TED2009
Sylvia Earle: My wish: Protect our oceans
Sylvia Earle, TED Ödül Töreni'nde, okyanuslarımızı korumamız için dilekte bulunuyor.
Filmed:
Readability: 4.1
2,939,691 views
Okyanus araştırmaları konusunda adeta bir efsaneye dönüşmüş olan Sylvia Earle, 2009 TED Ödülü'nü kabul ederken, hayret verici okyanus görüntüleri ve hızlı bir çöküşü ortaya koyan istatistikler eşliğinde, gezegenimizin hayati önemdeki "mavi kalbini" koruma konusunda ona katılmamızı diliyor.
Sylvia Earle - Oceanographer
Sylvia Earle has been at the forefront of ocean exploration for more than four decades. The winner of the 2009 TED Prize, she's a tireless advocate for our oceans. Full bio
Sylvia Earle has been at the forefront of ocean exploration for more than four decades. The winner of the 2009 TED Prize, she's a tireless advocate for our oceans. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:21
Fifty years ago, when I began exploring the ocean,
0
0
3000
50 yıl önce, ben okyanusu keşfetmeye başladığımda,
00:24
no one -- not Jacques Perrin, not Jacques Cousteau or Rachel Carson --
1
3000
6000
hiç kimse (Jacques Perrin, Jacques Cousteau, Rachel Carson... hiçbiri)
00:30
imagined that we could do anything to harm the ocean
2
9000
3000
okyanusa zarar verecek herhangi birşey yapabileceğimizi hayal dahi etmiyordu.
00:33
by what we put into it or by what we took out of it.
3
12000
3000
İçine ne atarsak atalım, içinden ne alırsak alalım.
00:36
It seemed, at that time, to be a sea of Eden,
4
15000
3000
O zamanlar okyanus, bir Cennet denizi gibi görünüyordu.
00:39
but now we know, and now we are facing paradise lost.
5
18000
6000
Ama şimdi biliyoruz ki, kayıp bir Cennet ile karşı karşıyayız.
00:45
I want to share with you
6
24000
3000
Sizinle denizlerdeki,
00:48
my personal view of changes in the sea that affect all of us,
7
27000
3000
hepimizi etkileyen değişiklikler hakkındaki kişisel görüşlerimi
00:51
and to consider why it matters that in 50 years, we've lost --
8
30000
4000
ve bu elli yılda kaybettiğimiz
00:55
actually, we've taken, we've eaten --
9
34000
3000
-- daha doğrusu, aldığımız, yediğimiz --
00:58
more than 90 percent of the big fish in the sea;
10
37000
3000
denizlerdeki büyük balıkların %90'ından fazlasını,
01:01
why you should care that nearly half of the coral reefs have disappeared;
11
40000
4000
mercan kayalıklarının neredeyse yarısının kaybolmasının sizin için neden önemli olduğunu,
01:05
why a mysterious depletion of oxygen in large areas of the Pacific
12
44000
6000
Pasifik'te büyük alanlarda gözlenen gizemli oksijen düşüşlerinin
01:11
should concern not only the creatures that are dying,
13
50000
3000
neden sadece orada ölmekte olan canlıları ilgilendirmediğini,
01:14
but it really should concern you.
14
53000
3000
sizi de endişelendirmesi gerektiğini paylaşacağım.
01:17
It does concern you, as well.
15
56000
2000
Gerçekten sizi de ilgilendiriyor.
01:19
I'm haunted by the thought of what Ray Anderson calls "tomorrow's child,"
16
58000
5000
Aklımdan çıkmıyor, Ray Anderson tarafından dile getirilen "yarının çocuğu"nun
01:24
asking why we didn't do something on our watch
17
63000
4000
bize kendi nöbetimiz sırasında neden birşeyler yapıp da
01:28
to save sharks and bluefin tuna and squids and coral reefs and the living ocean
18
67000
5000
köpekbalıklarını, mavi yüzgeçli tonbalıklarını, mürekkepbalıklarını ve yaşayan okyanusu korumadığımızı sorması
01:33
while there still was time.
19
72000
2000
-- hâlâ zamanımız varken.
01:35
Well, now is that time.
20
74000
3000
İşte, o zaman, içinde bulunduğumuz zamandır.
01:38
I hope for your help
21
77000
3000
Sizlerin
01:41
to explore and protect the wild ocean
22
80000
3000
keşif ve koruma yoluyla, vahşi okyanusa
01:44
in ways that will restore the health and,
23
83000
3000
sağlığını iade etmek
01:47
in so doing, secure hope for humankind.
24
86000
4000
ve böylece, insanlık için umutları güvence altına almak için yardım edeceğinizi umuyorum.
01:51
Health to the ocean means health for us.
25
90000
3000
Okyanusun sağlığı, bizim de sağlığımız anlamına gelir.
01:54
And I hope Jill Tarter's wish to engage Earthlings includes dolphins and whales
26
93000
7000
Ve Jill Tarter'ın, tüm Dünyalılar'ı dahil ederek
02:01
and other sea creatures
27
100000
2000
evrenin başka bir köşesinde akıllı canlılar bulma çalışmalarının
02:03
in this quest to find intelligent life elsewhere in the universe.
28
102000
3000
yunusları, balinaları ve diğer deniz canlılarını da kapsamasını ümit ediyorum.
02:06
And I hope, Jill, that someday
29
105000
3000
Ve umuyorum ki, Jill, bir gün
02:09
we will find evidence that there is intelligent life among humans on this planet.
30
108000
7000
bu gezegendeki insanlar arasında da akıllı canlılar bulunduğuna dair kanıtlar buluruz.
02:16
(Laughter)
31
115000
2000
(Gülüşmeler)
02:18
Did I say that? I guess I did.
32
117000
3000
Söyledim mi bunu? Sanırım söyledim..
02:23
For me, as a scientist,
33
122000
3000
Bir bilim insanı olarak, benim için
02:26
it all began in 1953
34
125000
3000
herşey 1953'te
02:29
when I first tried scuba.
35
128000
3000
sualtına dalışı ilk kez denediğimde başladı.
02:32
It's when I first got to know fish swimming
36
131000
3000
Balıkları ilk kez o zaman
02:35
in something other than lemon slices and butter.
37
134000
3000
limon dilimleri ve tereyağ dışında birşeyin içinde yüzerken gördüm.
02:38
I actually love diving at night;
38
137000
3000
Gece dalışı yapmayı gerçekten severim.
02:41
you see a lot of fish then that you don't see in the daytime.
39
140000
3000
Gece, gündüz göremeyeceğiniz bir sürü balığı görebilirsiniz.
02:44
Diving day and night was really easy for me in 1970,
40
143000
4000
1970'te, gece gündüz dalış yapmak benim için gerçekten kolaydı.
02:48
when I led a team of aquanauts living underwater for weeks at a time --
41
147000
5000
Haftalarca sualtında yaşayan 'aquanot'lardan oluşan bir takımı yönetiyordum.
02:53
at the same time that astronauts were putting their footprints on the moon.
42
152000
7000
Aynı zamanlarda, astronotlar da ayda ayak izlerini bırakmaktaydı.
03:00
In 1979 I had a chance to put my footprints on the ocean floor
43
159000
4000
1979'da, ben de kendi ayak izlerimi okyanus tabanına bırakma şansını elde ettim.
03:04
while using this personal submersible called Jim.
44
163000
3000
Jim adını verdiğimiz bu kişisel denizaltı aracını kullanıyordum.
03:07
It was six miles offshore and 1,250 feet down.
45
166000
4000
Kıyıdan 11 km açıkta ve 380 metre derinlikteydim.
03:11
It's one of my favorite bathing suits.
46
170000
3000
Hâlâ en sevdiğim mayolarımdan biridir.
03:16
Since then, I've used about 30 kinds of submarines
47
175000
4000
O zamandan beri, yaklaşık 30 çeşit denizaltı aracı kullandım.
03:20
and I've started three companies and a nonprofit foundation called Deep Search
48
179000
3000
Kurduğum 3 şirket ve Deep Search (Derin Arayış) adlı kâr amacı gütmeyen bir vakıf ile
03:23
to design and build systems
49
182000
3000
tasarladığım ve inşa ettiğim sistemlerle
03:26
to access the deep sea.
50
185000
2000
derin denizlere ulaşım sağlayacak araçlar yaptım.
03:28
I led a five-year National Geographic expedition,
51
187000
3000
Beş yıllık bir National Geographic seferini,
03:31
the Sustainable Seas expeditions,
52
190000
3000
Sustainable Seas (Sürdürülebilir Denizler) seferlerini,
03:34
using these little subs.
53
193000
2000
bu küçük denizaltılarla yönettim.
03:36
They're so simple to drive that even a scientist can do it.
54
195000
3000
Bunlar o kadar basitler ki, bir bilim insanı bile sürebilir.
03:39
And I'm living proof.
55
198000
2000
Ben de canlı kanıtıyım.
03:41
Astronauts and aquanauts alike
56
200000
2000
Hem astronotlar, hem de aquanotlar
03:43
really appreciate the importance of air, food, water, temperature --
57
202000
5000
havanın, gıdanın, suyun ve sıcaklığın değerini gerçekten bilirler.
03:48
all the things you need to stay alive in space or under the sea.
58
207000
4000
Hayatı idame için tüm bunlara ihtiyacınız vardır - uzayda ya da suyun altında.
03:52
I heard astronaut Joe Allen explain
59
211000
3000
Astronot Joe Allen'dan,
03:55
how he had to learn everything he could about his life support system
60
214000
3000
kullandığı Yaşam Destek Sistemi hakkında herşeyi öğrenmek zorunda olduğunu
03:58
and then do everything he could
61
217000
3000
ve yapabildiği en iyi şekilde
04:01
to take care of his life support system;
62
220000
3000
Yaşam Destek Sistemi'ne nasıl gözü gibi baktığını dinlemiştim.
04:04
and then he pointed to this and he said, "Life support system."
63
223000
5000
Sonra buna işaret etti ve dedi ki: "İşte Yaşam Destek Sistemi".
04:09
We need to learn everything we can about it
64
228000
3000
Hakkında öğrenebileceğimiz herşeyi öğrenmek zorundayız.
04:12
and do everything we can to take care of it.
65
231000
3000
Ve yapabildiğimiz en iyi şekilde, ona gözümüz gibi bakmalıyız.
04:15
The poet Auden said, "Thousands have lived without love;
66
234000
4000
Şair Auden der ki: "Binlercesi yaşadı aşksız.
04:19
none without water."
67
238000
3000
Ama hiçbiri susuz olamadı."
04:22
Ninety-seven percent of Earth's water is ocean.
68
241000
3000
Dünya sularının %97'si okyanustur.
04:25
No blue, no green.
69
244000
3000
Mavi yoksa, yeşil de yok.
04:28
If you think the ocean isn't important,
70
247000
2000
Okyanusun önemli olmadığını düşünüyorsanız,
04:30
imagine Earth without it.
71
249000
3000
dünyayı bir de onsuz hayal edin.
04:33
Mars comes to mind.
72
252000
2000
Akla Mars geliyor.
04:35
No ocean, no life support system.
73
254000
2000
Okyanus yok. Yaşam Destek Sistemi yok.
04:37
I gave a talk not so long ago at the World Bank
74
256000
3000
Yakın zamanda Dünya Bankası'nda bir konuşma yaptım.
04:40
and I showed this amazing image of Earth
75
259000
3000
Dünyanın bu hayret verici görüntüsünü gösterdim.
04:43
and I said, "There it is! The World Bank!"
76
262000
3000
Ve dedim ki, "İşte! Dünya Bankası".
04:46
That's where all the assets are!
77
265000
4000
Tüm kıymetlerin durduğu yer burası!
04:52
And we've been trawling them down
78
271000
3000
Ve biz de onları trol ağlarıyla
04:55
much faster than the natural systems can replenish them.
79
274000
3000
doğal sistemlerin yerine geri koyabildiğinden çok daha hızlı şekilde sömürüyoruz.
04:58
Tim Worth says the economy is a wholly-owned subsidiary of the environment.
80
277000
3000
Tim Worth der ki, Ekonomi, Çevre'nin bir yan kuruluşudur.
05:01
With every drop of water you drink,
81
280000
2000
İçtiğiniz her yudum suyla,
05:03
every breath you take,
82
282000
2000
aldığınız her nefesle,
05:05
you're connected to the sea.
83
284000
3000
denize bağlısınız.
05:08
No matter where on Earth you live.
84
287000
2000
Dünyanın neresinde yaşarsanız yaşayın.
05:10
Most of the oxygen in the atmosphere is generated by the sea.
85
289000
3000
Atmosferdeki oksijenin çoğu, deniz tarafından üretilir.
05:13
Over time, most of the planet's organic carbon
86
292000
3000
Zaman içinde, gezegendeki organik karbonun çoğu,
05:16
has been absorbed and stored there,
87
295000
3000
deniz tarafından
05:19
mostly by microbes.
88
298000
2000
ve çoğunlukla da mikroplarca emilmiş ve saklanmıştır.
05:21
The ocean drives climate and weather,
89
300000
2000
Okyanus, iklimi ve havayı belirler,
05:23
stabilizes temperature, shapes Earth's chemistry.
90
302000
2000
sıcaklığı dengede tutar, Dünya'nın kimyasını şekillendirir.
05:25
Water from the sea forms clouds
91
304000
2000
Denizden gelen su, bulutları oluşturur.
05:27
that return to the land and the seas
92
306000
3000
Karalara ve denizlere
05:30
as rain, sleet and snow,
93
309000
2000
yağmur ve kar olarak geri döner.
05:32
and provides home for about 97 percent of life in the world,
94
311000
4000
Ve dünyadaki hayatın %97'si için yuva olur;
05:36
maybe in the universe.
95
315000
2000
belki de tüm evrendeki hayatın %97'si.
05:38
No water, no life;
96
317000
2000
Su yoksa, hayat da yok.
05:40
no blue, no green.
97
319000
2000
Mavi yoksa, yeşil de yok.
05:42
Yet we have this idea, we humans,
98
321000
3000
Buna rağmen, biz insanlar sanıyoruz ki
05:45
that the Earth -- all of it: the oceans, the skies --
99
324000
3000
Dünya -- okyunuslar, gökyüzü, .. hepsi --
05:48
are so vast and so resilient
100
327000
3000
öyle sonsuz ve dayanıklı ki
05:51
it doesn't matter what we do to it.
101
330000
2000
ne yapsak zarar veremeyiz.
05:53
That may have been true 10,000 years ago,
102
332000
3000
10,000 yıl önce bu doğru olabilirdi.
05:56
and maybe even 1,000 years ago
103
335000
3000
Hatta belki 1,000 yıl önce de.
05:59
but in the last 100, especially in the last 50,
104
338000
2000
Ancak son 100 yılda, özellikle de son 50 yılda,
06:01
we've drawn down the assets,
105
340000
2000
hayatlarımızı mümkün kılan tüm kıymetleri,
06:03
the air, the water, the wildlife
106
342000
3000
havayı, suyu, vahşi yaşamı
06:06
that make our lives possible.
107
345000
3000
tükettik ve azalttık.
06:09
New technologies are helping us to understand
108
348000
3000
Yeni teknolojler,
06:12
the nature of nature;
109
351000
3000
Doğa'nın doğasını,
06:15
the nature of what's happening,
110
354000
2000
bu olup bitenin doğasını anlamamıza yardımcı oluyor.
06:17
showing us our impact on the Earth.
111
356000
3000
Bize Dünya üzerinde yaptığımız etkiyi gösteriyor.
06:20
I mean, first you have to know that you've got a problem.
112
359000
3000
Demek istediğim, öncelikle bir sorununuz olduğunun farkında olmanız gerekiyor.
06:23
And fortunately, in our time,
113
362000
3000
Neyse ki, zamanımızda
06:26
we've learned more about the problems than in all preceding history.
114
365000
3000
sorunlarımız hakkında tarih boyunca olduğundan daha fazla bilgi edindik.
06:29
And with knowing comes caring.
115
368000
3000
Ve bilmek, önemsemeyi beraberinde getiriyor.
06:32
And with caring, there's hope
116
371000
2000
Ve önemseme,
06:34
that we can find an enduring place for ourselves
117
373000
3000
bizi destekleyen doğal sistemlerin içinde
06:37
within the natural systems that support us.
118
376000
3000
kendimize kalıcı bir yer edinmemize dair umut veriyor.
06:40
But first we have to know.
119
379000
3000
Ama ilk önce, bilmemiz gerek.
06:43
Three years ago, I met John Hanke,
120
382000
3000
Üç yıl önce, John Hanke ile tanıştım,
06:46
who's the head of Google Earth,
121
385000
2000
Google Earth'ün başındaki kişi.
06:48
and I told him how much I loved being able to hold the world in my hands
122
387000
3000
Ve ona, dünyayı avcumun içinde tutup
06:51
and go exploring vicariously.
123
390000
2000
sanal keşiflere çıkabilmeyi ne kadar çok sevdiğimi söyledim.
06:53
But I asked him: "When are you going to finish it?
124
392000
3000
Ve ona sordum: "Ne zaman tamamlayacaksınız?
06:56
You did a great job with the land, the dirt.
125
395000
3000
Karada, çamurda harika bir iş çıkardınız.
06:59
What about the water?"
126
398000
3000
Peki ama, ya sular?"
07:02
Since then, I've had the great pleasure of working with the Googlers,
127
401000
4000
O zamandan beri, Google çalışanlarıyla,
07:06
with DOER Marine, with National Geographic,
128
405000
3000
DOER Marine ve National Geographic ile,
07:09
with dozens of the best institutions and scientists around the world,
129
408000
5000
dünyanın her yanından düzinelerce birinci sınıf kurum ve bilim insanıyla,
07:14
ones that we could enlist,
130
413000
3000
birlikte çalışma memnuniyetine eriştim.
07:17
to put the ocean in Google Earth.
131
416000
3000
Okyanusu Google Earth'e ekledik.
07:20
And as of just this week, last Monday,
132
419000
2000
Ve bu hafta, daha geçen Pazartesi itibarıyla,
07:22
Google Earth is now whole.
133
421000
3000
Google Earth artık tam.
07:25
Consider this: Starting right here at the convention center,
134
424000
3000
Şunu bir düşünün: Tam buradan, Kongre Merkezi'nden başlıyoruz,
07:28
we can find the nearby aquarium,
135
427000
2000
hemen yakındaki akvaryumu bulabiliyoruz,
07:30
we can look at where we're sitting,
136
429000
2000
oturduğumuz yere bakabiliyoruz.
07:32
and then we can cruise up the coast to the big aquarium, the ocean,
137
431000
3000
Ve sonra en büyük akvaryumun, okyanusun kıyısına yolculuk edebiliyoruz.
07:35
and California's four national marine sanctuaries,
138
434000
3000
Ve California'nın sahip olduğu dört Milli Deniz Koruma Alanı'na.
07:38
and the new network of state marine reserves
139
437000
3000
Yeni kurulan, bazı değerleri korumaya ve yeniden canlandırmaya başlayan
07:41
that are beginning to protect and restore some of the assets
140
440000
4000
devlet koruma alanları ağına.
07:45
We can flit over to Hawaii
141
444000
3000
Hawaii üzerinden uçabilir
07:48
and see the real Hawaiian Islands:
142
447000
3000
ve "gerçek" Hawaii adalarını görebiliriz.
07:51
not just the little bit that pokes through the surface,
143
450000
3000
Sadece suyun üstünde kalan küçük parçasını değil,
07:54
but also what's below.
144
453000
3000
suyun altındaki bölümlerini de.
07:57
To see -- wait a minute, we can go kshhplash! --
145
456000
3000
Görmek derken -- bir dakika, cupp! --
08:00
right there, ha --
146
459000
2000
Tam burada, hah!
08:03
under the ocean, see what the whales see.
147
462000
3000
Okyanusun altında, balinaların gördüklerini görebiliriz.
08:06
We can go explore the other side of the Hawaiian Islands.
148
465000
5000
Hawaii adalarının diğer yanını keşfetmeye gidebiliriz.
08:11
We can go actually and swim around on Google Earth
149
470000
4000
Gerçekten Google Earth içinde yüzebilir
08:15
and visit with humpback whales.
150
474000
4000
ve kambur balinalarla birlikte ziyaret edebiliriz.
08:19
These are the gentle giants that I've had the pleasure of meeting face to face
151
478000
5000
Onlar, benim sualtında yüzyüze
08:24
many times underwater.
152
483000
3000
ve defalarca karşılaşma zevkine vardığım nazik devlerdir.
08:27
There's nothing quite like being personally inspected by a whale.
153
486000
3000
Bir balina tarafından şahsen incelenmek pek başka birşeye benzemez.
08:30
We can pick up and fly to the deepest place:
154
489000
4000
Havalanıp, en derin yere uçabiliriz:
08:34
seven miles down, the Mariana Trench,
155
493000
3000
13 kilometre derindeki Mariana Çukuru'na,
08:37
where only two people have ever been.
156
496000
2000
ki buraya şimdiye kadar sadece iki kişi inebilmiştir.
08:39
Imagine that. It's only seven miles,
157
498000
3000
Bunu bir hayal edin, sadece 13 kilometre,
08:42
but only two people have been there, 49 years ago.
158
501000
3000
Fakat oraya sadece iki kişi gidebildi, 49 yıl önce.
08:45
One-way trips are easy.
159
504000
3000
Tek yön yolculuklar kolaydır.
08:48
We need new deep-diving submarines.
160
507000
3000
Yeni derin dalış denizaltı araçlarına ihtiyacımız var.
08:51
How about some X Prizes for ocean exploration?
161
510000
3000
Okyanus keşifleri için de X Prize benzeri ödüller koysak olmaz mı?
08:54
We need to see deep trenches, the undersea mountains,
162
513000
4000
Deniz çukurlarını, sualtı dağlarını görebilmemiz
08:58
and understand life in the deep sea.
163
517000
3000
ve derin denizlerdeki yaşamı anlamamız gerekli.
09:01
We can now go to the Arctic.
164
520000
3000
Artık Arktik bölgelere gidebiliyoruz.
09:04
Just ten years ago I stood on the ice at the North Pole.
165
523000
4000
Daha on yıl önce Kuzey Kutbu'nun buzları üzerindeydim.
09:08
An ice-free Arctic Ocean may happen in this century.
166
527000
5000
Buzdan arınmış bir Arktik Okyanus bu yüzyıl içinde gerçekleşebilir.
09:13
That's bad news for the polar bears.
167
532000
4000
Bu durum, kutup ayıları için kötü haber.
09:17
That's bad news for us too.
168
536000
3000
Bizim için de öyle.
09:20
Excess carbon dioxide is not only driving global warming,
169
539000
3000
Aşırı karbondioksit, küresel ısınma dışında da sorunlara neden oluyor.
09:23
it's also changing ocean chemistry,
170
542000
3000
Okyanusun kimyasını değiştiriyor,
09:26
making the sea more acidic.
171
545000
3000
denizi daha asitli hâle getiriyor.
09:29
That's bad news for coral reefs and oxygen-producing plankton.
172
548000
3000
Bu da, mercan kayalıkları ve oksijen üreten plankton için kötü haber.
09:32
Also it's bad news for us.
173
551000
3000
Bizim için de öyle.
09:35
We're putting hundreds of millions of tons of plastic
174
554000
3000
Yüzlerce milyon ton plastiği
09:38
and other trash into the sea.
175
557000
2000
ve başka tür çöpü denize atıyoruz.
09:40
Millions of tons of discarded fishing nets,
176
559000
3000
Milyonlarca ton terkedilmiş balık ağı,
09:43
gear that continues to kill.
177
562000
3000
hâlâ can almaya devam ediyor.
09:46
We're clogging the ocean, poisoning the planet's circulatory system,
178
565000
4000
Okyanusu dolduruyor, gezegenin dolaşım sistemini zehirliyoruz.
09:50
and we're taking out hundreds of millions of tons of wildlife,
179
569000
3000
Yüzlerce milyon ton yabani canlıyı denizden alıyoruz
09:53
all carbon-based units.
180
572000
3000
- tümü karbon temelli birimler.
09:58
Barbarically, we're killing sharks for shark fin soup,
181
577000
5000
Barbarca, yüzgeç çorbası için köpekbalıklarını öldürüyoruz.
10:03
undermining food chains that shape planetary chemistry
182
582000
3000
Gezegenin kimyasını şekillendiren,
10:06
and drive the carbon cycle, the nitrogen cycle,
183
585000
3000
karbon çevrimini, azot çevrimini,
10:09
the oxygen cycle, the water cycle --
184
588000
3000
oksijen çevrimini, su çevrimini
10:12
our life support system.
185
591000
3000
ve yaşam destek sistemimizi yönlendiren besin zincirlerini baltalıyoruz.
10:15
We're still killing bluefin tuna; truly endangered
186
594000
4000
İnanması güç, nesli tükenme tehlikesi altındaki mavi yüzgeçli tonbalığını hâlâ avlıyoruz.
10:19
and much more valuable alive than dead.
187
598000
3000
Dirisi ölüsünden çok daha değerlidir.
10:23
All of these parts are part of our life support system.
188
602000
5000
Tüm bu bileşenler, yaşam destek sistemimizin parçalarıdır.
10:28
We kill using long lines, with baited hooks every few feet
189
607000
6000
Her metresinde yemli iğneler bulunan
10:34
that may stretch for 50 miles or more.
190
613000
2000
80 kilometreyi aşan uzun misinalarla avlanıyoruz.
10:36
Industrial trawlers and draggers are scraping the sea floor
191
615000
4000
Endüstriyel troller ve çekiciler deniz tabanını süpürüyor.
10:40
like bulldozers, taking everything in their path.
192
619000
3000
Buldozerler gibi, yollarına çıkan herşeyi alıyorlar.
10:43
Using Google Earth you can witness trawlers --
193
622000
3000
Google Earth kullanarak, trollere şahit olabilirsiniz.
10:46
in China, the North Sea, the Gulf of Mexico --
194
625000
4000
Çin'de, Kuzey Denizi'nde, Meksika Körfezi'nde...
10:50
shaking the foundation of our life support system,
195
629000
4000
Yaşam destek sistemimizin temellerini sarsıyor,
10:54
leaving plumes of death in their path.
196
633000
2000
arkalarında ölümün tüylerini bırakıyorlar.
10:56
The next time you dine on sushi -- or sashimi,
197
635000
3000
Bir sonraki sefer sushi ya da sashimi,
10:59
or swordfish steak, or shrimp cocktail,
198
638000
2000
kılıç balığı filetosu, ya da karides kokteyli,
11:01
whatever wildlife you happen to enjoy from the ocean --
199
640000
3000
ya da her neyse, okyanus kaynaklı herhangi bir yabani canlıyı yediğinizde
11:04
think of the real cost.
200
643000
3000
bunun gerçek bedelini düşünün.
11:07
For every pound that goes to market,
201
646000
2000
Markete giden her 1 kilogram için,
11:09
more than 10 pounds, even 100 pounds,
202
648000
4000
10 kilogramdan fazla, belki 100 kilogram
11:13
may be thrown away as bycatch.
203
652000
4000
"istenmeyen av" olarak ziyan ediliyor.
11:17
This is the consequence of not knowing
204
656000
3000
Denizden alabileceğimizin de bir sınırı olduğunu
11:20
that there are limits to what we can take out of the sea.
205
659000
3000
bilmemenin bir sonucu bu.
11:23
This chart shows the decline in ocean wildlife
206
662000
4000
Bu çizelge, okyanustaki vahşi hayat miktarında
11:27
from 1900 to 2000.
207
666000
3000
1900'den 2000'e yaşanan düşüşü gösteriyor.
11:30
The highest concentrations are in red.
208
669000
3000
En yüksek yoğunluklar kırmızı renkli.
11:33
In my lifetime, imagine,
209
672000
2000
Benim ömrüm sırasında, düşünün ki,
11:35
90 percent of the big fish have been killed.
210
674000
4000
büyük balıkların %90'ı öldürüldü.
11:39
Most of the turtles, sharks, tunas and whales
211
678000
2000
Kaplumbağaların, köpekbalıklarının, tonbalıklarının ve balinaların çoğu
11:41
are way down in numbers.
212
680000
4000
sayıca çok azaldı.
11:45
But, there is good news.
213
684000
2000
Ama, iyi haberler de var.
11:47
Ten percent of the big fish still remain.
214
686000
2000
Büyük balıkların %10'u hâlâ hayatta.
11:49
There are still some blue whales.
215
688000
2000
Hâlâ mavi balinalar var.
11:51
There are still some krill in Antarctica.
216
690000
3000
Antarktika'da hâlâ kriller yaşıyor.
11:54
There are a few oysters in Chesapeake Bay.
217
693000
2000
Chesapeake Körfezi'nde az sayıda istridye hâlâ hayatta.
11:56
Half the coral reefs are still in pretty good shape,
218
695000
3000
Mercan kayalıklarının yarısı hâlâ hiç fena durumda değil.
11:59
a jeweled belt around the middle of the planet.
219
698000
3000
Gezegenin belini saran mücevherli bir kemer gibiler.
12:02
There's still time, but not a lot,
220
701000
3000
Hâlâ zaman var, ama çok da değil.
12:05
to turn things around.
221
704000
2000
Gidişi tersine çevirmeliyiz.
12:07
But business as usual means that in 50 years,
222
706000
2000
Ama işler şimdiki gibi giderse, 50 yıl içinde
12:09
there may be no coral reefs --
223
708000
3000
mercan kayalığı kalmayabilir.
12:12
and no commercial fishing, because the fish will simply be gone.
224
711000
4000
Ticari balıkçılık da sona erebilir, çünkü avlayacak balık kalmaz.
12:16
Imagine the ocean without fish.
225
715000
4000
Okyanusu balıksız hayal edin.
12:20
Imagine what that means to our life support system.
226
719000
4000
Bunun yaşam destek sistemimiz için ne anlama geldiğini bir düşünün.
12:24
Natural systems on the land are in big trouble too,
227
723000
3000
Karadaki doğal sistemlerin de başı büyük belada.
12:27
but the problems are more obvious,
228
726000
2000
Ancak orada sorunlar göze daha fazla görünüyor.
12:29
and some actions are being taken to protect trees, watersheds and wildlife.
229
728000
6000
Ağaçları, sulak alanları ve yabani yaşamı korumak için bazı önlemler alınıyor.
12:35
And in 1872, with Yellowstone National Park,
230
734000
4000
1872'de, Yellowstone Milli Parkı ile başlayarak
12:39
the United States began establishing a system of parks
231
738000
3000
ABD, bir parklar sistemi kurmaya başladı.
12:42
that some say was the best idea America ever had.
232
741000
5000
Ve kimine göre, bu Amerika'nın gelmiş geçmiş en iyi fikriydi.
12:47
About 12 percent of the land around the world is now protected:
233
746000
4000
Bugün dünyadaki karaların yaklaşık %12'si koruma altında.
12:51
safeguarding biodiversity, providing a carbon sink,
234
750000
4000
Biyolojik çeşitlilik emniyet altına alınıyor, karbon birikim alanları oluşturuluyor,
12:55
generating oxygen, protecting watersheds.
235
754000
2000
oksijen üretimi sağlanıyor, sulak alanlar korunuyor.
12:57
And, in 1972, this nation began to establish a counterpart in the sea,
236
756000
5000
Ve 1972'de bu ulus, denizdeki karşılığını kurmaya başladı:
13:02
National Marine Sanctuaries.
237
761000
2000
Milli Deniz Koruma Alanları.
13:04
That's another great idea.
238
763000
2000
Bu da bir diğer büyük fikir.
13:06
The good news is
239
765000
2000
İyi haber şu ki,
13:08
that there are now more than 4,000 places in the sea, around the world,
240
767000
4000
artık dünyanın çeşitli denizlerinde 4,000'den fazla yer
13:12
that have some kind of protection.
241
771000
2000
bir şekilde koruma altında.
13:14
And you can find them on Google Earth.
242
773000
2000
Ve bunları Google Earth'te bulabilirsiniz.
13:16
The bad news is
243
775000
2000
Kötü haber de şu ki:
13:18
that you have to look hard to find them.
244
777000
2000
Onları bulmak için çok aramanız gerekiyor.
13:20
In the last three years, for example,
245
779000
2000
Son üç yıl içinde, örneğin
13:22
the U.S. protected 340,000 square miles of ocean as national monuments.
246
781000
6000
ABD 880,000 kilometrekare okyanus alanını milli servet olarak koruma altına aldı.
13:28
But it only increased from 0.6 of one percent
247
787000
3000
Ancak bu, koruma altındaki okyanus oranını
13:31
to 0.8 of one percent of the ocean protected, globally.
248
790000
5000
küresel ölçekte topu topu %1.6'dan %1.8'e yükseltebildi.
13:36
Protected areas do rebound,
249
795000
3000
Koruma altına alınan alanlar, bunun karşılığını verir.
13:39
but it takes a long time to restore
250
798000
2000
Ancak,
13:41
50-year-old rockfish or monkfish, sharks or sea bass,
251
800000
4000
50 yaşındaki kayabalıklarını, kelerbalıklarını, köpekbalıklarını ya da levrekleri,
13:45
or 200-year-old orange roughy.
252
804000
2000
200 yaşındaki deniz levreklerini yerine koymak uzun zaman alıyor.
13:47
We don't consume 200-year-old cows or chickens.
253
806000
3000
200 yaşındaki inekleri ya da tavukları tüketmiyoruz.
13:51
Protected areas provide hope
254
810000
3000
Koruma altındaki alanlar bize umut veriyor.
13:54
that the creatures of Ed Wilson's dream
255
813000
3000
Bir gün, Ed Wilson'un
13:57
of an encyclopedia of life, or the census of marine life,
256
816000
4000
hayat ansiklopedisi rüyasında ya da deniz nüfus sayımındaki canlılar,
14:01
will live not just as a list,
257
820000
4000
yalnızca listelerde,
14:05
a photograph, or a paragraph.
258
824000
4000
fotoğraflarda ya da paragraflarda kalmasınlar.
14:09
With scientists around the world, I've been looking at the 99 percent of the ocean
259
828000
3000
Dünyanın her yerinden bilim insanlarıyla birlikte, okyanusun
14:12
that is open to fishing -- and mining, and drilling, and dumping, and whatever --
260
831000
4000
balıkçılığa, madenciliğe, sondaja ve atıklara açık olan %99'unu inceleyerek
14:16
to search out hope spots,
261
835000
2000
umut noktaları arıyorum.
14:18
and try to find ways to give them and us a secure future.
262
837000
4000
O noktalar ve bizlere güvenli bir gelecek sunmanın yollarını bulmaya çalışıyorum.
14:22
Such as the Arctic --
263
841000
2000
Arktik'te olduğu gibi,
14:24
we have one chance, right now, to get it right.
264
843000
3000
tam şimdi, doğruyu yapmak için bir tek şansımız var.
14:27
Or the Antarctic, where the continent is protected,
265
846000
3000
Aksi takdirdeki Antarktika örneğinde, kıta koruma altında,
14:30
but the surrounding ocean is being stripped of its krill, whales and fish.
266
849000
6000
ancak etrafındaki okyanus krilleri, balinaları ve balıkları tüketilmiş durumda.
14:36
Sargasso Sea's three million square miles of floating forest
267
855000
5000
Sargasso Denizi'nin 7.8 milyon kilometre karelik yüzer ormanı,
14:41
is being gathered up to feed cows.
268
860000
3000
inekleri beslemek için toplanıp götürülüyor.
14:44
97 percent of the land in the Galapagos Islands is protected,
269
863000
4000
Galapagos Adaları'ndaki karaların %97'si koruma altında.
14:48
but the adjacent sea is being ravaged by fishing.
270
867000
4000
Ancak yanıbaşındaki deniz, balıkçılık tarafından tahrip ediliyor.
14:52
It's true too in Argentina
271
871000
2000
Aynısı Arjantin'de de geçerli.
14:54
on the Patagonian shelf, which is now in serious trouble.
272
873000
3000
Patagonya sahalığı artık ciddi tehlike altında.
14:57
The high seas, where whales, tuna and dolphins travel --
273
876000
5000
Balinaların, tonbalıklarının ve yunusların yaşadığı açık denizler,
15:02
the largest, least protected, ecosystem on Earth,
274
881000
3000
dünyanın en büyük ve en az korunan ekosistemidir.
15:05
filled with luminous creatures,
275
884000
3000
Burası ışık saçan
15:08
living in dark waters that average two miles deep.
276
887000
3000
ve ortalama 4 kilometre derinlikte yaşayan yaratıklarla doludur
15:11
They flash, and sparkle, and glow
277
890000
3000
Çakar, parlar ve ışıldarlar
15:14
with their own living light.
278
893000
3000
kendi yaşam ışıklarıyla.
15:17
There are still places in the sea as pristine as I knew as a child.
279
896000
3000
Denizlerde hâlâ çocukken tanıdığım şekliyle bozulmamış yerler var.
15:20
The next 10 years may be the most important,
280
899000
4000
Önümüzdeki 10 yıl, en önemli dönem olabilir.
15:24
and the next 10,000 years the best chance our species will have
281
903000
4000
Ve gelecek 10,000 yıl, insanoğlunun
15:28
to protect what remains of the natural systems that give us life.
282
907000
6000
bize hayat veren doğal sistemlerden geriye kalanları korumak için tek şansı olabilir.
15:34
To cope with climate change, we need new ways to generate power.
283
913000
3000
İklim değişikliğiyle başa çıkmak için, enerji üretmenin yeni yollarını bulmalıyız.
15:37
We need new ways, better ways, to cope with poverty, wars and disease.
284
916000
6000
Fakirlik, savaş ve hastalıkla mücadele etmenin yeni, daha iyi yollarını bulmalıyız.
15:43
We need many things to keep and maintain the world as a better place.
285
922000
4000
Dünyayı korumak ve daha iyi bir yer hâline getirmek için çok şey yapmamız gerekli.
15:47
But, nothing else will matter
286
926000
3000
Ancak, hiçbirinin anlamı olmayacak
15:50
if we fail to protect the ocean.
287
929000
3000
eğer okyanusu korumayı başaramazsak.
15:53
Our fate and the ocean's are one.
288
932000
4000
Bizim ve okyanusun kaderimiz bir.
15:57
We need to do for the ocean what Al Gore did for the skies above.
289
936000
4000
Al Gore'un üstümüzdeki gökler için yaptığını, bizim de okyanus için yapmamız gerekli.
16:01
A global plan of action
290
940000
3000
Küresel bir eylem planı,
16:04
with a world conservation union, the IUCN,
291
943000
2000
IUCN (Dünya Koruma Birliği) ile birlikte
16:06
is underway to protect biodiversity,
292
945000
2000
biyoçeşitliliği korumak amacıyla hazırlanıyor.
16:08
to mitigate and recover from the impacts of climate change,
293
947000
4000
İklim değişkiliğinin etkilerini hafifletmek hedefleniyor.
16:12
on the high seas and in coastal areas,
294
951000
4000
Açık denizlerde ve kıyı alanlarında,
16:16
wherever we can identify critical places.
295
955000
4000
belirleyebildiğimiz tüm kritik yerlerde,
16:20
New technologies are needed to map, photograph and explore
296
959000
4000
harita, fotoğraf ve keşifler için yeni teknolojilere ihtiyaç var.
16:24
the 95 percent of the ocean that we have yet to see.
297
963000
4000
Okyanusun %95'i hâlâ görülmeyi bekliyor.
16:28
The goal is to protect biodiversity,
298
967000
3000
Amaç biyoçeşitliliği korumak,
16:31
to provide stability and resilience.
299
970000
2000
istikrar ve direnç sağlamak.
16:33
We need deep-diving subs,
300
972000
2000
Derine dalan denizaltı araçlarına,
16:35
new technologies to explore the ocean.
301
974000
3000
okyanusu keşfetmek için yeni teknolojilere ihtiyacımız var.
16:38
We need, maybe, an expedition --
302
977000
3000
Belki bir sefere ihtiyacımız var,
16:41
a TED at sea --
303
980000
2000
-- denizde bir TED mesela --
16:43
that could help figure out the next steps.
304
982000
2000
sıradaki adımları belirlemek için.
16:46
And so, I suppose you want to know what my wish is.
305
985000
3000
Ve artık, sanırım benim dileğimin ne olduğunu bilmek istiyorsunuz.
16:50
I wish you would use all means at your disposal --
306
989000
5000
Dileğim, kullanabildiğiniz tüm imkânlarınızı
16:55
films, expeditions, the web, new submarines --
307
994000
3000
-- filmler, seferler, web, yeni denizaltı araçları,
16:58
and campaign to ignite public support
308
997000
3000
ya da kitle desteğini ateşleyecek bir kampanya --
17:01
for a global network of marine protected areas --
309
1000000
3000
deniz koruma alanlarından oluşan küresel bir ağ kurmak için,
17:04
hope spots large enough to save and restore the ocean,
310
1003000
4000
okyanusu koruyacak ve iyileştirecek kadar büyük umut noktaları için,
17:08
the blue heart of the planet.
311
1007000
3000
gezegenin mavi kalbi için seferber etmenizdir.
17:11
How much?
312
1010000
2000
Peki ne kadar katkı?
17:13
Some say 10 percent, some say 30 percent.
313
1012000
3000
Kimi %10 der, kimi %30.
17:16
You decide: how much of your heart do you want to protect?
314
1015000
4000
Kalbinizin ne kadarını korumak istediğinize siz karar verin.
17:21
Whatever it is,
315
1020000
2000
Katkınız her ne olacaksa,
17:23
a fraction of one percent is not enough.
316
1022000
3000
bilin ki %1'in bir bölümü yeterli değil.
17:27
My wish is a big wish,
317
1026000
2000
Benim dileğim, büyük bir dilek.
17:29
but if we can make it happen, it can truly change the world,
318
1028000
4000
Ancak bunu gerçekleştirebilirsek, gerçekten dünyayı değiştirebilir.
17:33
and help ensure the survival
319
1032000
3000
Ve hayatın devamlılığını güvence altına alabilir,
17:36
of what actually -- as it turns out -- is my favorite species;
320
1035000
6000
tüm türler arasında en sevdiğim türün,
17:42
that would be us.
321
1041000
2000
bizlerin.
17:44
For the children of today,
322
1043000
2000
Bugünün çocukları için,
17:46
for tomorrow's child:
323
1045000
2000
yarının çocuğu için,
17:48
as never again, now is the time.
324
1047000
4000
telafisi olmayan an, içinde bulunduğumuz zamandır.
17:53
Thank you.
325
1052000
1000
Teşekkür ederim.
17:54
(Applause)
326
1053000
15000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Sylvia Earle - OceanographerSylvia Earle has been at the forefront of ocean exploration for more than four decades. The winner of the 2009 TED Prize, she's a tireless advocate for our oceans.
Why you should listen
Sylvia Earle, called "Her Deepness" by the New Yorker, "Living Legend" by the Library of Congress and a "Hero for the Planet" by Time, is an oceanographer, explorer, author and lecturer with a deep commitment to research through personal exploration.
Earle has led more than 50 expeditions and clocked more than 7,000 hours underwater. As captain of the first all-female team to live underwater in 1970, she and her fellow scientists received a ticker-tape parade and White House reception upon their return to the surface. In 1979, she walked untethered on the sea floor at a lower depth than any other woman before or since. In the 1980s, she started the companies Deep Ocean Engineering and Deep Ocean Technologies with engineer Graham Hawkes to design undersea vehicles that allow scientists to work at previously inaccessible depths. In the early 1990s, she served as Chief Scientist of the National Oceanographic and Atmospheric Administration.
Earle speaks of our oceans with wonder and amazement, and calls them “the blue heart of the planet.” The winner of the 2009 TED Prize, she wished to ignite public support for marine protected areas, so that they cover 20% of the world's oceans by 2020.
Sylvia Earle | Speaker | TED.com