TED2005
Frans Lanting: The story of life in photographs
Frans Lanting prezentuje liryczne zdjęcia przyrody
Filmed:
Readability: 4.3
2,080,417 views
W tej niezwykłej prezentacji, słynny fotograf przyrody Frans Lanting prezentuje Projekt Życie, poetycką kolekcję zdjęć, które opowiadają historię naszej planety, od jej wybuchowych początków, aż po obecną różnorodność. Oprawę dźwiękową stworzył Philip Glass.
Frans Lanting - Nature photographer
Frans Lanting is one of the greatest nature photographers of our time. His work has been featured in National Geographic, Audubon andTime, as well as numerous award-winning books. Lanting's recent exhibition, The LIFE Project, offers a lyrical interpretation of the history of life on Earth. Full bio
Frans Lanting is one of the greatest nature photographers of our time. His work has been featured in National Geographic, Audubon andTime, as well as numerous award-winning books. Lanting's recent exhibition, The LIFE Project, offers a lyrical interpretation of the history of life on Earth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Nature's my muse and it's been my passion.
0
0
3000
Przyroda to moja muza i moja pasja.
00:28
As a photographer for National Geographic, I've portrayed it for many.
1
3000
6000
Jako fotograf National Geographic portretowałem ją dla różnych osób.
00:34
But five years ago, I went on a personal journey.
2
9000
4000
Ale pięć lat temu wybrałem się w osobistą podróż.
00:38
I wanted to visualize the story of life.
3
13000
5000
Chciałem zilustrować historię życia.
00:43
It's the hardest thing I've ever attempted,
4
18000
2000
To najtrudniejsze zadanie, jakiego się podjąłem
00:45
and there have been plenty of times when I felt like backing out.
5
20000
5000
i wielokrotnie miałem ochotę się wycofać.
00:50
But there were also revelations.
6
25000
2000
Ale zdarzały się też objawienia.
00:52
And one of those I'd like to share with you today.
7
27000
5000
I jednym z nich chciałbym się dziś z wami podzielić.
00:57
I went down to a remote lagoon in Australia, hoping to see the Earth
8
32000
7000
Udałem się do odległej laguny w Australii by zobaczyć
01:04
the way it was three billion years ago,
9
39000
2000
jak Ziemia wyglądała trzy miliardy lat temu, zanim niebo stało się błękitne.
01:06
back before the sky turned blue.
10
41000
4000
jak Ziemia wyglądała trzy miliardy lat temu, zanim niebo stało się błękitne.
01:11
There's stromatolites down there --
11
46000
3000
Występują tam stromatolity,
01:14
the first living things to capture photosynthesis --
12
49000
4000
pierwsze żywe organizmy zdolne do fotosyntezy,
01:18
and it's the only place they still occur today.
13
53000
5000
jest to jedyne miejsce, gdzie istnieją do dziś.
01:23
Going down there was like entering a time capsule,
14
58000
5000
To było jak podróż wehikułem czasu
01:28
and I came out with a different sense of myself in time.
15
63000
6000
i wróciłem z odmienionym poczuciem swego miejsca w czasie.
01:34
The oxygen exhaled by those stromatolites
16
69000
5000
Wszyscy oddychamy tlenem wydzielanym przez te stromatolity.
01:39
is what we all breathe today.
17
74000
3000
Wszyscy oddychamy tlenem wydzielanym przez te stromatolity.
01:43
Stromatolites are the heroes in my story.
18
78000
4000
Stromatolity to bohaterowie mojej historii.
01:47
I hope it's a story that has some resonance for our time.
19
82000
5000
Mam nadzieję, że ta historia ma jakiś oddźwięk dla współczesności.
01:52
It's a story about you and me, nature and science.
20
87000
4000
To historia o was i o mnie, o naturze i nauce.
01:57
And with that said, I'd like to invite you for
21
92000
4000
Mówiąc to, chciałbym was zaprosić
02:02
a short, brief journey of life through time.
22
97000
5000
do udziału w krótkiej podróży w czasie.
02:25
Our journey starts in space, where matter condenses into spheres over time ...
23
120000
3000
Podróż zaczyna się w przestrzeni, gdzie materia skupia się z czasem w kule.
02:33
solidifying into surface, molded by fire.
24
128000
3000
Zestala się na powierzchni, kształtowana przez ogień.
02:46
The fire gave way, Earth emerged -- but this was an alien planet.
25
141000
7000
Ogień ustąpił miejsca i pojawiła się Ziemia, ale to była obca planeta.
02:57
The moon was closer; things were different.
26
152000
4000
Księżyc był bliżej, wszystko było inne.
03:02
Heat from within made geysers erupt -- that is how the oceans were born.
27
157000
8000
Wewnętrzne ciepło prowadziło do erupcji gejzerów; tak narodziły się oceany.
03:15
Water froze around the poles and shaped the edges of the Earth.
28
170000
8000
Woda zamarzła wokół biegunów wyznaczając krańce Ziemi.
03:29
Water is the key to life, but in frozen form, it is a latent force.
29
184000
7000
Woda jest kluczowa dla życia, ale gdy zamarznie staje się utajoną siłą.
03:36
And when it vanishes, Earth becomes Mars.
30
191000
8000
A kiedy zniknie, Ziemia staje się Marsem.
03:48
But this planet is different -- it's roiling inside.
31
203000
3000
Ale ta planeta jest inna. Jej wnętrze jest wzburzone.
03:55
And where that energy touches water, something new emerges: life.
32
210000
6000
Gdy ta energia zetknie się z wodą, powstaje coś nowego: życie.
04:01
It arises around cracks in the Earth.
33
216000
4000
Powstaje wokół szczelin w Ziemi.
04:05
Mud and minerals become substrate; there are bacteria.
34
220000
7000
Błoto i minerały stają się podłożem, są tam bakterie.
04:13
Learn to multiply, thickening in places ...
35
228000
10000
Uczą się namnażać, gromadzić w pewnych miejscach.
04:23
Growing living structures under an alien sky ...
36
238000
4000
Budują żywe struktury pod obcym niebem.
04:32
Stromatolites were the first to exhale oxygen.
37
247000
3000
Stromatolity pierwsze zaczęły wydychać tlen.
04:40
And they changed the atmosphere.
38
255000
3000
Zmieniły atmosferę.
04:43
A breath that's fossilized now as iron.
39
258000
4000
Ten oddech skamieniał jako żelazo.
04:51
Meteorites delivered chemistry, and perhaps membranes, too.
40
266000
5000
Meteoryty przyniosły chemię, może również membrany.
04:57
Life needs a membrane to contain itself
41
272000
4000
Życie potrzebuje membran by się w nich pomieścić
05:02
so it can replicate and mutate.
42
277000
7000
i móc replikować i mutować.
05:09
These are diatoms, single-celled phytoplankton
43
284000
9000
To są okrzemki, jednokomórkowe glony fitoplanktonowe
05:18
with skeletons of silicon ...
44
293000
3000
mające krzemowe skorupki.
05:21
circuit boards of the future.
45
296000
2000
Elektroniczne podzespoły przyszłości.
05:27
Shallow seas nurtured life early on, and that's where it morphed
46
302000
8000
Na początku płytkie morza gościły życie,
05:35
into more complex forms.
47
310000
4000
tam ewoluowało do bardziej złożonych form.
05:40
It grew as light and oxygen increased.
48
315000
4000
Rosło wraz z ilością dostępnego światła i tlenu.
05:48
Life hardened and became defensive.
49
323000
3000
Życie okrzepło i zaczęło się bronić.
05:55
It learned to move and began to see. The first eyes grew on trilobites.
50
330000
10000
Zaczęło się ruszać i widzieć. Pierwsze oczy wyrosły trylobitom.
06:10
Vision was refined in horseshoe crabs,
51
345000
4000
Skrzypłocze miały już lepszy wzrok,
06:14
among the first to leave the sea.
52
349000
4000
jako jedne z pierwszych wyszły z morza.
06:19
They still do what they've done for ages, their enemies long gone.
53
354000
7000
Wciąż żyją tak samo jak dawniej, choć ich wrogowie dawno zniknęli.
06:26
Scorpions follow prey out of the sea. Slugs became snails.
54
361000
7000
Skorpiony wynurzyły się goniąc zdobycz. Nagie ślimaki doczekały się muszli.
06:33
Fish tried amphibian life. Frogs adapted to deserts.
55
368000
9000
Ryby próbowały ziemnowodnego życia. Żaby przystosowały się do pustyń.
06:43
Lichens arose as a co-op. Fungi married algae ...
56
378000
5000
Porosty powstały w związku grzybów z glonami.
06:48
clinging to rock, and eating it too ... transforming barren land.
57
383000
8000
Czepiając się skał i jedząc je. Zmieniając jałowy ląd.
07:00
True land plants arose, leafless at first.
58
395000
2000
Wyrosły prawdziwe rośliny, z początku bez liści.
07:06
Once they learn how to stay upright, they grew in size and shape.
59
401000
5000
Gdy nauczyły sie stać prosto, zmieniły rozmiar i kształty.
07:12
The fundamental forms of ferns followed,
60
407000
4000
Powstały pierwsze paprocie,
07:20
to bear spores that foreshadowed seeds.
61
415000
4000
wydając na świat zarodniki zwiastujące nadejście nasion.
07:24
Life flourished in swamps.
62
419000
3000
Życie rozkwitało na bagnach.
07:28
On land, life turned a corner. Jaws formed first; teeth came later.
63
423000
8000
Na lądzie życie wyszło na prostą. Powstały szczęki, a po nich zęby.
07:36
Leatherbacks and tuataras are echoes from that era.
64
431000
5000
Żółw skórzasty i hatteria to echa tamtej ery.
07:45
It took time for life to break away from water,
65
440000
4000
Życie potrzebowało czasu, by rozstać się z wodą,
07:49
and it still beckons all the time.
66
444000
4000
która i tak wciąż kusi.
07:53
Life turned hard so it could venture inland.
67
448000
4000
Życie stało się twarde i mogło zaryzykować na lądzie.
08:01
And the dragons that arose are still among us today.
68
456000
4000
Smoki, które wtedy powstały, wciąż żyją pośród nas.
08:20
Jurassic Park still shimmers in part of Madagascar,
69
475000
4000
Park Jurajski wciąż skrzy się w zakątkach Madagaskaru,
08:25
and the center of Brazil,
70
480000
3000
lub w środkowej Brazylii.
08:29
where plants called "cycads" remain rock hard.
71
484000
4000
Rośliny zwane sagowcami są nie do zdarcia.
08:40
Forests arose and nurtured things with wings.
72
495000
3000
Wyrosły lasy i dały schronienie skrzydlatym stworzeniom.
08:49
One early form left an imprint, like it died only yesterday.
73
504000
5000
Wczesny przedstawiciel zostawił odcisk, jakby padł wczoraj.
08:55
And others fly today like echoes of the past.
74
510000
5000
A inne latają do dziś, jak echa przeszłości.
09:01
In birds, life gained new mobility.
75
516000
3000
Dzięki ptakom życie stało się ruchliwe.
09:13
Flamingos covered continents. Migrations got underway.
76
528000
6000
Flamingi przemierzały kontynenty. Rozpoczęły się migracje.
09:24
Birds witnessed the emergence of flowering plants.
77
539000
4000
Ptaki były świadkami narodzin roślin nasiennych.
09:29
Water lilies were among the first.
78
544000
4000
Jednymi z pierwszych były lilie wodne.
09:38
Plants began to diversify and grew, turning into trees.
79
553000
7000
Rośliny stawały się różnorodne i rosły, zmieniając się w drzewa.
09:49
In Australia, a lily turned into a grass tree,
80
564000
4000
W Australii, lilia zmieniła się w trawę drzewiastą
09:58
and in Hawaii, a daisy became a silver sword.
81
573000
4000
a na Hawajach stokrotka stałą się srebrnym mieczem.
10:07
In Africa, Gondwana molded Proteas.
82
582000
2000
W Afryce, na Gondwanie powstawały srebrnikowate,
10:13
But when that ancient continent broke up, life got lusher.
83
588000
6000
a gdy starożytny kontynent się rozdzielił, życie wybujało.
10:19
Tropical rainforests arose, sparking new layers of interdependence.
84
594000
8000
Wyrosły tropikalne lasy deszczowe, prowadząc do nowych współzależności.
10:28
Fungi multiplied. Orchids emerged, genitalia shaped to lure insects ...
85
603000
12000
Grzyby się mnożyły. Pojawiły się orchidee w kształcie genitaliów by wabić owady.
10:43
a trick shared by the largest flower on Earth.
86
618000
4000
Tej samej sztuczki użył największy kwiat na Ziemi.
10:50
Co-evolution entwined insects and birds and plants forever.
87
625000
4000
Ko-ewolucja złączyła owady, ptaki i rośliny na dobre.
11:01
When birds can't fly, they become vulnerable.
88
636000
3000
Gdy ptaki nie potrafią latać, stają się bezbronne.
11:05
Kiwis are, and so are these hawks trapped near Antarctica.
89
640000
5000
Tak jak kiwi i te jastrzębie zagubione na Antarktydzie.
11:14
Extinction can come slowly, but sometimes it arrives fast.
90
649000
7000
Wymieranie może nastąpić powoli, ale czasem uderza szybko.
11:22
An asteroid hits, and the world went down in flames.
91
657000
4000
Po uderzeniu asteroidu świat stanął w płomieniach.
11:28
But there were witnesses, survivors in the dark.
92
663000
4000
Byli jednak świadkowie, którzy przetrwali w ciemnościach.
11:37
When the skies cleared, a new world was born.
93
672000
4000
Gdy niebo się przejaśniło, narodził się nowy świat.
11:44
A world fit for mammals. From tiny shrews [came]
94
679000
7000
Świat ssaków. Począwszy od małych ryjówek,
11:51
tenrecs, accustomed to the dark.
95
686000
3000
kretojeży nawykłych do ciemności.
11:55
New forms became bats. Civets.
96
690000
6000
Nowe formy stały się nietoperzami. Cywety.
12:05
New predators, hyenas, getting faster and faster still.
97
700000
6000
Nowe drapieżniki, hieny, stawały się coraz szybsze.
12:17
Grasslands created opportunities.
98
712000
2000
Łąki otworzyły nowe możliwości.
12:23
Herd safety came with sharpened senses.
99
718000
2000
Wyostrzone zmysły zapewniały bezpieczeństwo stada.
12:28
Growing big was another answer, but size always comes at a price.
100
723000
7000
Zwiększanie rozmiarów też było rozwiązaniem, ale dość kosztownym.
12:41
Some mammals turned back to water.
101
736000
2000
Niektóre ssaki wróciły do wody.
12:45
Walruses adapted with layers of fat. Sea lions got sleek.
102
740000
6000
Morsy przystosowały się dzięki warstwom tłuszczu. Uchatki stały się zwinne.
12:55
And cetaceans moved into a world without bounds.
103
750000
3000
Walenie przeniosły się do świata bez granic.
13:03
There are many ways to be a mammal. A 'roo hops in Oz;
104
758000
5000
Ssakiem można być na wiele sposobów. Kangurem w Australii.
13:11
a horse runs in Asia; and a wolf evolves stilt legs in Brazil.
105
766000
7000
Koniem w Azji. Wilkiem na szczudłatych nogach w Brazylii.
13:27
Primates emerge from jungles, as tarsiers first,
106
782000
4000
Z dżungli wyłaniają się naczelne, najpierw wyraki,
13:36
becoming lemurs not much later.
107
791000
2000
które wkrótce stają się lemurami.
13:41
Learning became reinforced. Bands of apes ventured into the open.
108
796000
6000
Uczenie się popłacało. Małpie bandy ruszyły na otwarte przestrzenie.
13:49
And forests dried out once more. Going upright became a lifestyle.
109
804000
7000
Lasy znów wyschły. Wyprostowana postawa stała się sposobem na życie.
13:59
So who are we? Brothers of masculine chimps,
110
814000
3000
A więc kim jesteśmy? Braćmi męskich szympansów?
14:05
sisters of feminine bonobos? We are all of them, and more.
111
820000
6000
Siostrami kobiecych bonobo? Jesteśmy nimi wszystkimi i nie tylko.
14:14
We're molded by the same life force.
112
829000
2000
Ukształtowały nas te same siły natury.
14:21
The blood veins in our hands
113
836000
1000
Naczynia krwionośne w naszych rękach
14:26
echoed a course of water traces on the Earth.
114
841000
3000
niosą echo wodnych przepływów na Ziemi.
14:31
And our brains -- our celebrated brains --
115
846000
2000
Nasze mózgi, nasze wysławiane mózgi
14:35
reflect a drainage of a tidal marsh.
116
850000
2000
wyglądają jak plątanina mokradeł okresowych.
14:39
Life is a force in its own right. It is a new element.
117
854000
5000
Życie to siła rządząca się własnymi prawami. To nowy żywioł.
14:47
And it has altered the Earth. It covers Earth like a skin.
118
862000
8000
Zmieniło Ziemię. Pokrywa Ziemię jak skóra.
14:59
And where it doesn't, as in Greenland in winter,
119
874000
3000
A tam, gdzie go nie ma, jak zimą na Grenlandii,
15:04
Mars is still not very far.
120
879000
2000
Mars nie jest tak bardzo odległy.
15:09
But that likelihood fades as long as ice melts again.
121
884000
3000
Ale ta wizja blaknie, gdy tylko lód stopnieje.
15:14
And where water is liquid, it becomes a womb
122
889000
2000
Tam, gdzie woda jest ciekła, staje się łonem.
15:18
for cells green with chlorophyll -- and that molecular marvel
123
893000
5000
Dla komórek zielonych od chlorofilu... To ten molekularny cud
15:24
is what's made a difference -- it powers everything.
124
899000
2000
był kluczem - on napędza to wszystko.
15:31
The whole animal world today lives on a stockpile
125
906000
3000
Cały świat zwierząt polega na zasobach
15:35
of bacterial oxygen that is cycled constantly
126
910000
3000
bakteryjnego tlenu, który krąży w nieskończonym cyklu.
15:38
through plants and algae, and their waste is our breath,
127
913000
4000
To co wydychają rośliny i glony, wdychamy my i odwrotnie.
15:43
and vice versa.
128
918000
1000
To co wydychają rośliny i glony, wdychamy my i odwrotnie.
15:47
This Earth is alive, and it's made its own membrane.
129
922000
3000
Ziemia żyje i stworzyła własną membranę.
15:52
We call it "atmosphere." This is the icon of our journey.
130
927000
8000
Nazywamy ją atmosferą. To ikona naszej podróży.
16:02
And you all here today can imagine and will shape where we go next.
131
937000
8000
Wy wszyscy tutaj możecie sobie wyobrazić i wpłynąć na to, dokąd zdążamy.
16:10
(Applause)
132
945000
6000
(Brawa)
16:16
Thank you. Thank you.
133
951000
2000
Dziękuję. Dziękuję.
ABOUT THE SPEAKER
Frans Lanting - Nature photographerFrans Lanting is one of the greatest nature photographers of our time. His work has been featured in National Geographic, Audubon andTime, as well as numerous award-winning books. Lanting's recent exhibition, The LIFE Project, offers a lyrical interpretation of the history of life on Earth.
Why you should listen
In the pursuit of his work, Frans Lanting has lived in the trees with wild macaws, camped with giant tortoises inside a volcanic crater, and documented never-before-photographed wildlife and tribal traditions in Madagascar. The Dutch-born, California-based photographer has traveled to Botswana's Okavango Delta, the rain forests of Borneo and the home of emperor penguins in Antarctica.
The resulting photographs -- staggering in their beauty, startling in their originality -- have brought much-needed attention to endangered species and ecological crises throughout the world. In 2001, HRH Prince Bernhard of the Netherlands inducted Lanting as a Knight in the Royal Order of the Golden Ark, the country's highest conservation honor -- just one of many honors he has received throughout his illustrious career.
Frans Lanting | Speaker | TED.com