TEDWomen 2015
Achenyo Idachaba: How I turned a deadly plant into a thriving business
Achenyo Idachaba: Cách tôi biến loài thực vật chết chóc thành mối kinh doanh thịnh vượng
Filmed:
Readability: 4.8
1,836,174 views
Loài dạ lan hương nước trông có vẻ vô hại, thậm chí chúng là những bông hoa xinh đẹp - nhưng thực ra chúng lại là loài cỏ dại nước xâm lấn làm kẹt đường tàu bè, chấm dứt giao thương, gián đoạn việc đến trường và phá vỡ cuộc sống hàng ngày. Trong tai họa này, nhà kinh doanh xanh Achenyo Idachaba đã nhìn thấy cơ hội. Hãy cùng theo bước hành trình biến cỏ dại thành điều tuyệt vời của bà.
Achenyo Idachaba - Green entrepreneur
Achenyo Idachaba is the head of MitiMeth, a Nigeria-based company that makes handicrafts from aquatic weeds and other agro-waste. Full bio
Achenyo Idachaba is the head of MitiMeth, a Nigeria-based company that makes handicrafts from aquatic weeds and other agro-waste. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Welcome to Bayeku,
0
880
2216
Chào mừng đến Bayeku
00:15
a riverine community in Ikorodu, Lagos --
1
3120
3376
một khu ven sông ở Ikodoru, Lagos --
00:18
a vivid representation of several
riverine communities across Nigeria,
riverine communities across Nigeria,
2
6520
6376
một đại diện tiêu biểu cho nhiều
cộng đồng ven sông khắp Nigeria,
cộng đồng ven sông khắp Nigeria,
00:24
communities whose waterways
have been infested
have been infested
3
12920
3976
những cộng đồng mà đường tàu bè của họ
bị phá hoại
bị phá hoại
00:28
by an invasive aquatic weed;
4
16920
2856
bởi một loài cỏ nước xâm lấn;
00:31
communities where economic livelihoods
have been hampered:
have been hampered:
5
19800
5256
những cộng đồng nơi mà kinh tế
đang bị cầm chân
đang bị cầm chân
00:37
fishing, marine transportation
6
25080
3216
nghề cá, vận tải biển
00:40
and trading;
7
28320
1256
và giao thương;
00:41
communities where fish yields
have diminished;
have diminished;
8
29600
4176
những cộng đồng nơi sản lượng cá
đang giảm dần
đang giảm dần
00:45
communities where schoolchildren
are unable to go to school
are unable to go to school
9
33800
4616
những cộng đồng nơi trẻ em độ tuổi
đến trường không thể đi học
đến trường không thể đi học
00:50
for days, sometimes weeks, on end.
10
38440
4296
trong nhiều ngày, đôi khi là hàng tuần,
liên tục.
liên tục.
00:54
Who would have thought that this plant
11
42760
2856
Ai nghĩ rằng loài thực vật này
00:57
with round leaves, inflated stems,
and showy, lavender flowers
and showy, lavender flowers
12
45640
6736
với những lá tròn, cuống phồng lên,
và những đóa hoa màu oải hương rực rỡ
và những đóa hoa màu oải hương rực rỡ
01:04
would cause such havoc
in these communities.
in these communities.
13
52400
3776
lại gây ra sự tàn phá đến thế
ở những cộng đồng ấy
ở những cộng đồng ấy
01:08
The plant is known as water hyacinth
14
56200
2776
Loài thực vật này được biết đến là
loài dạ lan hương nước
loài dạ lan hương nước
01:11
and its botanical name,
Eichhornia crassipes.
Eichhornia crassipes.
15
59000
3296
và tên khoa học của nó là
Eichhornia crassipes,
Eichhornia crassipes,
01:14
Interestingly, in Nigeria,
the plant is also known by other names,
the plant is also known by other names,
16
62320
4536
Thú vị thay, ở Nigeria,
loài này cũng được biết đến bởi những cái tên khác
loài này cũng được biết đến bởi những cái tên khác
01:18
names associated with historical events,
17
66880
2856
những cái tên gắn liền
với các sự kiện lịch sử
với các sự kiện lịch sử
01:21
as well as myths.
18
69760
1896
cũng như thần thoại.
01:23
In some places,
the plant is called Babangida.
the plant is called Babangida.
19
71680
4096
Ở vài nơi,
chúng được gọi là Babangida.
chúng được gọi là Babangida.
01:27
When you hear Babangida, you remember
the military and military coups.
the military and military coups.
20
75800
5136
Khi bạn nghe Babangida, bạn sẽ nhớ tới
quân đội và những cuộc đảo chính.
quân đội và những cuộc đảo chính.
01:32
And you think: fear, restraint.
21
80960
3336
Và bạn nghĩ đến: nỗi sợ hãi, sự kiềm chế.
01:36
In parts of Nigeria in the Niger Delta,
the plant is also known as Abiola.
the plant is also known as Abiola.
22
84320
5376
Nhiều vùng Nigeria ở Châu thổ sông Niger,
cây này còn được gọi là Abiola.
cây này còn được gọi là Abiola.
01:41
When you hear Abiola,
you remember annulled elections
you remember annulled elections
23
89720
4416
Khi bạn nghe đến Abiola,
bạn nhớ tới những cuộc bầu cử bị hủy bỏ
bạn nhớ tới những cuộc bầu cử bị hủy bỏ
01:46
and you think: dashed hopes.
24
94160
2616
và bạn nghĩ tới:
những niềm hy vọng tan vỡ.
những niềm hy vọng tan vỡ.
01:48
In the southwestern part of Nigeria,
25
96800
2536
Ở miền tây nam Nigeria,
01:51
the plant is known as Gbe'borun.
26
99360
2216
loài này được biết là Gbe'borun.
01:53
Gbe'borun is a Yoruba phrase
27
101600
1776
Gbe'borun là một cụm từ Yoruba
01:55
which translates to "gossip,"
or "talebearer."
or "talebearer."
28
103400
3976
dịch ra là "chuyện tầm phào".
hoặc "người hay nói chuyện tầm phào."
hoặc "người hay nói chuyện tầm phào."
01:59
When you think of gossip, you think:
rapid reproduction, destruction.
rapid reproduction, destruction.
29
107400
5816
Khi bạn nghĩ tới chuyện tầm phào, bạn
nghĩ tới sự sao chép nhanh chóng,sự phá hủy.
nghĩ tới sự sao chép nhanh chóng,sự phá hủy.
02:05
And in the Igala-speaking part of Nigeria,
30
113240
2536
Và ở vùng nói tiếng Igala của Nigeria,
02:07
the plant is known as A Kp'iye Kp'oma,
31
115800
2856
loài thực vật này được gọi là
A Kp'iye Kp'oma,
A Kp'iye Kp'oma,
02:10
And when you hear that,
you think of death.
you think of death.
32
118680
2696
Và khi bạn nghe từ đó,
bạn nghĩ tới cái chết.
bạn nghĩ tới cái chết.
02:13
It literally translates
to "death to mother and child."
to "death to mother and child."
33
121400
4856
Nghĩa đen của nó là
"cái chết cho người mẹ và đứa con".
"cái chết cho người mẹ và đứa con".
02:18
I personally had my encounter
with this plant in the year 2009.
with this plant in the year 2009.
34
126280
4856
Cá nhân tôi đã có lần tiếp xúc
với loài thực vật này vào năm 2009.
với loài thực vật này vào năm 2009.
02:23
It was shortly after I had relocated
from the US to Nigeria.
from the US to Nigeria.
35
131160
5736
Không lâu sau khi tôi chuyển
từ Hoa Kỳ đến Nigeria.
từ Hoa Kỳ đến Nigeria.
02:28
I'd quit my job in corporate America
36
136920
2536
Tôi đã nghỉ việc ở một công ty
liên doanh Hoa Kỳ
liên doanh Hoa Kỳ
02:31
and decided to take
this big leap of faith,
this big leap of faith,
37
139480
3176
và quyết định tạo
sự mạo hiểm lớn trong niềm tin
sự mạo hiểm lớn trong niềm tin
02:34
a leap of faith that came
out of a deep sense of conviction
out of a deep sense of conviction
38
142680
3496
một sự mạo hiểm trong niềm tin nảy nở
từ sự nhận thức sâu sắc
từ sự nhận thức sâu sắc
02:38
that there was a lot of work
to do in Nigeria
to do in Nigeria
39
146200
2136
rằng có rất nhiều việc
cần làm ở Nigeria
cần làm ở Nigeria
02:40
in the area of sustainable development.
40
148360
2456
trong lĩnh vực phát triển bền vững.
02:42
And so here I was in the year 2009,
41
150840
2976
Và vì vậy tôi đã ở đây vào năm 2009,
02:45
actually, at the end of 2009,
42
153840
2136
chính xác là cuối năm 2009,
02:48
in Lagos on the Third Mainland Bridge.
43
156000
3016
tại Lagos, trên cầu Third Mainland.
02:51
And I looked to my left
and saw this very arresting image.
and saw this very arresting image.
44
159040
4656
Tôi nhìn về phía bên trái
và thấy một hình ảnh thật sự gây chú ý này
và thấy một hình ảnh thật sự gây chú ý này
02:55
It was an image of fishing boats
45
163720
1776
Đó là hình ảnh những thuyền đánh cá
02:57
that had been hemmed in
by dense mats of water hyacinth.
by dense mats of water hyacinth.
46
165520
5736
bị bao quanh bởi
những đám dạ lan hương nước dày đặc.
những đám dạ lan hương nước dày đặc.
03:03
And I was really pained by what I saw
47
171280
2376
Và tôi thật sự đau đớn
cho những gì mình thấy
cho những gì mình thấy
03:05
because I thought to myself,
48
173680
1496
bởi vì tôi tự nhủ rằng,
03:07
"These poor fisherfolk,
49
175200
1856
"Những ngư dân tội nghiệp kia,
03:09
how are they going
to go about their daily activities
to go about their daily activities
50
177080
4856
họ sẽ xoay trở thế nào
cho các hoạt động thường nhật của họ
cho các hoạt động thường nhật của họ
03:13
with these restrictions."
51
181960
2096
với những hạn chế đó."
03:16
And then I thought,
"There's got to be a better way."
"There's got to be a better way."
52
184080
3056
Và rồi tôi nghĩ,
"Nhất định có cách tốt hơn."
"Nhất định có cách tốt hơn."
03:19
A win-win solution whereby
the environment is taken care of
the environment is taken care of
53
187160
5016
Một giải pháp đôi bênh cùng lợi là
cùng lúc môi trường được chăm sóc
cùng lúc môi trường được chăm sóc
03:24
by the weeds being cleared out of the way
54
192200
2376
khi những đám cỏ dại được phát quang
03:26
and then this being turned
into an economic benefit
into an economic benefit
55
194600
3136
và rồi đám cỏ đó mang lại
lợi ích kinh tế
lợi ích kinh tế
03:29
for the communities
whose lives are impacted the most
whose lives are impacted the most
56
197760
2816
cho cộng đồng mà
cuộc sống của họ bị ảnh hưởng nhiều nhất
cuộc sống của họ bị ảnh hưởng nhiều nhất
03:32
by the infestation of the weed.
57
200600
1760
bởi sự phá hoại của cỏ dại.
03:35
That, I would say, was my spark moment.
58
203160
3576
Tôi sẽ gọi nó là khoảnh khắc
nhanh trí của mình.
nhanh trí của mình.
03:38
And so I did further research
to find out more
to find out more
59
206760
3456
Và vì thế tôi tiến hành nghiên cứu sâu hơn
để khám phá nhiều hơn
để khám phá nhiều hơn
03:42
about the beneficial uses of this weed.
60
210240
2936
về cách sử dụng có lợi đối với
loại cỏ dại này.
loại cỏ dại này.
03:45
Out of the several,
one struck me the most.
one struck me the most.
61
213200
3416
Trong rất nhiều cách,
có một cách thôi thúc tôi nhất.
có một cách thôi thúc tôi nhất.
03:48
It was the use of the plant
for handicrafts.
for handicrafts.
62
216640
3096
Đó là sử dụng loài thực vật này
cho các sản phẩm thủ công.
cho các sản phẩm thủ công.
03:51
And I thought, "What a great idea."
63
219760
2336
Và tôi nghĩ,
"Thật là một ý tưởng tuyệt vời".
"Thật là một ý tưởng tuyệt vời".
03:54
Personally, I love handicrafts,
64
222120
2376
Về phần tôi,
tôi yêu các sản phẩm thủ công,
tôi yêu các sản phẩm thủ công,
03:56
especially handicrafts
that are woven around a story.
that are woven around a story.
65
224520
4656
đặc biệt là các sản phẩm
uốn quanh một tầng nhà.
uốn quanh một tầng nhà.
04:01
And so I thought, "This could be
easily deployed within the communities
easily deployed within the communities
66
229200
4616
Và tôi nghĩ, "Có thể dễ dàng
triển khai trong các cộng đồng
triển khai trong các cộng đồng
04:05
without the requirement
of technical skills."
of technical skills."
67
233840
3536
mà không cần yêu cầu
về kỹ năng chuyên môn.
về kỹ năng chuyên môn.
04:09
And I thought to myself,
"Three simple steps to a mega solution."
"Three simple steps to a mega solution."
68
237400
4640
Rồi tôi tự nhủ,
"Ba bước đơn giản cho một giải pháp to lớn"
"Ba bước đơn giản cho một giải pháp to lớn"
04:15
First step: Get out into the waterways
and harvest the water hyacinth.
and harvest the water hyacinth.
69
243040
5096
Bước đầu tiên: Lội xuống những luồng nước
và thu hoạch dạ lan hương nước.
và thu hoạch dạ lan hương nước.
04:20
That way, you create access.
70
248160
2296
Bằng cách đó, bạn đã mở lối đi.
04:22
Secondly, you dry
the water hyacinth stems.
the water hyacinth stems.
71
250480
4576
Bước thứ hai, bạn phơi khô
những cuống lá dạ lan hương nước.
những cuống lá dạ lan hương nước.
04:27
And thirdly, you weave
the water hyacinth into products.
the water hyacinth into products.
72
255080
5415
Và bước thứ ba, bạn kết
dạ lan hương nước thành các sản phẩm.
dạ lan hương nước thành các sản phẩm.
04:32
The third step was a challenge.
73
260519
2377
Bước thứ ba là cả một thách thức,
04:34
See, I'm a computer scientist
by background
by background
74
262920
2696
Bạn thấy đấy,
tôi là một nhà khoa học máy tính
tôi là một nhà khoa học máy tính
04:37
and not someone in the creative arts.
75
265640
2656
chứ không phải là người trong lĩnh vực
nghệ thuật sáng tạo.
nghệ thuật sáng tạo.
04:40
And so I began my quest
76
268320
1696
Tôi bắt đầu cuộc chinh phục của tôi
04:42
to find out how I can learn how to weave.
77
270040
2936
tìm cách nào tôi có thể học đan.
04:45
And this quest took me
to a community in Ibadan, where I lived,
to a community in Ibadan, where I lived,
78
273000
4136
Và sự tìm tòi này đưa tôi đến
một cộng đồng ở Ibadan, nơi tôi đã sống.
một cộng đồng ở Ibadan, nơi tôi đã sống.
04:49
called Sabo.
79
277160
1416
có tên là Sabo.
04:50
Sabo translates to "strangers' quarters."
80
278600
2856
Sabo được dịch là
"Khu phố của những người lạ".
"Khu phố của những người lạ".
04:53
And the community is
predominantly made up of people
predominantly made up of people
81
281480
3016
Và cộng đồng ấy
phần lớn được tạo nên bởi những người
phần lớn được tạo nên bởi những người
04:56
from the northern part of the country.
82
284520
1976
đến từ miền bắc đất nước.
04:58
So I literally took
my dried weeds in hand,
my dried weeds in hand,
83
286520
2936
Tôi thật sự đã cầm
những bó cỏ khô trên tay,
những bó cỏ khô trên tay,
05:01
there were several more of them,
84
289480
1576
còn nhiều hơn thế nữa,
05:03
and went knocking from door to door
to find out who could teach me
to find out who could teach me
85
291080
3336
và tới gõ cửa từng nhà
để tìm người có thể dạy tôi
để tìm người có thể dạy tôi
05:06
how to weave these
water hyacinth stems into ropes.
water hyacinth stems into ropes.
86
294440
4416
làm thế nào để kết những
cuống dạ lan hương nước đó thành chuỗi.
cuống dạ lan hương nước đó thành chuỗi.
05:10
And I was directed
to the shed of Malam Yahaya.
to the shed of Malam Yahaya.
87
298880
3120
Và tôi đã được chỉ
tới túp lều của Malam Yahaya.
tới túp lều của Malam Yahaya.
05:14
The problem, though,
is that Malam Yahaya doesn't speak English
is that Malam Yahaya doesn't speak English
88
302880
3016
Vấn đề là
Malam Yahaya không nói được tiếng Anh
Malam Yahaya không nói được tiếng Anh
05:17
and neither did I speak Hausa.
89
305920
2096
và tôi cũng không nói được tiếng Hausa.
05:20
But some little kids came to the rescue
90
308040
2136
Nhưng mấy em nhỏ đã tới hỗ trợ
05:22
and helped translate.
91
310200
1776
và giúp thông dịch.
05:24
And that began my journey
of learning how to weave
of learning how to weave
92
312000
3256
Và thế là tôi bắt đầu hành trình
học kết
học kết
05:27
and transform these
dried water hyacinth stems
dried water hyacinth stems
93
315280
4576
và biến hóa những
cuống dạ lan hương nước phơi khô
cuống dạ lan hương nước phơi khô
05:31
into long ropes.
94
319880
2880
thành những chuỗi dài.
05:35
With my long ropes in hand,
95
323400
2256
Với những chuỗi dài trên tay,
05:37
I was now equipped to make products.
96
325680
3096
giờ đây tôi đã có thể tạo ra sản phẩm.
05:40
And that was the beginning
of partnerships.
of partnerships.
97
328800
2416
Và đó là sự khởi đầu
của quan hệ hợp tác.
của quan hệ hợp tác.
05:43
Working with rattan basket makers
to come up with products.
to come up with products.
98
331240
3976
Làm việc với những người bán các giỏ mây
để sản xuất sản phẩm.
để sản xuất sản phẩm.
05:47
So with this in hand, I felt confident
99
335240
2776
Với điều này trong tay,
tôi cảm thấy tự tin
tôi cảm thấy tự tin
05:50
that I would be able
to take this knowledge
to take this knowledge
100
338040
2000
rằng tôi sẽ có thể
mang kiến thức này
mang kiến thức này
05:52
back into the riverine communities
101
340064
2552
trở về với những cộng đồng ven sông
05:54
and help them to transform
their adversity into prosperity.
their adversity into prosperity.
102
342640
5256
và giúp họ biến hóa
sự bất hạnh thành thịnh vượng.
sự bất hạnh thành thịnh vượng.
05:59
So taking these weeds
and actually weaving them
and actually weaving them
103
347920
3176
Và rồi thu gom cỏ dại
kết chúng
kết chúng
06:03
into products that can be sold.
104
351120
2576
thành những sản phẩm có thể bán được.
06:05
So we have pens, we have tableware,
105
353720
3736
Như thế chúng tôi có bút, có dao nĩa,
06:09
we have purses, we have tissue boxes.
106
357480
3776
chúng tôi có ví tiền, có hộp khăn giấy.
06:13
Thereby, helping the communities
107
361280
2536
Bằng cách đó, giúp đỡ các cộng đồng
06:15
to see water hyacinth
in a different light.
in a different light.
108
363840
3176
để nhìn dạ lan hương nước
ở một khía cạnh khác.
ở một khía cạnh khác.
06:19
Seeing water hyacinth as being valuable,
109
367040
2656
Nhận thấy rằng dạ lan hương nước
thật giá trị,
thật giá trị,
06:21
being aesthetic,
being durable, tough, resilient.
being durable, tough, resilient.
110
369720
6136
thật đẹp đẽ,
thật lâu bền, cứng rắn, đàn hồi.
thật lâu bền, cứng rắn, đàn hồi.
06:27
Changing names, changing livelihoods.
111
375880
3376
Thay đổi những cái tên,
thay đổi kế sinh nhai.
thay đổi kế sinh nhai.
06:31
From Gbe'borun, gossip,
112
379280
2976
Từ Gbe'borun, chuyện tầm phào
06:34
to Olusotan, storyteller.
113
382280
2816
thành Olusotan, người kể chuyện
06:37
And from A Kp'iye Kp'oma,
which is "killer of mother and child,"
which is "killer of mother and child,"
114
385120
4016
Và từ A Kp'iye Kp'oma,
nghĩa là "sát thủ của mẹ và con"
nghĩa là "sát thủ của mẹ và con"
06:41
to Ya du j'ewn w'Iye kp'Oma,
115
389160
2336
thành Ya du j'ewn w'lye kp'Oma,
06:43
"provider of food for mother and child."
116
391520
3376
"người cung cấp thức ăn cho mẹ và con".
06:46
And I'd like to end
with a quote by Michael Margolis.
with a quote by Michael Margolis.
117
394920
3856
Và tôi muốn kết thúc
bằng một trích dẫn từ Michael Margolis.
bằng một trích dẫn từ Michael Margolis.
06:50
He said, "If you want to learn
about a culture, listen to the stories.
about a culture, listen to the stories.
118
398800
5016
Ông nói, "Nếu bạn muốn học về
một nền văn hóa,hãy nghe những câu chuyện.
một nền văn hóa,hãy nghe những câu chuyện.
06:55
And if you want to change a culture,
change the stories."
change the stories."
119
403840
4056
Và nếu bạn muốn thay đổi một nền văn hóa,
hãy thay đổi những câu chuyện."
hãy thay đổi những câu chuyện."
06:59
And so, from Makoko community,
to Abobiri, to Ewoi,
to Abobiri, to Ewoi,
120
407920
5096
Và như vậy, từ cộng đồng Makoko,
tới Abobiri, tới Ewoi,
tới Abobiri, tới Ewoi,
07:05
to Kolo, to Owahwa, Esaba,
121
413040
3656
tới Kolo, tới Owahwa, Esaba,
07:08
we have changed the story.
122
416720
2576
chúng tôi đã thay đổi câu chuyện.
07:11
Thank you for listening.
123
419320
1536
Cảm ơn vì đã lắng nghe.
07:12
(Applause)
124
420880
3120
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Achenyo Idachaba - Green entrepreneurAchenyo Idachaba is the head of MitiMeth, a Nigeria-based company that makes handicrafts from aquatic weeds and other agro-waste.
Why you should listen
In 2009, Achenyo Idachaba bid her corporate career in the United States goodbye and relocated to Nigeria to start a new chapter as a social entrepreneur. She founded Greennovative Chain, which provided research and advocacy services in climate change mitigation, and later founded MitiMeth, a for-profit social enterprise based in Ibadan, Nigeria, which she considers a tangible expression of her research advice.
MitiMeth creates eco-friendly handicrafts like home décor and personal accessories from weeds prevalent on Nigeria’s waterways. The company also conducts training workshops for locals on river handicraft product development.
Achenyo Idachaba | Speaker | TED.com