TEDGlobal 2010
Sheryl WuDunn: Our century's greatest injustice
Yüzyılımızın en büyük adaletsizliği
Filmed:
Readability: 3.4
1,194,863 views
Sheryl Wudunn'ın kitabı "Gökyüzünün Yarısı" dünya çapında kadınlara uygulanan baskıyı sorguluyor. Hikayeleri şok ediyor. Ancak gelişmekte olan ülkelerdeki kadınlar da eşit eğitim imkanına ve ekonomik fırsatlara sahip olduğunda bütün insan kaynağımızı kullanma şansını yakalayacağız.
Sheryl WuDunn - Author, journalist
As a journalist reporting on China, Sheryl WuDunn saw the everyday oppression of women around the world. She and Nick Kristof wrote "Half the Sky," chronicling women's stories of horror and, especially, hope. Full bio
As a journalist reporting on China, Sheryl WuDunn saw the everyday oppression of women around the world. She and Nick Kristof wrote "Half the Sky," chronicling women's stories of horror and, especially, hope. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
The global challenge that I want to talk to you about today
0
1000
3000
Bugün size dünyayı ilgilendiren bir sorunu anlatmak istiyorum.
00:19
rarely makes the front pages.
1
4000
2000
Nadiren ilk sayfalarda yer alır
00:21
It, however, is enormous
2
6000
3000
Ama aslında o kadar büyük ki
00:24
in both scale and importance.
3
9000
3000
Hem ölçüleri hem de önemi itibariyle.
00:27
Look, you all are very well traveled;
4
12000
3000
Bakın, hepiniz sık seyahat edenlersiniz
00:30
this is TEDGlobal after all.
5
15000
2000
sonuçta bu TEDGlobal
00:32
But I do hope to take you to some places
6
17000
2000
Ama sizi başka yerlere götürmeyi umuyorum
00:34
you've never been to before.
7
19000
2000
daha önce hiç gitmediğiniz
00:36
So, let's start off in China.
8
21000
2000
Çin'le başlayalım.
00:38
This photo was taken two weeks ago.
9
23000
3000
Bu fotoğraf 2 hafta önce çekildi.
00:41
Actually, one indication is that little boy on my husband's shoulders
10
26000
3000
Aslında, ispatlarından biri kocamın omuzlarındaki o küçük çocuk
00:44
has just graduated from high school.
11
29000
2000
yeni liseden mezun oldu
00:46
(Laughter)
12
31000
2000
Gülüşmeler : )
00:48
But this is Tiananmen Square.
13
33000
2000
ama burası Tiananmen Meydanı
00:50
Many of you have been there. It's not the real China.
14
35000
3000
Bir çoğunuz oraya gitti. Ama orası asıl Çin değil.
00:53
Let me take you to the real China.
15
38000
2000
Sizi gerçek Çin'e götürmeme izin verin.
00:55
This is in the Dabian Mountains
16
40000
2000
Burası Dabian Dağları
00:57
in the remote part of Hubei province in central China.
17
42000
3000
Orta Çin'deki Hubei eyaletinin uzak kısımları
01:01
Dai Manju is 13 years old at the time the story starts.
18
46000
3000
Dai Manju 13 yaşında ve hikaye başlıyor
01:04
She lives with her parents,
19
49000
2000
Ailesiyle birlikte yaşıyor,
01:06
her two brothers and her great-aunt.
20
51000
3000
iki erkek kardeşi ve büyük teyzesiyle.
01:09
They have a hut that has no electricity,
21
54000
2000
Elektriği olmayan bir barakaları var,
01:11
no running water,
22
56000
2000
suları akmıyor,
01:13
no wristwatch, no bicycle.
23
58000
2000
kol saati yok, bisikleti yok.
01:15
And they share this great splendor
24
60000
2000
Ve bu büyük ihtişamı
01:17
with a very large pig.
25
62000
3000
kocaman bir domuzla paylaşıyorlar.
01:20
Dai Manju was in sixth grade when her parents said,
26
65000
3000
Dai Manju altıncı sınıftayken, ailesi ona
01:23
"We're going to pull you out of school
27
68000
2000
"Seni okuldan alacağız." demişlerdi.
01:25
because the 13-dollar school fees are too much for us.
28
70000
3000
Çünkü 13 dolarlık okul ücreti bizim için çok fazla.
01:28
You're going to be spending the rest of your life in the rice paddies.
29
73000
2000
Zaten hayatının geri kalanını çeltik tarlalarında geçireceksin.
01:30
Why would we waste this money on you?"
30
75000
2000
Bu parayı senin için harcayarak niye israf edelim.
01:32
This is what happens to girls in remote areas.
31
77000
3000
Birçok uzak bölgede kız çocuklarına yapılan bundan farklı değil.
01:35
Turns out that Dai Manju was
32
80000
2000
Dai Manju'ya dönersek,
01:37
the best pupil in her grade.
33
82000
2000
sınıfının en iyisi.
01:39
She still made the two-hour trek to the schoolhouse
34
84000
3000
Okula hala 2 saatlik yürüyüşle ulaşabiliyor,
01:42
and tried to catch every little bit of information
35
87000
3000
ve her bir bilgi kırıntısını dahi
01:45
that seeped out of the doors.
36
90000
2000
yakalamaya çalışıyor.
01:47
We wrote about her in The New York Times.
37
92000
2000
New York Times'da onun hakkında yazmıştık.
01:49
We got a flood of donations --
38
94000
3000
Bağışlar sel gibi geldi,
01:52
mostly 13-dollar checks
39
97000
3000
en çok da 13 dolarlık..
01:55
because New York Times readers are very generous
40
100000
2000
Çünkü New York Times okuyucuları çok cömerttir,
01:57
in tiny amounts
41
102000
2000
küçük rakamlarda.
01:59
(Laughter)
42
104000
2000
Gülüşmeler
02:01
but then, we got a money transfer
43
106000
3000
Bir de büyük bir para transferi aldık,
02:04
for $10,000 --
44
109000
2000
10.000 USD'lik
02:06
really nice guy.
45
111000
2000
gerçekten iyi biriydi.
02:08
We turned the money over to that man there, the principal of the school.
46
113000
3000
Parayı o okulun müdürüne gönderdik.
02:11
He was delighted.
47
116000
2000
İnanılmaz mutlu oldu,
02:13
He thought, "Oh, I can renovate the school.
48
118000
2000
Dedi ki; " Okulu yenileyebilirim,
02:15
I can give scholarships to all the girls,
49
120000
2000
bütün kızlara burs verebilirim."
02:17
you know, if they work hard and stay in school.
50
122000
2000
Eğer kızlar yeterince çalışıp, okumaya devam edebilirler.
02:19
So Dai Manju basically
51
124000
2000
Dai Manju ilkokulu,
02:21
finished out middle school.
52
126000
2000
sonra orta okulu bitirdi.
02:23
She went to high school.
53
128000
2000
Liseye gitti.
02:25
She went to vocational school for accounting.
54
130000
2000
Muhasebecilik alanında meslek eğitimi aldı.
02:27
She scouted for jobs down in Guangdong province in the south.
55
132000
3000
Güneydeki Guangdong eyaletinde iş aradı,
02:30
She found a job, she scouted for jobs
56
135000
2000
İş buldu, hatta
02:32
for her classmates and her friends.
57
137000
2000
sınıf arkadaşları için iş ayarladı.
02:34
She sent money back to her family.
58
139000
3000
Ve ailesine para göndermeye başladı.
02:37
They built a new house,
59
142000
2000
Ailesi yeni bir ev yaptı,
02:39
this time with running water,
60
144000
2000
suyu akan,
02:41
electricity, a bicycle,
61
146000
2000
elektriği olan ve bir bisikleti olan.
02:43
no pig.
62
148000
2000
Bu sefer domuzları yok.
02:45
What we saw was a natural experiment.
63
150000
3000
Bizim gördüğümüz doğal bir tecrübeydi.
02:48
It is rare to get an exogenous investment
64
153000
2000
Dışarıdan yardım almak nadir olan birşey,
02:50
in girls' education.
65
155000
2000
özellikle de kız çocuklarının eğitimi konusunda.
02:52
And over the years, as we followed Dai Manju, we were able to see
66
157000
3000
Dai Manju'yu takip ettiğimiz yıllarda şunu görme şansımız oldu,
02:55
that she was able to move out of a vicious cycle
67
160000
3000
bozuk bir döngüden,
02:58
and into a virtuous cycle.
68
163000
2000
düzgün bir döngüye geçti.
03:00
She not only changed her own dynamic,
69
165000
2000
Sadece kendi dinamiklerini değil,
03:02
she changed her household, she changed her family, her village.
70
167000
3000
ev halkının, ailesinin ve köyünün dinamiklerini de değiştirdi.
03:05
The village became a real standout.
71
170000
3000
Köyü gerçekten göze çarpar hale geldi.
03:08
Of course, most of China was flourishing at the time,
72
173000
3000
Tabi ki, Çinin bir çok bölgesi aynı zamanda gelişmekteydi,
03:11
but they were able to get a road built
73
176000
3000
ancak çıkış için bir yol gerekiyordu,
03:14
to link them up to the rest of China.
74
179000
2000
kendilerini Çin'in geri kalanına bağlayacak.
03:16
And that brings me to my first major
75
181000
3000
Bu beni asıl konuma getiriyor,
03:19
of two tenets of "Half the Sky."
76
184000
2000
"Gökyüzünün yarısı"nın iki temelinden birincisini
03:21
And that is that
77
186000
2000
ve bu
03:23
the central moral challenge
78
188000
2000
ana ahlaki değişimi
03:25
of this century
79
190000
2000
bu yüzyılın,
03:27
is gender inequity.
80
192000
2000
Cinsiyet eşitsizliği
03:29
In the 19th century, it was slavery.
81
194000
2000
19. yüzyılda bu kölelikti,
03:31
In the 20th century, it was totalitarianism.
82
196000
3000
20. yüzyılda totaliter yönetimler oldu.
03:34
The cause of our time
83
199000
2000
Bizim zamanımızın sebebi ise,
03:36
is the brutality that so many people
84
201000
2000
bir çok insanın
03:38
face around the world because of their gender.
85
203000
3000
sadece cinsiyeti sebebiyle karşılaştığı gaddarlık.
03:41
So some of you may be thinking,
86
206000
2000
Bazılarınız, şöyle düşünebilir:
03:43
"Gosh, that's hyperbole.
87
208000
2000
"Çok abartıyor,
03:45
She's exaggerating."
88
210000
2000
aşırı büyütüyor"
03:47
Well, let me ask you this question.
89
212000
2000
Size şu soruyu sormama izin verin.
03:49
How many of you think there are more males or more females in the world?
90
214000
3000
Kaçınız erkeklerin ya da kadınların dünyada daha fazla olduğunu düşünüyor?
03:52
Let me take a poll. How many of you think there are more males in the world?
91
217000
3000
Hadi deneyelim? Dünyada daha fazla erkek olduğunu kimler düşünüyor?
03:55
Hands up, please.
92
220000
2000
Ellerinizi kaldırın lütfen.
03:57
How many of you think -- a few -- how many of you there are more females in the world?
93
222000
3000
kaçınız, çok değil, kaçınız kadınların daha fazla olduğunu düşünüyor?
04:00
Okay, most of you.
94
225000
2000
Tamam, çoğunluk.
04:02
Well, you know this latter group, you're wrong.
95
227000
2000
Peki, ikinci grup biliyor musunuz, hatalısınız.
04:04
There are, true enough,
96
229000
2000
Evet varlar, doğru sayılabilir,
04:06
in Europe and the West,
97
231000
2000
ama Avrupada ve Batıda,
04:08
when women and men
98
233000
2000
ne zaman erkekler ve kadınlar
04:10
have equal access to food and health care,
99
235000
2000
eşit gıda ve sağlığa ulaşabiliyor
04:12
there are more women, we live longer.
100
237000
2000
orada kadınlar daha uzun yaşıyor.
04:14
But in most of the rest of the world, that's not the case.
101
239000
3000
Ama dünyanın kalan çoğunda durum böyle değil.
04:17
In fact, demographers have shown
102
242000
2000
Demografik verilerle uğraşanların dediğine göre
04:19
that there are anywhere between 60 million
103
244000
2000
60 milyon ile,
04:21
and 100 million
104
246000
2000
100 milyon arasında bir sayıda
04:23
missing females in the current population.
105
248000
3000
hali hazırdaki toplam nüfusta kayıp olan kadınlar var.
04:26
And, you know, it happens for several reasons.
106
251000
3000
Ve biliyor musunuz bu birkaç nedenden ötürü.
04:29
For instance, in the last half-century,
107
254000
2000
Mesela son yarım yüzyılda,
04:31
more girls were discriminated to death
108
256000
3000
ölüm konusunda ayrımcılık yapılan kızlar
04:34
than all the people killed on all the battlefields
109
259000
2000
savaşlarda öldürülen bütün insanlardan daha fazla.
04:36
in the 20th century.
110
261000
3000
20. yüzyılda oldu bu.
04:39
Sometimes it's also because of the sonogram.
111
264000
2000
Bazen, ultrason yüzünden.
04:41
Girls get aborted before they're even born
112
266000
3000
Hatta daha doğmadan kürtajla öldürüldüler.
04:44
when there are scarce resources.
113
269000
2000
güçbela imkanlarla.
04:46
This girl here, for instance,
114
271000
2000
Mesela bu kız,
04:48
is in a feeding center in Ethiopia.
115
273000
2000
Etiyopya da bir beslenme merkezinde.
04:50
The entire center was filled with girls like her.
116
275000
3000
Bu merkez, bu kız gibi kızlarla dolu.
04:53
What's remarkable is that her brothers, in the same family,
117
278000
3000
Dikkat çekici olan, aynı ailedeki erkek kardeşleri,
04:56
were totally fine.
118
281000
2000
tamamen sağlıklı.
04:58
In India, in the first year of life,
119
283000
2000
Hindistan'da, bebeklerin ilk yılında,
05:00
from zero to one,
120
285000
2000
Sıfırdan bire,
05:02
boy and girl babies basically survive at the same rate
121
287000
3000
erkek ve kız çocukları yaklaşık aynı sağ kalım oranına sahip,,
05:05
because they depend upon the breast,
122
290000
2000
çünkü anne sütüyle besleniyorlar,
05:07
and the breast shows no son preference.
123
292000
2000
ve anne sütü erkek çocuk ayrımı yapmaz.
05:09
From one to five,
124
294000
3000
Bir yaşından beş yaşına,
05:12
girls die at a 50 percent higher mortality rate
125
297000
3000
kız çocukları yüzde 50 daha fazla ölüm oranına sahip,
05:15
than boys, in all of India.
126
300000
3000
erkeklere kıyasla, Hindistan'da.
05:18
The second tenet of "Half the Sky"
127
303000
3000
"Gökyüzünün Yarısı"nın ikinci temeli,
05:21
is that, let's put aside the morality of all the right and wrong of it all,
128
306000
3000
şöyle ki, ahlak kurallarının bütün doğru ve yanlışlarını kenara bırakalım.
05:24
and just on a purely practical level,
129
309000
3000
sadece pratik, basit yoldan
05:27
we think that
130
312000
2000
düşünelim ki,
05:29
one of the best ways to fight poverty and to fight terrorism
131
314000
3000
fakirlikle ve terörle mücadele etmenin en iyi yolu
05:32
is to educate girls
132
317000
2000
kız çocuklarını eğitmek
05:34
and to bring women into the formal labor force.
133
319000
3000
ve kadınları resmi iş gücü haline getirmektir.
05:37
Poverty, for instance.
134
322000
2000
Yoksulluk mesela,
05:39
There are three reasons why this is the case.
135
324000
2000
Bunun üç temel sebebi var.
05:41
For one, overpopulation is one of
136
326000
2000
Birincisi, fazla nüfus,
05:43
the persistent causes of poverty.
137
328000
3000
yoksulluğun kalıcı sebeplerinden biri.
05:46
And you know, when you educate a boy,
138
331000
2000
Ve bilirsiniz, bir erkek çocuğunu eğittiğinizde,
05:48
his family tends to have fewer kids,
139
333000
2000
ailesi daha az çocuk sahibi olmaya yönelebilirler,
05:50
but only slightly.
140
335000
2000
ama sadece biraz.
05:52
When you educate a girl,
141
337000
2000
Bir kız çocuğunu eğittiğinizde,
05:54
she tends to have significantly fewer kids.
142
339000
3000
kendisi çok büyük ihtimalle daha az çocuk sahibi olacaktır.
05:57
The second reason is
143
342000
3000
Yoksulluğun ikinci sebebi,
06:00
it has to do with spending.
144
345000
2000
harcamayla alakalı.
06:02
It's kind of like the dirty, little secret of poverty,
145
347000
2000
Yoksulluğun küçük sırlarından biri gibi,
06:04
which is that,
146
349000
2000
şöyle,
06:06
not only do poor people
147
351000
2000
sadece fakirler ve
06:08
take in very little income,
148
353000
2000
çok düşük geliri olanlar değil,
06:10
but also, the income that they take in,
149
355000
2000
ellerindeki o düşük geliri de,
06:12
they don't spend it very wisely,
150
357000
3000
akıllıca harcamıyorlar.
06:15
and unfortunately, most of that spending is done by men.
151
360000
3000
Ve malesef, harcamaların çoğu erkekler tarafından yapılıyor.
06:18
So research has shown,
152
363000
2000
Araştırmalara göre,
06:20
if you look at people who live under two dollars a day --
153
365000
3000
Günlük geliri 2 doların altında yaşayanlara baktığınızda,
06:23
one metric of poverty --
154
368000
2000
yoksulluk için ölçülerden biri,
06:25
two percent of that take-home pay
155
370000
2000
bu paranın yüzde ikisi,
06:27
goes to this basket here, in education.
156
372000
3000
eğitime gidiyor,
06:30
20 percent goes to a basket that is a combination of
157
375000
3000
yüzde yirmisi,
06:33
alcohol, tobacco, sugary drinks --
158
378000
2000
alkol, tütün ve şekerli içecekler grubuna gidiyor,
06:35
and prostitution and festivals.
159
380000
3000
ve festivallerle, fahişeliğe.
06:38
If you just take four percentage points
160
383000
2000
Eğer bu yüzde yirmiden, yüzde dördünü
06:40
and put it into this basket,
161
385000
2000
eğitime koyarsanız,
06:42
you would have a transformative effect.
162
387000
3000
büyük bir dönüşüm etkisi elde edeceksiniz.
06:46
The last reason has to do
163
391000
2000
Son sebep ise,
06:48
with women being part of the solution, not the problem.
164
393000
3000
kadınları çözümün bir parçası olarak görmeli, sorunun değil.
06:51
You need to use scarce resources.
165
396000
2000
Elinizdeki kısıtlı imkanları kullanmalıyız.
06:53
It's a waste of resources if you don't use someone like Dai Manju.
166
398000
3000
Dai Manju gibi imkanları kullanmazsak boşa gidecek demektir.
06:56
Bill Gates put it very well
167
401000
2000
Bill Gates bunu çok iyi farketmiş,
06:58
when he was traveling through Saudi Arabia.
168
403000
2000
bir Saudi Arabistan seyahatinde.
07:00
He was speaking to an audience much like yourselves.
169
405000
3000
Çoğu sizin gibi olan bir dinleyici grubuna konuşma yapıyormuş.
07:03
However, two-thirds of the way there was a barrier.
170
408000
3000
Ancak, dinleyicilerin üçte ikisiyle kalanları arasında bir perde varmış.
07:06
On this side was men,
171
411000
2000
Bir tarafında erkekler,
07:08
and then the barrier, and this side was women.
172
413000
2000
diğer tarafında kadınlar oturuyor.
07:10
And someone from this side of the room got up and said,
173
415000
2000
Grupların birinden kalkıp biri,
07:12
"Mr. Gates, we have here as our goal in Saudi Arabia
174
417000
3000
Sayın Gates, Arabistanda bizim bir hedefimiz var,
07:15
to be one of the top 10 countries
175
420000
2000
Teknoloji konusunda ilk 10
07:17
when it comes to technology.
176
422000
2000
ülkeden biri olmak istiyoruz.
07:19
Do you think we'll make it?"
177
424000
2000
Sizce başarabilir miyiz?
07:21
So Bill Gates, as he was staring out at the audience, he said,
178
426000
3000
Bill Gates, dinleyicileri süzdükten sonra,
07:24
"If you're not fully utilizing half the resources in your country,
179
429000
3000
Ülke kaynaklarınızın yarısını kullanmıyorsanız,
07:27
there is no way you will get anywhere near the top 10."
180
432000
3000
ilk 10 ülkeye yaklaşmanıza bile imkan yok.
07:30
So here is Bill of Arabia.
181
435000
3000
Burası, Arabistanın Bill'i.
07:33
(Laughter)
182
438000
2000
(Gülüşmeler)
07:35
So what would some of the specific challenges
183
440000
2000
Peki, bazı spesifik engeller ne olacak,
07:37
look like?
184
442000
2000
neye benzemekteler?
07:40
I would say, on the top of the agenda
185
445000
3000
Listenin en başında,
07:43
is sex trafficking.
186
448000
2000
Seks trafiği var.
07:45
And I'll just say two things about this.
187
450000
2000
Bunun için yanlız 2 şey söyleyeceğim.
07:47
The slavery at the peak of the slave trade
188
452000
3000
Köle ticaretinin pik yaptığı zamanlarda kölelik,
07:50
in the 1780s:
189
455000
3000
1780'lerde,
07:53
there were about 80,000 slaves
190
458000
2000
80.000 civarında köle,
07:55
transported from Africa to the New World.
191
460000
3000
Afrika'dan, Yeni Dünyaya götürüldü.
07:58
Now, modern slavery:
192
463000
3000
Şimdi, modern kölelikte:
08:01
according to State Department rough statistics,
193
466000
3000
Amerikanın ilgili kuruluşunun kaba istatistiklerine göre,
08:04
there are about 800,000 -- 10 times the number --
194
469000
3000
800.000 civarında, - 10 katı -
08:07
that are trafficked across international borders.
195
472000
3000
köle, uluslararası sınırlardan alınıp satılıyor.
08:10
And that does not even include those
196
475000
2000
Hatta bu rakam,
08:12
that are trafficked within country borders,
197
477000
2000
ülke içi trafiğini içermiyor,
08:14
which is a substantial portion.
198
479000
3000
önemli bir kısmı olan.
08:17
And if you look at
199
482000
2000
Başka bir faktör, başka bir fark olan,
08:19
another factor, another contrast,
200
484000
3000
kısmına bakarsanız,
08:22
a slave back then is worth
201
487000
2000
bir kölenin getirisi,
08:24
about $40,000
202
489000
2000
40.000 dolar civarında,
08:26
in today's money.
203
491000
2000
günümüz parasıyla.
08:28
Today, you can buy a girl trafficked
204
493000
3000
Bugün, bir kız çocuğunu,
08:31
for a few hundred dollars,
205
496000
2000
birkaç yüz dolara alabilirsiniz,
08:33
which means she's actually more disposable.
206
498000
3000
anlamı, o kız aslında harcanabilir.
08:36
But you know, there is progress being made
207
501000
3000
Ama bilirsiniz, bunun aşamaları var,
08:39
in places like Cambodia and Thailand.
208
504000
2000
Kamboçya ve Tayland gibi yerlerde.
08:41
We don't have to expect a world
209
506000
2000
Biz böyle bir dünyayı ummuyoruz,
08:43
where girls are bought and sold or killed.
210
508000
3000
kızların alınıp satıldığı ya da öldürüldüğü.
08:46
The second item on the agenda
211
511000
2000
Listenin ikinci sırasında,
08:48
is maternal mortality.
212
513000
3000
anne ölümleri var.
08:51
You know, childbirth in this part of the world
213
516000
3000
Bilirsiniz, doğum yapmak, dünyanın bu tarafında,
08:54
is a wonderful event.
214
519000
2000
harika bir olay.
08:56
In Niger, one in seven women
215
521000
3000
Nijer'de, 7 kadından biri,
08:59
can expect to die during childbirth.
216
524000
3000
doğum yaparken ölebilir.
09:02
Around the world,
217
527000
2000
Dünyada,
09:04
one woman dies every minute and a half from childbirth.
218
529000
4000
her bir buçuk dakikada bir kadın doğum yaparken ölüyor.
09:08
You know, it's not as though
219
533000
2000
Bilirsiniz,
09:10
we don't have the technological solution,
220
535000
3000
Teknolojik çözümümüz yok,
09:13
but these women have three strikes against them:
221
538000
3000
ama bu kadınların 3 temel problemi var:
09:16
they are poor, they are rural
222
541000
2000
Fakirler, kırsalda yaşıyorlar
09:18
and they are female.
223
543000
3000
ve kadınlar.
09:21
You know, for every woman who does die,
224
546000
2000
Ölen her kadın için,
09:23
there are 20 who survive
225
548000
2000
20 tane de
09:25
but end up with an injury.
226
550000
2000
yaralı kalan var.
09:27
And the most devastating injury
227
552000
2000
Ve en tahrip edici olan da
09:29
is obstetric fistula.
228
554000
2000
Obstetrik fistül.
09:31
It's a tearing during obstructed labor
229
556000
2000
Doğum sırasındaki bir yırtılma,
09:33
that leaves a woman incontinent.
230
558000
3000
kadını idrarını tutamayacak hale getiriyor.
09:36
Let me tell you about Mahabuba.
231
561000
2000
Size Mahabuba'yı anlatayım.
09:38
She lives in Ethiopia.
232
563000
2000
Etiyopya'da yaşıyor.
09:40
She was married against her will at age 13.
233
565000
3000
İstememesine rağmen 13 yaşında evlendirildi.
09:43
She got pregnant, ran to the bush to have the baby,
234
568000
3000
Hamile kaldı, doğum yapmak için çalılıkların arasında koştu.
09:46
but you know, her body was very immature,
235
571000
3000
ama, vücudu henüz yeterince gelişmemişti,
09:49
and she ended up having obstructed labor.
236
574000
3000
ve doğum yapamadı.
09:52
The baby died, and she ended up with a fistula.
237
577000
3000
Bebek öldü, kendisinin de fistülü oldu.
09:55
So that meant she was incontinent;
238
580000
2000
Bu şu anlama geliyor,
09:57
she couldn't control her wastes.
239
582000
3000
artık idrarını tutamıyor.
10:00
In a word, she stank.
240
585000
2000
Başka bir kelimeyle, artık pis kokulu.
10:02
The villagers thought she was cursed; they didn't know what to do with her.
241
587000
3000
Köylüler onun artık lanetli olduğunu düşünüyor, ve onunla ne yapacaklarını bilmiyorlar.
10:05
So finally, they put her at the edge of the village in a hut.
242
590000
3000
Sonunda onu, köyün kenarındaki bir barakaya koydular.
10:08
They ripped off the door
243
593000
2000
Kapıyı da açık bıraktılar,
10:10
so that the hyenas would get her at night.
244
595000
3000
böylece çakallar gelsin ve gece kızı götürsünler diye.
10:13
That night, there was a stick in the hut.
245
598000
3000
O gece, o barakada bir değnek vardı.
10:16
She fought off the hyenas with that stick.
246
601000
3000
Ve o kız o değnekle çakallarla mücadele etti.
10:19
And the next morning,
247
604000
2000
Ertesi sabah,
10:21
she knew if she could get to a nearby village where there was a foreign missionary,
248
606000
3000
Komşu köye ulaşabilirse, yabancı misyonerin olduğu,
10:24
she would be saved.
249
609000
2000
kurtulabilirdi.
10:26
Because she had some damage to her nerves,
250
611000
2000
Fistül sebebiyle bazı sinirleri de hasar gördüğü için,
10:28
she crawled all the way -- 30 miles --
251
613000
3000
30 millik yolu, emekleyerek aldı.
10:31
to that doorstep, half dead.
252
616000
3000
kapıya ulaştığında, yarı ölüydü.
10:34
The foreign missionary opened the door,
253
619000
2000
Yabancı misyoner kapıyı açtı,
10:36
knew exactly what had happened,
254
621000
2000
neler olmuş olabileceğini, kesin olarak biliyordu,
10:38
took her to a nearby fistula hospital in Addis Ababa,
255
623000
3000
Onu Addis Ababa'daki fistül hastanesine götürdü,
10:41
and she was repaired
256
626000
2000
orada ameliyat edildi,
10:43
with a 350-dollar operation.
257
628000
3000
350 dolarlık bir ameliyatla.
10:46
The doctors and nurses there noticed
258
631000
2000
Doktorlar ve hemşireler,
10:48
that she was not only a survivor,
259
633000
2000
onun sadece hayatta kalan biri olmadığını,
10:50
she was really clever, and they made her a nurse.
260
635000
3000
gerçekten zeki olduğunu farkettiler ve onu hemşire yaptılar.
10:53
So now, Mahabuba,
261
638000
2000
Mahabuba şimdi,
10:55
she is saving the lives
262
640000
2000
o hayat kurtarıyor,
10:57
of hundreds, thousands, of women.
263
642000
2000
yüzlerce binlerce kadını.
10:59
She has become part of the solution, not the problem.
264
644000
2000
Böylece o artık çözümün bir parçası oldu, problemin değil.
11:01
She's moved out of a vicious cycle
265
646000
2000
Kısır bir döngüden,
11:03
and into a virtuous cycle.
266
648000
2000
erdemli bir döngüye geçti.
11:05
I've talked about some of the challenges,
267
650000
3000
Bazı zorluklardan bahsettim,
11:08
let me talk about some of the solutions,
268
653000
2000
bazı çözümlerden de bahsetmeme izin verin,
11:10
and there are predictable solutions.
269
655000
3000
tahmin edilebilir çözümler.
11:13
I've hinted at them: education
270
658000
2000
Bazılarının ipucunu vermiştim : Eğitim
11:15
and also economic opportunity.
271
660000
3000
ve ekonomik fırsatlar.
11:18
So of course, when you educate a girl,
272
663000
3000
Ve tabi ki, bir kız çocuğunu eğittinizde,
11:21
she tends to get married later on in life,
273
666000
3000
ilerleyen yıllarda evlenecek,
11:24
she tends to have kids later on in life, she tends to have fewer kids,
274
669000
3000
çocukları olacak, daha az sayıda,
11:27
and those kids that she does have,
275
672000
2000
doğacak çocuklarını,
11:29
she educates them in a more enlightened fashion.
276
674000
2000
daha uygun bir şeklide eğitecek.
11:31
With economic opportunity,
277
676000
2000
Ekonomik fırsatlarla,
11:33
it can be transformative.
278
678000
2000
değişim sağlanabilir.
11:35
Let me tell you about Saima.
279
680000
2000
Size Saima'yı anlatmama izin verin.
11:37
She lives in a small village outside Lahore, Pakistan.
280
682000
3000
Pakistan, Lahore'un dışında küçük bir köyde yaşıyor.
11:41
And at the time, she was miserable.
281
686000
2000
Zavallı,
11:43
She was beaten every single day
282
688000
2000
her gün dayak diyor,
11:45
by her husband, who was unemployed.
283
690000
2000
işşiz kocası tarafından.
11:47
He was kind of a gambler type -- and unemployable, therefore --
284
692000
3000
Bir çeşit kumarbaz tip - bu yüzden de işsiz -
11:50
and took his frustrations out on her.
285
695000
2000
ve sıkıntılarını Saima'dan çıkarıyor.
11:52
Well, when she had her second daughter,
286
697000
2000
İkinci kızı olduğunda,
11:54
her mother in-law told her son,
287
699000
3000
kayınvalidesi oğluna dedi ki,
11:57
"I think you'd better get a second wife.
288
702000
2000
"İkinci bir eş alsan daha iyi olacak,
11:59
Saima's not going to produce you a son."
289
704000
3000
Saima sana erkek çocuk veremeyecek."
12:03
This is when she had her second daughter.
290
708000
2000
İkinci kızı olduğunda olmuştu bu.
12:05
At the time, there was
291
710000
2000
Aynı zamanda, orada,
12:07
a microlending group in the village
292
712000
2000
köyde çalışayan küçük bir grup vardı,
12:09
that gave her a 65-dollar loan.
293
714000
3000
ona 65 dolarlık borç verdiler.
12:12
Saima took that money,
294
717000
3000
Saima parayı aldı,
12:15
and she started an embroidery business.
295
720000
3000
ve nakış işine başladı.
12:18
The merchants liked her embroidery; it sold very well,
296
723000
2000
Dükkan sahipleri yaptıklarını çok beğendiler, çok iyi sattı
12:20
and they kept asking for more.
297
725000
2000
tekrar istediler.
12:22
And when she couldn't produce enough,
298
727000
2000
Yeteri kadar yapamayınca,
12:24
she hired other women in the village.
299
729000
2000
köyden başka bir kadını daha yanına aldı.
12:26
Pretty soon she had 30 women in the village
300
731000
3000
Çok geçmeden köyden 30 kadın,
12:29
working for her embroidery business.
301
734000
2000
nakış işinde çalışır oldu.
12:31
And then,
302
736000
2000
Öyle bir zaman geldi ki,
12:33
when she had to transport all of the embroidery goods
303
738000
3000
bütün nakış işlerini
12:36
from the village to the marketplace,
304
741000
2000
köyden pazar yerine götürmek gerektiğinde,
12:38
she needed someone to help her do the transport,
305
743000
2000
taşıma için yardıma ihtiyacı oldu,
12:40
so she hired her husband.
306
745000
2000
kocasını tuttu.
12:42
So now they're in it together.
307
747000
2000
Atık bu işte beraberler.
12:44
He does the transportation and distribution,
308
749000
2000
Kocası taşımayı ve dağıtımı yapıyor,
12:46
and she does the production and sourcing.
309
751000
2000
o da üretimi.
12:48
And now they have a third daughter,
310
753000
3000
Şimdi de üçüncü kızları oldu,
12:51
and the daughters, all of them, are being tutored in education
311
756000
3000
kızlarının hepsi okula gidiyor,
12:54
because Saima knows what's really important.
312
759000
3000
çünkü Saima gerçekte neyin önemli olduğunu biliyor.
12:57
Which brings me to the final element, which is education.
313
762000
3000
Varmak istediğin son noktaya geldik, eğitim.
13:01
Larry Summers, when he was chief economist at the World Bank,
314
766000
3000
Larry Summers, Dünya Bankasının baş ekonomistiyken,
13:04
once said that, "It may well be
315
769000
3000
bir kere demişti ki,
13:07
that the highest return on investment
316
772000
2000
"Yatırımında en çok geri dönüş sağlayan,
13:09
in the developing world
317
774000
2000
gelişmekte olan dünyada,
13:11
is in girls' education."
318
776000
3000
kız çocuklarının eğitimidir."
13:14
Let me tell you about Beatrice Biira.
319
779000
2000
Size Beatrice Biira'yı anlatayım.
13:16
Beatrice was living in Uganda
320
781000
3000
Beatrice Uganda da yaşıyordu,
13:19
near the Congo border,
321
784000
2000
Kongo sınırına yakın bir yerde,
13:21
and like Dai Manju, she didn't go to school.
322
786000
2000
ve Dai Manju gibi okula gitmemişti.
13:23
Actually, she had never been to school,
323
788000
3000
Aslında, hiç bir zaman gidemedi,
13:26
not to a lick, one day.
324
791000
2000
bir gün bile.
13:28
Her parents, again, said,
325
793000
2000
Ailesi yine aynı şekilde,
13:30
"Why should we spend the money on her?
326
795000
2000
"Onun için niye para harcayalım ki?
13:32
She's going to spend most of her life lugging water back and forth."
327
797000
3000
Hayatının çoğunu su taşıyarak geçirecek." diyorlardı.
13:35
Well, it just so happens, at that time,
328
800000
3000
Aslında bu hep oluyor, o zamanlarda
13:38
there was a group in Connecticut
329
803000
3000
Connecticut'ta bir grup vardı,
13:41
called the Niantic Community Church Group in Connecticut.
330
806000
3000
Connecticut Niantik Kilise grubu denen,
13:44
They made a donation to an organization
331
809000
2000
Onlar bir derneğe bağış yapmışlardı,
13:46
based in Arkansas
332
811000
2000
Arkansas merkezli,
13:48
called Heifer International.
333
813000
2000
Heifer International denen.
13:50
Heifer sent two goats to Africa.
334
815000
3000
Heifer Afrika'ya 2 keçi gönderiyor.
13:53
One of them ended up with Beatrice's parents,
335
818000
3000
Bir tanesi de Beatrice'in ailesine gelir.
13:56
and that goat had twins.
336
821000
2000
O keçinin ikiz yavrusu olur.
13:58
The twins started producing milk.
337
823000
2000
İkizler süt vermeye başlar.
14:00
They sold the milk for cash.
338
825000
2000
Sütü satarlar.
14:02
The cash started accumulating,
339
827000
2000
Para birikmeye başlar
14:04
and pretty soon the parents said,
340
829000
2000
ve çok geçmeden anne babası der ki:
14:06
"You know, we've got enough money. Let's send Beatrice to school."
341
831000
3000
"Artık yeteri kadar paramız var, Beatrice'i tekrar okula gönderelim."
14:09
So at nine years of age,
342
834000
2000
9 yaşında,
14:11
Beatrice started in first grade --
343
836000
2000
Beatrice birinci sınıftan başladı,
14:13
after all, she'd never been to a lick of school --
344
838000
2000
bir gün bile gitmediği sınıfına.
14:15
with a six year-old.
345
840000
2000
6 yaşından beri
14:17
No matter, she was just delighted to be in school.
346
842000
2000
Farketmezdi onun için, okula gitmek için can atıyordu.
14:19
She rocketed to the top of her class.
347
844000
2000
Sınıf birincisi oldu,
14:21
She stayed at the top of her class
348
846000
3000
Hep öyle kaldı,
14:24
through elementary school, middle school,
349
849000
2000
İlkokul, ortaokul,
14:26
and then in high school,
350
851000
2000
ve sonra lise,
14:28
she scored brilliantly on the national examinations
351
853000
3000
ulusal sınavlarda çok iyi bir puan aldı,
14:31
so that she became the first person in her village,
352
856000
3000
ve köyündeki ilk kişi oldu,
14:34
ever, to come to the United States
353
859000
2000
Amerika'ya gelen,
14:36
on scholarship.
354
861000
2000
bursla.
14:38
Two years ago,
355
863000
2000
İki yıl önce,
14:40
she graduated from Connecticut College.
356
865000
3000
Connecticut College'den mezun oldu.
14:43
On the day of her graduation,
357
868000
2000
Mezuniyet gününde,
14:45
she said, "I am the luckiest girl alive
358
870000
3000
Dedi ki: " Ben yaşayan en şanslı kızım,
14:48
because of a goat."
359
873000
2000
bir keçi yüzünden."
14:50
(Laughter)
360
875000
2000
Gülüşmeler.
14:52
And that goat was $120.
361
877000
2000
Ve keçi 120 $'dı.
14:54
So you see how transformative
362
879000
3000
Görüyorsunuz, değişim,
14:57
little bits of help can be.
363
882000
2000
küçük bir yardım neler yapabilir.
14:59
But I want to give you a reality check.
364
884000
2000
Ama size gerçekten kopmamak gerektiğini de söylemek istiyorum.
15:02
Look: U.S. aid, helping people is not easy,
365
887000
3000
Bakın: USAID, insanlara yardım etmek kolay değil.
15:05
and there have been books that have criticized U.S. aid.
366
890000
3000
ve USAID'i eleştiren kitaplar var.
15:08
There's Bill Easterly's book.
367
893000
2000
Bill Easterly'nin kitabı var.
15:10
There's a book called "Dead Aid."
368
895000
2000
İsmi "Ölüm Yardımı"
15:12
You know, the criticism is fair;
369
897000
2000
Bilirsiniz, eleştirmek adilane olmalı,
15:14
it isn't easy.
370
899000
2000
kolay değil tabi.
15:16
You know, people say how
371
901000
2000
İnsanlar nasıl olması gerektiğini söylerler,
15:18
half of all water well projects, a year later, are failed.
372
903000
2000
Su iyileştirme projelerinin yarısı, bir yıl sonra başarısız oldu.
15:20
When I was in Zimbabwe,
373
905000
2000
Zimbabwe'deyken,
15:22
we were touring a place with the village chief --
374
907000
2000
bir köy şefiyle beraber geziyorduk,
15:24
he wanted to raise money for a secondary school --
375
909000
3000
bir ortaokul için para toplamak istiyordu,
15:27
and there was some construction a few yards away,
376
912000
2000
ve biraz uzakta bir inşaat vardı,
15:29
and I said, "What's that?"
377
914000
2000
ben bunun ne olduğunu sordum:
15:31
He sort of mumbled.
378
916000
2000
Biraz geveledi,
15:33
Turns out that it's a failed irrigation project.
379
918000
2000
Başarısız bir sulama projesi olduğundan bahsetti,
15:35
A few yards away was a failed chicken coop.
380
920000
3000
Az ileride yine başarısız bir tavuk kümesi daha vardı.
15:38
One year, all the chickens died, and no one wanted to put the chickens in there.
381
923000
3000
Bir yıl içinde bütün tavuklar ölmüştü ve hiç kimse tavuklarını o kümese koymak istemiyordu.
15:41
It's true, but we think that you don't through the baby out with the bathwater;
382
926000
3000
Evet doğru, ama
15:44
you actually improve.
383
929000
2000
bir yanlışlık var.
15:46
You learn from your mistakes, and you continuously improve.
384
931000
3000
Hatalarınızdan öğrenirsiniz ve devamlı gelişirsiniz.
15:49
We also think that individuals
385
934000
2000
Biz ayrıca bireylerin de
15:51
can make a difference, and they should,
386
936000
3000
fark oluşturabileceğini düşünüyoruz, oluşturmalılar da,
15:54
because individuals, together,
387
939000
2000
çünkü bireyler, beraber
15:56
we can all help create a movement.
388
941000
3000
bir hareketin oluşmasına yardım edebiliriz.
15:59
And a movement of men and women
389
944000
2000
Erkeklerin ve kadınların bir hareketi,
16:01
is what's needed to bring about social change,
390
946000
2000
sosyal değişim için gerekli olan değişim,
16:03
change that will address
391
948000
3000
öyle bir değişim ki sonrasında
16:06
this great moral challenge.
392
951000
2000
büyük ahlaki değişimi getirecek.
16:08
So then, I ask,
393
953000
3000
Şimdi soruyorum,
16:11
what's in it for you?
394
956000
2000
sizin için ne var burada?
16:13
You're probably asking that. Why should you care?
395
958000
3000
Şimdi büyük ihtimalle soruyorsunuz. Sen niye önemsiyorsun?
16:16
I will just leave you with two things.
396
961000
2000
Size iki şey bırakacağım :
16:18
One is that research shows
397
963000
3000
Birincisi, araştırmalar gösteriyor ki,
16:21
that once you have
398
966000
2000
bir kere,
16:23
all of your material needs taken care of --
399
968000
3000
sahip olunan maddi varlıkların ve ihtiyaçların arasında,
16:26
which most of us, all of us, here in this room do --
400
971000
3000
hepimiz için, bu oradaki herkes için,
16:29
research shows that
401
974000
2000
araştırmalar gösteyiror ki,
16:31
there are very few things in life
402
976000
2000
bu hayatta çok az şey var,
16:33
that can actually elevate your level of happiness.
403
978000
3000
mutluluk seviyesini gerçekten arttıran.
16:36
One of those things
404
981000
2000
Bunlardan biri,
16:38
is contributing to a cause larger than yourself.
405
983000
3000
Kendinizden daha büyük bir sebebe bağlanmak.
16:43
And the second thing,
406
988000
2000
İkinci şey ise,
16:45
it's an anecdote that I'll leave you with.
407
990000
2000
bir anektod, size armağan edeceğim.
16:47
And that is the story
408
992000
2000
Bu hikaye,
16:49
of an aid worker in Darfur.
409
994000
3000
Darfur'daki bir yardım çalışanına ait.
16:52
Here was a woman
410
997000
2000
Bir kadın vardı,
16:54
who had worked in Darfur,
411
999000
2000
Darfur'da çalışan,
16:56
seeing things that no human being should see.
412
1001000
3000
hiç bir insanın görmemesi gereken şeyleri görüyordu.
17:00
Throughout her time there,
413
1005000
2000
Oradaki zamanı boyunca,
17:02
she was strong, she was steadfast.
414
1007000
3000
güçlüydü, sabırlıydı.
17:05
She never broke down.
415
1010000
3000
Hiç pes etmedi.
17:08
And then she came back to the United States
416
1013000
2000
Sonra Amerika'ya döndü,
17:10
and was on break, Christmas break.
417
1015000
2000
tatil zamanı, yılbaşı tatilinde.
17:12
She was in her grandmother's backyard,
418
1017000
3000
Büyükannesinin arka bahçesindeydi,
17:15
and she saw something that made her break down in tears.
419
1020000
3000
birşey gördü ve ağlamaya başladı.
17:19
What that was
420
1024000
2000
Gördüğü,
17:21
was a bird feeder.
421
1026000
3000
bir kuş yemliğiydi.
17:24
And she realized that she had the great fortune
422
1029000
3000
Sahip olduğu güzel kaderi gördü,
17:27
to be born in a country
423
1032000
2000
doğduğu ülkenin,
17:29
where we take security for granted,
424
1034000
3000
ayrıcalıklı bir güvenliğe sahip olması,
17:32
where we not only can feed, clothe
425
1037000
2000
sadece beslenip giyinebildiğimiz,
17:34
and house ourselves,
426
1039000
3000
ve evlerimiz olan değil,
17:37
but also provide for wild birds
427
1042000
3000
kuşları bile besleyebildiğimiz
17:40
so they don't go hungry in the winter.
428
1045000
3000
ve böylece kuşların kışa aç girmediği bir ülke.
17:44
And she realized that with that great fortune
429
1049000
3000
Ve bu ayrıcalıklı kader
17:47
comes great responsibility.
430
1052000
3000
büyük bir sorumluluğu da getiriyor.
17:50
And so, like her,
431
1055000
3000
O kadın gibi,
17:53
you, me,
432
1058000
2000
senin ve benim gibi,
17:55
we have all won the lottery of life.
433
1060000
3000
biz, hepimiz hayat piyangosunu kazandık.
17:58
And so the question becomes:
434
1063000
2000
Ve soru geliyor:
18:00
how do we discharge that responsibility?
435
1065000
3000
Bu sorumluluğu nasıl yerine getirebiliyoruz?
18:03
So, here's the cause.
436
1068000
2000
İşte size sebep,
18:05
Join the movement.
437
1070000
2000
Bir harekete katılın.
18:07
Feel happier and help save the world.
438
1072000
3000
Daha mutlu hissedin ve dünyayı kurtarmaya yardım edin.
18:10
Thank you very much.
439
1075000
2000
Çok teşekkür ederim.
18:12
(Applause)
440
1077000
3000
(Alkışlama)
ABOUT THE SPEAKER
Sheryl WuDunn - Author, journalistAs a journalist reporting on China, Sheryl WuDunn saw the everyday oppression of women around the world. She and Nick Kristof wrote "Half the Sky," chronicling women's stories of horror and, especially, hope.
Why you should listen
Sheryl WuDunn and her husband, Nick Kristof, won a Pulitzer for their New York Times coverage of the 1989 Tiananmen Square protests. Their joint reporting work in China and other developing nations convinced them both that, just as slavery was the moral issue of the 19th century, sex trafficking, gender-based violence and other abuses make women's rights the moral issue of the 21st.
In their book Half the Sky: Turning Oppression into Opportunity for Women Worldwide, WuDunn and Kristof make the case for empowering women as a means of development. Women tend to spend more on education, nutrition and business, the economic engines of growth in a community. And if we can find ways to develop the untapped potential of the millions of women who are now left uneducated, denied basic rights, oppressed and threatened -- we'll turn on a firehose of economic power that could transform the developing world.
Sheryl WuDunn | Speaker | TED.com