2000
iki döneme ayırmışlardı:
01:18
Mesozoic, the middle life, and the Cenozoic, the recent life.
22
60000
4000
Mezozoik, orta yaşam, ve Senozoik, yakın yaşam.
01:22
And as it turns out, it actually corresponds really nicely
23
64000
3000
Bu iki dönemin, jeolojik tarih ile de çok güzel örtüştüğü
01:25
with geologic history.
24
67000
2000
ortaya çıktı.
01:27
So we have a Mesozoic period,
25
69000
2000
Dağılmayla geçen bir
01:29
an age of fragmentation,
26
71000
2000
Mezozoik dönemimiz,
01:31
and a Cenozoic period, an age of reconnection --
27
73000
2000
bir de yeniden birleşmeyle geçen bir
01:33
South America to North America, India to Asia.
28
75000
3000
Senozoik dönemiz var - Güney ve Kuzey Amerikalar, Hindistan ve Asya.
01:36
And so my work, really, is trying to understand
29
78000
3000
Dolayısıyla, benim işim, Mesozoik yayılım ile
01:39
the character of that Mesozoic radiation
30
81000
3000
Senozoik yayılımın karakterlerinin
01:42
compared to the Cenozoic radiation
31
84000
2000
arasındaki farkı bulmak;
01:44
to see what mysteries we can understand from dinosaurs and from other animals
32
86000
3000
dinozorlar ve diğer hayvanlardan hangi esrarları çözebileceğimizi,
01:47
about what life on drifting continents
33
89000
3000
hareket eden kıtalardaki yaşamın
01:50
really can tell us about evolution.
34
92000
2000
bize evrimle ilgili ne söyleyebileceğini öğrenmek.
01:52
The work immediately begs the question,
35
94000
3000
Bu çalışma, önce şu soruyu sorduruyor:
01:55
"Why didn't they go into the waters?"
36
97000
2000
"Niye denizlere gitmediler?"
01:57
I mean, certainly mammals did. This is one example.
37
99000
2000
Bazı memeliler gitti. Bir örneğini burada görebilirsiniz.
01:59
You can go outside -- see many other examples.
38
101000
2000
Başka örnekler de var, dışarıda gezip görmeniz mümkün.
02:01
Within five, 10 million years of the bolide impact
39
103000
3000
"Bolide" çarpışmasının beş, on milyon yıl sonrasında
02:04
we had a whole variety of animals going into the water. Why didn't they do that?
40
106000
4000
bir çok hayvan denizlere girmişti. Niye bu sefer de aynısını yapmadılar?
02:08
Why didn't they hang around in trees at good size,
41
110000
2000
Neden yüksek ağaçlara tırmanmadılar,
02:10
and why didn't they burrow?
42
112000
2000
veya yer altına göç etmediler?
02:12
Why didn't they do all these things, and if they didn't do all these things,
43
114000
2000
Neden bunları denemediler, ve eğer denemedilerse,
02:14
what kinds of animals were in those spaces?
44
116000
2000
bu bölgelerde ne tür hayvanlar yaşıyordu?
02:16
And if there were no animals in those spaces, what does that tell us
45
118000
2000
Eğer bu bölgelerde hiç hayvan yoktuysa, buna bakarak
02:18
about, you know, how evolution works on land?
46
120000
4000
karada evrimleşme ile ilgili ne öğrenebiliriz?
02:22
Really interesting questions. I think a lot of it has to do with body size.
47
124000
4000
Bunlar çok ilginç sorular. Cevabın, vücut boyutuyla bir ilgisi olduğunu düşünüyorum.
02:26
In fact, I think that most of it has to do with body size --
48
128000
4000
Hatta, en önemli faktörün vücut boyutu olduğunu düşünüyorum.
02:30
the size you are when you inherit
49
132000
3000
Yani, ekolojik sistemdeki boş bir bölgeye
02:33
a vacant ecospace
50
135000
2000
bir felaket sonucu
02:35
from whatever natural disaster.
51
137000
2000
taşındığınızdaki vücut boyutunun.
02:37
Looking at dinosaur evolution
52
139000
2000
Yıllarca dinozorların evrimini
02:39
and studying it, digging it up for many years,
53
141000
3000
inceleyip, kazdıktan sonra, sonunda
02:42
I end up looking at the mammal radiation,
54
144000
3000
memelilerin evrimleşmesine baktım.
02:45
and it seems as though everything is quick time, just like technology,
55
147000
3000
Sanki herşey hızla gerçekleşme gibi, teknolojinin ilerleyişi gibi,
02:48
advancing by an order of magnitude.
56
150000
2000
öncesine göre katlarla hızlanmış.
02:50
Dinosaur evolution proceeded at a stately pace,
57
152000
3000
Dinozor evrimi, düzenli ve yavaş gelişti;
02:53
an order of magnitude slower on any way you want to measure it.
58
155000
3000
nasıl ölçerseniz ölçün, katlarca daha yavaştı.
02:56
You want to measure it by diversity?
59
158000
2000
Çeşitlilikle mi ölçeceksiniz?
02:58
You want to measure it by
60
160000
2000
Veya maksimum vücut boyutuna
03:00
the time it took to reach maximum body size?
61
162000
2000
ulaşana kadar geçen süreyle mi?
03:02
Yes, they do have larger body size,
62
164000
2000
Evet, vücutları daha büyük,
03:04
but many of them are smaller,
63
166000
2000
ama bir çoğu da küçük.
03:06
but we're interested in the time it took them to achieve that.
64
168000
2000
Ama bizim ilgilendiğimiz, ne kadar sürede bu hale geldikleri.
03:08
Fifty million years to achieve this maximum body size.
65
170000
4000
Bu maksimum vücut boyutu gelmek için 50 milyon yıl geçmesi gerekti.
03:12
And that is 10 times longer than it took the mammals
66
174000
2000
Bu, memelilerin maksimum vücut boyutuna ulaşmak
03:14
to achieve maximum body size
67
176000
2000
ve bu bölgeleri ele geçirmek için
03:16
and invade all those habitats.
68
178000
2000
geçirdiği süreden 10 kat uzun.
03:18
So there's lessons to learn,
69
180000
2000
Buradan çıkarılacak dersler var;
03:20
and there's lessons to learn from the exception,
70
182000
2000
Bu istisnai durumun bize öğretebilecekleri var.
03:23
the exception that we know very well today from the discoveries we've made,
71
185000
3000
Bu istisnai durumu, bizim ve dünyanın etrafındaki bir çok akademisyenin
03:26
and many other scholars have made around the world.
72
188000
2000
yaptığı keşifler sayesinde biliyoruz.
03:28
This slide was shown before. This is the famous Jurassic bird Archaeopteryx.
73
190000
4000
Bu slaydı ikinci kere görüyoruz. Gördüğünüz, Jura Dönemi'nde yaşamış olan ünlü Arkeopteriks.
03:33
We now know this transition is the one time
74
195000
2000
Bu değişimin, dinozorların,
03:35
that dinosaurs actually went below
75
197000
2000
vücut ağırlıklarını azaltmalarının
03:37
that body size --
76
199000
2000
tek örneği olarak biliyoruz.
03:39
we're going to see where they began in a minute --
77
201000
2000
Biraz sonra başlangıç noktalarını göreceğiz.
03:41
and it is the one time that they rapidly
78
203000
2000
Bu değişim, aynı zamanda,
03:43
invaded all the habitats
79
205000
2000
demin, dinozorların bulunmadığını
03:45
I just told you that dinosaurs weren't in.
80
207000
2000
söylediğim habitatları ele geçirdikleri tek seferdi.
03:47
They became marine. We now know them today
81
209000
2000
Denizlere geçtiler. Bugün, kalıntılarını
03:49
from the ice caps.
82
211000
2000
buzullarda buluyoruz.
03:51
There's burrowing birds.
83
213000
2000
Yer altına geçen kuşlar var.
03:53
They inhabit the trees at all body sizes,
84
215000
2000
Ayrıca her boyuttaki ağaca yerleştiler,
03:55
and, of course, they inhabit the land.
85
217000
2000
ve tabii ki, karaya da yerleştiler.
03:57
So we were the first to actually name a bird from the famous series
86
219000
2000
Bilim ve Doğa'nın sayfalarına sonradan
04:01
that later exploded onto the pages of Science and Nature.
87
223000
4000
büyük harflerle geçen kuşu ilk adlandıran bizlerdik.
04:05
We called this bird Sinornis. It's a little bit more advanced than Archaeopteryx,
88
227000
3000
Bu kuşa "Sinornis" adını verdik. Arkeopteriks'ten biraz daha gelişmiş;
04:08
and if you go to different layers, you find things
89
230000
2000
ama ayrıntıya indiğinizde,
04:10
that are less advanced than Archaeopteryx, and every grade in between,
90
232000
3000
Arkeopteriks'ten daha az gelişmiş özellikleri de olduğunu görüyoruz,
04:13
so that if you find something today, we're usually splitting hairs --
91
235000
4000
dolayısıyla, bugün yeni bir keşif yapınca,
04:17
or, more appropriately, feathers -- as to decide whether it's actually
92
239000
2000
kılı - daha doğrusu tüyü - kırk yararak araştırıp,
04:19
a non-avian or an avian.
93
241000
2000
uçup uçmadığını anlamaya çalışıyoruz.
04:21
It is the greatest transition that we have, actually,
94
243000
2000
Bu, istisnasız olarak, bir habitattan,
04:23
on land from one habitat to another,
95
245000
2000
öteki bir habitata yapılan
04:25
bar none,
96
247000
2000
en büyük geçiş.
04:27
to understand how a bony,
97
249000
2000
Sıska, nispeten ağır,
04:29
fairly heavy, kilogram or a couple-of-kilogram animal
98
251000
3000
bir - bir kaç kilogramlık bir yaratığın,
04:32
could make such a transition.
99
254000
2000
böyle bir geçişi nasıl becerdiğini anlamak.
04:34
It is really our greatest -- one of our greatest -- evolutionary sequences.
100
256000
3000
Bizim en büyük evrimsel süreçlerimizden biri.
04:37
Now, my work began at the beginning.
101
259000
2000
Çalışmam, en başta başladı.
04:39
I thought if I'm going to understand dinosaur evolution,
102
261000
2000
Dinozor evrimini anlayabilmek için,
04:41
I'd have to go back to those beds
103
263000
2000
en erken dinozorların varolduğu zamanlara,
04:43
where they had picked up fragments, go back to a time and a place
104
265000
3000
kalıntılarını bulunduğu taş yataklarına
04:46
where the earliest dinosaurs existed.
105
268000
2000
gitmem gerekti.
04:48
I'd like to call for this little video clip
106
270000
3000
Bu ufak video klibini göstermek istiyorum.
04:51
to give you some idea of, sort of, what we face. Normally, we get asked a lot of questions:
107
273000
3000
Bizi ne tür sıkıntıların karşıladığını böylece biraz anlayabileceksiniz.
04:54
"Well, how do you find fossils in areas that look like this?"
108
276000
3000
Çoğu zaman "Bu tür yerlerde fosilleri nasıl bulabiliyorsunuz?" diye sorarlar.
04:58
If we could roll that first video clip.
109
280000
3000
Lütfen videoyu çalıştıralım.
05:01
This is sort of a nice helicopter ride
110
283000
2000
Bu gördüğünüz,
05:03
through those early beds,
111
285000
2000
Kuzeydoğu Arjantin'deki taş yatakları
05:05
and they're located in Northeastern Argentina.
112
287000
2000
arasında hoş bir helikopter uçuşu.
05:07
And we're coming over a cliff, and at the top of that cliff,
113
289000
3000
Şimdi bir uçurumu geçiyoruz; dinozorlar, işte bu
05:10
dinosaurs had basically taken over.
114
292000
2000
uçurumun üstüne ele geçirmişti.
05:12
At the bottom of the cliff, we find that they're rare as hens' teeth.
115
294000
3000
Ama uçurumun aşağısında, son derece az bulunduklarını görüyoruz.
05:15
That's where dinosaur origins is to be found: at the bottom of the cliff.
116
297000
2000
İşte dinozorların kökenlerini burada buluyoruz: Uçurumun aşağısında.
05:18
You go into an area like this, you get a geologic map,
117
300000
1000
Böyle bir alana gidip, jeolojik haritayı,
05:19
you get a topographic map,
118
301000
2000
topoğrafik haritayı hazırlıyorsunuz,
05:21
and the best, most-inspired team you can bring to the area.
119
303000
4000
ama en önemlisi, işini bilen, istekli bir takımla gidiyorsunuz.
05:25
And the rest is up to you. You've got to find fossils.
120
307000
3000
Kalanı da size kalmış. Fosil bulmanız gerekli.
05:28
You've got to dig a hole that's usually quite a bit bigger than that
121
310000
3000
Genelde, kendi boyutundan çok daha büyük bir çukur kazarak
05:31
to get it out; you've got to climb those cliffs
122
313000
2000
fosili çıkartıyorsunuz, bu uçurumları tırmanıp
05:33
and find, really, everything that existed --
123
315000
3000
varolan her şeyi buluyorsunuz,
05:37
not just the dinosaurs, but the entire story. If you're lucky,
124
319000
2000
sadece dinozorları değil, bütün öyküyü. Eğer şansınız varsa,
05:39
and you dig a place like that,
125
321000
2000
kazmaya başladığınızda,
05:41
you actually find the ash bed to dig it, and we did.
126
323000
3000
bir kül yatağına ulaşabilirsiniz. Bizim şansımız yaver gitti.
05:44
228 million years old, we found
127
326000
3000
228 milyon yıllık bir kül yatağı bulduk;
05:48
what really is the most primitive dinosaur:
128
330000
2000
içinde de en erken dinozorun kalıntılarına rastladık:
05:50
that's the Ur-dinosaur.
129
332000
2000
bu bir Ur-dinozor.
05:52
A three-and-a-half foot thing,
130
334000
2000
Bir metreden biraz daha uzun.
05:54
beautiful skull, predator,
131
336000
2000
Biçimli bir kafatası, avcı,
05:56
meat-eater, a two-legged animal.
132
338000
2000
etçil, iki ayaklı bir hayvan.
05:58
So, all the other dinosaurs that you know,
133
340000
2000
Dolayısıyla, bildiğiniz bütün diğer dinozorlar,
06:00
or your kids know, at least, on four legs.
134
342000
2000
daha doğrusu, çocuklarınız bildiği dinozorlar, dört ayaklı.
06:02
This is sort of a look at the skull,
135
344000
2000
Burada kafatasını görüyorsunuz,
06:04
and it's an absolutely fantastic thing about five or six inches long.
136
346000
3000
10-15 santimetre boyunca, şahane bir şey.
06:07
It looks rather bird-like because it is.
137
349000
3000
Kuş kafatası gibi görünmesinin sebebi, gerçekten kuş kafatası gibi olması.
06:10
It's bird-like and hollow.
138
352000
2000
Kuş kafataslarına benziyor; içi boş.
06:12
A predator. Maybe 25 pounds,
139
354000
2000
Bir avcı, belki 25 "pound",
06:14
or 10 kilograms.
140
356000
2000
veya belki 10 kilogram.
06:16
That's where dinosaurs began. That's where the radiation began.
141
358000
2000
İşte dinozorlar burada başladı. Dinozorların yayılımı, bu şekilde başladı.
06:18
That is 10 times larger
142
360000
2000
Dinozorların yayılımı,
06:20
than the mammal radiation, which was a four-legged radiation.
143
362000
3000
memelilerin yayılımından 10 kat büyük. Memelilerin yayılımı da 4 ayaklı bir yayılım.
06:23
We are extremely dinosaur-like,
144
365000
2000
Dinozorlara çok benziyoruz;
06:25
and unusual in our two-legged approach to life.
145
367000
4000
özellikle iki ayaklı oluşumuz önemli bir benzerlik.
06:29
Now, if you want to understand what happened
146
371000
2000
Eğer ne olduğunu anlamak istiyorsanız,
06:31
then when the continents broke apart,
147
373000
2000
kıtalar parçalandığında ve dinozorların,
06:33
and dinosaurs found -- landlubbers, as they are --
148
375000
2000
yani karada yaşayan dinozorların,
06:35
found themselves adrift. There's some missing puzzle pieces.
149
377000
6000
kendilerini uzaklara gider halde bulduklarına bakmak gerek. Bulmacanın kayıp parçaları var.
06:41
Most of those missing puzzle pieces are southern continents,
150
383000
1000
Kayıp parçaların çoğu güney kıtalarında,
06:42
because it was those continents that are least explored.
151
384000
3000
çünkü en az keşfedilmiş kıtalar bunlar.
06:45
If you want to add to this picture and try and sketch it globally,
152
387000
3000
Bu manzarayı küresel olarak anlamak isterseniz,
06:48
you really have to force yourself to go down
153
390000
2000
dişinizi sıkıp, kendinizi zorlayıp,
06:50
to the four corners of the Earth --
154
392000
2000
dünyanın dört bir köşesine gitmeniz gerekir.
06:52
Africa, India, Antarctica, Australia --
155
394000
3000
Afrika, Hindistan, Antarktika, Avustralya -
06:55
and start putting together some of these pieces.
156
397000
3000
Bundan sonra bulmacanın parçalarını koymaya başlayabiliyoruz.
06:58
I've been to some of those continents, but Africa was,
157
400000
3000
Bu kıtaların bazılarına gittim; ama Afrika,
07:01
in the words of Steven Pinker, was a blank slate, largely.
158
403000
3000
Steven Pinker'ın dediği gibi, boş bir tahtaydı, büyük ölçüde.
07:04
But one with an immense chalkboard in the middle,
159
406000
3000
Ama ortasında, bir sürü küçük dinozor kayası
07:07
with lots of little areas of dinosaur rock
160
409000
2000
içeren kocaman bir karatahta var.
07:09
if you could survive an expedition.
161
411000
3000
Ama buraya ulaşmak çok güç.
07:12
There's no roads into the Sahara. It's an enormous place.
162
414000
3000
Sahra'nın içine giden yol yok. Kocaman bir bölge.
07:15
To be able to excavate
163
417000
2000
Sahra'daki 80 ton dinozoru
07:17
the 80 tons of dinosaurs that we have in the Sahara
164
419000
3000
toprak üstüne çıkarıp, dışarı taşımak için,
07:20
and take them out, you really have to put together
165
422000
3000
gerçekten zorlu koşulları karşılayabilecek
07:23
an expedition team that can handle the conditions.
166
425000
3000
bir takım bulup ortaya çıkartmanız gerekli.
07:26
Some of them are political. Many of them are physical.
167
428000
3000
Bazı sorunlar politik. Çoğu başka sorun fiziksel.
07:29
Some of them -- the most important -- are mental.
168
431000
3000
Bazıları - en önemliler - zihinsel.
07:32
And you really have to be able to withstand conditions --
169
434000
2000
Ve gerçekten de bu koşulları göğüslemeniz lazım -
07:34
you have to drive into the desert,
170
436000
2000
çölün ortasına gidip,
07:36
you will see landscapes in many cases --
171
438000
3000
başka kimsenin görmediği
07:39
you can see from what we've discovered --
172
441000
1000
manzaralar görüyorsunuz.
07:40
that nobody else has ever seen.
173
442000
2000
Keşiflerimizden de bunu görmek mümkün.
07:42
And the kinds of teams they bring in?
174
444000
2000
Bu işi yapan takımdakiler nasıl insanlar?
07:44
Well, they're
175
446000
2000
Bu takımlar,
07:48
composed of
176
450000
2000
genelde, bilimi, hedefi olan bir macera
07:50
people who understand science as adventure with a purpose.
177
452000
3000
olarak gören insanlardan oluşuyor.
07:53
They're usually students who've never seen a desert.
178
455000
2000
Genelde, hiç çöl görmemiş öğrenciler oluyor.
07:55
Some of them are more experienced.
179
457000
2000
Bazıları daha deneyimli oluyor.
07:57
Your job as a leader -- this is definitely a team sport --
180
459000
2000
Lider olarak göreviniz - bu kesinlikle bir takım sporu -
07:59
your job as a leader is to try to inspire them
181
461000
3000
Lider olarak göreviniz, onları motive edip,
08:02
to do more work than they've ever done in their life
182
464000
2000
hayatları boyunca yaptıklarından daha fazla işi,
08:04
under conditions that they can't imagine.
183
466000
3000
hayal bile edemedikleri koşullarda yaptırmak.
08:07
So, 125 degrees is normal.
184
469000
2000
Dolayısıyla, 50 derece normal.
08:09
The ground surface at 150 -- typical.
185
471000
3000
Yer, genelde 65 dereceye kadar ısınıyor.
08:13
So, you can't leave your normal metal tools out
186
475000
3000
Dolayısıyla, metal eşyalarınızı yere bırakamazsınız.
08:16
because you'll get a first-degree burn if you grab them sometimes.
187
478000
3000
Yoksa bir daha elinize aldığınızda elinizde birinci dereceden yanık olur.
08:19
So, you are finding yourself also in an amazing cultural milieu.
188
481000
4000
Kendinizi, şaşırtıcı bir sosyo-kültürel ortamda buluyorsunuz.
08:23
You're really rubbing shoulders
189
485000
2000
Dünyanın son büyük göçebe
08:25
with the world's last great nomadic people.
190
487000
4000
insanlarıyla gerçekten omuz omuzasınız.
08:29
These are the Tuareg nomads, and they're living their lives
191
491000
2000
Bunlar, Tuareg göçebeleri, hayatlarını,
08:31
much as they have for centuries.
192
493000
3000
yüzyıllardan beri nasıl geçirdilerse, yine öyle geçiriyorlar.
08:34
Your job is to excavate things like this in the foreground,
193
496000
2000
Sizin işiniz, bu önde görünen gibi şeyleri gün ışığına çıkarıp,
08:36
and make them enter the pages of history.
194
498000
2000
tarihin sayfalarına yerleştirmek.
08:38
To do that, you've got to actually transport them
195
500000
2000
Bunu yapabilmek için, gerçekten bunları
08:40
thousands of miles out of the desert.
196
502000
2000
binlerce mil boyunca kum ve çöl içinden götürmeniz gerekiyor.
08:42
We're talking about Ethiopia, but let's talk about Niger --
197
504000
2000
Etiopya^'dan bahsediyoruz; ama Nijer'den bahsedelim -
08:44
or Niger, in our English language -- north of Nigeria --
198
506000
3000
Bizim "Nijer" adını verdiğimiz bölge, Nijerya'nın kuzeyi.
08:47
that's where this photograph was taken.
199
509000
2000
Bu fotoğraf orada çekildi.
08:49
Basically you're talking about a country that,
200
511000
2000
Bu öyle bir ülke ki,
08:51
when we started working there, did not have container traffic.
201
513000
3000
kazılara başladığımız, tır trafiği yoktu.
08:55
You transported the bones out yourself
202
517000
2000
Kemikleri, Sahra Çölü'nden çıkartıp da,
08:57
to the coast of Africa,
203
519000
3000
Afrika sahiline,
09:00
onto a boat, if you wanted to get them out of the middle of the Sahara.
204
522000
2000
bir bota yüklemek istiyorsanız, bunu kendiniz yapmak zorundaydınız.
09:02
That's a 2,000 mile journey.
205
524000
2000
Bu bahsettiğim, 3000 km'lik bir yolculuk.
09:04
So enormous excavations and a lot of work,
206
526000
4000
Yani, çok büyük bir kazı çalışması ve çok çaba gerektiriyor;
09:08
and out of essentially a partial herd of dinosaurs
207
530000
2000
Gömülü haline gördüğünüz bir dinozor
09:10
that you saw buried there -- 20 tons of material --
208
532000
2000
sürüsünün arasından, Jobaria'yı bulup
09:14
we erect Jobaria,
209
536000
2000
çıkardık.
09:16
a sauropod dinosaur like we haven't seen on some other continents.
210
538000
2000
Jobaria, Sauropoda ailesinden bir dinozor; başka kıtalarda görmedik.
09:18
It really is a little bit out of place temporally.
211
540000
2000
Yaşadığı zamana göre aykırı bir dinozor.
09:20
It looks nothing like what we would find
212
542000
2000
Kuzey Amerika'daki yatakları kazınca
09:22
if we dug in contemporary beds in North America.
213
544000
3000
çıkan dinozorlardan çok farklı.
09:25
Here's the animal that was causing it trouble.
214
547000
2000
Başına dert olan hayvan da burada.
09:29
And, you know, on and on --
215
551000
2000
Ve bunlarla beraber daha başkalar,
09:31
a whole menagerie. When you pick up something like this --
216
553000
2000
büyük bir hayvan topluluğu. Böyle bir şeyi bulup -
09:33
and some of you have had the chance to touch it --
217
555000
2000
dokunma imkanını edindiğinizde -
09:35
this is a piece of history. You're touching something that's 110 million years old.
218
557000
2000
bu tarihin bir parçası. 110 milyon yıllık bir şeye dokunuyorsunuz.
09:37
This is a thumb claw. There it was, moments after it was discovered.
219
559000
3000
Bu parça bir pençenin başparmağı. Burada, bulunmasından bir dakika sonra görüyorsunuz.
09:40
It is an incredible view of life,
220
562000
2000
Hayat üzerine inanılmaz bir deneyim;
09:42
and it really began when we began to understand
221
564000
2000
zamanın derinliğini anlamaya başladığımız
09:44
the depth of time.
222
566000
2000
zaman bu deneyim de başladı.
09:46
It's only been with us for less than a century,
223
568000
2000
Aslında bu deneyimi bir yüzyıldan az zamandır yaşıyoruz,
09:48
and in that time, that fourth dimension,
224
570000
2000
bu süre içinde, dördüncü boyut,
09:50
when radioactive dating came about, less than a century ago,
225
572000
3000
kardon tarihlendirme yöntemi bulunduğunda,
09:53
and we could actually tell how old some of these things were,
226
575000
4000
ve bu parçaları tarihlendirebilmeye başladığımızda başladı;
09:57
is probably the most profound transformation,
227
579000
2000
bu en önemli değişim, çünkü kendimize
09:59
because it changes the way we look at ourselves
228
581000
2000
ve dünyaya karşı bakış açımızı
10:01
and the world dramatically.
229
583000
2000
büyük ölçüde değiştirdi.
10:03
When you pick up a piece of history like that,
230
585000
2000
Böyle tarihin bir parçasını elimize aldığımızda,
10:05
I think it can transform
231
587000
2000
bilimle ilgilenen çocukları
10:07
kids that are possibly interested in science.
232
589000
2000
etkileyip hayatlarını değiştirebilir.
10:09
That's the animal that thumb claw came from: Suchomimus.
233
591000
3000
Başparmak, işte bu gördüğünüz hayvana ait: Suchamimus.
10:12
Here's some others.
234
594000
2000
Burada da bir kaç tane daha görebilirsiniz.
10:14
This is something we found in Morocco, an immense animal.
235
596000
3000
Bunu Fas'ta bulduk; kocaman bir yaratık.
10:17
We prototyped by CAT-scanning the brain out of this animal.
236
599000
3000
CAT-Scan ile beyninin prototipini çıkarttık.
10:20
It turns out to have a forebrain
237
602000
2000
İnsanınkinin on beşte biri boyutunda
10:22
one-fifteenth the size of a human.
238
604000
3000
bir önbeyni olduğu görünüyor.
10:25
This was the cover of Science, because they thought
239
607000
2000
Science dergisine kapak oldu; çünkü
10:27
that humans were more intelligent than these animals,
240
609000
2000
insanların bu hayvanlardan daha zeki olduğu sanılıyordu,
10:29
but we can see by some in our administration
241
611000
2000
ama ülkeyi idare edenlerde gördüğümüz gibi,
10:31
that despite
242
613000
3000
beyin boyutundaki
10:34
the enormous advantage in brain volume
243
616000
2000
müthiş avantajlarımıza rağmen,
10:36
some of the attitudes remain the same. Anyway,
244
618000
3000
tavırlarımızın bazıları aynı kalıyor. Neyse,
10:40
smaller raptors.
245
622000
3000
burada da daha küçük "raptor"lar görünüyor.
10:43
All the stuff from Jurassic Park that you know of --
246
625000
2000
Jurassic Park filminden tanıdığınız -
10:45
all those small animals --
247
627000
2000
bütün bu küçük hayvanlar -
10:47
they all come from northern continents.
248
629000
2000
Hepsinin anavatanı kuzey kıtalarında.
10:49
This is the first skeleton from a southern continent,
249
631000
2000
Bu, güney kıtalarından ilk iskelet,
10:51
and guess what? You start preparing it.
250
633000
3000
şu işe bak - siz oturup hazırlıyorsunuz.
10:54
It has no big claw on its hind foot. It doesn't look like a Velociraptor.
251
636000
3000
Arka ayağında büyük bir pençe yok. "Velociraptor"lara benzemiyor.
10:57
It's really a wholly separate radiation.
252
639000
2000
Tümüyle farklı bir yayılım.
10:59
So what we're trying to piece together here is a story.
253
641000
2000
Şimdi, burada yapmak istediğimiz, bir öyküyü tamamlamak.
11:01
It involves flying reptiles like this Pterosaur
254
643000
3000
Afrika'dan çıkarttığımız bu Pterosor
11:04
that we reconstructed from Africa.
255
646000
2000
gibi uçan sürüngenler de bu öykünün bir parçası.
11:06
Crocodiles, of course,
256
648000
2000
Timsah, doğal olarak bir başka parça.
11:08
and that's a nasty one we haven't named yet.
257
650000
3000
Bu da, daha isimlendirmediğimiz korkunç bir yaratık.
11:11
And huge things -- I mean, this is a
258
653000
3000
Bu yaratıklar kocaman - yani, şuna bakın,
11:14
lower jaw just laying there in the desert
259
656000
2000
çölün ortasında öyle kendi başına duran bir alt çene.
11:16
of this enormous crocodile.
260
658000
2000
Bu timsaha ait.
11:18
The crocodile is technically called Sarcosuchus.
261
660000
3000
Bu timsahın teknik ismi Sarkosukus.
11:21
That's an adult Orinoco crocodile in its jaws.
262
663000
3000
Ağzında gördüğünüz, ergen bir Orinoco timsahı.
11:24
We had to try and reconstruct this.
263
666000
2000
Bu rekonstrüksiyon için uğraşmamız gerekti.
11:26
We had to actually look at recent crocodiles
264
668000
2000
Daha yakın dönemdeki timsahlara bakarak,
11:28
to understand how crocodiles scale.
265
670000
3000
timsah orantılarını anlamaya gayret ettik.
11:31
Could I have the second little video clip?
266
673000
2000
İkinci videoyu da çalıştırabilir miyiz?
11:33
Now, this field is just -- and, of course, science in general -- is just -- adventure.
267
675000
2000
Bu alan sadece - biliminin diğer alanları gibi - sadece bir macera.
11:39
We had to find and measure
268
681000
2000
Bugün yaşayan en büyük timsahları
11:41
the largest crocodiles living today.
269
683000
2000
arayıp bulup ölçmemiz gerekti.
11:43
Narrator: ... as long as their boat.
270
685000
2000
Belgesel: ... bu tekne kadar büyük.
11:45
Man: Look at that set of choppers! Yeah, he's a big one.
271
687000
3000
Adam: Şu çeneye bakın! Kocamanmış be!
11:48
Narrator: If they can just land it,
272
690000
2000
Belgesel: Becerebilirlerse,
11:50
this croc will provide useful data,
273
692000
2000
bu timsah, Paul'e, Sarkosukus'u
11:52
helping Paul in his quest to understand Sarcosuchus.
274
694000
4000
anlamasına yarayacak önemli bilgiler sağlayacak.
11:56
Man: OK, hand me some more here. Man 2: OK.
275
698000
2000
Adam: Tamam, biraz daha lütfen. Diğeri: Tamam.
12:00
Narrator: It falls to Paul to cover its eyes.
276
702000
3000
Belgesel: Paul'e, gözlerini kapatmak kalıyor.
12:06
Man: Watch out! Watch out! No, no, no, no. You're going to have to get on the back legs.
277
708000
3000
Adam: Dikkat et! Dikkat et! Hayır hayır, arka bacaklarının üstüne çıkman gerek.
12:10
Man: I got the back legs.
278
712000
2000
Adam: Arka bacakları tuttum.
12:12
Man 2: You have the back legs? No, you have the front legs, my friend.
279
714000
2000
Diğeri: Arka bacakları mı? Hayır abi, ön bacakların üstündesin!
12:14
I've got it. I've got the back legs.
280
716000
2000
Tuttum. Arkaları tuttum.
12:17
Somebody get the front legs.
281
719000
2000
Birisi ön bacakları tutsun.
12:24
Paul Sereno: Let's get this tape measure on him. Put it right there.
282
726000
3000
Paul Sereno: Ölçmek için mezurayı kullanalım. Buraya getir.
12:29
Wow.
283
731000
2000
Vay.
12:31
Sixty-five. Wow.
284
733000
3000
65. Vay.
12:34
That's a big skull.
285
736000
2000
Kafatası bayağı büyük.
12:36
Narrator: Big, but less than half the size
286
738000
2000
Belgesel: Büyük, ama Sarkosukus'un
12:38
of supercroc's skull.
287
740000
2000
kafatasının yarısından küçük.
12:40
Man: Enormous. PS: You've got a ... 14-foot croc.
288
742000
4000
Adam: Kocaman. Paul: Üç buçuk metrelik bir timsah.
12:44
Man: I knew it was big.
289
746000
3000
Adam: Büyük çıkacağını tahmin ediyordum.
12:49
PS: Don't get off. You don't get off, but don't worry about me.
290
751000
4000
Paul: Kalkma. Kalkma, beni de merak etme.
12:53
Narrator: Paul has his data, so they decide
291
755000
2000
Belgesel: Paul, istediği ölçümleri aldı;
12:55
to release the animal back into the river.
292
757000
2000
artık hayvanı ırmağa bırakmaya karar veriyorlar.
13:02
PS: Don't get off! Don't get off! Don't get off!
293
764000
4000
Paul: Kalkma! Kalkma! Kalkma!
13:07
Narrator: Paul has never seen a fossil do that.
294
769000
4000
Belgesel: Paul fosillerle çalışıyor. Daha önce fosilin böyle tepki verdiğini hiç görmemişti.
13:11
PS: Okay, when I say three, we move.
295
773000
2000
Paul: Peki, ben üç dediğimde, kaçıyoruz.
13:13
One, two, three!
296
775000
3000
Bir, iki, üç!
13:18
Whoa!
297
780000
2000
Ohha!
13:20
So -- there were --
298
782000
3000
Yani - şimdi -
13:23
(Applause)
299
785000
5000
(Alkış)
13:28
Well, you know, the -- the fossil record is truly amazing
300
790000
3000
Yani, bu fosil kaydı gerçekten muhteşem;
13:31
because it really forces you to look at living animals in a new way.
301
793000
2000
çünkü yaşayan canlılara yeni bir bakış açısıyla bakmanızı sağlıyor.
13:33
We proved with those measurements
302
795000
2000
Bu ölçümler sayesinde, timsahların
13:35
that crocodiles scaled isometrically.
303
797000
3000
izometrik olarak orantılandığını kanıtladık.
13:38
It depended on the shape of their skull, though,
304
800000
1000
Ama kafataslarının yapısı önemliydi;
13:39
so we had to actually get those measurements
305
801000
2000
bu nedenle, rekonstrüksiyonun gerçekçi olması için,
13:41
to be sure that we had reconstructed and could prove to the scientific world
306
803000
3000
bilim dünyasına Sarkosukus'un gerçekten de 12 metrelik bir timsah
13:44
that supercroc in fact is a 40-foot crocodile, probably a male.
307
806000
3000
olduğunu kanıtlayabilmek için gidip de bu ölçümleri yapmamız gerekliydi.
13:47
Anyway, you find other things, too.
308
809000
2000
Neyse, başka şeyler de buluyorsunuz.
13:49
I'm going to lead an expedition to the Sahara
309
811000
2000
Ben bu sene Afrika'nın en büyük neolitik
13:51
to dig up Africa's largest neolithic site.
310
813000
4000
sitesini kazmak için Sahra'ya gideceğim.
13:55
We found this last year.
311
817000
2000
Geçen sene bunu bulduk.
13:57
Two hundred skeletons, tools, jewelry.
312
819000
2000
200 tane iskelet, ayrıca araçlar, süs eşyaları.
13:59
This is a ceremonial disk.
313
821000
3000
Bu gördüğünüz, törenlerde kullanılan bir disk.
14:02
An amazing record of the colonization of the Sahara
314
824000
3000
Sahra'ya yerleşilmesinin inanılmaz bir kaydı.
14:05
5,000 years ago is been sitting out there
315
827000
2000
5000 yıldan beri orada durup,
14:07
waiting for us to go back. So, really exciting.
316
829000
2000
bizim gelip bulmamızı bekliyormuş. Çok heyecan verici.
14:09
And then work later is going to take us to Tibet.
317
831000
3000
Bu iş bizi daha sonra Tibet'e götürecek.
14:12
Now, we normally think of Tibet as a highland.
318
834000
2000
Genelde Tibet'i dağlık bir bölge olarak biliriz.
14:14
It's really an island continent.
319
836000
2000
Aslında ada nitelikli bir kıta.
14:16
It was a precursor to India,
320
838000
2000
Hindistan'ın öncüsü,
14:18
a messenger from Gondwana --
321
840000
3000
Gondwana'da bir ulak -
14:21
a lost paradise of dinosaurs
322
843000
2000
milyonlarca yıldır izole kalmış
14:23
isolated for millions of years.
323
845000
2000
kayıp bir dinozor cenneti.
14:25
No one's found them. We know where they are,
324
847000
2000
Kimse bulmadı. Nerede olduklarını biliyoruz,
14:27
and we're going to go and get them next year.
325
849000
2000
gelecek sene gidip çıkaracağız.
14:29
They're only between 13 and 14,000 feet,
326
851000
3000
Sadece 4000 - 4500 metre arasında bulunuyorlar;
14:32
but if you go in the warm part of the year, it's O.K.
327
854000
3000
Ama yılın ılık döneminde gidince sorun olmuyormuş.
14:35
Now, I tried to suture together a dinosaur evolutionary history
328
857000
3000
Evrimin temel yapıtaşlarını anlamaya başlayabilmek için,
14:38
so that we can try to understand
329
860000
2000
dinozor evriminin tarihçesini birleştirip
14:40
some basic patterns of evolution.
330
862000
2000
öykünün tamamını çıkartmaya çalışıyorum.
14:42
I've talked about a few of them. We really need to take that further.
331
864000
3000
Birazını anlattım. Dahasını da yapmamız gerekli.
14:45
We need to delve into this mass of anatomy
332
867000
2000
Bu topladığım anatomi bilgisinin
14:47
that we've been compiling
333
869000
2000
içine girip, değişiklerin
14:49
to understand where the changes are occurring and what this means.
334
871000
3000
olduğu yerleri, ve bundan çıkarılacak sonuçları bulmamız gerekli.
14:52
We can't predict, necessarily, what will happen in evolution,
335
874000
2000
İlla da evrimin tam olarak nasıl gelişeceğini tahmin edebilmemiz gerekmez,
14:54
but we can learn some of the rules of the game,
336
876000
2000
ama oyunun kurallarının birazını öğrenebiliriz;
14:56
and that's really what we're trying to do.
337
878000
2000
yapmaya çalıştığımız şey de bu.
14:58
With regard to the biogeographic question,
338
880000
2000
Biyojeografik sorunsal bağlamında,
15:00
the Earth is dividing.
339
882000
2000
Dünya bölünüyor.
15:02
These are all landlubbing animals. There's a couple of choices.
340
884000
2000
Bunların tümü kara hayvanları. Bir kaç seçenek var.
15:04
You get divided, and a continent's division
341
886000
3000
Sen de bölünebilirsin, senin bulunduğun kıta,
15:07
corresponds to a fork in the evolutionary tree,
342
889000
2000
evrim ağacında yeni bir dala karşılık gelir,
15:09
or you're crafty, and you manage to escape
343
891000
3000
veya becerikliysen, ve bir kıtadan diğerine
15:12
from one to the other and erase that division,
344
894000
3000
kaçıp bu bölünmeyi ortadan kaldırırsan,
15:15
or you're living peacefully on each side,
345
897000
3000
her iki tarafta da huzurla yaşarsan,
15:18
and on one side you just go extinct,
346
900000
2000
ve bir tarafta soyun tükenip de,
15:20
and you survive on the other side and create a difference.
347
902000
3000
öteki tarafta devam edip bir fark yaratabilirsin.
15:23
And the fourth thing is that you actually did one or the other
348
905000
2000
Dördüncü seçenek de, bu üç seçenekten birini yapmışsındır,
15:25
of those three things, but the paleontologist never found you.
349
907000
3000
ama paleontologlar seni bir türlü bulamaz.
15:28
And you take those four instances
350
910000
3000
Bu dört ihtimali ortaya koyunca,
15:31
and you realize you have a complex problem.
351
913000
3000
karmaşık bir problem ile karşı karşıya kaldığınızı anlarsınız.
15:34
And so, in addition to digging, I think we have some answers
352
916000
3000
Dolayısıyla, kazmanın ötesinde, dinozor kaydından bazı cevapları
15:37
from the dinosaur record. I think these dinosaurs migrated --
353
919000
3000
bulduğumuza inanıyorum. Bu dinozorların dağıldığını,
15:40
we call it dispersal -- around the globe, with the slightest land bridge.
354
922000
3000
hem de, en ufak bir kara köprüsü oluştuğunda hemen yayıldığını,
15:43
They did it within two or three degrees of the pole,
355
925000
4000
kutupların iki üç derece yakınına kadar geldiklerini,
15:47
to maintain similarity between continents.
356
929000
2000
ve bu şekilde kıtalar arasında benzerliği sağladıklarını düşünüyorum.
15:49
But when they were divided, indeed they were divided,
357
931000
3000
Ama bölündüklerinde de, ki gerçekten de bölündükleri de oldu,
15:52
and we do see the continents
358
934000
2000
kıtaların bu dinozorlar arasında
15:54
carving differences among dinosaurs.
359
936000
2000
farklılıklar yarattıklarını biliyoruz.
15:56
But there's one thing that's even more important, and I think that's extinction.
360
938000
3000
Daha önemli bir konu daha var, bu da soy tükenmesi.
15:59
We have downgraded this factor.
361
941000
2000
Bu faktöre gereken önemi vermedik.
16:01
It carves up the history of life,
362
943000
2000
Yaşamın tarihçesini biçimlendiriyor,
16:03
and gives us the differences that we see
363
945000
2000
ve sonundaki "Bolide" çarpışmasından
16:05
in the dinosaur world towards the end,
364
947000
2000
hemen önce dinozorlar arasında gördüğümüz
16:07
right before the bolide impact.
365
949000
2000
büyük farklılıkları ortaya koyuyor.
16:09
The best way to test this is to actually create a model.
366
951000
2000
Bunu test etmenin en iyi yolu bir model yaratmak.
16:11
So if we move back, this is a two-dimensional typical tree of life.
367
953000
4000
Dolasıyla, eğer geçmişe gidersek, bu yaşam ağacının iki boyutlu modeli.
16:15
I want to give you three dimensions.
368
957000
2000
Size 3'üncü boyutu da göstermek isterim.
16:17
So you see the tree of life,
369
959000
3000
Şimdi yine yaşam ağacını görüyorsunuz,
16:20
but now I've added the dimension of area.
370
962000
3000
ama coğrafi bölgeyi de bir boyut olarak ekledim.
16:23
So the tree of life is normally divergence over time.
371
965000
4000
Yaşam ağacı, genelde zaman boyunca dağılımı gösterir.
16:27
Now we have divergence over time, but we've created the third dimension of area.
372
969000
3000
Şimdi ise, yine zaman boyunca dağılım var, ama üçüncü boyut olarak coğrafi bölgeyi de yarattık.
16:30
This is a computer program
373
972000
2000
Bu, üç ayar düğmesi olan
16:32
which has three knobs.
374
974000
2000
bir bilgisayar programı.
16:34
We can control those things that we're worried about:
375
976000
2000
Merak ettiğimiz konuları - yayılım, örnekleme, soy tükenme -
16:36
extinction, sampling, dispersal --
376
978000
4000
bir bölgeden diğer bölgeye
16:40
going from one area to another.
377
982000
2000
geçiş sırasında inceleyebiliriz.
16:42
And ultimately we can control the branching
378
984000
2000
Ve nihayetinde, kıtaların neye benzediklerine
16:44
to mimic what we think the continents were like,
379
986000
3000
göre dallanmayı kontrol edip, binlerce defa
16:47
and run it a thousand times, so we can estimate the parameters,
380
989000
4000
programı çalıştırıp, parametreleri tahmin edebiliriz;
16:51
to answer the question whether we are on the mark or not,
381
993000
3000
böylece, doğru tahminde bulunup bulunmadığımızı anlayabiliriz,
16:54
at least to know the barriers of the problems. So that's a little bit about the science.
382
996000
4000
en azından problemlerin bariyerlerini anlayabiliriz. Bu anlattığım bilimsel çalışmamızlar ilgiliydi.
16:58
Today I'm going to spend the rest of my few minutes up here
383
1000000
1000
Kalan bir kaç dakikamda da, Chicago'da yaptıklarımdan
16:59
talking about the other stuff that I do in Chicago,
384
1001000
4000
bahsetmek istiyorum. Bu benim öğrenciliğim -
17:03
which is related to the fact that I never --
385
1005000
2000
aslında, TED'cilerle konuştuğumda,
17:05
and actually, in talking to a lot of TEDsters,
386
1007000
3000
benim gibi olan çok var - acaba dürüstçe
17:08
there's a number of you out there -- I don't know that I'd get an answer
387
1010000
3000
sorsam cevap alır mıyım? Bilemiyorum.
17:11
honestly, if I asked you to raise your hand,
388
1013000
2000
Ellerinizi kaldırmanızı istesem mi?
17:13
but there are a number of you out there that started your
389
1015000
2000
Ama aranızda, kariyerlerinize,
17:15
scientific, technical, entertainment career
390
1017000
3000
bilimsel, teknik, sahne sanatları - ne olursa -
17:18
as failures, by society's standards, as failures by schools.
391
1020000
4000
kariyerlerine, toplum standartlarına göre başarısızlıkla atılan bir sürü kişi var.
17:22
I was one of those. I was failed by my school -- my school failed me.
392
1024000
3000
Ben de bunlardan biriyim. Okulda başarısız oldum. Aslında okulum beni başarız etti.
17:25
Who's pointing fingers?
393
1027000
2000
Kimi suçlayabilirim ki?
17:27
Several teachers nearly killed me.
394
1029000
3000
Bir sürü öğretmen beni neredeyse öldürecekti.
17:30
I found myself in art.
395
1032000
2000
Kendimi sanat alanında buldum.
17:32
I was a total failure in school, not really headed to graduate high school.
396
1034000
3000
Okulda çok başarısızdım, liseye devam edip etmeyeceğim bile belli değildi.
17:35
And I went on -- that's my first painting on canvas.
397
1037000
2000
Ben de devam ettim - bu benim kanvas üzerinde ilk çalışmam.
17:37
I read a dictionary. I got into college.
398
1039000
2000
Oturup sözlüğe çalıştım. Üniversiteye gittim.
17:39
I became an artist. O.K., and started drawing.
399
1041000
2000
Sanatçı oldum. Çizime başladım.
17:41
It became abstract.
400
1043000
2000
Soyut resimle ilgilendim.
17:43
I worked up a portfolio, and I was headed to New York.
401
1045000
2000
Portföy hazırladım; New York'a gitmeye niyetlenmiştim.
17:45
Sometimes I would see bones when there was a body there.
402
1047000
3000
Bazen vücuda bakarken, arkasındaki kemikleri görüyordum.
17:48
Something was going on in the background. I headed to New York to a studio.
403
1050000
3000
Arka planda bir şeyler gelişiyordu. New York'ta bir atelyeye gidecektim.
17:52
I took a side trip to the American Museum, and I never recovered.
404
1054000
3000
Yolda Amerikan Müzesi'ne gittim, ve bir daha asla iyileşmedim.
17:56
But really it's the same discipline -- they're kindred disciplines.
405
1058000
3000
Ama aslında ikisi de aynı disiplin - kardeş disiplinler.
17:59
I mean, is there anything
406
1061000
2000
Yani, bir hayvanın,
18:01
that is not visualizing what can't be seen,
407
1063000
3000
başka bir hayvana doğru değişimini
18:04
in terms of discovering this dinosaur bone from a small piece of it
408
1066000
3000
sahada bulduğunuz ufak bir dinozor kemiğine bakarak
18:07
that's out there, or seeing the distortion
409
1069000
2000
tahmin edebilmek kadar
18:09
that we try to see
410
1071000
2000
"görülmeyeni görebilmek"
18:11
as evolutionary distortion in one animal to another?
411
1073000
2000
diye tanımlanabilecek bir disiplin var mıdır?
18:13
This is a very extraordinarily visual.
412
1075000
2000
Bu, son derece "görsel" bir süreç - "görsel sanatlara" bu nedenle yakın.
18:15
I give you a human face because you're experts at that.
413
1077000
2000
Size insan çehresi çizdiririm, çünkü zaten bu konuda uzmansınız.
18:17
It takes us years to understand how to do that with dinosaurs.
414
1079000
3000
Dinozorlarda aynısını yapabilmek için yıllar geçmesi gerekiyor.
18:21
They're really kindred disciplines.
415
1083000
2000
Gerçekten kardeş disiplinler.
18:23
But what we're trying to create in Chicago
416
1085000
3000
Chicago'da yapmaya çalıştığımız,
18:26
is a way to get,
417
1088000
3000
bilim alanında
18:29
collect together, those students
418
1091000
2000
çok az bulunan türden
18:31
who are least represented in our science and technology spheres.
419
1093000
3000
öğrencileri biraraya getirmek.
18:34
We all know, and there's been several allusions to it,
420
1096000
3000
Yeterince bilim adamı, mühendis ve teknik insan
18:37
that we are failing in our ability to produce
421
1099000
2000
yetiştiremediğimiz biliyoruz;
18:40
enough scientists, engineers and technicians.
422
1102000
3000
bu konuda çok fazla çalışma var.
18:43
We've known that for a long time. We've gone through the Sputnik phase,
423
1105000
3000
Bunu uzun süre önce farkettik. Sputnik dönemini geçtik,
18:46
and now, as you see the increase
424
1108000
2000
şimdi de, yaptığımızı işi
18:48
in the pace of what we're doing,
425
1110000
2000
gördüğünüz gibi hızlandırdık,
18:50
it becomes even more prominent.
Where are all these people going to come from?
Where are all these people going to come from?
426
1112000
3000
artık daha da önemli. Bütün bu insanlar nereden gelecek?
18:53
And a more general question for our society is,
427
1115000
2000
Toplumumuz için daha önemli bir soru da,
18:55
what's going to happen to all the rest that are left behind?
428
1117000
3000
geride kalanlara ne olacak?
18:58
What about all the kids like me that were in school --
429
1120000
2000
Yani, okuldayken benim gibi olan çocukları ne yapacağız?
19:00
kids like some of you out there --
430
1122000
2000
Aranızda bazılarınızın çocukluklarındaki halleri gibi çocuklar -
19:02
that were in school and didn't get a chance and will never get a chance
431
1124000
3000
okula giden, ama bilim ve teknolojiyle ilgilenme fırsatı ele geçiremeyen,
19:05
to participate in science and technology?
432
1127000
2000
asla bu fırsatı yakalayamayacak çocuklar?
19:07
Those are the questions I ask. And we talk about Ethiopia, and it's very important.
433
1129000
3000
Bu soruları soruyorum. Etiopya'dan bahsederken bu çok önemli.
19:10
Niger is equally important, and I'm trying desperately
434
1132000
2000
Nijer de böyle önemli, ben de Nijer'de sonuç alabilmek
19:12
to do something in Niger.
435
1134000
2000
için fevkalade çaba harcıyorum.
19:14
They have an AIDS problem. I asked --
436
1136000
2000
AIDS problemleri var. Amerika İçişleri'ne
19:16
the U.S. State Department asked the government recently,
437
1138000
3000
geçenlerde "bu konuda ne yapmak istersiniz?"
19:19
What do you want to do? And they gave them two problems.
438
1141000
2000
diyer sordum. İki tane problemden bahsettim.
19:21
Dinosaurs was one of them.
439
1143000
2000
Biri dinozorlardı.
19:23
Give us a museum of dinosaurs,
440
1145000
2000
Onlara bir Dinozor Müzesi verelim,
19:25
and we will attract tourists, which is our number two industry.
441
1147000
3000
turistlerin ilgisini çeksin. Turizm zaten ikinci büyük sektörleri.
19:28
And I hope to God the United States government, me, or TED,
442
1150000
4000
İnşallah, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti, ben veya TED,
19:32
or somebody helps us do that, because that would be an incredible thing for their country.
443
1154000
3000
veya herhangi biri bunu yapmamıza yardım eder, çünkü bu ülkeleri için müthiş olur.
19:35
But when we look back at our own country, we're looking back at our cities,
444
1157000
3000
Ama kendi ülkemize baktığımda da, kendi şehirlerimize baktığımda,
19:38
the cities where most of you come from -- certainly the city I come from --
445
1160000
2000
çoğunuzun da geldiği şehirler de dahil - benim şehrim kesinlikle dahil -
19:40
there's legions of kids out there
446
1162000
2000
oralarda da bu anlattıklarım gibi
19:42
like these.
447
1164000
2000
çocuklar sürüyle var.
19:44
And the question is -- and we started to address this question for centuries --
448
1166000
3000
Sorun şu ki - bu sorunu yüzyıllardır soruyoruz:
19:47
as to how we get these kids involved in science.
449
1169000
3000
bu çocukları nasıl bilimle ilgilenir hale getireceğiz?
19:50
We've started in Chicago
450
1172000
2000
Chicago'da "Project Exploration"
19:52
an organization -- a non-profit organization --
451
1174000
2000
diye bir organizasyon - hayır kurumu -
19:54
called Project Exploration.
452
1176000
2000
başlattık.
19:56
These are two kids from Project Exploration.
453
1178000
2000
Bunlar, Project Exploration'dan iki çocuk.
19:58
We met them in their early stages in high school. They were --
454
1180000
2000
Onlarla, lise yıllarının başındayken tanıştık.
20:00
failing to poor students,
455
1182000
2000
Başarız öğrencilerdi,
20:02
and they are now -- one at the University of Chicago, another in Illinois.
456
1184000
4000
şimdi biri Chicago Üniversitesi'nde, öteki de Illinois'te.
20:06
We've got students at Harvard. We're six years old.
457
1188000
2000
Harvard'da da öğrencilerimiz var. Altıncı yılımızı dolduruyoruz.
20:08
And we created a track record.
458
1190000
2000
Rekord kırdığımızı söyleyebilirim.
20:10
Because when you go out there as a scholar, and you try to find out longitudinal studies,
459
1192000
3000
Çünkü akademisyen kimliğinizle buralara gittiğinizde, uzun vadeli çalışmaları bakınca,
20:13
track records like that, there essentially are very few, if none.
460
1195000
3000
bu tür kayıtların yok denecek kadar az olduğunu söyleyebilirim.
20:17
So, we've created an incredible track record of 100 percent graduation,
461
1199000
4000
Sonuç olarak, yüzde yüz mezuniyet oranı gibi inanılmaz bir rekoru başardık.
20:21
90 percent going to college, many first-generation,
462
1203000
3000
Yüzde doksanı üniversiteye gidiyor, çoğu ilk kuşak,
20:24
90 percent of those choosing science as a career.
463
1206000
3000
yüzde doksanı, kariyer olarak bilimi tercih ediyor.
20:27
It's an impressive track record, and so we look back and we say,
464
1209000
3000
Dikkate değer bir oran, dolayısıyla geriye dönüp,
20:30
well, we didn't really exactly work this out theoretically from the start,
465
1212000
3000
- yani, bunu baştan planlamıştık -
20:33
but when we look back, there are theoretical movements in science education.
466
1215000
3000
ama geri baktığımızda, bilim eğitiminde teorik hareketler var.
20:36
It's gone through science as an inquiry,
467
1218000
2000
Önemli bir soru olarak bilim dünyasınca kabul gördü,
20:38
which was a big advance,
468
1220000
2000
bu önemli bir aşamaydı,
20:41
and Dewey back at Chicago --
469
1223000
2000
Chicago'da Dewey'nin dediği gibi
20:43
you learn by doing.
470
1225000
2000
yaparak öğrenirsin.
20:45
To -- you learn by envisioning yourself
471
1227000
5000
Kendini bir bilim insanı olarak
20:50
as a scientist,
472
1232000
2000
hayal ettiğin
20:52
and then you learn to envision yourself as a scientist.
473
1234000
3000
zaman öğrenirsin, ancak o zaman kendini bir bilim insanı olarak hayal edersin.
20:55
The next step is to learn the capability
474
1237000
2000
Bir sonraki aşama, seni bilim insanı
20:57
to make yourself a scientist.
475
1239000
3000
yapabilecek beceriyi geliştirmektir.
21:00
You have to have those steps. If you have --
476
1242000
2000
Bu aşamalardan geçmeniz gerek. Eğer geçerseniz -
21:02
It's easy to get kids interested in science.
477
1244000
2000
Çocukların ilgisini bilime çekmenin en kolay yolu.
21:04
It's hard to get them to envision themselves as a scientist,
478
1246000
3000
Kendilerini bilim insanı olarak hayal edip de,
21:07
which involves standing up in front of people like we're doing here at this symposium
479
1249000
4000
bu kadar insanın karşısında, şimdi yaptığım gibi,
21:11
and presenting something as a knowledgeable person,
480
1253000
2000
bilgili bir insan olarak sunum yapmak,
21:13
and then seeing yourself in the role as a scientist
481
1255000
3000
kendini bir bilim insanı rolünde görmek
21:16
and giving yourself the tools to pursue that.
482
1258000
3000
ve buna imkan verecek donanımı verebilmek zor.
21:19
And so, that's what we're going to do. We're planning a permanent home in Chicago.
483
1261000
3000
Bizim yapmaya çalıştığımız şey de bu. Chicago'da kalıcı bir eve geçmeyi düşünüyoruz.
21:22
We have lots of ideas, but I guarantee you this one thing --
484
1264000
2000
Çok fazla fikrimiz var, ama şunu garanti edebilirim -
21:24
and I've talked to some people here at TED --
485
1266000
2000
TED'deki bazı kişilerle de konuştum -
21:26
it's not going to look like anything you've seen before.
486
1268000
2000
Dahha önce gördüğünüz hiç bir şeye benzemeyecek.
21:28
It's going to be part-school, part-museum hall,
487
1270000
2000
Yarı okul, yarı müze
21:30
part-conservatory, part-zoo,
488
1272000
3000
yarı konservatuar, yarı hayvanat bahçesi olacak.
21:33
and part of an answer to the problem
489
1275000
3000
Ve, çocukların bilime olan ilgilerini
21:36
of how you interest kids in science.
490
1278000
1000
nasıl çekeceğimiz konusunda da cevap olacak.
21:37
Thank you very much.
491
1279000
3000
Çok teşekkür ederim.
ABOUT THE SPEAKER
Paul Sereno - PaleontologistSurely not the only science career based on a museum tour epiphany, Paul Sereno's is almost certainly the most triumphant. He's dug up dinosaurs on five continents -- and discovered the world's largest crocodile, the (extinct) 40-foot Sarchosuchus.
Why you should listen
Paul Sereno sees paleontology as "adventure with a purpose." How else, after all, to describe a science that "allows you to romp in remote corners of the globe, resurrecting gargantuan creatures that have never been seen?" His travels in the search for the bones of ancient reptiles and birds have taken him through India, Argentina, Mongolia and, most fruitfully, the 125-degrees-Farenheit Saraha Desert, where he uncovered the giant skeletons of several 30-plus-foot meat-eaters and a few yet-larger prehistoric vegetarians.
Sereno is also president and co-founder of Project Exploration, an organization which aims to bring the wonders of science professions to the public -- especially minority youth and girls. He teaches at the University of Chicago and is one of National Geographic's Explorers-in-Residence.
Paul Sereno | Speaker | TED.com