TED2016
Wanda Diaz Merced: How a blind astronomer found a way to hear the stars
Wanda Diaz Merced: Một nhà thiên văn khiếm thị đã tìm ra cách lắng nghe các vì sao như thế nào
Filmed:
Readability: 4.7
922,006 views
Wanda Diaz Merced nghiên cứu ánh sáng thoát ra từ những vụ nổ tia gamma, hiện tượng giải phóng năng lượng lớn nhất trong vũ trụ. Khi mất đi thị lực, cô ấy không còn cách nào để nghiên cứu, cô ấy đã nghĩ đến một điều chưa từng có: đồ thị ánh sáng mà cô ấy không còn khả năng nhìn thấy được có thể chuyển thành âm thanh. Nhờ phương pháp âm thanh hóa, cô ấy đã quay trở lại với công việc của mình và giờ đây, cô đang vận động nhiều người ủng hộ hơn trong giới khoa học. Cô ấy phát biểu: "Khoa học là dành cho tất cả mọi người. Nó phải đến được với tất cả mọi người, bởi tự nhiên chúng ta đã là những nhà khám phá."
Wanda Diaz Merced - Sonic astrophysicist
While searching for ways to study stellar radiation without relying on sight, Wanda Diaz Merced has developed a way to represent complex data about our universe as sound. Full bio
While searching for ways to study stellar radiation without relying on sight, Wanda Diaz Merced has developed a way to represent complex data about our universe as sound. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Once there was a star.
0
1163
2266
Đã từng có một ngôi sao.
Giống như mọi vật thể khác,
nó được sinh ra;
nó được sinh ra;
00:16
Like everything else, she was born;
1
4082
2722
lớn lên gấp gần 30 lần so
với khối lượng của mặt trời
với khối lượng của mặt trời
00:18
grew to be around 30 times
the mass of our sun
the mass of our sun
2
6828
3781
00:22
and lived for a very long time.
3
10633
2293
và tồn tại trong quãng thời gian rất dài.
Chính xác là bao lâu
00:25
Exactly how long,
4
13475
1368
00:26
people cannot really tell.
5
14867
1739
thì con người không thể trả lời.
Giống như vạn vật trong cuộc sống,
00:29
Just like everything in life,
6
17162
1779
nó tồn tại đến ngày cuối cùng
trong chu kì hoạt động của nó
trong chu kì hoạt động của nó
00:30
she reached the end
of her regular star days
of her regular star days
7
18965
3449
00:34
when her heart, the core of her life,
8
22438
2577
khi trái tim, nguồn sống của nó,
00:37
exhausted its fuel.
9
25039
1466
cạn hết năng lượng.
Nhưng đó chưa phải là dấu chấm hết.
00:38
But that was no end.
10
26905
1307
00:40
She transformed into a supernova,
and in the process
and in the process
11
28236
3526
Nó biến thành một siêu tân tinh
và đang trong quá trình
và đang trong quá trình
00:43
releasing a tremendous amount of energy,
12
31786
2654
tỏa ra một lượng năng lượng cực lớn,
00:46
outshining the rest of the galaxy
13
34464
2708
chiếu sáng phần còn lại của thiên hà
00:49
and emitting, in one second,
14
37196
2334
và lượng năng lượng tỏa ra của nó,
trong một giây,
trong một giây,
00:51
the same amount of energy
our sun will release in 10 days.
our sun will release in 10 days.
15
39554
4073
bằng lượng năng lượng
mà mặt trời tỏa ra trong 10 ngày.
mà mặt trời tỏa ra trong 10 ngày.
00:55
And she evolved
into another role in our galaxy.
into another role in our galaxy.
16
43651
3271
Và nó tiến hóa trong một vai trò khác
ở dải thiên hà.
ở dải thiên hà.
00:59
Supernova explosions are very extreme.
17
47783
2474
Những vụ nổ siêu tân tinh rất dữ dội.
01:02
But the ones that emit gamma rays
are even more extreme.
are even more extreme.
18
50638
4220
Nhưng những ngôi sao phát ra tia gam-ma
thậm chí còn dữ dội hơn.
thậm chí còn dữ dội hơn.
01:07
In the process of becoming a supernova,
19
55417
2289
Trong quá trình trở thành một siêu tân tinh,
01:09
the interior of the star collapses
under its own weight
under its own weight
20
57730
3423
ngôi sao sụp đổ vào tâm
dưới trọng lượng của chính nó
dưới trọng lượng của chính nó
01:13
and it starts rotating ever faster,
21
61177
2888
và nó bắt đầu quay nhanh hơn,
01:16
like an ice skater when pulling
their arms in close to their body.
their arms in close to their body.
22
64089
3865
giống như khi người trượt tuyết
kéo cánh tay về gần cơ thể.
kéo cánh tay về gần cơ thể.
01:20
In that way, it starts rotating very fast
and it increases, powerfully,
and it increases, powerfully,
23
68592
4458
Theo đó, nó bắt đầu quay rất nhanh
và nó tăng từ trường của mình
và nó tăng từ trường của mình
01:25
its magnetic field.
24
73074
1560
lên rất nhiều.
01:27
The matter around the star
is dragged around,
is dragged around,
25
75011
3089
Các vật chất quanh ngôi sao
cũng bị kéo vòng quanh,
cũng bị kéo vòng quanh,
01:30
and some energy from that rotation
is transferred to that matter
is transferred to that matter
26
78124
3318
và một phần năng lượng
từ chuyển động quay đó
từ chuyển động quay đó
sẽ được truyền cho vật chất
01:33
and the magnetic field
is increased even further.
is increased even further.
27
81466
3408
và từ trường thì ngày càng lớn hơn.
01:37
In that way, our star had extra energy
to outshine the rest of the galaxy
to outshine the rest of the galaxy
28
85477
5762
Như vậy, ngôi sao sẽ có thêm
năng lượng để chiếu sáng cả thiên hà
năng lượng để chiếu sáng cả thiên hà
01:43
in brightness and gamma ray emission.
29
91263
2303
thông qua sự chiếu sáng
và giải phóng tia gamma.
và giải phóng tia gamma.
01:46
My star, the one in my story,
30
94119
2489
Ngôi sao mà tôi nhắc tới
trong câu chuyện của mình
trong câu chuyện của mình
01:48
became what is known as a magnetar.
31
96632
2648
trở thành cái mà người ta gọi là
một ngôi sao từ.
một ngôi sao từ.
01:51
And just for your information,
32
99304
1681
Và bây giờ là thông tin cho bạn,
01:53
the magnetic field of a magnetar
is 1,000 trillion times
is 1,000 trillion times
33
101009
3881
từ trường của ngôi sao nhiễm từ là hơn
1.000 nghìn tỉ lần
1.000 nghìn tỉ lần
01:56
the magnetic field of Earth.
34
104914
1769
từ trường của Trái Đất.
01:59
The most energetic events
ever measured by astronomers
ever measured by astronomers
35
107953
2656
Những hiện tượng giải phóng
năng lượng lớn nhất
năng lượng lớn nhất
từng được các nhà thiên văn ghi nhận
02:02
carry the name gamma-ray bursts
36
110633
2255
mang tên vụ nổ tia gamma
02:04
because we observe them
as bursts most or explosions,
as bursts most or explosions,
37
112912
3607
bởi vì chúng tôi xem chúng
như những sự vỡ tung hay vụ nổ,
như những sự vỡ tung hay vụ nổ,
02:08
most strongly measured as gamma-ray light.
38
116543
2533
vụ mạnh nhất ghi nhận được
là của ánh sáng tia gamma.
là của ánh sáng tia gamma.
02:11
Our star, like the one in our story
that became a magnetar,
that became a magnetar,
39
119886
4205
Ngôi sao của chúng ta, như trong câu chuyện này, đã trở thành một ngôi sao từ tính,
02:16
is detected as a gamma-ray burst
40
124115
2071
được xem như một vụ nổ tia gamma
02:18
during the most energetic
portion of the explosion.
portion of the explosion.
41
126210
2560
trong thời gian mạnh nhất
của vụ nổ.
của vụ nổ.
02:22
Yet, even though gamma-ray bursts
are the strongest events
are the strongest events
42
130167
5301
Mặc dù những vụ nổ tia gamma là
những hiện tượng có năng lượng lớn nhất
những hiện tượng có năng lượng lớn nhất
02:27
ever measured by astronomers,
43
135492
2089
mà các nhà thiên văn học từng đo được
từ trước đến nay,
từ trước đến nay,
02:29
we cannot see them with our naked eye.
44
137605
2637
nhưng chúng ta không thể quan sát chúng
bằng mắt thường.
bằng mắt thường.
02:32
We depend, we rely on other methods
45
140266
2328
Chúng ta phải sử dụng
những phương pháp khác
những phương pháp khác
02:34
in order to study this gamma-ray light.
46
142618
2789
để nghiên cứu về ánh sáng tia gamma này.
02:37
We cannot see them with our naked eye.
47
145431
1847
Mắt thường không thể nhìn thấy chúng.
02:39
We can only see
an itty bitty, tiny portion
an itty bitty, tiny portion
48
147302
3070
Chúng ta chỉ có thể nhìn thấy
một phần rất rất nhỏ
một phần rất rất nhỏ
02:42
of the electromagnetic spectrum
that we call visible light.
that we call visible light.
49
150396
3726
trong quang phổ điện từ
mà chúng ta gọi là ánh sáng khả kiến.
mà chúng ta gọi là ánh sáng khả kiến.
02:46
And beyond that, we rely on other methods.
50
154146
2272
Và xa hơn thế, chúng ta dựa vào
những phương pháp khác.
những phương pháp khác.
02:48
Yet as astronomers,
we study a wider range of light
we study a wider range of light
51
156442
5260
Còn với tư cách những nhà thiên văn học,
chúng ta nghiên cứu dải ánh sánh rộng hơn
chúng ta nghiên cứu dải ánh sánh rộng hơn
02:53
and we depend on other methods to do that.
52
161726
2764
và chúng ta dựa vào
những phương pháp khác để làm điều đó.
những phương pháp khác để làm điều đó.
02:56
On the screen, it may look like this.
53
164514
2576
Trên màn hình, nó trông giống như thế này.
02:59
You're seeing a plot.
54
167812
1732
Bạn đang nhìn thấy một đồ thị.
03:01
That is a light curve.
55
169568
1925
Đó là đường biểu diễn của ánh sáng.
03:03
It's a plot of intensity
of light over time.
of light over time.
56
171517
3549
Đó là một đồ thị thể hiện mật độ
của ánh sáng theo thời gian.
của ánh sáng theo thời gian.
03:07
It is a gamma-ray light curve.
57
175090
2464
Đó là biểu đồ ánh sáng của tia gamma.
03:10
Sighted astronomers
depend on this kind of plot
depend on this kind of plot
58
178013
3692
Các nhà thiên văn học dựa vào
loại biểu đồ này
loại biểu đồ này
03:13
in order to interpret how
this light intensity changes over time.
this light intensity changes over time.
59
181729
4672
để giải thích mật độ ánh sáng
thay đổi thế nào theo thời gian.
thay đổi thế nào theo thời gian.
03:18
On the left, you will be seeing
the light intensity without a burst,
the light intensity without a burst,
60
186933
5516
Ở phía bên trái, bạn sẽ nhìn thấy mật độ
ánh sáng khi không có vụ nổ,
ánh sáng khi không có vụ nổ,
03:24
and on the right, you will be seeing
the light intensity with the burst.
the light intensity with the burst.
61
192473
4155
và phía bên phải là
mật độ ánh sáng khi vụ nổ xảy ra.
mật độ ánh sáng khi vụ nổ xảy ra.
03:30
Early during my career,
I could also see this kind of plot.
I could also see this kind of plot.
62
198381
3701
Trước đây,
tôi có thể nhìn được loại đồ thị này.
tôi có thể nhìn được loại đồ thị này.
03:34
But then, I lost my sight.
63
202562
2728
Nhưng sau đó, tôi đã mất đi thị lực.
03:37
I completely lost my sight
because of extended illness,
because of extended illness,
64
205314
3152
Tôi đã hoàn toàn mất đi thị lực
do căn bệnh kéo dài,
do căn bệnh kéo dài,
03:40
and with it, I lost
the opportunity to see this plot
the opportunity to see this plot
65
208490
3685
và vì thế mà tôi mất đi khả năng
nhìn đồ thị này
nhìn đồ thị này
03:45
and the opportunity to do my physics.
66
213208
2757
và luôn cả cơ hội làm việc của mình.
Đó là sự chuyển biến mạnh mẽ đối với tôi
về nhiều mặt.
về nhiều mặt.
03:49
It was a very strong transition
for me in many ways.
for me in many ways.
67
217672
2455
03:53
And professionally, it left me
without a way to do my science.
without a way to do my science.
68
221295
4245
Theo chuyên môn mà nói, nó khiến tôi phải
phải từ bỏ nghiên cứu khoa học.
phải từ bỏ nghiên cứu khoa học.
03:57
I longed to access and scrutinize
this energetic light
this energetic light
69
225564
4615
Tôi đã ao ước tiếp cận và nghiên cứu
loại ánh sáng đầy năng lượng này
loại ánh sáng đầy năng lượng này
04:02
and figure out the astrophysical cause.
70
230203
2686
và tìm ra nguồn gốc thiên văn của nó.
04:04
I wanted to experience
the spacious wonder, the excitement,
the spacious wonder, the excitement,
71
232913
3462
Tôi muốn trải nghiệm sự kì thú của vũ trụ,
sự hào hứng
sự hào hứng
04:08
the joy produced by the detection
of such a titanic celestial event.
of such a titanic celestial event.
72
236399
4449
và niềm vui bằng cách khám phá hiện tượng
về một thiên thể khổng lồ.
về một thiên thể khổng lồ.
04:13
I thought long and hard about it,
73
241352
3300
Tôi đã nghĩ rất lâu và rất nhiều về việc này,
04:16
when I suddenly realized
that all a light curve is,
that all a light curve is,
74
244676
3685
khi tôi bỗng nhiên nhận ra rằng
tất cả đồ thị của ánh sáng
tất cả đồ thị của ánh sáng
04:20
is a table of numbers
converted into a visual plot.
converted into a visual plot.
75
248385
3841
là một bảng các con số được chuyển thành
một biểu đồ có thể nhìn thấy được.
một biểu đồ có thể nhìn thấy được.
04:24
So along with my collaborators,
76
252861
1901
Vì vậy, tôi cùng với các cộng sự
04:26
we worked really hard and we translated
the numbers into sound.
the numbers into sound.
77
254786
4208
đã cố gắng làm việc và
chuyển tất cả các con số thành âm thanh.
chuyển tất cả các con số thành âm thanh.
04:31
I achieved access to the data,
78
259765
2004
Tôi đã tiếp cận được các dữ liệu,
04:33
and today I'm able to do physics
at the level of the best astronomer,
at the level of the best astronomer,
79
261793
5013
và hôm nay tôi có thể nghiên cứu
ở trình độ như một nhà thiên văn giỏi nhất,
ở trình độ như một nhà thiên văn giỏi nhất,
04:38
using sound.
80
266830
1151
bằng cách sử dụng âm thanh.
04:40
And what people have been able to do,
81
268005
2628
Và điều mọi người có thể làm,
04:42
mainly visually,
82
270657
1153
đa phần là bằng mắt,
04:43
for hundreds of years,
83
271834
1344
trong hàng trăm năm qua,
04:45
now I do it using sound.
84
273202
2342
thì giờ đây tôi có thể làm nó bằng âm thanh.
04:47
(Applause)
85
275892
1037
(Tiếng vỗ tay)
04:48
Listening to this gamma-ray burst
86
276953
1702
Lắng nghe vụ nổ tia gamma này,
04:50
that you're seeing on the --
(Applause continues)
(Applause continues)
87
278679
2320
mà các bạn đang thấy --
(Vỗ tay)
(Vỗ tay)
04:53
Thank you.
88
281023
1151
Cảm ơn các bạn.
04:54
Listening to this burst
that you're seeing on the screen
that you're seeing on the screen
89
282198
2708
Nghe tiếng nổ
mà bạn đang nhìn thấy trên màn hình
mà bạn đang nhìn thấy trên màn hình
04:56
brought something to the ear
beyond the obvious burst.
beyond the obvious burst.
90
284930
2595
mang lại điều gì đó cho tai
trên cả vụ nổ thực tế.
trên cả vụ nổ thực tế.
04:59
Now I'm going to play the burst for you.
91
287973
1935
Và bây giờ tôi sẽ cho chạy tiếng nổ.
05:01
It's not music, it's sound.
92
289932
2054
Nó không phải là âm nhạc, nó là âm thanh.
05:05
(Digital beeping sounds)
93
293264
3251
(Âm thanh kĩ thuật)
05:08
This is scientific data
converted into sound,
converted into sound,
94
296539
3291
Đây là dữ liệu đã được chuyển thành
âm thanh
âm thanh
05:11
and it's mapped in pitch.
95
299854
1234
và nó vẽ ra dao động âm thanh.
05:13
The process is called sonification.
96
301112
2419
Quá trình này gọi là âm thanh hóa.
05:18
So listening to this
brought something to the ear
brought something to the ear
97
306958
2310
Nghe âm thanh này sẽ mang
những thứ khác đến tai
những thứ khác đến tai
05:21
besides the obvious burst.
98
309292
1349
ngoài tiếng nổ thực tế.
05:22
When I examine the very strong
low-frequency regions,
low-frequency regions,
99
310665
4521
Khi tôi kiểm tra những khu vực có tần số thấp
cực mạnh,
cực mạnh,
05:27
or bass line -- I'm zooming
into the bass line now.
into the bass line now.
100
315210
4872
hoặc dòng âm bass -- Tôi sẽ mở dòng bass
ngay đây.
ngay đây.
05:33
We noted resonances characteristic
of electrically charged gasses
of electrically charged gasses
101
321500
5519
Chúng ta thường chú ý những
đặc tính cộng hưởng của những khí mang điện
đặc tính cộng hưởng của những khí mang điện
05:39
like the solar wind.
102
327043
1602
như gió mặt trời.
05:40
And I want you to hear what I heard.
103
328669
2503
Và tôi muốn các bạn lắng nghe
cái mà tôi đã nghe.
cái mà tôi đã nghe.
05:43
You will hear it as a very fast
decrease in volume.
decrease in volume.
104
331196
3781
Bạn sẽ nghe nó giống như
một sự giảm âm lượng rất nhanh.
một sự giảm âm lượng rất nhanh.
05:47
And because you're sighted,
I'm giving you a red line
I'm giving you a red line
105
335001
2763
Và bởi vì bạn có thể nhìn thấy nên
tôi sẽ cho bạn một đường màu đỏ
tôi sẽ cho bạn một đường màu đỏ
05:49
indicating what intensity of light
is being converted into sound.
is being converted into sound.
106
337788
3939
để báo hiệu rằng cường độ ánh sáng
đang được đổi sang âm thanh.
đang được đổi sang âm thanh.
05:55
(Digital hum and whistling sound)
107
343672
2414
(Âm rền và tiếng huýt sáo)
05:58
The (Whistles) is frogs at home,
don't pay attention to that.
don't pay attention to that.
108
346110
3294
Tiếng (huýt sáo) là tiếng ếch ở nhà,
đừng quan tâm đến nó.
đừng quan tâm đến nó.
06:01
(Laughter)
109
349428
1846
(Cười)
06:03
(Digital hum and whistling sound)
110
351298
5227
(Âm rền và tiếng huýt sáo)
06:08
I think you heard it, right?
111
356549
1872
Tôi nghĩ là bạn đã nghe thấy nó, đúng không?
06:11
So what we found
112
359503
1277
Vậy cái chúng ta phát hiện
06:12
is that the bursts last long enough
in order to support wave resonances,
in order to support wave resonances,
113
360804
4914
là những tiếng nổ kéo dài
đủ để hỗ trợ sóng cộng hưởng,
đủ để hỗ trợ sóng cộng hưởng,
06:17
which are things caused by exchanges
of energy between particles
of energy between particles
114
365742
4217
là những thứ được tạo ra bởi những
trao đổi năng lượng giữa các hạt
trao đổi năng lượng giữa các hạt
06:21
that may have been excited,
115
369983
1318
bị kích thích,
06:23
that depend on the volume.
116
371325
1381
tùy vào âm lượng.
06:25
You may remember that I said
that the matter around the star
that the matter around the star
117
373151
3090
Bạn có nhớ là tôi đã nói về
vấn đề ngôi sao
vấn đề ngôi sao
06:28
is dragged around?
118
376265
1656
bị kéo vòng quanh?
06:29
It transmits power with frequency
and field distribution
and field distribution
119
377945
3814
Nó truyền năng lượng với sự phân bố
tần suất và từ trường
tần suất và từ trường
06:33
determined by the dimensions.
120
381783
1722
được quyết định bởi kích thước.
06:36
You may remember that we were talking
about a super-massive star
about a super-massive star
121
384434
3950
Bạn có thể nhớ là chúng ta đang nói về
một ngôi sao siêu lớn
một ngôi sao siêu lớn
06:40
that became a very strong
magnetic field magnetar.
magnetic field magnetar.
122
388408
3168
đã trở thành một ngôi sao
mang từ tính cực mạnh.
mang từ tính cực mạnh.
06:44
If this is the case, then outflows
from the exploding star
from the exploding star
123
392264
4373
Trong trường hợp đó thì dòng phun ra
từ ngôi sao nổ
từ ngôi sao nổ
06:48
may be associated
with this gamma-ray burst.
with this gamma-ray burst.
124
396661
2483
có thể liên quan tới vụ nổ tia gamma này.
06:51
What does that mean?
125
399168
1568
Điều này có nghĩa gì?
06:52
That star formation
may be a very important part
may be a very important part
126
400760
2967
Nghĩa là sự hình thành của ngôi sao có thể
là một phần rất quan trọng
là một phần rất quan trọng
06:55
of these supernova explosions.
127
403751
1514
trong các vụ nổ của những siêu tân tinh.
06:58
Listening to this very gamma-ray burst
brought us to the notion
brought us to the notion
128
406047
4387
Lắng nghe tiếng của vụ nổ tia gamma
mang lại cho chúng ta khái niệm
mang lại cho chúng ta khái niệm
07:02
that the use of sound
as an adjunctive visual display
as an adjunctive visual display
129
410458
2799
rằng việc sử dụng âm thanh như
một tín hiệu hiển thị bổ sung
một tín hiệu hiển thị bổ sung
07:05
may also support sighted astronomers
130
413281
2225
có thể hỗ trợ các nhà thiên văn
07:07
in the search for more
information in the data.
information in the data.
131
415530
2450
trong việc tìm kiếm nhiều dữ liệu hơn.
07:10
Simultaneously, I worked on analyzing
measurements from other telescopes,
measurements from other telescopes,
132
418562
5318
Đồng thời, tôi cũng thực hiện phân tích,
đo đạc từ các kính thiên văn khác,
đo đạc từ các kính thiên văn khác,
07:15
and my experiments demonstrated
133
423904
2203
và kinh nghiệm của tôi cho thấy rằng
07:18
that when you use sound
as an adjunctive visual display,
as an adjunctive visual display,
134
426131
4214
khi sử dụng âm thanh như
một tín hiệu hiển thị bổ sung
một tín hiệu hiển thị bổ sung
07:22
astronomers can find more information
135
430369
2916
các nhà thiên văn có thể tìm thấy
nhiều thông tin hơn trong đó
nhiều thông tin hơn trong đó
07:25
in this now more accessible data set.
136
433309
2867
và bây giờ thì có nhiều thông tin hơn
được tiếp cận.
được tiếp cận.
07:29
This ability to transform data into sound
137
437086
3744
Khả năng chuyển thông tin
thành âm thanh này
thành âm thanh này
07:32
gives astronomy a tremendous
power of transformation.
power of transformation.
138
440854
3077
tạo ra một bước thay đổi to lớn
trong ngành thiên văn học.
trong ngành thiên văn học.
07:36
And the fact that a field
that is so visual may be improved
that is so visual may be improved
139
444381
3941
Và thực tế thì một lĩnh vực khả kiến
có thể được tận dụng
có thể được tận dụng
07:40
in order to include anyone with interest
in understanding what lies in the heavens
in understanding what lies in the heavens
140
448346
4673
để những ai quan tâm có thể tìm hiểu
thứ gì ở trên thiên đường
thứ gì ở trên thiên đường
07:45
is a spirit-lifter.
141
453043
1509
là một điều đáng mong chờ.
07:47
When I lost my sight,
142
455390
1889
Khi tôi mất đi thị lực,
07:49
I noticed that I didn't have access
143
457303
2076
tôi nghĩ rằng mình không thể tiếp cận được
07:51
to the same amount
and quality of information
and quality of information
144
459403
2626
số lượng và chất lượng thông tin
07:54
a sighted astronomer had.
145
462053
1396
như một nhà thiên văn bình thường.
07:56
It was not until we innovated
with the sonification process
with the sonification process
146
464220
3480
Mãi cho đến khi chúng tôi đổi mới
với quy trình âm thanh hóa
với quy trình âm thanh hóa
07:59
that I regained the hope
to be a productive member of the field
to be a productive member of the field
147
467724
3952
tôi mới tìm lại được hi vọng để trở nên
có ích hơn trong lĩnh vực này
có ích hơn trong lĩnh vực này
08:03
that I had worked so hard to be part of.
148
471700
2610
tôi mới làm việc hết sức
để là một phần trong đó.
để là một phần trong đó.
08:07
Yet, information access
is not the only area in astronomy
is not the only area in astronomy
149
475429
4451
Việc tiếp cận thông tin không phải là
nội dung duy nhất trong ngành thiên văn học
nội dung duy nhất trong ngành thiên văn học
08:11
where this is important.
150
479904
2184
mà nó là một phần quan trọng.
08:14
The situation is systemic
151
482602
2524
Vấn đề nằm ở cả cơ thể,
08:17
and scientific fields are not keeping up.
152
485150
2969
và khoa học thì không theo kịp.
08:20
The body is something changeable --
153
488825
2652
Cơ thể là thứ thay đổi --
08:23
anyone may develop
a disability at any point.
a disability at any point.
154
491501
3365
bất cứ ai cũng có thể gặp khuyết tật
vào bất kì thời điểm nào.
vào bất kì thời điểm nào.
08:26
Let's think about, for example,
155
494890
2238
Ví dụ là hãy nghĩ về,
08:29
scientists that are already
at the top of their careers.
at the top of their careers.
156
497152
2787
các nhà khoa học
đã đạt đến đỉnh cao sự nghiệp.
đã đạt đến đỉnh cao sự nghiệp.
08:31
What happens to them
if they develop a disability?
if they develop a disability?
157
499963
2840
Điều gì sẽ xảy ra
nếu họ bị khuyết tật?
nếu họ bị khuyết tật?
08:34
Will they feel excommunicated as I did?
158
502827
2417
Họ có cảm thấy khó giao tiếp
như tôi đã từng?
như tôi đã từng?
08:37
Information access
empowers us to flourish.
empowers us to flourish.
159
505839
3190
Việc tiếp cận thông tin thôi thúc chúng tôi
tiếp tục cố gắng.
tiếp tục cố gắng.
08:41
It gives us equal opportunities
to display our talents
to display our talents
160
509499
3600
Nó tạo ra những cơ hội bình đẳng
để thể hiện tài năng của chúng tôi
để thể hiện tài năng của chúng tôi
08:45
and choose what we want
to do with our lives,
to do with our lives,
161
513123
2863
và đưa ra điều chúng tôi muốn thực hiện
trong cuộc sống của mình,
trong cuộc sống của mình,
08:48
based on interest and not based
on potential barriers.
on potential barriers.
162
516010
3308
dựa vào niềm đam mê và
không phụ thuộc vào những rào cản sắp tới.
không phụ thuộc vào những rào cản sắp tới.
08:52
When we give people the opportunity
to succeed without limits,
to succeed without limits,
163
520294
4367
Khi chúng tôi trao cho mọi người
cơ hội vươn tới thành công không giới hạn,
cơ hội vươn tới thành công không giới hạn,
08:56
that will lead to personal fulfillment
and prospering life.
and prospering life.
164
524685
4558
điều đó sẽ mang lại một cuộc sống sung túc
và viên mãn.
và viên mãn.
09:01
And I think that the use
of sound in astronomy
of sound in astronomy
165
529267
2433
Và tôi nghĩ việc sử dụng âm thanh
trong thiên văn
trong thiên văn
09:03
is helping us to achieve that
and to contribute to science.
and to contribute to science.
166
531724
3477
sẽ giúp chúng tôi đạt được điều đó
và cống hiến cho khoa học.
và cống hiến cho khoa học.
09:08
While other countries told me
that the study of perception techniques
that the study of perception techniques
167
536119
4532
Trong khi các nước khác nói rằng
nghiên cứu bằng các kĩ thuật tri giác
nghiên cứu bằng các kĩ thuật tri giác
09:12
in order to study astronomy data
is not relevant to astronomy
is not relevant to astronomy
168
540675
3577
trong việc nghiên cứu dữ liệu
không thích hợp với ngành thiên văn
không thích hợp với ngành thiên văn
09:16
because there are no blind
astronomers in the field,
astronomers in the field,
169
544276
3200
bởi vì không có nhà thiên văn khiếm thị
trong lĩnh vực này,
trong lĩnh vực này,
09:19
South Africa said, "We want
people with disabilities
people with disabilities
170
547500
3404
thì Nam Phi lại khẳng định rằng: "Chúng tôi muốn những người khuyết tật
09:22
to contribute to the field."
171
550928
1976
đóng góp cho khoa học."
09:24
Right now, I'm working
172
552928
1326
Và ngay bây giờ tôi đang làm việc
09:26
at the South African
Astronomical Observatory,
Astronomical Observatory,
173
554278
2732
tại Đài quan sát Thiên văn Nam Phi,
09:29
at the Office of Astronomy
for Development.
for Development.
174
557034
3085
tại Văn phòng Phát triển Thiên văn.
09:32
There, we are working on sonification
techniques and analysis methods
techniques and analysis methods
175
560436
4741
Ở đó, chúng tôi nghiên cứu
các kĩ thuật âm thanh hóa và các phương pháp phân tích
các kĩ thuật âm thanh hóa và các phương pháp phân tích
09:37
to impact the students
of the Athlone School for the Blind.
of the Athlone School for the Blind.
176
565201
3446
có ảnh hưởng đến trẻ em khiếm thị
ở trường khiếm thị Athlone.
ở trường khiếm thị Athlone.
09:41
These students will be learning
radio astronomy,
radio astronomy,
177
569603
2486
Các học sinh sẽ học về thiên văn qua radio,
09:44
and they will be learning
the sonification methods
the sonification methods
178
572113
3238
và chúng sẽ học về
phương pháp âm thanh hóa
phương pháp âm thanh hóa
09:47
in order to study astronomical events
like huge ejections of energy
like huge ejections of energy
179
575375
4471
để nghiên cứu các hiện tượng thiên văn
như sự phun trào năng lượng khổng lồ
như sự phun trào năng lượng khổng lồ
09:51
from the sun, known as
coronal mass ejections.
coronal mass ejections.
180
579870
2436
từ mặt trời, được biết đến
như các siêu bão mặt trời.
như các siêu bão mặt trời.
09:55
What we learn with these students --
181
583194
1759
Điều mà chúng tôi học được cùng với các học sinh --
09:56
these students have multiple disabilities
and coping strategies
and coping strategies
182
584977
3797
những đứa trẻ khuyết tật
với nhiều khiếm khuyết và hạn chế
với nhiều khiếm khuyết và hạn chế
10:00
that will be accommodated --
183
588798
1876
trong giải quyết vấn đề --
10:02
what we learn with these students
will directly impact
will directly impact
184
590698
2839
điều mà chúng tôi học được cùng chúng
sẽ ảnh hưởng trực tiếp
sẽ ảnh hưởng trực tiếp
10:05
the way things are being done
at the professional level.
at the professional level.
185
593561
3157
đến cách mà mọi thứ đang được vận hành
ở trình độ khoa học chuyên môn.
ở trình độ khoa học chuyên môn.
10:08
I humbly call this development.
186
596742
2059
Tôi xin mạn phép được gọi
đây là sự phát triển.
đây là sự phát triển.
10:10
And this is happening right now.
187
598825
2256
Và nó đang xảy ra ngay lúc này đây.
10:14
I think that science is for everyone.
188
602350
3378
Tôi nghĩ rằng khoa học
dành cho tất cả mọi người.
dành cho tất cả mọi người.
10:18
It belongs to the people,
189
606275
1448
Nó thuộc về con người,
10:19
and it has to be available to everyone,
190
607747
2251
và nó phải đến được với mọi người,
10:22
because we are all natural explorers.
191
610022
2213
vì chúng ta tự nhiên đã là
những nhà khám phá.
những nhà khám phá.
10:24
I think that if we limit people
with disabilities
with disabilities
192
612956
5180
Tôi nghĩ nếu chúng ta giới hạn
người khuyết tật
người khuyết tật
10:30
from participating in science,
193
618171
1829
trong nghiên cứu khoa học,
10:32
we'll sever our links with history
and with society.
and with society.
194
620024
3648
thì chúng ta sẽ tách rời chính mình
với lịch sử và xã hội.
với lịch sử và xã hội.
10:35
I dream of a level
scientific playing field,
scientific playing field,
195
623696
3446
Tôi mơ đến một trình độ khoa học
10:39
where people encourage respect
and respect each other,
and respect each other,
196
627166
4988
nơi mà mọi người đề cao sự tôn trọng
và thật sự tôn trọng nhau,
và thật sự tôn trọng nhau,
10:44
where people exchange strategies
and discover together.
and discover together.
197
632178
3088
nơi mà mọi người trao đổi các dự án
và cùng nhau nghiên cứu.
và cùng nhau nghiên cứu.
10:47
If people with disabilities
are allowed into the scientific field,
are allowed into the scientific field,
198
635810
4297
Nếu những người khuyết tật
được tham gia nghiên cứu khoa học,
được tham gia nghiên cứu khoa học,
10:52
an explosion, a huge titanic burst
of knowledge will take place,
of knowledge will take place,
199
640131
4709
một vụ nổ, một vụ nổ cực lớn của kiến thức
sẽ xảy ra,
sẽ xảy ra,
10:56
I am sure.
200
644864
1477
tôi chắc chắn là như vậy.
11:01
(Digital beeping sounds)
201
649251
1849
(Âm thanh kĩ thuật)
11:03
That is the titanic burst.
202
651124
1864
Đó là một vụ nổ cực lớn.
11:06
Thank you.
203
654420
1151
Cảm ơn các bạn
11:07
Thank you.
204
655595
1151
Cảm ơn các bạn.
11:08
(Applause)
205
656770
5672
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Wanda Diaz Merced - Sonic astrophysicistWhile searching for ways to study stellar radiation without relying on sight, Wanda Diaz Merced has developed a way to represent complex data about our universe as sound.
Why you should listen
When Wanda Diaz Merced lost her sight in her early 20s, her dreams of studying stars in the visually oriented scientific world suffered a major setback -- until she discovered “sonification,” a way to turn huge data sets into audible sound using pitch, duration and other properties. Merced realized that she could use her ears to detect patterns in stellar radio data, and could uncover connections obscured by graphs and visual representation.
While working at the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Merced’s sonifications inspired musician and researcher Gerhard Sonnert to create X-Ray Hydra, an album of oddly jazzy music based on her audio representations.
Wanda Diaz Merced | Speaker | TED.com